Digitized by the Internet Archive in 2014 https://archive.org/details/pavliioviinovocoOOgiov_0 < Francisco Medici MAGNO HETRVRIAE D V C I HEROICARVM NON MINVS V I R T V T V M Q^VAM DIGNIT. FORTVNjECv PATERN^ H AE R E D I ET SVCCESSORI OPT. EXOPTATISS.CL, IOVIANVM HOCCE MVSAEVM COSMO PRINCIPI VERE M A G N O A SVMMO M T. NOSTRiE HISTORICO IAM OLIM DEDICATVM CONSECRATVMCL NVNC VERO VIVIS ILLVSTR VV. IMAGINIB. MAGNO STVDIO, PARI ARTE, NEC MINORE S V M P T V INSTRVCTVM AVCTVM E f EXORNATVM PPerna CIVIS ET typ. B a s i u DEVOTO ANIMO D D. PAVLI IOVII EFFIGIES» % Cedite facundi,Mufarum gloria,vates, Oratorque tuo flumine conftiteris, Qui gefta Heroum maiori dixerit aeftu, Non I o v j o vixit fub gemino axe prior. T. M. c P A V L I I O V I I NOVOCOMENSIS EPISCOPI NVCERlNl £LOGIA VIRORVM BELLICA VIRTVTE ILLVSTRIVM. Praefatio *A7> COSMVM M ED 1C EM Flormt.Duccm. E t e r e s Philofophi , qiii ex Ze-nonis Stoici dU fciplina &porticu prodierunt,magnanime Co- s m E,tanquam contenti nuda illa horridaq^ vir- tute,ideoque ea fententia felices $vel ob id agre- ftiores cseteris durioresque habiti funt, quod de contemnenda gl oria aflidue difputaren t,& li bros accurate confcriberent jtametfi eam non infulfe diflimulatione, dum libris nomen (uum apponunt,obliquo veluti yix compendio confequi niterentur. Huius ego feuerae atque adeo pertiriacis fectae ingeiiia,vtiparum explicata,triftiqueduritie aliena a communi hominum focietate,minime probauerim. Quid enim a- liud eft,quam hac exitiali perfuafione hbmiries, ad egregia corpo- ris &animi agenda facinora,promerendamque laudem natos,pro- prio innatse virtutis honeftique laboris fructu ipoliare? Quando hac ftultiflima (vti reor) cenforia lege , id vnum praclare contenditur, Vt gloriam ex benefactis optime fperatam , & extra prsefentis vi- tx muidiam poft fata cumulate obuenientem,funditus euertamus. Non mirum itaque,fi his multo fapientiores fuifle arbitramur eos, qui beatam vitam gloriofis ac illuftribus factis ad perennem nomi- nis laudem,non in arida fterilique virtutisimagine,fed in nobilium operum aemulatione pofuerunt. Verum in toto humanarum acliio- num curfu facile euenit, vt quum omnes eandem gloriam appete- 4 | P R ( AE F A T 1 O. rcvidcantur,rton vnotamen atqueeodemitineread eamconfequen- dam contendant.Eo cnim quilquevel temere fertur,quo naturaege- nius facile ducit,aut impotenter trahit , nifi praecellenti educatione, 6c multis exactae difciplinx praxeptis , quacliti confirmatique mores, variis animi morbis ctperturbationibus medeantur.Id autem liqui- do perfpici deprehendique poteft ex his bellicofis, vt ita dicam,He- roibus, qui ad veram emgiem infigni pictura expreffi in Mufko no- ftro lpedtantur.Horum enim vitas per elogia ipfis luppofita tabulis, Laconica breuitate confcriptas, tibi vni,Italica: dignitatis exiftima- tionem vera virtute tuenti, ftudiofe dicauimus,vt tot diuerforum m- geniorum,humana:cjue varietatis exempla,magno tuo fecuhcjjno- ftri commodo inter fefe conferantur. Scio enim quam graui con- ftantique iudicio,dum literis boniscjj artibus impenfe faues,& pie- tatem in primis atq^ iuftitiam colis, ad verum non fimulat£,fed il- luftris famae decus anheles j 6c quo incorrupti animi decreto fcelera odifle vindicareque foleas. Ad famofos autem quolclam, admiran- disrebus geftis,fed condignodeteftabilisvitae exitu damnatos,idcir- co deicendimus,vt praeclaravirtus adumbratae laudis collatione,cer- tius atq^ viuidius exprimatur. Erit enim hoc vtriuique famae monu- mentum his omnibus fingulari documento , qui tecum re&iflimo itinere ad perennem laudem afpirantjfivituperanda repudiare,fec~ta- riquelaudanda,nobili lalubrique aemulationc,inhacvita maxime decorum atq* honeftirlimum elTe putauerint. Vale. Romae. PAVLl Pavli Iovii Novocomensis episcopi nvcerini historiarvm scriptoris celeberrimi hic deposl- TA SVNT OSSA DONEC EXIMlA EIVS VIRTVTE DIGNVM ERL GATVR SEPVLCHRVM. * VIXIT ANN. LXVIIII. MENS. VII. D. XXII. OB. III. ID. DECEMB. M. D. UI. HONORATI FaSITELLII* Magnanimi Heroes faluete,haudparua fupremi Cura Iouis$docti maxima cura loui. Vos tulit in cceli fiiblimesluppiter arcem, Dignatus menfa concilioque Deum^ Vos Iouius totum late volitare per orbem, Romanaque iubet viuere in hiftoria. Munera magna Iouis:verum,fi dicere fas eft, Non funt aeterni dona minora Ioui, E L O G I Q R V M. L I B. I. Romulus. Raestantiss imo hercle(fipra?fari licet) in- comparabiliq; merito,cVlxdsqmdem aulpicrjs ro> M v Li QuirimRomani regiseffigi es.anceomnesfpe^ (ftandapropomtur.Nullaenim cuiufqua mortahsvel ftupenda?originiseuentumiraculoq}8t" fancla prilcse a?tatisantiquitatenobilior,velimmortaliumoperum vera aeftimatione prarftantior, vel demum tanti oris m atq; habitus dignitate auguftior in Vrbe extat: vt ex marmorea ftatua,quaciuxta Laurentianam Damalia?dem,infronte Gallo^ rum ciuium domus pofita eft, collato veteri numilmate, ab erudicis prae-- clare deprehenditur Jtaq j fas efleputamus acterna? Vrbis conditorem venera ri,Deo (vti ferebant) Marte genitum,acideo authoremdifciplinaemilitaris, quaRomana resin immenfumcreuit,vt fatalisnecdefituri vnquam Impeifj 3 2 ELOGIORVM fundamentaiacerentur,Hincenimvel inuita reluclranteque f^pius fortuna, tanqua ab augufta, almaque Vrbe, certifsimo domicilio, liberaquegentium omniupatria,a{uback>quondam inuicTrisarmis terrarumorbe,cum Cgfaret Imperrj legitima iurainhgniaque, tum veraereligionis facrapetuntur* Verev enim Romanum eft dare leges: atq; item Regna adnon dubium fempiter^ numquefacrofandra? dignitatis fpecimen,teftata virtutemerentibus elargirn SedRomulusinftitutis equitumdecurrjs ,led:oqueexpatribus fenatu, Scdu ftinctaper tribusciuitate,quumvrbanasrecenferetcopias,obortarepentefe-- reno ca?lo turbida tempeftate, vti Deo fatum decebat , in cadumremeans, in- ter mortales efle defrjt^Nihil enimei poft deuid:os hoffes,aClofque trumv phos, Sc templa Ioui Feretrio , Statoriq; votis nuncupatis in Capitolio rite dedicata,maius vel admirabilius peragendum fupererat,quamvtfeciuibus nequaquammortalemmiiTeoftenderet^Quumregnarlet annos xxxvn, iani vitalis Panhormitann Fortifiimorum Qrincipem Quiritium. ZJrbtiguegloriofe, orbis arbitrne Quee strauit omnes nationes barbaras Qum •Pbabus Vndequaque luTtrat,aJJ>ice. Genus T)eorumyconditorem ^omulum. Tantum "Vnus omnes yicit ille principes 4 , ; Virtute mentisycorporisque robore7 Quantum triumphis,prAjsque fortibus. Ne queere buUum bellicoJtN.uminis dfymanefedesnanq; "viuo contigit C tiam,fidem, tempcrantiam colere difcerent,ne c iam validius qui peccarent, Magiftratuumpcena,quamDeorummetu terrerentm\AtNumaquumqua draginta tribus annis imperaiTet,exacT:a?a?tatisfenexfato cedens,Vrbembel> ligloriafuperbam,quoddeerat fan&ifsimistemperatam legibus,atqueopti- ma paccflorentem reliquit. Eius effigiemmarmoream diademate infignem, quam in Vrbe non vno in loco videmus,nummi a?rei cum literis,atque ea» dem imagine, verifsimam efle ofiendunc. Antonii francisci rainerii Mediolan, Vtderat armato Tybris Jub fljjjtgpt Quirites lura dare edomitis Martia finitimu: Vtderat&fepem ^Populum pia thura ferentem, Sacraque fub Janclo furgere fiompilio: Cum Utus,refono h&c effudit flumineJSloftra b Quam bene (fioma coltt}quam benebella gerit. A rtoxerxes. ^jjg: AE C mitrati regis effigies fliperbo oris ductu ,prolixaq'ue P barba,8c" nafb in aduncum prominente,Magni Artoxerxis ?j fmflfeconrjcitur.Hancex antiquifsimo numifmate argenteo 5 RodulphusPiusCarpenfisCardinalisomnisprifca?elegan^ v tia?fl:udiofus eruditioribusRomane Academieinterpretan^ dam oftendit.Omnes itaque non ambiguis coniecturis in id confentiunt.N amPerfarum Reges Magorum facris initiari,ceremoniarum- queprincipes efle conflatadeoque eos vti thiara excelfa,exornataquegem- miscVpluuiali chlamide,cultu nonabfimili abeoquoRomani Pontifices in facris fblennibus exornantur.Hunc autem aPerfis Hebra?os accepifle credidc rim,aquibusdemumadnosmanarit.SedlitereGra?ca?quein auerfamonetg parte leguntur,nihil plus exprimunt quam Regi Regum Arfaci Benefico* Tcffce enim Plutarcho Artoxerxi,qui Cyri minoris frater fuit,cVMnemon id eftMemorvocatus eft,addifferentiam fuperioris Artoxerxisqui Longima> nus appellabatur,Arfaci cognomenfuit.ArridetetiamadconieCturam Plu-* tarchiproblema,exquo PerfarumRegesnafbadunco tanquamefhrpemaio ris Cyri fuifle colligi tur.Nec obftat qudd neque Ar toxerxis,nequePerfarum in(cripta?litera? quicquamreferant,quoniam idpra?claredemonflratimago (agitcarrj in fblio fedentis,qua?vifitur inauerfa partenumifmatismamidem Piutarchus Perfarum Regespecuniamaureamacargenteamcumnotafagit^ r4 fig^are fblitos tradi t, adiecto Agefilai Regis lepidifsimo fcommate Js enim ia . L I B E R I. 5 in Afia,tcrra mariquc rcbus contra Perfas feliciter geftis,quum fumma: vi^ cT:oricC imminerec,a Lacedamioniorum IVlagiftracu reuocacus,amico incer> roganci cure liminc fperata: ingentis vicloria? tam cico redrjfleCjica refpon^ dic:An cumiraris quimilitia?pericus es,merecenti'{simorumcrigincamilium fagiccariorum impecum fuftinere ncquiuiffcCAc illcqui nihil auxiliorum e Perfide in Ioniam deicendifTe audierat,quum. omnino incempefhui redi> tus cauiam improbarct,(erd falfi di (fterrj acumen agnouit^Notabac cnim hac infamia Agefilaus patricios ciues , qudd obcre rat,pra?fl:antiisimx fcilicec liberalicacis fpccimen mfigni pracconio extule^ rimJn eo enim tanta in donando gratilsimi animi magnicudo enicuic, vc in referenda gratia pro agrefti fepe munufculo4 tenuilsiimque officrj.ge-* 6 " ELOGIORVM ncre,non ingentia modo auri pondera,fedvrbes 8c prouiflcias repcttderet, Iani vitalis* Quem J^eSlas chlamide ornatum Medaque thiara G{egem jfrtoxerxem pharetratdt (Perfidis inter Frxclaros belli proceres}pactsque Jxtagifkros, Quoslouius pofuit liquidi prope murmura Lari, Htc ybi Mufarum erexit de nomine villam, ALternumfamum ntmis indulget Vetito inconfultus amori, jtbrogat m*nrf£^ lexandrvm Macedonia? regem, qui fliba&o OZ rienteMagni cognomen adeptus imperium Indico Ocea> no 8c Riphans niuibus terminauit, hoc honore ipectatae frontis, 8t" rofei vultus decore prseditum fuifle conftat,ex ipia fide numifinatum cVitatuarum,Gra?corumq'ue pra?fer tim teftimonio , qui formam eius religiofifsime deicripfe^ runt/Traduntenim(quod mirum videri pofsit) eum nonnunquam ex iere na atque pulchernma facie, intruncem atque terrificam mutari fblitum,8£ tum maximc,quum in pra?lrjs iracundia incenfiis Martium vigoremigneis atque minacibus oculis euibraret Js aprima jftatim adolefcentia, vti lecftiisi^ mis moribus 8c literis ex Ariftotelis praeceptoris difciplina grauiter imbu^ tumdecebat,vfque adeogenerofi cVlaudis amoredeflagrantisingenij acierrt intendit,vt aemulatione decoris,paterna gloria vehementer angeretunQua fi ille ftratis vndique hofhbus,&: tot vrbibus manu captis,nihil iam fibima ioraarmis aufuroplanerelinqueret,quoinnatanecdumfpecl:atavirtusenite fcerepoflet-Sed Fortuna,vt plerunqueaccidit,ingentiuanimorumpra?clara adiutrix,inuicl:as interemptipatris copiasexcipienti,multo ampliora quarri tumcuperetregnicYglorie^atiadeipondebatJtaquem con«- L I B E R L . 7 concur/irinclytus ex Europatranfgreflus in Afiamfatalifuaegloria» deflina-- tam,pofHnnumerabiles pradiorumvicTroriascuncfhs gentibus iugum impo (uit,tanta felicitate, vtad Scytharum Indorumquefblitudines,aras vi&oriae teftes confecraret.Verumqui fupra mortales nominisfamam extendiilecen (etur,Drjs proximus exiftimari potuit, fi fe ipfum,qui cundra deuicerat, de^ mumvici(Iet,necpro certonuminehaberiadorariquevaniisimcconcupiilet, Mirificam enim excelfi animi indolem aflentantes Perfa? nimia adulatione corruperant,qubd eis Alexander regibus feruire afluetis^mortali ipecie for-- mofior cVauguftiorappareret. Ipfe quoque reputatione fortunsefua^qux nufquam aduerfa cceptis atque aufibus intemperantera(pirailet,ita gloriam ab admirandis operibusfponte nafcenteminflato animo fentire cceperacvc iamplanefe Philippo inuicftiisimo rege genitum puderet , cumgraui O-- lympiadis contumelia , poffcquam confeflo matris adulterio fe Hammonc loueeditum mentiretunldeoqueexuta penitushumanitate amicorumpre^ cipuos vanitatemftiperbientis animi deteflantes,temulentacrudelitatetru^ cidaret, At Graeci authores , qudd infinitae glorias auido iuueni totus or* t a 4 8 E L O G 1 O R V U bis adiuftum triumphum minime mfficeret:itaeum cofigeftis Iaudibusfu> pra mortalcs attollimt , vt carteracgentes illum feipfb admirabiliorem exti- tifle arbitrentur , qudd nondum alteram fortunam expertus, dum bella ex bclhs ierere t , in medio vita? curfu ceciderit ; non immitti hercle fato , auerteni teeum a Romanis armis, qua? fad:o virtutis Sc difciplinarpericulo , fiiii Italiam tranfifiet, fpoliare eum anteparta belli gloria , aut certe multum de fulgorc tmti liominisdetraherepotuifTent» Antonii Francisci Rainerrj* Quid tua te Macedo iuuit late auSla per orbem Gloria , Hyperboreo qua riget auragelu* Quaque pbaretrate Jurgunt iuga Ferjidis, & qua Ebibit Eoas decolorlndus aqtias l Vi&orem cum te 1?opulorum'\>icerit ira: tZoxiaque yndanti pocula Jumpta mero, Et tutmdi fajlm y Diuum quetspoficuhonores t Cogis - tius Epirotarum Rex. Nter admirandaRomanajantiquitatismonumentaPyif rhi Epirotarumregis marmoreaftatuaprimam obtinet cla- I^SIfe ritatem. Ha?chumanaftatiiraprocerior,c\:totaquidemiri^ gjP^ columis galeata thoracataque ftantis , cV farifla? innitentis gcftu, in Angeli Maximi honeftiisimi ciuis domo confpi^ citur:nonfineadmirationeingentiseius virivimoreatque oculis cumlaudeartificisipeclantium inegenrjsreprefentans. Nemo enimei maximorum Ducum , aut robufta atquehabili corporis forma exercitatio- neque,autindomito vigore militaris animi, auteximia? laudis, qua? armis peteretur, cupiditate comparari poteft* Quuminter pugnaciisimos impe^ ratoresprope vnicus , inter magnanimos verdreges ad gloriam anhelantes omnium confcfsionc pracelleret ♦ Sed qui oblatum in acie hoftem inuicla dextra fternere , caftrametandique , 8c inftruenda? aciei diftiplina caeteros duces anteirc , ac inter omnes bello incly tos veri decoris famam extendere di- dicerat, vel pcrampla iamparta*, affecTiatcqueglorieipatiaterminarenefcrjt, vtpote quibclla ex bellis ducendo prouocandoque fcpeFortunam, aliasat> que alias ex victorrjs, nufquam confeclro bello viclorias iectaretur : qudd vo- lucri quodam igneardentis animiconcitatus ad Alexandri Magni decus a> ipiraret, Itaque dum ab Epiroin Italiam atqueindein Skiliam, dC rurfus eN Sirilia L I B E R I. s> Sicilia fn Grcciam verteretur, vaga arma circumferenti Fortuna illufi t: vfque aded indigno tanti Herois exitu, vt cuius impetumSt" robur Romana arma vix mftinuerint, Argiua?mulieris manudeiec1:ain caput tcgula perfregerit* Gabrielis faerni Cremonenfis, Epirus mihiparua quidem , fed Martia tellus, Et (Patria, tione ingentis animi , qui Romano nomini dirus hoftis exti terat, honoris nomineftatuammeruerit:fahcetvtmediam VrbeadfuneftumcxTexecrabile monumentum, truculenti hoffis imago fpectaretur : graui quidem acapprime nobilj decrcto: Nam fiRomani fenatusiudiciumeif imare velimus,inexpiabilipro^. feddinuidiaCarthaginenfes ardebunt,quimmma"gloria?imperatorum ci> uemque fuum ab aduerfb pugna? exitu lolum vertere coegerint , vt in ho> ftium vrbem gloriofa quadam adoptione tranfiret + Quid enim ad diutur^ nam laudem populo Romano honeftius vel luculentius efle potuit , quarh tanti hofhs nomen , poftquam ille toto terrarum orbe, cV exul , 8c profu- gus, epoto demum veneno, mifere necem fibi confciuiffet , ereclro perenni fimulacro, a?terna? memoria? confecrafleC' Tantam enim vim efle pra?ftan-' tiisima? virtutis intelligi volebant, vtextra inuidiam vel in hofte celebraiv da cenlcretur , Nec vllo hercle certiore teftimonio indomita Romana vir^ tus nitipotuit:nifi eumvbiquevindicatisiniuri)s,afeplancdeuicl:umoften^ deret, qui pauloantebellicofiisimarum gentiumlegionesex Africa,Hnpa^ nia, Galliaque , ad Italia? vaftitatem trahens , tot partis ad Trebiam,Tra^ fymenum, cVCannas victorrjs, fummum pauenti, ledinuicTra? Vrbi terro^ rem admouerat+ Eiusex marmorea ftatuaintegrum caput penesFabritium Percgrinum Parmenlcm vidimus , id cacuminato villofbque pileo prote^ clum erat , non abumili abeo qui vifitur in argenteo numifmate Iuba? re^ gis , quempurpurei colorisfuiffeconftat ex Hircianiscommentarrjs,quum rexillebarbarusftiperbofaftu, vtfblus duorumexercituumimperator vide^ retur,Scipionem Magni Pompcrj fbcerum in terdiclo vfu purpura? ad album veftitumredegifietJ^acautemvilloficVpurpureiintegumenti turbinatafor maSulthanisnupcr in AegyptoSyriacj; regnantibus,pretorianorum equi^ tum capitaadcertumprogaleamunimentum,cVad terrificamfpeciem orna^ batur.Alteramquoq; Annibalisimaginemexvetuil:ij(simoa?reIfabellaGon zaga Herculis Cardinalis mater,nobilium antiquitatummmptuofa cumula^ trix,pauloante Vrbis clademnobis oftendit,Etfedebatinelephantocubita^ lis magnitudinis turbinatopileocV orbitate oculi infignis* Cuivtab exem-« plofcite piclo deprehenditur,plurimum arridet idmarrrioreum _dimidiata? ftatuae i j L I B E R I. n ftatuac caput , tjuod pro Annibale cum fuperioris Africani imagine apud MeiTanam aDecurionibus religiose cuftoditur* Ferus ille,domin pis efleputaret, qudd in Capitolio, cellaque Iouis cum numine colloqui, atque inde oracula excipere crederetur* Nufquam enim haC via vadenti ad gloriam, cV triumphos cumulanti, Drj immortales defuerunt,poflquamvir omnibus integras probitatis numeris vel apud barbaras gentes admiran> dus,non fine diuino numinecceleftique aufpicio cun&abelli 8C pacis mu^ nia obiret, Verum in eo maxime mirum fuit,intcr tot eximia nature cVfor tune dona que modum excefferant,qudd illud atroxcVmmma: virtuti iem per infeftum inuidia? monftrum, non modo non perculerit, fed fua inuV perabili gloria nitentem flipra ca?teros mortales in immcnfum extulerit* Quid enim ei vel ipeciofius vel gloriofius adnominis eternitatem Dij in%* mortales tribuere potuerunt, quam vt immanis inuidias domitor,de vi^ ctore gentium omnium Romano populo triumpharet ? Quum citatus ad dicendam caufam peculatus , deipectis elufifque Petilfjs, ab eorum infami atque improbo tribunali recedens vniuerfum populum in Capitolium fe^ cum abduxerit , quod priufquam profano iudicio vacarent, Ioui Optimo Max^gratia? ingentes gratis prjfque animis agendse cen(erentur,poftquam eum efle diem faftum folennemque memoria repeteret, quo ipie Anniba^ lemdirum Romani populi hoil:em,in Africa 8c praelio, 8>C bello deuiciflet, Contriuit liuidos Tribunorum animos, ab hac generoia voce obortuspu^ dor,cV populum repente circumflexit, quando hic ab iniqui iudicrj ipecTra^ culo,ad iufhfsimi triumphi pompam traheretur:illi verd fracto ereCloque infita? malignitatis atque iacuitia: fucceflu,deferti ab omnibus 8>C irrifi, ne^ que vocem impotenti magiftratus imperio dignam edcre , neque oculos contuiie ferocia? indices attollere poflent, Verum Scipio optimi ciuis mo- re, vt legibus parere videretur ad Linternum iponte iecefsit,fatietate glorig vrbanarumque rerum contemptu adduCt:us,quod fortaflepro conffcmticre di par eflet,nifi indignatus magiftratuum acerbitatem amarulento ore Lin terni fepulchro fuo inicribi iufsiflet» InGRATA patria, NE o s> s A Q_v i d e m m e a h abebis. Quo titulo id oppidum abolito Linterni vetere nomine Patriam appellari hodie videmus+ Sed exulanti per loca fdlaCampani litoris,Sc~ rerum ab fe geftarum meritas laudes tran quillo animo ad felicitatem rcpetenti , inexpectatum iuprema? gloria? dc» cus obuenit,quod omni aliovel de Syphace atque Annibale triumphatis, grauius atque nobilius , pra?dones humani generis hoftes contulerunt» Quum enim improuilb appulfis biremibus ad eius villam frcquentes ac- ceisiflent,8c~ Scipionis familia repentino metu excita ad vim repellendam tucndumque aditum arma corriperet : fe non venifle hoftes proiecftis ar> mis profeisi,id unum poftularunt,vt fibi liceret Scipionem coram intueri, quem apud omnes gentes virtute cVgloria celeberrimum, venerari adora^ reque percuperentProdrjt ergointerritusScipio,cVprocumbentibus adpe des humaniter iatisfecit,fic vtreputatione iniperati cafus,non fine ciuium luorum inuidia erubefceret,poftquam extorris 8c pene exul (eipio triunv phatoremaior ac admirabilior immanibus piratis quam feruatis abfeciui^ bus extitiflet, Mortuus eft eodem anno quo clariisimi Grccorum 8>C Pceno rumducesPhilopomencs cVipfe Annibalmifcrabilem vit£ exitum tulerunt» b 14 ELOGIORVM F A E R N U $cenorum clades, domkor Qarthaginis alt& jifdrubalvs magni vitlor, <& Annibalisy DeptSlum cuim Veteri de marmore yulmm In claris Iouius fixit imaginibm: Quam te magnanime Heroum: tuaque ifla Verenda Ora Jacramque Itbens conjpicor effigiem, Eminet in parua maiefias quanta tabella Quantum confjtcuifloret honos capitis. yfpparet Utograuitas coniuntla decori, Et datur excelfi cernere fenfum animi. Conjpiciare dmy bo atque terrifico nomine, Dei flagellum appellari voluit : fcilicet vt to^ tius truculentia? flia? inuidiam humanique generis odium , ab fe in iratum Dei numen auerteret :quafi non alio liclore opus forec,quam ipfb Athi> la,qui acerbius lege agere,8f virgas,fecures,ignes, validius exercere pof fet, vc damnata? cempeftacis mortales extrema fupplicia meriti grauilsime* pledrerencurJs Manduci filius,Bleda germano fracre qui ad Budam Pan nonia? regnum fibi condiderat impie trucidato , innumerabilem Hunno> rum variarumque gentium colluuiemfecum trahens per Noricum cVVin deliciam,Rcmorumque fines,in Galliam irrupic.Sed in Catalaunicis cam pis edico longe omnium cruencifsimo prclio,ica Aecrj virtute repulfus eft, vcin Pannoniam magna acceptacladc redienc. Vnde demum poft aliquoc annos reparatis coprjs, per Carnicas alpes in Italiam feie vaftabundus effun dercc. Sed hefic in limine aliquandiu obfefla per duos annos Aquileia, at-< que eadem fame capta delecaque. Ca?cerum ab eius nobihfsima? vrbis exci> dio,nihil mitigata rabie deflexit in Euganeos 8c Venetos, Altino,Concor dia,Opitergio, Taruifio,Patauioque euftatis aut euerfis : quum vndique tot oppidorum atque vrbium incolar,mctu mortis,in proximas Hadriati^ ci maris palades confugere cogerentur. Veriim ab hac inuficacacVplane mi ferabili incolarum calamicace,la?to quodam maximeque felici auipicio, ad^ miranda vrbis Veneta: primordia exorta funt , infigni quidem magni nu> minis prouidentia, quum munitifsimo inter paludes fitu ftupenda? eius vr bis fundamenta iacerentur ♦ Qua? vna ferc omnium per mille annos inuf- cca, L I B E R I. 15 cta , CoCteris non obfcure (eruientibus , in Italia incorrupta? libertatis decus tuetun Anhelabat Athila (emper faeuus Sc furens ad Alarici pra?donis fa- mam,qui ante quadraginta annos Romam orbis dominammmmiquemv perrj caput immaniter deformarat , eoque iam cum tota mole barbararum gentium cruoris Sc prcde auidus ferebatur, immanique voto potitus foret, nifi Martianus Caefar viribus Sc belli fortuna inferior , a Deo maximo cer-- tam opem implorafletjdiuino infbncftu per quietem admonitus,vt pofitis armis Leonem Romanum pontificem venienti bellua? obrjceret, Suicepit itaque id munus alacriter Leo, nihil reformidato pcriculo quod vera? pie^ tatis gloriam afFerret. Is non dubia ianclitatis opinione, cVfenecfla venera- bilis , cum fimplici antiftitum Sc patritiorum ordine in thiara , facerdota- lique amicl:u,8c" pradata argentea cruce,adtyranni pedes proiecT:us,itaatro cem eius animum alias iemper iratum SC implacabilcm,prjs precibusmi gauit Sc flexit , vt occulto perterrente numine attonitus Sc emollitus ma^ nus daret:Nec multox pdft qui cuncta obuia proftrauerat, nec vfquamfifti potuerat, modico contentus tributo in Pannoniam reuerteretur* Quid b z 16 ELOGIORVM enim maius Sc" gloriofius armis peti potuit , quam Romanos , qui a deui- (ftis toto orbe populis tributum exegiffent , tanquam domitos aliense vir» tutis admirationc tributarios efFecifleC' Mirabantur Hunni proceres Roma na? prcdc auidi, qudd Athila virtutis 8>C fortuna? fuas penitus oblitus ex bel licofiisimoimperatore, homuntionis facrificuli oratione fracto vigore a.nU mi, repcnte alius cxT prorfiis imbellis SY timidus Sc extitiflet. Verum is ad ca refpondens, tantx commutationis caufam in duos augufhore fpecie He roes referebat , qui a dextra lamaque fupplicantis Leonis, vibratis gladrjs fibi ncccm,nifi prjs precibus annueret,minitari videbantur.Eos proculdu bio diuorum Petri 8c Pauli fpecftra fuifle Chriftiani exiftimant. Athila ve> rb vcl fupra omncs barbarosingenio maximefero Sc agrefh',vt iuos itidem conuicio quodam pacem Romanis datam improbantes eluderet , lepido fcommatevfus fertur, quum dicerct, An non importune miramini qudd ferarum regi quem cuncfla animantia horrent, repente ceflerimC facete ad pontificis nomen alludens. Per hunc modum Romanis tributo impofito in amicitiamreceptis, quum in Pannoniam eflet reuerfus, Hildidem excel lenti forma vxorem duxit , led mature Dfj prohibuerunt, ne ex eo feraH connubio proles aliqua tanquam humani generis portentum ederetur:nu ptiali enim nocTre temulento atque altc ftertenti, tanta vis fanguinis per na res crupit, vt qui tot ca?dibus pafsim editis prouincias immaniisime cruen tarat,adextremum fubitd expirans, coniugalem thorum largifsimo fangui nisfui flumine inundarit» Memoria? autem proditum eft,MartianumCg farem per fbmnium ea nocfte qua Athila fato ceisit , fracfhim eius tyrann* arcum, comminutafque fagittas , Theodofio indicante confpexifle : quali Drjs cura? efiet, vt hoftile quicquam ab ea terribili fera timere defineret* Antonii Vvlpii Nouocomenfis* Quid tot conjjiciens , Viator ,altum Eretla ad tumulum troph^a , totque Vtclorum exuuias Ducum , 'Vrbtumque Tot cadauera ,tbtque de Jubatlis Triumphos populis,flupes anhelus .? (ftex ille Mhila ,Numinum flagellum, Tu nofti \eltqua : hic tacet : yiator Cerne yt nunc etiam ciw fuperbus Sptret imperium , minas ffuroremv Fiunc cafus mfi nariumjoluta Uena,dum thalamisnou&que nupta Indulget nimis , abftuliffet : orbis Euerfus ,titulos , decusque ,monfbro Fatali cumularet, troph&a. Adami Fvmani Veronenfis* Fax orbis ille, incendium, pallor , pauor , Europa monflrum quem nouumgenuit parens? Matris ferus quod carnifex foret Ju ded animum fuftulic , vt bonx lpei plenus Sc gerendi belli maxime cupi^ dus, ad veterisimperrj , Theodoricique regis amplicuclinem aipiraret : fx> peque adGochos concionarecur magnifice fuadendo, vt nihil animO fe dc^ mitterentj&fibi iecunda omni'a,poftquam Beliiarius Italia deee(siflef,ob'- uentura iperarent. Nec opinionem fauentis populi vfquam fefellit, vt po^ te qui in omni obeundo munere mirifica? vircutis vim ad bellum afferret: &T eo quidem rerum iucceflu, vt maximorum regum famam rerum gcfta^ rum felicitate xquafle, nec immaniisimi tyranni nomen anoftris impofi^ tum,merito tulifle cenfeatur: nifi in poftremo vita? actu, vt in Tragcedrjs videmus,illudenteFortunacorruiflet. Primum eius operum vicftoriafuit de Befla Sc Vitalio Bellifarrj ducibus ad Vcronam parta: la?to quidem au Ipicio, qudd profligatis copfjs cunctaad vnum militaria fignain eiuspo^ teftatem veniflent. Inde victor cV ferox Italiam percurrens , paisimque pre fidia confirmanSjSpolctum ccpit,Beneuentum mcenibus nudauic,Neapo lim longaobfidione perdomuit Jn ea aucem vi tia,lenitate, iuftitia, vt Cononem prgfidrj pracfecftum, libcrali inuitacum ftipendio , &T id munus renuentem , qudd iacramenti religione obftrictus fine fcelere fidemmutare non poflet, incolumem datis comitibus Romam * E L O G I O R V M dimiferit, Romanos item milites Sc ciues Neapolitanos iriedia prope ene^ &os, Sc pafsim ab immoderato auideque fumpto cibo collabentes , diftriJ butis ad vitx 8c valitudinis rationes alimentis , refouit atque ferixauit* Ec quum vndique malcficia militum puniret, armigerum fuum, nobili ortunt loco 8c apprimeftrenuum , de vi illata ingenua? virgini conuicfhim iecuri percuisit, tanta feucntate, vt damnati bona qua? erant ampliisima,nuptu> ra? virgini in dotem adrjceret. Brutrjs demum, Lucanis,8t"Calabris admo to vndique terrore rii hdem redire coactis,iatis fibi bellicas laudis,fatisque imperrj fibi partum exiftimare potuit, nifi Roma vrbium omnium domi^ na ad fummum gloria: cumulum potiri cupiuiflet* Nec impotentis barba- ri immani voto Drj iam pridemRomanis infefti omnino defueruntrlemel enim vt in fatis erat, atque iterum vrbs Roma Ilauris, Cilicibus, cuftodiae locum prodentibus, capta, direpta, euaftataque efL Verum aufo potitus Totilas nequaquam barbaro ingenio ex tanta viclioria noua? laudis occa-' fionem intellexit: generoioque confilio violentiac atque fuperbia? fua? mo^ dum imponens, omnes qui in templa confugiffent , incolumes 6>C liberos fore L I B E R l 0 fore pronunciauit:vfque adeo remifla animi feritate,vt Pelagio facrorum Principi,cV pro falute publica excidium deprecanti,religioib quodampudo re placatus obedirct,cYin mceniatantumgra{Iaretur,vt certis in locis ingen tium portarum inftar adaperta,cV potentia? (ua? vim,8c" moderationis lcni tatema?terno monumento teftarentur,Romanorumque familia? inCampa niae oppida relegata?,patrrj fbli calamitatem diu lugerent,Ca?terum miferis, vt plerunque iti ipjfa clade accidit,pie riteque ad placanda numina conuer fis,non omnino ferus vltor Narfes aduenit,vt commutata belli fortuna,qui afummo duce Bellifario fuperari nequiucrat,pra?ualidus8c" ingens virTb-* tilas,a tripalme fene eunucho vinceretur,Cum hoc enimTotilas poftquam vndecim regnafTet annos,in Vmbria iuxtaCalles oppidum via? Flaminia? impofitum,ad, aquam(vt dicunt) Alaniam,collatis fignis conflixit.Eo qui> dem euentu,vt quum diu inter vtranque aciem phalerato equo,8c~ auratis armis confpicuus,iaculo fa?pe in auras euibrato,itidemque excepto,equitan di artem ojftentaffet^conferta demum pugna profugeret,vulneratusque a perfequentibus,intenta fuga ad vicum Capras cum tribus equitibus elabe^ returJbi dum vulnus obligaret, nec fanguis fifteretur ,expirauit; Vna hac fortaile fatali fbrte nequaquam infelix,quod tanti modbnominisrex,8£in-- ter ftrenuos milites longe fortifsimus,nec vnquam antea viclrus,Eunuchi triumphum effugerit : quum fine vllo funeris honore nullisque inferrjs, clam intcr vepreta conderetunvrmde poft aliquotdies ihdicante muliercu laerutus,8t"plane agnitus,vel abipib victore Fortune ludibria graui animo reputante,miferationis 8t~ verecundie mixtasgaudio lachrymas exprimeret» Antonii franc* rainerii mediou J~Le c TotiU effigies?quo iuncla leguntur in yno Et decoryis robur?c4dem?/anguinem* Narfetes. Arse ti s veram imaginem quam argetiteis SC aereis nummulis minime eleganter expreilam videmus, Grseci fcriptores,Procopius,Agathius 8t" Suidas,ad perennemo^ numentum nobis ita repra?fentant,vt eam non lsetis mo^ do oculis,verum maxime pio gratocjjue animo admiraric^ venerari fas fit. Quid enim ex omni annalium memoria admirabihus fuit,quam Gothorum gentem,indomito immanium corpo-* rum,ingentiumque animorum robore terribilem,ipmmque inuicftum an- tea regem Totilam, ab homulo gracili,pufillo, Sc quod maxime miierum Sc pudendum hoftes putarunt, deiecfta? virilitatis eunucho, omnibus fere pra?lrjs,ac vniuerib demum bello mperari?Sicilia,totaque Italia depelli,8c* ad intermtionem nominis paisim delericFuit hocprofecldincomparabile cV vere fummo amphisime laudis decus,quum longe ipeciofiisimum dere ftituta Vrbe liberataque Italia tropha?um Narleti erecftum conlpiceretur;fi[ certis fefe finibus immenia? virtutis gloria terminaret.Accefsit enimadip> fiimexcelfi tropha?i cacumen,vt id nouaipecie nouisque exuurjs exornaret, victoriade Francis ad Volturnum parta.Irruperant in ItaliameGalliaGer mani fracres Bulthinus Sc Leuthares,Francorum principes, non contenti opulenta ea regione,quam ipfi e Germaniaaduena? eieclis indigenis occu paflent,vt pofr. debellatos a Nariete Gothos,Italia? imperium arriperenc Diuifis itaque coprjs Bulthinus a Tyrrheno,Leuthares ab Hadriatico lito re,totam Italia? emenfi longitudinem cuncfta obuia proftraueranniamque Bulthinus diues preda eBrutrjs atque Lucanis rediens,quartamcladem af- flicta? adhucVrbi,8t"nondumplane munit£ proculdubio allaturus erat,nL fi Narfes irruenti bellua? ad Cafilinum occurnTet.Erant Franci inuicftum, 8cformidabile hominum genus,hamaris atquemortiferis inftruclrum telis: fano imperatori a?quo in campo 8c iufta acie refutandummec oppugnan^ dum quidem. in caftns,quum fe lunata curuum ferie deprefsis folo ad axem roti s vndique muniuilTet.Verum Naries vel parua manu tot barbarorum robora per moras Sc aftus mire ludificatus, ita perfregit, vt inufitata aciei forma circumuentos,cadente Bulthino ad vnum omnes trucidaret,8t" Vol turni cruento alueo ingcntia cadauera in Tyrrhenum voluerentur.Parem quoque profecTiionis Sc vita? exitum,fed diuerfa conditione Leuthares tu^ lit.Name Salentinis per Apuliam,Picenum atque Flaminiam,quum in Ve netiam elTet reuerfus, qudd templa omnia paisim facris donarfjs IpoliafTet, vltore magno Deo in horribilem incidit morbum,exquo veiana rabie per> citus iuos artus dentibus laceratos,manantemque cruorem bibens deuora- rabai;8c" Franci ad vnum omnes feuiente peftilentia delerehtur. Tantis rebus L I B E R l %* rebus geilis Narfes quum per Italiam pr^cellenti pfetate templa conderet, Sc pafsim illatas a Gothis iniurias magnifice refarciret: fummaque legum sequitate populisius diceret,idvnum omnino contendebat,vtfefla totma lis Italiarfecura atque opulentapace frueretur. Sed his artibus collecta gra tia, auctis opibus, <3c"infigni gloria florentem , quem immenia? Gothorum vires Sc formidanda Francorum arma nonfregerant, oborta inuidiahuma na? felicitatis commune malum,inexpec1:atb ita perculit, vt incredibili do lore incenius, animum omnibus antca iufhtia?,religionis, Sc patientig vir tutibus exaggeratum, ad vindicfta? libidinem indignanter verteret. Sophia nanque Augufta muliebri liuore adelatoribusconckata, quumNarfeti flic cefibrem defl:inaret,ad eum contumelioie fcripferat: vtiam tandemdmitrjs expletus in Italia regnare defineret : quando ei colus in Gyna?ceo Byzan- trj,quam Romg fceptrum aptius conueniret, Qua? verba vique adeo pro^ funde in ped:us dcfcenderunt, vt Sophie; refponderct, fe nere quidem, ordi ri, texereque fblitum,mature daturum operam, vt paratfs iam filis eamfci^ te telam ordiretur Sc texeret, quam nec ipla nec vxorius imperatorretexe» re pofient» Accerfendum enim in Italiam e Pannoma Alboinum Longo^ bardorum regem,cui nemo ex inuidis refifterc po(Tct, exiftimauit: vtinti ma Romani imperrj vifcera,noua? cVbellicofilsima? gcntis irruptionequa-- terentur* Verum omnibus magnitudmcpericuli tcrrcfacfhs^Ioanne Roma nopontifice iuftam iracundiam prjs precibus demulccnte,Narles priflina? (ua? pietatis Sc probitatis memor, perturbatam mentcm ad clementia? de^ cus vfque adeo tempeftiue reflexit, vt Alboinum iam intentum ad iter,fub fiftere, opperirique alia nondum matura? occafionis mandata iuberet*Pa- rueruntLongobardi',nec oblatum inuadcndc Italie confilium prius adpro fectionem explicarunt, quam Narfes poffc aliquot annos cunclis que abim peratore deferri poffent honoribus functus, iam iencx cxcefsit e vita. Eius fiquidem inclyta virtus in poftremo vite aclu, quod fummg: felicitatis fuit, immane lllud inuidia? monftrum magnitudine admirabilium operum,cx! illuftri fulgore fuo penitus obruerat » Jmbelles enim huidique aula? proce- res non obfcuro ingruenris belli metu fubacti,qui ad Narledsprefecturam anhelare aufi fuerant, eum quem priuatim oderant, vt plerunque fit , pu- blice miris laudibus extollebant: ita vt mihi Naries fupra omnes mortalcs maxime admirabilis fuifle cenfeatur,poftquam e Perfideconditione feruus Sc eunuchus mter delitias muliebres nutritus in Regia , pretiofioriquc de- mumgaza? fidelis cuftos pra?pofitus, e tanta erepta? vfrilitans calamitate vnicus prope cum virtute, tumFortuna imperator extiterit* Nemo enim eo peracuti atque habihs ingenrj vim (blertius ad confihiim flexit, nemo grauifsimarum rerum negotia certius explkauit , nemo denique vtriufque Fortuna? impetum conftantius atque felidus fufhnuit <5c~ auertit. Verum quod admirationis humana? modum excedere videtur,nullo hterarum fre tus pra?fidio , qubd fbphifta? ad parandam dicendi artem nunquam ope- ram dediflet: eloquentia rrulitari tantum valuit, vt quum opusforet,repen te fummus orator, animos qub vellet facile impelleret, Cuncflas fiquidem humanarum rerum acliones adreligionemreuocabat, ex qua non dubia pr^fenfio diuinatioqj rerum bellicarum, &longa infradi animi patientia&T 22 ELOGIORVM cuncTra denique iuftiticC temperamenta profluerent*NeC ftttenui corpufcu^ lo fiipra ingentis animi vigorem expetita magnis ducibus, equitandi 3C ia^ culandi peritia deerat, qua vires in hofte ad impetum validiores mire con-- temneretcV eluderet . Nobilifsimum eius operum Romaevifitur marmo^ reus pons,quem Totilas difiecerat,Anieni Salaria via impofitus,in quo ta^ le Epigramma incorruptis adhuc literis legimus, dignum vtique vt non in ponte tantum,led toto orbe ad Narfetis gloriam celebretur* Quam bene curbati direcla eft femita pontis Atque interruptum continuatur tter> Calcamus rapidas fubietlifluminis yndas Et libet iratdt cernere murmur aquce, Ite igitur facdes per gaudia yeftra Quirites Et ISlarfin refonans plaufus ybique canat. Quipotuit rigidas Gothorum fubdere mentes Fiic docuit durum flumina ferre iugum. Antonii francisci rainerii* TSlon non hac tabula femiuirum hunc fingere paruula Fas eUymarmoribm quemdecuit falpier,arduo .Aut 0Jfa,aut ^hodope^aut aerio Caucafeo in iugoy Sijfiecles animum belligeriyfatlaque fortia. Hic TSlarfes}regio quem peperit uina tua virtute domuifti , vt non opibus 8t~ libertate Ipoliata? vinclras ma^ nus ad feruitium vidrori darent, fed conieruata? incolumes a clementia pietateque tui nominis infigne beneficium acciperent : quum ad vera? re^ ligionis cultum,te hortatore , magiftroque ducerentur* His nempe lon>» ge optimis belli 8t~ pacis artibusanon indonutos modd Saxones &C perui^ caccs t I B E R I. 23 peruicaccs Cantabros perpetuis victorfjs deuicTros , verum quod adperen- niorem laudem nobilius fuit,Longobardos arrogantercVimpiefacrofonclo pontifici infeftoSjDeo vltore funditus excifbs videmus.Salue itaque Ghrix fliani imperrj propagator Augufti(sime,ponnficiedignitatis afTertorcxTvin dex,aurea?que a?tatis conditor.Te fiquidem aufpice Italia in primis, qua? iam pridem a Gothis Sc Vandalis deformata proftrataque ferrei fcculi in- iurias pertulerat,fe(e vfque adeo felici rerum omnium prouentu erexit, vt priftina? amplitudinis ornamenta reciperet, Sc religio ad flrmiorem du gnitatem rite inftaurata, clariore iam nominis fui authoritate potirctur, SC fingula? prope vrbes tua? eximia? liberalitatis atque magnificentia? mo> numenta mirarentur . Verum Etrufci nullo vnquam a?uotuas laudes file^ bunt,qudd Florentiam omnium vrbium longe pulcherrimam ad nondu^ bium, fi admirabile a?dificiorum decus fpeclctur, totius Italia? ornameiv tum, in cineres a Gothis conuerfam reftitueris* Itaque magnanime Ca>- role , nihil nobis ex tui decoris memoria maius aut luculentius relinqui^ tur, quam vt hanc generofe frontis 3c probi vereque augufti oris fpeciem 24 ELOGIORVM contemplando fan&ifsime veneremur* Neque enim dubitafe fas cft,quin inter prifca? a?tatis Heroes mirifica pietate in codo beatas fedes meritos,as> ternafelicitate perfruare.Vel ob id te ipfoin terris maior 6>C venerabilior, qudd plerique Romani imperfj fucceflbres nequaquam 3emulatione glo^ ri?o tux aufti,8c impie 8c turpiter ad certum dedecus ac ignominiam ne> glecla? religionis imperarint.AereamCaroli effigiem nobis dono deditAl fonfina^MagniLaurentrj Medicis nuruS, Ioannis bel L A i Cardinalis Parifienfis* Carole dum monfiras aditus qutbus Itala pojfet Externum ytrtus ferre fubatla iugum, Lene tamen ferre illa iugu?n fub princtpe leni> (Quale fuifje iibi yidimus ingenium ) Extinxtipene ynus opes Latidsque^tudsque, Nec laus in lucro yt debutt ejfe,fuit: ^egnandi neque enim eft>yt regni exempla fecutui jEmulus heu cctpti qutfuit tlle tui7 AEmulus tlle quidem} cooptique isnominis hares Sed tibi ta?n?yitlo qudm nocuus Latio, "Ham Latio efl yjus fic tn tua Ytfcera yiSlo, Utfit in authorem pcena retorta fuum: Si nefcis,proceres cafos animasque nepotum Errantes toto confule inElyjio. Honorati Fafitelij* ab illo Italia amiffos primum Jfierauithonores, Et caput erexere arces,colleJque Latini, ^elltgio?Petriqueratis iamfejfa procellis (Per te exoptatos fubtjttutijfimaportus, Te ne adeo jfufionj ptetaslaudumque cupido Jn lituosyar&j ^manaque facra trabebant? QtaUongobardum flrages^t? B que fe ferebataniiquifsima.nl Lotharingia? ftirpis nobilitatem, quum poa- c 25 ELO GIORVM tifex ad Claromontcm Arucrnorum oppiduirt in Afiaficam expcditiCM ncm ad recupcrandas Hierofolymas nomen dantibus, dextro humero ru-> bra cruce religioie obfignato, codeftibus vitsc pra?mia proniittebat^Om-; nium itaqueprinceps Gothifredus Chrifti fe militem profeffus , eam cru ccm,&: bclli tefferam. de manu facrofandri pontificis acccpit:Eaverdapud vniueribs erat, dei volentis. Inerat ei prsccipuum natura? donum proceri corporis &C grauifsimi oris eximia dignitas,quam cxceilens bellica virtus,cV fancfla promifsi fides, incorruptiqucmores adornabant. Naua^» rat Ca?fari inltalia bcllum gerenti fortem fidelemq'uc operam:vnde trium linguarum peritiam 8c fingularis induftrie famam bcllo cxTpace retulerat» Incredibilediclu cft quo militum concurfu,quo ardore procerum,quo di> uttiarum,penatium,vxorum,cV vita? denique contemptu rubra? crucespc- terentur .Diuino enim quodam furore concitatis animis, detiotifquecor^ poribus generofiisimi quique non caducum fcd immortale decus qua?re> bant, quum pia fortiaque peclora occupante religione ,periculorum om^ nium metum, fpes vna perennis inter ccelites gloriar difcuteret: propter quam L I B E R L 27 quam fuicepto voto,cuncT:is domeftica? pacis delitrjs , cuncTrisque opulenti ocrj voluptatibus facile rcnunciarent.Idvere pium,verec(ue decorumpnc- fentium animorum decretum,non Gallos modo,fed GermanoSjAnglos, Scotos,&:Danos,c\:denique Hungaros acmulatione pietatis&Tgloria: inid bellum traxit.Non defuere Itali principes externa? pietatis aemuli,qui expe dita arma confbciarent,mariaque trarjcientes cupidifsime (equerentur.In his fuere e Tranfpadanis Gulielmus Longafpatha,&: Otho Vicecomes,8c" ex Apulia Boemundus atque Tancredus illuftres Reguli,qui fupra trigin ta milia armatorum peditum 8c equitum fub fignis habuerunt.Iere diuer fis itineribus,diuerfiique claisibus, quod tanta: alenda? multitudini,neque expofita? pafsim, aut recondita? fruoes, neque contracta vndique nauigia ad trarjciendum mfficerent.Petrus Eremita huius belli prarcipuus adhorta tor, ab Hungaris ex itinere multis afFeclus detrimentis, cum primo agmi- ne Byzantium peruenit. Hugo Magnus Francorum Regis frater, qui au> thoritate nominis cuncTros anteibat,e Bario Dyrrhacium trarjcit, 8c per Macedoniam in Thraciam iter habuit.A' Brundufio autem atqueHidrun teBoemundus cum Italicis coprjs Ionium emenfus Corinthum appulit, atque inde per Aetoliam 8c Phocidem atque TheiTaliam,Byzantium eft profe#:us:Alexio Graxorum Imperatore vfque adeoad tanta? multitudi> nis compe&um metu confternato, vt poftquam iufta petentibus,6c~ fnui> cta tenentibus arma,nihil negare poterat, dubio aftutoque ingenio certa pac%'one cuncta concederet:fcilicet vt graui ea periculofaque Thracia? tot fortifsimarum gentium multitudine exoneratus, belli ipfe ipecflator omm prorfus timore atque incommodo leuaretur.Traiecerunt e ByzantioCha! cedonem trecenta milia deicriptorum pedimm,cx: centum milia galeato> rumequitum:qua multitudine vadentium ad inibh'tumdecus,nuicuiamir> ritO conatu tota pene Afia quateretunNam ficuti abEuropaternbilestot nationum copia?totque inuicti duces fufcepto femel voto,aut honeftamor te,aut infigni victoria fatisfacere,perrumpereque omnino in Syriam ad Chriftifepulchrum decreuerant:ita excita? ad arma toto Oriente Mahome tane gentes,Afie poflefsionem ante trecentos annos bellica virtute partam pertinacifsime tuebantur.Sed ea noftrorum vis religiofiquecxT indomiti co natus felicitas fuit,vt quum centies varrjs cruentifque fuccefsibus eiletdimt catum,nec ingentia flumina,nec inaccefla? Tauri,Amanique rupes,nee ob> lata? pafsimimmenfe Barbarorum acies,nec fitis,nec dire famis,incidenteC que viris 8C iumentis morbi properantia agmina retardarint, Scriptores nempe eius aetatiSj&T inprimisTyrius antiftes,qui earum rerum hiftoriam incorrupte condidit,varietate incredibilium cailium 8c magnitudine pra> liorum obruuntur.Hsec enim humana? memorie captum exuperant, 8>C o^ mncm annalium fidemantecedunt.Nec mirum quumtotius fere commoti terrarum orbis,bellicofifsimac gcntes non de fortunis modov ac imperrjs: fcd quod maxime animos excitatSc incendit,de religionefacrorumque au- thoritate inter fe manus contulerint.Ad Nica?am primo Solymanus Tur> carum Satrapes 8c clarifsimus imperator ingenti prclio vi&usy8c late pro> fligatus eft. Ad Antiochiam deinde in Syria Corbanam Parthorum Me> dorumque 8c Aflyriorum, innumerabiles ducentem copias,noftri heroes c 2 2« E L O G I O R V M andpiri praelio dimicantes, ad Orontem proftrauerunt,Aegyptius verd Rex Caliphas memorabili acie victus Chriftianse virtuti fuccubuit:Hiero> fblyma?que demum diu oppugnata?,acerrimeque defenfae,magna cum cae> de Barbarorum captae funt:quum ante omnes Gothifredus admota turri lignea,ex eaque in hoftilem murum demiilb ponte,ipfe criftata galea con> fpicuus,cV pedeftri proteccus feuto,trucidatis depullisque Barbaris primus in vrbem peruafiflet.Eo celeberrimo facinore edito,totProcerum confen- fu Hierofblymarum Rexefl: appellatus.Sed vir fanctitate pariter atque vit tute fingularis,decorum fortafle alrjs,fibi verd fliperbum regis nomen,pio inuicTroque aduerfus faftum animo repudiauinquddnefas efle diceret,ea in vrbe auream coronam ferre, in qua Chriftus fpineam tuliflet.Quo habitu delatum diadema renuentis, eius effigies iubente Leone pontifice, ex vero numifmate excepta, in ccenaculo Vaticani pidra eft, At Gothifredus (ufce-* pto imperio nihil antiquius duxit,quam facrofanC crefcente ad viclorie famam ftudio piorum fortiunv .que hominum,qui ad inuifendum Chrifti fepulchrum, vrbemque antiqua religionis claritatefamofifsimam,certatim transfretabant.Viclores nanquc proceres facrae militix, voto ad Chrifti fepulchrum rite fbluto , perfufi itt* credibili lsetitia, tanquam vidoriae compotes,ad vxores 8c propinquos in Europam redibant,hortabanturque obuios,vt in fupplementa gloriofiemj litia? defund:orum,arma atque animos expedirent, &C reliquum integrac adhuclaudis decus,deletis ad internitionem imprjs mererentur.Caeterum Gothifredus Ioppe Afcaloneque expugnatis,fufisque non vna acie pafsim hoftibus , mediterraneifque aliquot oppidis in fidem receptis :quum inte> grum regnaflet annum , peftilenti morbo furreptus excefsit e vita:tanto Chriftianorum,Syrorumque omnium luclru ac defiderio,vtqui viuensmul tos dignitatea?quales,commendationepietatis atque virtutis anteiflet:poft rnortem quoque in terris felix haberetur,qudd relicla pofteris gloriofahae reditate,Balduinus frater,qui adEdeflam Mefbpotamiae vrbem Tetrar> cha regnabat,fraternac amplitudinis atque fortunae acmulus, confenfu Pro cerum regnum fit confecutus, Antonii francisci rainerii, Gothtfrede pijs Solymos dum Jubtjcis armis, Et renuis capiti regta ferta tuo: Jvfc/ Vnquam humano diumius extjt ore ^egalt quam quod extjt ore tibi, haurea non hominem ge$tare?nec aurea regem Fasy vbi rex Diuum jpinea ferta tulit. JWaEle heros tam Voce hac quam yiftricibus armis Qu* 'Babjlon?omnj/que horruit Affyria, S ALA^ l " i b :i :r - i Saladinus Sultl 29 lanus. v w - - ' Al ADIN V M SarraconisMedi',qui nefano fcelere fumma- queperfidiainterfecloCalifFaMemphiticoSulchanOjCU^ merccnarius dux fuerac,Aegypciregnum occupauic,filium fuifleauchores cradunncantaque animi magnicudinecxTvir cuce pra?ditum,vt inuicTro Ipiritu, alticudinequelblcrcisin^ genrj , & vi eximia corporis,pericia Sc fortuna belli , maxi- morum imperatorum gloriam a?qua{Ie ccnferecur Js ab ineunce a?cate cun ctis belli arcibus inftru(ftus,vci erac pra?cipuus pecunia? concempcor, viros forces liberalicace vndique fibi a(cifcere,magno fumptu explorare hoftium facta dicT:aque,induciarum belliquegerendi occafionesprelencire,iull:iciam fidemquereliaio(ecolere,vi(ftorrjsmodumimponere,forcuica incidencium caluum pra?fenci femper ingenio ad confilium rationemque flecl:ere,probe didicerat ♦ Vt non mirum videri pofsit,fi Ioannes Boccaciusin fabulis mi«* SP ELOGIORVM ruSjVcl inBarbaro virtutis a?ftimator,eum explorandis Chriflianorum opi bus atque conril^s^mercatorishabituItaham&Galliam peragrafle tradide- rit.Tum enim Aenobarbusimperator,8c~ fecundum eum Philippus Gallig Sc Ricardus Anglia? reges:Venetique item, Li'gures,cV Pifani ingentes co^ piascxTclafles parabant,vt accifis Syria? rebus opem ferrent.Verum tantiap paratus vel incredibilis conatus,a?mulatione,inuidia,infamiquedifsidio no ftrorum fractus,eum tulit exitum,vt Saladinus expugnatis Hieroiblymis poft oclogefimum eVfeptimumannum,ex quo eas Gothifredus manu cum infigni gloria ceperat,5c* Guidone demum Lufignano Hierofblymitanore ge adTiberiadem acic fuperato captoque, in Syria Sc Iuda?a Chriftian6> rum opes euerterit. Vius eft autem ca victoria magno ferocic humanitatik que temperamento,quum Hierofblymis Chrillrianos incolas fiia infederc-* linqueret,campanique tantum a?ris fbnitum e facris turribus tolleret,coleri dumque Chrifti fepulchrum,Gothifredi etiam tumulo admiratione virtu-- tis inuiolato,prjs hominibus concederetunSed ea inuicta? virtutis vtentem fortund. occafioneque,diflenfi'onis cVfbcordia? noftra? cuncfta ad Ioppen, Gazam,Aicalonem,Tolemaidem,Berytum,cV Tripolim afsiduis cladibus protercntem,fatalis hora non planefenem eripuit,quum fedecim rcgnaflec annos,icilicet vt debellandis Chriftianorum reliqurjs Saphandino filiono- ua? paranda? laudis materia prxbcretur. Moriens vti humana? conditionis atque miferia? memor condito teftamento,omnem funeris pompam abdi'*» cauit, iufsitque tannim in lancca pra?ferri atri coloris obfbletam tunicam, pra?cincnte ad populum (acrificulo huius fententia? carmen,quod aBocca> cio memoria? proditum eft» V diuitijs, regno, tumidufque trophais Sed pannum heu 7iigrum nil nifi morte tuli. Huic Saladino aut certe(quod potius crediden'm)Saphandino filio de Lu> douico Francorum rcge capto, cefsit victoria;quum ad Damiatam vrbem Pelufiaco Nili oftio in Chriftiana caftra efFufb,miferabilem cladem acce^ piflct.Ferunt Ludouicum,vt fe redimeret,in pactionis fidem Chriftianam hoftiam viclori impio tradidifle:non minore accipientis qua m traden tis gloria,quando barbarus pro fua fuperftitione inane externa? fidei pignus acciperet, in eam fpem, vt ad perpetuum dedecus , fi rex inclytus in exol^ uenda pecunia impie fidem falleret , inexpiabilis inuidia maxime pio re-* gi conflareturVmens Saladinusex lintheomore gentisconuoluto cornu^ tum capitis integumentum geftare erat fblitus,vt totidem regna virtute parta nobili argumento fpectantibus cxprimerenquod poftea diadematis genus a fuccefloribus Sulthanis vfurpatum fuifle videmusJnhanc autemha bitus fpeciem Saladini formam nobis communicauit Donatus Lectius ps* tritrj ordinis Venetus,diu in Cypro,Syriaque geftis magiftratibus,hifto^ rix Sc omnis antiquitatis ftudio clarus. Marvlli tarchaniotae Conftantinop. hittore dum (Phario prima Saladmus in alga Barbara deuiBo caftra oriente locat, . Venit adulatrix regum comes vnica turba S quibus yt lin<>ua promptior ynns erat? jttync L I B E R l n J^unc domitum Aegyptum iatlat , nunc littora ruhm Fratlaque pugnaci Gallica fceptra manu, Oftentaque Yirum duris tot milia in armis Et iubet hinc Yires dfiimet ipje fias , Scilicet hinc dle>atque adeo etfhac inquit arena Qu& te femiuUum littore JWagne tenet. I A N i Vitalii Tanhormitanu Accepit pignus yiElor Saladinus Iefi ^edderet yt regnis te Ludouice tuis, Tu ptgnus redtmis multo pretwfius auro > Vtra fides maior, illa Vel tHa fuit? Fndencus pnmus Imp 1 V L L I Cazfarum ex his qui Romani imperrj dignitatertt illuftri rerum geftarum fama protulerit,nomen fiium mi „ , Inus ad natura? gcnium refpondit quam Friderico frntw t m primo , qui a colore Aenobarbi cognomen adeptus eft, ^^'^-^^ ! Vetere fiquidem Germanorum lingua Fridericus pacis di bitAert**- ^ uitem exprimit : contrario fcilicet euentu , quum ingenio f&u, . ferox, armorum Sc belli cupidus , nihil magis oderit quam pacis nomert, Nam ab ineunte a?tate in contubernio Conradi Csefaris patrui , in Afia militarat» Vbi vero in defuncli locum Imperator effc appellatus , eo animi decreto arma induit, vt ea non prius fe exuturum iuraret, quam Romani imperrj diademate ornaretur: cuius votiConradus minimc compostactus, graui cum dolore animi exceisiffet e vita* Id verd vnum Fridericus praral-' to ingenio fupra corona? decus fpectabat , vt quum ea potitus foret , curt- cfta iura imperatoria? maieftatis ad antiquam dominatus authoritatem re- uocaret: qudd fuperiorum Imperatorum beneficiaria? ciuitates perampla immunitatum priuilegia confecuta? , obfbletis iam tributis aut intermifsis, ingratc&T contumaces ad parendum viderentur*Excitabant autem mirum in modum ad extendendam famam virum integra a?tate florentem Sueug gentis illuftre Sc vere Martium nomen , antiqua maiorum decora , Sc re^ cens vel infelicis patrui Ca?faris exemplum , fub quo varrjs vtriuique for^ tuna? documentis probc obferuatam Sc exercitam militarium operum di^ fciplinam haufiilet. Itaque Fridericus coacfto exercitu in Italiam deicendit, expugnataque in limine,cV deletaDerthona, ac Spoleto demum in Vnv bria ex itinere funditus excifo , Romam profeclus tantum terrorem Ha^ driano pontifici intulit , vt ad mare fe proriperet. Formidandis cnim fti-* patus coprjs aduentabat , minaci ingenio aliquam lenitatis fpecicm ferens* ita vt fe pacato agmine pontificem veneraturum polliceretur. Clauferanc Romani portas , Aelioque ponte erumpentes , cum Germanis ad Nero^> nianaprata tendentibus, tumultuario cruentoque pradio dimicarunt* ., € 4 \ n ELOrGEQRVM Vcrum aducntu pontificis placatus Cefar in Vaticano moremaiorumRo mani lmperrjinfignia accepit. Nec multd poftin Cifalpinam Galliam re- grefliis, Mcdiolancnfibus bcllum indixit, qudd finitimis fuperba Geuaque armaintuliflent, vtlate impcrarcnt, Laude Pompeia crudeliter euaflata, Como graui obfidionc iiibacfto crematoque , Sl Papia omnibus belli dc^ trimcntis affccla, magnam fibi iniqua? atque intolerandce potentia? inui^ diam conflaucrant. Carterum eo euentu inchoatum bcllum, fjcpeque re- nouatum Aenobarbus confecit , vt multis viclor pra?lfjs , (cmel viclus ad Calcanum vicum iuxta lacum Eupilim, laboriofa difficilicjjue obfidione jperdomitos acerbiisima lege impofita fubegerit,Mediolanenfes ad vnum omncs patrium iblum verterent, vltraque centum ftadiorum ipatium ad vicina oppida migrantes , relegatique , corruentis fuperba? patria? excidi-> um cx propinquo fpeAarent: tanta quidem victoris immanitate , vt vrbs totius Italia? ampliisima ac opulentiisima, inexorabili diri Ca?faris edicto, vixferuatis ab iniuria templis , (blo a?quaretur: turritaque mcenia cumedf ficrjs priuatis omnibus cVpublicis, Circo, Arena, Theatroque conciderent, Acerbifc L I B E R % 53 Acerbifsimo quidemlucfhi canti populi penatibus excedere coacti : fedin- genti nec iniquo finitimorum fblatio, qui fuas iniurias conipecta hoftium calamicate vindicaflent , Idverb maxime crudele Sc contumeliofum fuit, quum vrbs eueria funditus aratris proicinderetur in agri (peciem , vt non frugis, fed ad ludibrium , falis femen acciperet* Pari prope clade etiam ho ftiliter incumbens Ca?fer Cremenfes, Cremonenies, Soncinates afflixerac; quibus excitandis incendrjs,exortum ichifma flias faces admouifle videba- tur» Hadriano namque defuncto quum Alexauder Senenfis eflet iufFecftus, nec Ccfari impotenter inufitata indignaque iufto pontificepoftulanti quic quam concederec: viqueadeo in eum iracundus Sc (xuus Ca?(ar concitacus cft, vt vrbe Roma depelleret, cV Vicftorem pfcudopontificem crearet: con uentus Antiftitum indiceret haberetque,vc Alexandro tanquam adulteri^ no,facro(anCti iuris poteftas abrogaretur, Ea diflenfione diuina humana- que Fridericus impie perturbauit : tantaque vi tueri (uam caufam adnixus eft,vt moriente Vicftore , nihil imminuta pertinacia Paichalem fufficeret, Sc in huius defuncfti tertius nomine Califtus, demumque Innocentiusquar to loco fubrogarentur : quum interim Alexandcr tantis iacftatus flucftibus exul Sc inops , ied integra femper authoritate , ab Italia in Galliam, atque inde in Siciliam, Sc e Sicilia Venetias confugiflet:imploratis pafsim auxi^ lrjs a prjs regibus, vc Reipublica? Chriftiana? immaniter dilacerata?,pereun tique mature opem ferrent. Ea autem conftantis 8c infracfti pontificis feli> citas fuit , vt Ca?fariani pfeudopontifices ab fe legitimo iure execraci atque damnati, quanquam robufto incegra? arcatis habitu valerent, Deo magno vindicante noxam, a?gri (enis fatum anteierint, Fauebant Alexandro duo regesLudouicus Gallia? fuo Prj cognomento dignus,cV Gulielmus Sicilie* ea Chriftiana? reipublica? foeda labe commotus, Idem quoque pietatis ftu^ dium inerat Venetis , quibus multo maxima Italia? pars acceflerat ♦ isque demum deteftandg diflenfionis finis fuit, vt Otho Cefaris filius in Hadria tico aduerfa nauali pugna a Venetis captus occafionem pra?beret parandg pacis. Friderico nanque multis defatigato bellis, filrj defiderium , cV vlto^ ris Dei metus inceflerat. Itaque pacificatore Ziano Venetorum principe, imperatorem ad pedes fuppliciter proiecftum , pontifex pro foribus Mar^ ciani temphriteexpiauit, ingratiamquerecepit: ea conditione, vtiacrobel lo fe deuouerenquod tum Saladinus Aegypti Sulthanus Hierofblymita-' no regi graue bellummoliretur . Tradunt fcriptores, pontificemanteacftar calamitatis fue memorem, ofculantipedem, contracfta fronte, hoc Dauidi^ cum carmen protulifle:Super aipidemcV bafiliicum ambulabis,8t~ concul cabis leonem Sc draconem: vt domita? fuperbi animi ferocia? nequaquam humaniter illuderet: Adquod Cefar tam pie quam grauiter renidenti vul tu refponderit, Non tibi,fed Petro: tanquam hominem facile contemne<. re,perfbna? verb dignita.tcm probe venerari videretur. Ceterum Cejar Ve netrjs fummis affecftus honoribus, quum in Germaniam rediflet , pio ge- nerofbque animo , lecflifsimum ex veteranis coprjs exercitum coegit , SC quum Henricus filius confenfu procerum Ca?far ellet appellatus , Sc per Pannoniam cVTriballos Byzantium contendit.Inde verbrecreatiscoprjs, Emanuele Gra?corum imperatore propinquo fuo liberaliter commeacum j 34 ELOGIORVM pra?bente,pra?terMaeandrum amnem profectus, cum Turcis acerrimebef lumgeisit. Supremum verd eius operum fuit Philomela vrbs manu capta* W* ryrorfu «f trt Nam pauld poft ad Iconium Lycaonia? vrbem, quum Ferrei amnis peiipi^ vO Mnnu 1 'y0- cuis vndis per a?ftum inuitatus lauandi gratia alueum intraffet, ca?co ab- fbrptus gurgite interrjt j infigni quidem illudentium Parcarum iniuria, quum vir fortifsimus, Sc fupra reges omncs bello inclytus, quem mille a^ cies itrenue dimicantem non abiumpferant , natantem ignobilis torrentis vortex abftulerit,pergraui vtique noflrrorum lud:u, ia&uraque, Sc fingu^ lari Barbarorum commodo atque lsecitia ♦ Delatum in Syriam cadauer Guido rex apud Tyrum exquifito apparatu funeris , Sc marmoreo fepul^ chro honeftauic, Effigiem Aenobarbi Ca?(aris Mediolanenfes in euerfam * patriam remigrantes , marmoreo in arcu mpra Romanamportam fculpfe-- runt dracone ftantis cruribus inuoluto , vt virofi dirique homiriis fimula> crum perpetuo ipectaretur ♦ Ad eundem quoque oris Sc barba? habitum altera ipfius effigies plurimum arridet , qua? in aurea bulla icite exprefla, appeniaque membranis priuilegiorum Pifana? ciuitatis confpicitur : ea fide collata, vt tertiam quoque eius ffcatuam ad Volturni pontem proximo Lo trechrj bello bafe deieclam viderimus : quum fumptuofifsimi operis turri- tuspons,aFriderico iuniore, huius Aenobarbi nepoce, Sueua? gentis re- gum imaginibus ornaretur» A n T o n 1 1 Vulpfj* Excifit ItalU cupiens penfare ruinas Velfaltem inpulchra quxrere morte decus, Aenobarbe , j4fidi fines trrumpis,ndts, Vt Vtx ylla tui fiuperejfet nominis Vmbra : N/ clarC iumptuoium repudiare cogitabant : indignati lcilicet quod rex nouus nequaquam paterni fpiritus a?mulus , partes fiias adeo negligen ter tuendas exiftimaret:nifi Farinata imperiti regis incuriamftomachatus, aftute 8c grauiter nihil omnino opis quod rex orFerret , (pernendum cen^ (uiflet : modd regium vexillum cum fuo mCiom furua? aquila? argenteo in campo alas extendentis , quod eflet amicitia? pignus ad terrendos Guel^ (ne ominari licet , a numerofd infdlentique hofte , pauci atque pra?cipites Germani concidantur» Tunc enim negligentia? fua? agnofcet culpam , Sc pro fua dignitate caufam tueri , iuftique roboris auxilia mittere cogetur. Dedit non alacriter modd, fed cum faftu vexillum Manfredus : Germani autemvbi cum legatis Senas peruenerunt,Florentinos ad Petronellam ha bentes caftra non iemel adorti funt:fed intra paucos dies, vti diuinabat Fa ■ rinata, vfu euenitrvt quum Florentini ad Camoleamvfqueportam excur> rentes , Senenfium iuuentutem ad erumpendum irritarent , canente tuba Germani ad arma exciti effufique porta , hoftes conuerfds in fugam vfque ad caftra periequerentur,in eaque vehementi impetu mul tis cefis perrum perent* Erant bene pranfi meroque 8>C vi gno plaufii relatum populus vidloria ferox , tanto ludibrio habuit , vt in- ueria hafta per vrbem euerrendis regionibus traheretur ; Farinata itaque / 3s E L O G I O R V M voti compos,folerter egit,vt Decurioncs Manfredoperfcriberettt,quaviV tute Germani vel inconmlte erumpentes in hoftium caftra peruaferint: quo terrore atque periculo Sc c^de Guelphorum mcdrjs in caftris dimica-; rint: Sc quanto denique immoderate fortitudinis conatu vt Aquilam de- fenderent , circunfufa multitudine hoftium non inulti occubuerint ♦ Illud verd Gibellinis omnibus mpra lectifsima? ala? iacturam, miferrimumfuiC' fe,qudd Aquila? vexillum a Guelphis fcedifsimo ludibrio habitum,mfperi jfiimque celebri in loco ad inuerfi tropha?i imaginem Florentia? fpectetmv Quodproculdubio fi maiore Gcrmanorum numero res gefta eflet, ex pul chcrrima vicftoria Florentino in foro eiectis Guelphis fuerit erigenduiru Senfit acceptum vulnus contumclia atque dedecore cumulatum Manfrc-* dus , accenfusque dolorc Sc vindicta? cupidine Iordanem propinquumfu- , um bellica virtute illuftrem cum octingentis cataphraetis equitibus in E-> truriam mifit': quorum aduentu cognito Guelphi Senenfi agro protinus excefferunt : eamque vnam renouando bello occafionem expectabant , vc Senenfes fripendiorum graui fumptu exhaufti Germanos dimitterent, qui bus cum propter eximiam virtutis opinionem manus minimev conferen» . das putarent» Angebatur proinde animo Farinata , prouidebatque Ger- manos cxacto iam bimeftri ilipendio Neapolim breui redituros , quum ad fuas regreflus artes , nouo aftu viam inuenit , qua Florentini ad reno^ uandum bellum elicerentur, Simulata enim perfidia fuafit cucullato facer doti^vt rem longe gratifsimam,ipfique magno futuramlucro Florentinis optimatibus fuo nomine deferret : fe diuturno exilrj txdio , amoreque SC defideno patria? adductum,alieno efle animo a Senenfibus,qudd imperi^ ti turbulentiquehominesRempublicam peruerfifsime regerent:propterea paratum efTe cum exulum manu eam portam qua? Aretium duceret occu-* pare,Florentinisqueprodere,ficoacfto exercitu, inftaurato bello in confpe ckim vrbis deuenirent, Nec mora OcTrouiri re ingenti filentio fupprefla, vt cucullatus Farinata? nomine depofcebat,confcribendas copias , euocan^ daque fbciorum auxilia, Sc Carroccium educendum decernunt» Tanta au tem animorum ferocia cupiditateq^ue arma parata flint , vt nonnulli viri graues peritique nulitia?, Sc in his Tegiaius , Sc Aldobrandus, tanquam ni mio plus Gcrmanorum impetum metuentes , ab audaculis vanifsimisque popularium e confilio ftrepitu cVvocibus exploderentur, quum difFeren^ . dum bellum in id tempus cenferent, quo Germani ab hofte inopia pecu- . nia? grauiter oppreflb, exdufi ftipendrjs dimifsi forent , qudd eorum vim Italicus equitatus non nifi magno cum difcrimine laturus efle videretur» Arrilit Fortuna Farinate dolis vt Guelphorum infblentiameluderet.Nam quum Florentini ad Montemapcrtum, quinto aSenis lapide fupra flumeri Arbiam caftra pofuiflent ,proditionis euentum expectantes, in eos vel nu^ mero fuperiores eductis coprjs Iordanes impetum fecit , confertaque lon> , ge omnium eius a?tatis cruentifsima pugna vfque adeo crudeliter lateq'ue fufbs hoftes cecidit , vt Arbia innumerabilium cadauerum tinctas cruorc vndas traheret. Steterant enim ea in acie a Florentinis triginta milia pedi^ tum SC quinque equitum milia» Sed eius pugna? mala fbrs vehementer irtadit Lucenfium,Pracenfi'um, Orbitanorum, Sc Bononienfium auxilrjs: quura M L i ! E i I. J 3 39 quum Germanis , qui ca?ia? ad Petroncllam ala? parentare cnpiebant , vel in deditos Sc captos fseuientibus, occurriffent» Pugnatum eft prope ad in-« ternitioncmGuelphi nominis,pridie Nonas Septembris annoapartu Vir / o. 00 ginis Sexagefimo fupra mille Sc ducentos, Nulla omnino Florentia? do^ mus cladis Sc luclrus expers fuit: corruifleque ciuitas videbatur, quum mi-. ferabili eiulatu planctucjue omnis fexus,a?tatis,atque ordinis cuncl:a com> plerentur. Optimatcs itaquc Sc plcbei Guelphe facflionis delperatis rebus ante victoris aduentumvrbe profugerunt:Iordanesvero intra paucos dies Farinatam ca?terosque Gibellinos in patriam reduxit* Conftituta autem Republica, Guidoneque Nouello Iordani {urFeclro, qudd is reuocatus a Re ge Neapolim redibat , Florentini Luccnlibus bcllum intulerunt , qudd a- pud eos Guelphorum reliquia? Tegiaio Aldobrando authore Sc duce ar- marelumerent* Caueriim Nouellus expugnatis aliquot caftellis, cumLu- cenfium exulumque excrcitu prolpcrc confiixit* Eo in pra»lio Bondelmno tes cognomento Cicer Guclphorum princeps , crudeli cafii interfeclrus efrV Hunc ereptum e media ca?de Farinata in equi clunes fuftulerat , vt huma- niter conferuaret,parccbantque ei vel efferi hoftes dignitate Farinata? per moti:(edPetrus Farinata? germanus frater, cui Afinus cognomen fuit,vir. atrox Sc languinarius captiuo non pepercit, vt qui eum claua? ferrea? icTru, in tcrgo fratris ocriderit:deteftanteidfoedum ftelus FarinatacVplurimum indignante , qudd fibi clementia? laus immanitate fratris eriperetur. Nec Guelphi vel duabus attriti cladibus animis fe demi(erunt:Commouebant enim fe in Aemilia, Sc mifsis legationibus ad Conradum puerum in Ger- maniam, Sc in Galliam ad Carolum Andegauenfem , vndique Gibellinis SC Manfredobellum concitabant Quibus cognitis rcbus Gibellirii ad Em porium oppidum Pifana? via? impofitum, vt de fiimma fuftinendi inferen- diquebelli confultarent, concilium indixerunu Conuenere Aretinorum, Senenfium,Pifanorum Sc Piftorienfium legationes,itemque Vbal dini&: Alberti in Apennino prepoten tes,8c~ fancta? Flora? reguli Senenfibus con tributi. Pra?erat concilio Guido Nouellus Mutiliana? Comes , e Guido- num Comitum gente: diiputabatur varrjs fententrjs de ratione confirman- da? potentie, qudd magna? rerum difficultates deliberantibus occurrerent: cum propter rumores Gallici apparatus Sc Germanos in Manfredum con citatoSjtum propter Turrianos Principes in Cilalpina Gallia aliquotiam partis victorrjs , Gibellinos acerrimeperiequentes , Romanumque Ponti- ficem ex profeflo Guelphos mirifice fubleuantem. Verum fiipra ha?c con- fultantium mentes grauiore metu perturbabant minores populi Florenti- ni cla{Tes,qui ab infito ftudio Guelphum colcrent nomen,cV Gibellinum vel flibacl:earmis,pertinacilsime odiiTent. Iamque in id confilium didru ig- nobile, conceptuque lummc la?uum ac turpe fententia? inclinabant, vt di- ruenda Florentia? mcenia, vrbemque nudatam munimento in vicos didu cendam cenferent. Non tulit dira? fententia? nomen vnus Farinata,profi- lienlque in medium generofa pietate peracrique facundia contradixit: exe cratus degeneres , crudelesque eorum animos , qui nobililsima? vrbis fce^ do interitu la?taturi viderentur. Habeant, inquit, eampotiuslricolumen Guelphi atque in ea dominentur, fi ita fuerit in fatis vt vicTrores euadant, d % 4o E L O G I O R V M quam vt fcelefti confilrj hoc immane deeretum ferri patiar, Si vera? virtu- tis premium incolumis patria, vti decet, ex a?quo omnium parens, cuine^ mo nifi degener atque impius manus intulerit:quando ipfe vnus ante ali^ os vel exul, dum Ipiritus hos reget artus , acerrime fim defenfurus» Erat Fa rinata corpore atque animo ingens, elato lupercilio, eloquentia aded gra^ ui vchemenrique , vt pudorem foederatis inrjceret : Florentinis verd ciui> bus,quiaderant,pra? gaudio lachrymas excuteret, Atque ita ciuitas aduer fus inuidiam &C rabicm execrabilis decreti, abvno, vt decuit,optimo ciue icruata efL Sed Farinata inoruentibus demum Gallis,8t" Manfredo ad Be neuentum acie vicTro ca?ibque,8t" Guelphis ex ea victoria Florentia? refcitu^ tis : ab ingratapatria, quam fcruarat, id pra?mium tulit, vt extorris Africa- ni Scipionis exemplo in exilio moreretur : (ua quidem virtute non modd non infelix,verum a?fh'mata laude maxime gloriofus, Contra Afinus Fra-* ter ad Beneuentum cum Iordane captus , iuiluque victoris Caroli ad Ni> ca?am Prouincia? in carcerem ductus, diu mifer , necatusque demummeri- tas fa?uitia? fiia? pcenas luit.Farinata? effigies in Porticu Pandulphine Vil> la? ad primum lapidem extra Fridianam portam , hoc cultu atque arma> tura, inter Florentinos antiquos proceres Florentia? eleganter depicta fpe> clatun HONORATI FaSITELIL Seruata per tepatria quod tum maxime, Sic quum mifera cafura fuerat maptime: Nunc optimo tu iure pr&ter cateros 0 belliy <&r idem pacis artibus inclyte ^BERTE, patria yiuis in fuperftite, Viuesque, dum Yment facri annales Zovi. A n T O N 1 1 Francifci Rainerrj* T« prAtans Vberte animo , tibi 2)ebet Csr ingenti Florentia Farinate Qui miferam yultu patriam tutatus aperto ejl. Actio* L I B E R f. 4-i A&iolinus Tyrannus. Cctio linvs PatauinorumTyrannus,portentum h 6'*''A% in j <<>?<■<« humani generis , hac obducTra feraliquc fronte , hoc atro^ . {flejj/fr ci pallore, hilque vipereis oculis, iuam indomita? naturaj e»fo£.eHttfinir'/t t toruitatem fpirans , in Pra?torio Pataurj picl:us fpecTratur: iJj^ „c, rCn* rL „ vnde nobjs exempli tabula ha?cin Mufeum relata efh f //J()ir'?y § Fuit is Saxonici fanguinis a proauo Albenco auoque 8>C ' 'f. patre Acfholinis , Italica? ftirpi ad horribilem faxuli pefrem iniertus , ea A y tempeftate qua Otho tertius Ca?far in Italiam venit : eo fuicepta? coronae exitu , vt fuburbanas Romanorum dehtias barbaro more ferro & flam- mis excinderet* Nauabat operam incendiario Ca?fari fuperior Acliolinus, magifterio equitum infignis: tuleratque ab eo militia? donum in Eugane^ is oppidum nomine Romanum , vt inde nouus incola , hoc horrendum d $ 42 E L O G I O R V M immarteque monftrum progigneret : quod maxime funeftam regfoni cla^ dem eflet allaturum. Nihil enim hic diri nominis pronepos a progenievi^ rulento fenguine infecTra degenerauit,vt pote quemnulla humanioris vita; confiietudo , nulius auiti maternique laclis affedus, nullaque benignioris eius cceli clementia ab ingenita rabie furentemmitigare potuerint. Quan- quam ab adolcfcentia honefte ac liberaliter educatus,bona? matura?que fru gis fpem preberet, virque deinde faetus (ecunda virtutis fama militia? ver-* iaretur. Adharferat Friderico (ecundo Romani Pontificis opes oppugnan- ti, 8c" Guelphorum nomen in Italia proterenti. Sed imperator a Parmen^- fibusoraui dignitatis incommodo fcede fugatus, 8>C caftris exutus, a?gre Cre monam c manibus hoftium fe rcceperat:quumforte in fegni Sc longa ob- fidione munitis exiens caftris intempeftiuam ex Falconum aucupio ad Bu xetum oppidum voluptatem qua?fiuiflet. Fuit AcTriolinus ingenio peracu- to, conftan ti, verftitoque apprime validus, corpori autem quanquam me^ diocri, fingulisque membris habilisinerat vigor, adeo firma explicataque neruorum compage,vt eques paritcrcVpedes armorum exercitatione,cun clros a?quales anteiret,nec vnquam inedia, vigi!rjs,algore,aut a?ftu frange retur. Id verd in eo homine peculiare maximeque mirum fuit , momento temporis diuerfbs commutati animi habitus quumvius pofceret,geftu,vo cc, oculi s ementiri, alieni porrd animi latebras iagacifiimeperfcrutari,incre dibilique fimulationis artificio, vel penitifsimos aftutorum hominum fen^ flis explorare. Vir enim fufpiciofus, vafer, inuidus, fauius Sc femper ad im-* perium anhelans,modd hanc,modo illam perfonam induere hiftrionum more didicerat. Hos tradiderant mores auus cVpater, vtpote qui anteagra u es inimicitias cum finitimis Sc potentibus Patauinorum optimatium fa- milrjs fufceptas, per ca?des, caftellorumque lncendia, aliquot annis exer^ cuiflent, fimuUate orta ex nuptrjs adulterioq;Ca?cilia?Baonia?,quam auus Actiolinus cognomento Balbus impudenti aftu pra?reptam fecundo A&u olino filio,cui Monacho cognomen fuit,inmatimonium dederat,quum Ge-* rardo Campofampetrio Patauina?iuuentutis Principi delpondcretur.Tra^ hebat enim fecum dotali iure opulentam ha?reditatem , qua Balbi animus auaritiarepente captus, turpitcr adduci potuit, vt Gerardum contraius ar (fta? propinquitatis inexpiabili iniuria offendere minime vereretur. Erat e^ nim Gerardus ex (brore Balbi genitus, Sc de Cecilia? fponfalibus (vti dece- bat)auunculumconiuluerat.Itaque iuuenis inhumaniterperfidiofeque de^ ceptus, ab iufto dolore ad vindidam prpceps, ita contumeliam vindicauit, vtfedofacinore concepto patratoque, Ceciliam poft celebratas cumMona chonuptias fortead Aponenfes aquas euntcm interceperit,mediaqueinvia intcntato ad iugulum pugione fi reluctaretur,vi illata conftuprarit,nonad libidinem,fed liipcrbo vltoreque animo,adperennemA(ftiolinorumigno miniam. Eius abhominabilis iacfti indignitas Acftiolinos repente armauit ih Patauinos, qudd tanti flagitfj iniuriam impunito Gerardo^neglexiflent, deditque initium diuturnis inufitatisque cladibus : quibus preter nobilifsi^ mas totius Venetic vrbes, fupra centumoppida caftellaquediu vexata,&:la tevaftata aftirpeprope interierunt.Ceterum Cecilia quanquamincorrupta animo, vti tamen pollutacorpore repudrj poenam tulit,eaq;propinquisre^ mifla* L I B E R I. 43 mifTa.Mottachusnouas nuptias feck cum ganiadomo in Alpibus illuftri.Hoc ventrc infaufto,hocque diro femine e^ ditus efttertius eiufdemnominisA&iolinusde quo loquimunab aliquo(vt credi par eft)prodigiofo malignorum lyderum concurm,animi ixuitia ty rannus Phalari,Dionyfrjs,atqueNcronibus anteferendus.Balbo auo mor^ te erepto,cV patre Monacho ad quietiorem vitam fecedente:Acl:iolinus ex ea cruenta fimultate armis vehementer cxercitus,intcgrum bellum priore acrius atque crudelius renouauit,tantaque vi quum in omnibus oppidis atque vrbibus factiones excitaret atque alcret, vt Patauio , Vicentia, Ve^ rona,Taruifio,ex ciuili difcordia potiretur.Erant ei copia? equitum 8>C pe^ ditumperpetuis inueterata? bellis,cY quod magno vfui fuit fidc,ftudioque partium fibi addicta? : quibus acceflerant Saracenorum ala? formidabiles, Germanorumque cohortes, 8c turmx eximia? virtutis quas Fridericus inv perator ei attribuerat, tanquam Gibellina? factionis Principi, atque inv pigre tuenti Caefaris nomen . Has vt aleret vniuerfas ciuitatum fortunas in fifcum redigere : opulentos ciues damnare atque prolcribere :fana do^ narrjs fpoliare:facros templorum reditus intercipcre : Sc ncminem deni^ que qui pecunia, authoritatc, clienteliscjjue valeret incolumcm pati erat ib^ litus.Ingenio fiquidem audaci,auaro,impenfeque impio,cV nunquam ca> dibus faturato,dum odium letale omnibus late extenderct,ita euaftarat flo rentiiiimas vrbes,vt quum adueriarum partium fibi fulpeclos fuftuliflet: in Gibellinos demum amicorumque pra?cipuos ac intimos familiares inv manifsime graflaretm\Aedificarat fingulis in vrbibus atque oppidis carce> res tenebris horribiles,in quos inuiibrum agmina contruderet,vt inedia miferabilique illuuie, tetro odore 8c lurido fqualore enecT:i,in compedibus cYrobore crudeliter interirent:putrefcentiumque cadauerum immenfbfe- tore ca?teris pallentibus exoptata mors contagione 8c metu accerlcretur* Nam ea truculentia erant cuftodes, vt nifi ex menfium interuallo carceres ftercore pra?alto78c~ multa putidorum cadauerum fanie redundantes,repur garent, cV cumulata inter femianimes enectorum corpora, vncis extrahe>» rentur.Nuiquam vel fpatiofifsimi carceres accumulatos etiam in ftrues ca-« ptiuos capiebant , non tortorum atque carnificum numerofa? manus e- dendis cruciatibus,expediendifque laqueis atque lccuribus fufficiebant.Vi- ui homines infrufta laniorum cultris fecabantur.Catcruatim alrj longa (erie deligati adpalos,circumuentique flammatorrebantur.Qiiod verb inauditc crudelitatis fuit,capitale erat tortori atque carnifici maturafle fupplicia, vt vita per articulos,momentaque temporis, ad longos cruciatus extendere^ tur.In eos autem vel infontes,quos neci deftinaflet,tanquamminoris crimi nis delatos,ita ex fumma fbuitia ficta? clemcntia? laudemqua?rebat,vt mo^ noculos,vnipedes,& vnimanos dimitteret:poftremb lugentibus fuorum funera vt lugere definerent, oculos eruebanex pauore circumfpecftantibus fugam, vt via? labore liberarct, amputabat pedes: aliena? porro calamitati libera voce indolentibus,ne diu vociferarentur linguam pra?cidebat.De^ latores quoque ipfbs negligentia? incuria?que damnatos, quum damnan^ dorum nomina deficerent , duclos in pra?altam turrim vt certius (pe^ cularentur, atroci ludibrio , fed meritapana , in foflam praecipites da-^ 44 ELOGIORVM bat.Immenla? autem humanitatisarbitrabamr,damnatorum atque exuluttt vxoribus Sc liberisea conditione vitam condonafTe,vt foeminis decideren tur mammc,maresver6 adnondubiummimicefobolis interitum caftraren tur.Per hunc modum nuiquam remifla atrocis animi fa?uitia,fed indies re-* diuiua feritate debacchantem,fupra trigint^. millia omnis generis fexus,a?-' tatifque hominum,teterrimo fupplicio mftuliffe,eorum temporum lcripto rcs tradunt.Iamque immanis bellua infatiabili ingluuie vorax, humanique fanguinis fitibunda,Mantu2e,Brixiar,Mediolano,&: cunctis Italia? vrbibus inhiabat , dcuorafletque proculdubio, nifi Romani pontificis legatus,A^ (ftiuique Atcftinus,indomitam feri monftri rabiem vltricibus armis infre- giiient.Innocentius enim Pontifex Acftiolinum antea Friderico Ca?iari,im pie opcram nauantem,ob idque facris interdicT:um,tanquam Dei diuorum quc numina contemnentem,furns infernalibus deuoueratjtaque numero- fo coacloexercitu,cYpofitis ad Patauium caftris,vrbemmunitifsimamAn-' fedifio pra?fecfto fruftra propugnante fortiter atque feliciter expugnant,ca-* ptiuofque innumerabiles erFrac1:is tot carceribus propinqua? neci ereptos, libertati,patria?quereftituunt,incomparabili Patauinorum la?titia,acerbifsi mocjue dolore tyranni qui tum aberat,capiunde; Brixia? intcntus:adeoper>* tinaciter ha?rens,vt Patauiotantis obieflb coprjs vehcmentifsimeque oppu-! gnato nihil omnino timendum, nec ferendam opem decerneret: ne irritQ inccepto abfcefsifle videretur. Veriim eo nuncio perculiiis percitulque ira* motis caftris incrcdibili celeritate Patauium aduolat, exultantem vicftoria lmparatumque hoftcm oppreilurus.Sed Acftius peritus belli,8c" natura? ho ftium gnarus,irruenti prouocantique adpra?lium tyranno,obftruc1:as por> tas,munitaque defenfbribus m(xniaobrjciens,falubri patientia,furentis im^ pctum fregit Sc elufit.Deiecfhis itaque fpe eliciendi ad pugnam hoftis,ge^ mcns Sc fremens retro vertit iter ad Vicentiam atque Veronam,quibus in locis Patauinos omnes cuftodia educl:os,reliquum fa?uitia? fua? venenum eflundens,varrjs tormcntis excruciatcV interficit.Nec multo poft initis fce> deribiis cum Vberto Pallauicino,Cremonenfium,6c" Placentinorum domi natu potiente,iterumBrixia? caftra admouennecin eo terrore imploranti^ bus opem Brixianis legatus decft. Verum Fortuna optima? caufe itainui-' dit, vt legatus ad Marcariam vicum circumuentus infidrjs 8c~ tumultuaria pugna profiigatus a tyranno caperetur,8c" Brixiani ab ea clade metu con^ fternati portas aperirent,Guelphique Pontificio nomini fauentes, autfup^ plicio aut exilio mulcftarentur ♦ Avftiolinus tanto fucceflu elatus Vbertum victoria? fbcium (vti infatis erat) dominatu conlbrtemnon diu tulit,eum-« que fuperbus cxT infblens contra ius inita? pactionis Brixia excedere coegit» Is contumelia incenfus cum Bofio aDouaria vetere inimico,quod opibus potens in vrbe Cremona principatus effet a?mulus,ad Actiolini perniciem. vires fenfulque coniungit.Dilcefleratenim ab amicitia tyranni Bofiuspari^ bus iniurfjs iniquiisime lacefsitus.Nec mora lyncera fide coniuncfti Aclium Atcftinum e Ferraria euocant Brixellum,cV cum eo in Acfholinum coniu» rant: Martinumque Turrianum Mediolani regnantcm admonent,vt dili» genter ab Acfholino caueat,atque arma paret:fe enim nulli occafioni defutu ros,vt communem hoftem cuncftis inCidUs molientem^coniuncfhs copfjs cir cun fiftan t L I B E H l 45 cunfiftant Sc opprimant.Acftiolinus per cos dies conipirantibus (ecum In> fubrum patritrjs,quos Turrianus inducto popularium dominatu in exili um egerat,in id confiliumtotusincumbebat,vt Mediolanum improuifb ador> tus inuaderet : reduc1:i(que patritrjs, 8t~pul(b Turriano Pontificfj nominis ftudiolb,debilitatas iam pridem iacenteique Cariarianas partes erigeret» Oppugnabat tum Vrceos oppidum, 8>C coniurati hoftes de Vrceanorum falute Ibliciti coniunctis coprjs aSoncino ad eum ferebancur ♦ Turrianus quoque Carrocio cum legionibus vrbe edu&o, Abduam ponte conftraue- rat,vtmutua tranieundi amnis facultate propofita,ad fbcios tranfire,aut eos(ficuti vfus ferret)ad ferecipere commode poffet.Quo hoftium confi- lio cognito tyrannus inuitatus abexulibus,8c"vadum in amne monftranti^ bus,nouum fataleque fibi confilium arripit trarjciendi amnis,vt improuiib Turriani pontem inuadat Sc occupet.Adiuuac vim repentini impetus For tuna,Turrianique pracfidium prima irruptione dei")citur,qubdlnfubresm-- hil hoftile in fua ripa timendum putaffencvt pote qui vltcrions ripa? pro- pugnaculum ponti impofitum,maiore cura cV vigilantia tuerentur.Rcpentt no itaque terrore perturbati a fronte primo cV mox a tcrgo tumultuoisi-< me profligantur, vicftorique pontem relinquunt.Is fubitario aggere nouo> que praefidio vtrunque pontis caput firmat, efFufuique per agrum ferro aC flammis cun&a peruaftacfruftraque tentata Modoetia,acincenfis iuburba> nis tectis,ad Sextum vfque vicum excurritrpraemiisis Saracenis qui abinu> fitato cultu gcnereque armorum Sc barbaro clamore terribiles Mediolani portis terrorem admouerent : eo quidem aftu vt Martinum longius abvr be abftraheret,ipfe autem diuerlb itinerisflexu Mediolanum aduolans,Ca2 forianisintrorfusprodenda? port£ ex fiio aduentu occafionem aperiret.Sed Martinus nequaquam temere progrefTus (ufpectanique infidias,8c~vimpu> gnacifsimi furentifque hoftis deuitans,militum fuorum audaciam atquea-- uiditatem conferendepugne grauilsima obteftatione cohibebat:munitiique caftris intentus hofti pariter atquevrbi cun<*ta circum explorando,cun batur,Nec oblata? occafioni ad rem bene gerendam defunt Actius,Vber> tus,SC Bofius Mantuanorum auxilfjs confirmati:extemplo enimconuolan tes adpontem,eummagna vi,cV pari celeritatis fucceffuquo amiffus fuerat, trucidato A&iolini prarfidio recuperant.De eare fortiter atque felicitcr pa trata,per nuncios Martinum docent,hortanturque vt prxlio tantiiper ab> ftineat, ne explorata de interclufo hofte vi&oria militum temeritate cor» rumpatur,quando tyrannus fine vulnere debellandus, ofFerri certo exitio videatur.At A&iolinus ad primum amifsi pontisnuncium,vertentisfeFor tuna? vultum agnofcens , nequaquam animum de(pondet,aduolatque in> genti curfu adpontem,vteadem vi celeritatequebis captum recuperet.Sed » peritiisimirei bellice hoftiumduces lunatam munitionem,vfi fingulari ftu dio laboreque militum ad pontis caput erexerant.Eam vehementi cruen> toque certamine cdito, quum tyrannus acerrime dimicans perrumpere co^ naretur,ei verutum fcorpione ada&um in imo crurepedem transfigit, Sa- raceni Germanique in primis &"reliquae copiae,multis acceptis vulneri> bus repelluntur.Nec tamen fefe deferit tyrannus,nec dolore vulneris neC fuprcrni difcriminis metu faperacurandeque conuerfis fignis,ad vadum 46 E L O G I 0 R V M quo tf anfi'erat,inftante iam tcrgis Turriano fc proripit.Multi fuorum pra fluentis vorticibus abrcpti perierunt:ipiealto generofbque vectus equo,ita in ripam cuafit,madefacT:o vulnere fcptuagenarius (enex exorto intolerabi li rigorc quatcretur , Sc quod indomiti fpiritus virum .peruincere poterat, hofrium antecurfores ad fe opprimendum prouolantes confpiceret , Per hunc modum a tcrgo premente Turriano, Sc a frontenoui hoftis occurfu pulitis Sc late profligatus , cum paucis fe fuga? mandat Brixiana via.Sed e^ uadcntcm Vbcrtus Sc Acftius cum expcdita equitum manu confequuntur Sc capiunt Js Vberto non multum antca amico atque eiufHem fadionis, quam Acftio vcteri Sc implacabili hofti fe dedere maluit* Eo modo exutus armis,ignobilique equo impofitus ad Bofrj tabernaculumperducitur,aquo humaniter reputationetantae calami tatis fufccptus eft.Sed quum feroxani mus oblisandi vulneris fafcias,cV cuncTra vita? alimenta obftinata feritate repudiarct : nec vllas vt bene iperarc vellet preces admitteret, dentibus in» frcndcns contumacique ore defixis (blo oculis lpc(ftabatur + Tantus autem erat militum concurms,vt magno ludibrio fingulis prope inceilentibus, la. tro impius,8c~ tortor,&T carnifex crcbro appellatus,incondito circumfuiie ad tabernaculum turba?,clamore Sc frcmitu ad fupplicium depofceretmv ItaqueDuces vrgentis lam corong violentiamveriti,eum {pectaculorepente, (ubtrahunt,intempeftaque nocle lec"ticae inclufum fub cuftodia Soncinum deuehi iubent.Nec multo poft in eodem pertinaci obdurantis animi dc- creto execrabilem animam exhalans,meritos cruciatus,quos feruida ira exu lum ftruebat,indignabundus effugit. Venim Albericus Taruifinorum ty» rannus ncquaquam virtute bellica,fed naturac immanitate Aclriolino fra- tri comparandus,pro fc fratreque cumulatas icelerum poenas perfbluiiTe vi fus eft,quum Taruifio pulius Scin Zenonis arce obfeflus,8c" captus,vxo^ rcs fihaiquein oculisviuas comburi,filios membratim diflecari,{efe demum diu tortum,attracT:umque pedibus equorum iugis,per falebras Sc vepreta, ad necem raptari,laniataque membra feris atque volucribus deftinari,om-< nium miferrimus ipectarit, ANTONII FRANCISCI RAINERI I* Sylla, ISIero, CaitiSyMarius^e^entuis:h'istii A^plinejpjb * nos extcrnos fratres fibi oeneros afciuerit:datis in matrimo nium geminis filiabus,quibustotius patrimonrj ha?reditas Hl^! nomine dotis obueniret.Erant Belgae iuuenes bellicain-- dole honeftisque moribus Sc gentis profapia clari.Caeiarum enim fequen> tcs caftra,pro infigni gentilitio 3 Turrcm in ftutis depictam gcftabant, excu^ L I B E R I. 47 ex cuius feneftris hafta? gemina? fingulis aureis lilfjs ferreae cufpidis modo pra?fixead vexilli ipeciem protenduntur.Ab eo fcutorum argumento Tur riani fiint appcllati. Hoc fanguine progenitum ferunt Martinum fuperio^ rem,quem ab inufitata corporis atque animi magnitudine,Gigantem ap> pellabant.Huius eximia virtus Sacro bello fiepius lpec1:ata,eum habuit vitg exitum, vtad Antiochiam a Barbaris captus,omnibu(que exercitatus tor- mentis beatorum martyrum exemplo,ca?leftis vita? felicitatem fit con(e> cutus,relicto Iacobo filio,qui numerofa prole prcftantnsimorum iuuenum felix,Paganum Sc hunc de quo icribimus martinvm gloriofi aui re-- ferentem nomen genuit.Paganum pauld antea virum excellenti virtute prudentiaque Mediolanenfes ciuitate donauerant, honoreque pra?tura? aucTrum publicis confilrjs pra?fecerant : qudd multa cum laude liberalitatis Sc pietatis iplbrum copias aFriderico fecundo Ca?fare cruenta acie profli» gatas ad ie recepiilet,fingularique benignitate omni humana ope adiutas fouiflet.Is autem ita geisit Magiftratum,v$ nemo temperantia,a?quitate, atque induftriapotior videretur.Hoc tcnore confilrj moriensPaganus,Mar tino fratri ad fiimmam potentiam iter muniuit.EratMartinus ingenioper fpicaci erectoque ad laudem,8c" imperfj maxime cupido,cY(que erant ad id opportuna? artes)multa ciuili prudcntia 8c afhita lcnitate temperato. Vo> lebat enim exiftimari popularis,dum fuicepto media? ciuium claisis Sc infi ma? plebis patrocinio,nobilitatis fuperbiam,fpecie liberalitatis atque fuper bia? contunderet.Paulum liquidem Sorecinam Optimatium principem,e^ iufcjue fecta? aliquot ciues opulentos, qudd immodici pra?graueique efiene populo,vrbe eiecerat,bonifque multaratrcV quod maxime potentium fre-* gerat fpiritus,Leoni Percgo Mediolani Archiepiicopo, qudd is e Patritrjs ad eum honorem eiTct euectus , alterum c Septaria familia commcndatio-* ne plebis oppofueranperfequebaturque iam aperte nobiliisimos quoique, Sc pra?fertim Gibellinosrveriim id diisimulantennam eorum magnus erat concurflis ad Othonem Vicecomitem, qui Pontificia authoritate creatus Archiepiicopus,aduerfus duospicudo Archiprefules facnimperfj luifedcrrt Sc patriam armis rcpctebat, ca infracti animi perieuerantia,vt fa?pe acie vi ctus tanquam optima? confifus cauia? bellum fingulari alacritatc renoua-- ret.Ca?terum Martinus eum occupata ad Verbanum Arona,copias pro- mouentem,commi{Tapugna profligauinmagno quidem detrimento Patri trjs exulibus illato.Hic eftilleOtho qui ex facerdotrj contcntione quin- quies aTurrianis repulfus,pofi: vigintiannosvicftis acie,captifqueeiusfami lia? principibus ad Decimum vicum,in Vicecomitum domo Mcdiolanen fis imperrj fundamenta iecit.Exindc Martinusprofl:rata,autredaCl:a in or^ dinem Iniubrum nobilitatc,ita principis muniavfurpabat,vt pra?toria po>« teftas ad non obfcurum tyranni nomen tranfiret.Idcirco vitandam fibi in- uidiam ratus,egregic fimulando patritiorum ordines a?quioris Sdtranquil lioris ftatus Cpe fuftentabat.Ne verd infenftis optimatibus videri poflet, vetuftiisima? ftirpis familias per connubia Turriano fanguini inieruinE* Caftellionea fcilicet gente,Biragaque,cV Pufterlea delectis vxoribus . Cal- lebat enim artes confirmandi principatus, Sc captanda? popularis aura?: Nam ad has opportune qua?fitas affinitates accefferant faciles aditus^mu 4s E L O G I O R V M raque patientia in audiendis difFoluendisejue improbae SC iemper lneptac plebis querelis:8c" Turriana domus cuique expofitis penuarrjs coprjs libe^ raliter adaperta.Quod verd tuendae popularitatis intererat,publice etiam epulum dare, Sc ipectacula decurrentium equitum,honeftaque exercendac iuuentuti certamina propofitis pracmfjs,8e~ magnifico apparatu edere erat fblitus . Quibus eti am ludis per fblemnes feftos dies,vt populi mentes ad religionem reuocaret , Chriftianae hiftorias acliones intermifcebat,diuo^ rumque Martyrum exempla perfbnis Comico Sc Tragico more decentif. fime reprefcntatis.Quo fimulationis artificio collecta fenfim gratia,confir- mataque authoritate,non obfcure ad principatum euectus eft:tanto om» niurn ordinum ftudio,vt Populi defenfbr, Pater patria^Praztoriaeqlie po«- tefFatisDiclator perpetuus vocaretur.Sub id tempus nobilitasfere omnis, in primifque proceres Gibellinae factionis extorres Sc profugi ad Actiolf- num confugerant,Csefarianarum partium principem,impotentemque exe crabilisfieuitie tyrannum,vt eius opereducftr inpatriam aduerfarios Medio lano pellerent.ItaqueMartinus exploratishoftiumconfilfjs,focrjsad capien da arma excitatis,<3c" populo mulds concionibus ad tuendam libertatem concitato,Carrocium Sc legiones,equitatumque omnem fub fignis eduxit, Actiolinus autem qui fuperato Abdua igneferroque obuia vaftabundus, incenfb Tritio,Vicomercatoque direpto ad Sextum oppidum excurfiones fecerat,vbi Carrocium educi,fecus ac putarat,nec longe abefle Martinum ,didicit:retro vertit iter ad Cafsianum.nam in tergo aduentare nouos ho^ ftes audiebatjn vnum enim coierant Ad:ius Ateftinus a Ferraria,Vbertus Pallauicinus a Placentia,Bofiufque Douarienfis aCremona,qui praemiflb equitatu,pontem quo tyrannus tranfierat ad Ripaltam occuparant. Itaque premente Martino,duplici terrore ancipitique periculo circumuentus ,fu- premumtemeritansfueconfiliumfumpfit tranandiamnis,vtin aduerfamri pam,qudd vadum ibi reperiretur,cum equitatu feproriperet. Sed dum tran ifit verutumfcorpione adaclrumpedi incidit,grauatufque eo vulnerefeptuage narius fenexvltro citroqueAbduam trucidatis eius copfjs,viuus inhoftium poteftatem venit.Nec multo poft truculenta obftinatione repudiatis reme dfjs atque alimen tis ferino cum gemitu accerfita morte,meritos adpcenam fucC immanitatis cruciatus efFugit. Ab hacvictoria Martinus clarus mas- nufque habitus,cunc1:a ad arbitrium Mediolani moderari,8c Principem a^ gere ccepinlta vtmagnificentie operum ad alendam plebem plurimum ftu deret, ajdificatis amplifsimis a?dibus in regione Nouaj porta?, Sc ad publf- cam commodiratem excepta Ticini amnis parte,quae iuxta Abiatum oppi diim nauigia ad Ticinenfem portam perducit.Id emifFarium mmptu cum antiquis operibus comparandum,ingentium lintrium eft capax:incredibi-* lcmque importandorum ex agris frucfluum facultatem,cum voluptate hu bernac ac aeftiuac nauigationis,ad perennem Martini gloriam hodie prae^ bet.Sed Turrianas aedes laxitate,viridarfjs,8c" precellentiftru&ura pulcher rimas,Otho vicT:or,iufto(vt ille putabat)dolore compulfus folo aequauit: tanta exacerbati animi rabie, vt in ruinis diuo Ioanni decollato templum ;cpnderet,dicaretque ad ignominiam damnati fbli,fepulturac ac inferfjsno> xiorum hominum, qui tetro afFe&i fupplicio, e furcis ad id infame fepul-* chretum \ \ L I B E R L 49 clireturnpcrpetud deferrenturjnexpiale fiquidem odium fibi concitarant, dum mperbc rerum potirentur Napus atque Francifcus fratres,qudd acie ad Anglcnam vic1:ores,captis viginti duobus Patritrjs,cV in his TheobaL do Magni Mattha-i patre, Othonis fratre genito , capita attra&a crinibus, ad plauftri temonem ruftica fecure crudelifsime detruncaHent *Regnauit Mediolani Martinus annos quatuor poffc partam de Acliolino vicTroriam fuavirtute,ac immenfo populi fauore gloriofus.Obfjt non plane fenex,ela^ tuique ciuium humeris ad Clara?uallis Ccenobium,(epulchro maiorum iU latus eft.In quo eius efhgies iub abfide marmorei fornicis depicT:a,hodie e> tiam incolumis iped:atur,in purpura cVpileo armelinis pellibus fufFulto, vt tumerant fummi Magifh*atusinfignia,Sed Martinumilluftri prudentia infignem non multo poft longe clariisimum fecere Philippus Sc Napus fucceflbres,quum ille fraterna? potentix ha?res,immodico principi tyran^ noque,quam pra?tori propior effe maluerit; hic verd bello acer paceque intolerandus 8c atrox,fefe 8C familia? fortunas omnes Decumana acie vi> ctas euerterit* A D A M I I^VMANI, ^uebat Ecceltnus acer Italus Fretus tremenda mtlitum ferocia Tremendus tpfe dtritate barbara Vrbem (tiperbam, maximampperlucidum SyduSjtogaU Vt perdomaret Galltdt Tyrannus Ecceltnus ille pej?imus> Illud Deo atque hominibusmfeftum caput, Quotquot fuere,quotque juntyqubtqueynquamerunt honge tyrannus omnium teterrtmm: j& corde cuius exularat funditus Fas}ius>pium?reclum,pudorque,& ISlumidicorum canum Animofa yis latratibus feuis ferit, Cum colla & armos yeftientibus iubis Cauda flageHo identidem graues fibi Vtllofa tergayerberans iras ciet, Secumque cebentmaritos,atque ytrique liberos, Vebent parentes liberi ttbt juoque, Ttbi nos pudicitiam,tibi decus,ttbi Noftram incolumitatem,tibi iam denique Nos noftraque en debemus h uini iuris authoritatem, Sc Vim facrofan nus facro feceflu educl:us,in carcere Fumonie arcis necaretur Jnteger enirrt vita*,ac omnis iceleris impollutus,qu6detanto faffcigio religionis amore in eremumfe demifiiret,admirantibus cundis prj animi decretum, tantamcon cepta? diuinitatis opinionem fuerat confecutus,vt a vicinis primo,8c" a re-- motionbus demum populis inuiieretur, 8c~ plerique ab eo vel occurflis Sc colloquia deuitante, delictorum expiationes,8c" rerum futurarum oracula depofcerent,8c" iam pro fancto glifcente diuinitatis fama coleretur, Vefti^ nique nonnulli primores reducendum in fuam fedem cenferent,quamim>- pudenti ambitu vcrfutus impoffcor pro optimo atque innocentifsimodam natis artibus inuafifiet^Emanarat enim in vulgus qua malignitate affcutefi^ mulationis,quo nefario ambitu,cumCarolo Rege cVSenatoribus eflet tran fa perbe fuftulit animum,vt quum genere illuffcris,8c" erecto praeftantiquein^ genio pollens,8c" diuini iuris intelligentia clarus haberetur:in adminiffcrari da Republica imperioio 8c"faC in via Lata:fic vt corum ctiam Turrcs in Foro Romano perfoilx deformatxque fint,Errabat in ncmorc Sarra vc- ftigia hominum deuitansjagreffrbusq/ pomis vefcebatur,quummagno ca- m a prxdonibus Mafsilienfium qui biremcs aquandi caufa,ad Antiateii^ tusappulerant,interceptus efbcatenatuique in tranflro ad remum adigitur, 8c po:ft durifsimos maritimi curfus crrores Maisiliam eft deueclrus.Is ino- pinato oppreffus infortunio, tanta infracli animi patientia,indi£nam x- rumnofamque feruitutem aliquandiu pertulit,vt nomen fuum non prode ret,3t" fe pafcentium bubalorum grcgi a Priucrnate ciue prxpofitum men tiretur:Archipiratx fcilicet auaritiam veritus,a quo ingenti precio Ponti^ fici diuendi 8c ad fupplicium tradi facile poffet.Sub id quoquc tcmpusBo nifacius Philippuni Gallix Regem profano iure inducto pontificiam exi- ftimatibnem in adiudicandis facerdotrjs infolenter offendentcm , 8>C inv piumcV Rcgno indignum iudicaranconcitabatque in eum Albertum Cx fareni 8c Germanos 8c Belgas;ad id rerum difcrimen magnopere tumul^ tuantibus Gallix populis* Vtebatur tum Philippus Stephani Columnx confili6,viri prudentia authoritateque pra?H:antiisimi:iamque ed fimultas procefferatjVt Pontifex grauifsimorum criminum infamia notatus,ad di^ cendanl caufani vocandus in concilium, exauthorandufque Chrifhana fe- ueritate cenferctur, Sed retuiidendx fuperbix expeditiorem viam mon-< ftrantibus fatis Sarra vel exul adinuenit Js enim quum c portu Mafsilien- ii Stephanum fratrem de fua calamitate docuiffet, cxtemplo redemptus ad Regiam contenderat, initifcfue cum fratre confilrjs}Cx: cum Rege conimu-< nicatis,accurate perfuaferat,vt ad paranda arma in Italiam mitteretimMu faclus vero Franccfius nobilis eques Florentinus,multis fidclis induftrix 8c bellicx virtutis cxpcrimentis Rcgi carus in Etruriam prxcederet, mo^ lientiq^ue arma Sarrx pecuniam qua abunde inftrucfhis aduenerat,oppor^ tune fuppeditaret.Conuenere igitur nocTru in oppido Stagia quod crat du tionis Mufacfli in Senenfium finibus Romanx vix impolitum , deprom^ ptaque pecunia conduclrus efr. Nogaretus Gallus vir impigcr cum ala Gal lorum cquitum,ex his qui fhpendia flib Carolo Valefio Philippi Regis fratrc in Italia meruerant.Hac cxpcdita manu veteranis fuis 8c clientibus adiuncta,nocT:urni's aurjfque vfus itineribus Sarra ad opprimendum Boni- facium Anagniam contendit * Aefhuabat libenter patrio in fblo quotan^ nis Bonifacfus,cV quod ei advoluptatem iocundifsimum crat,in ipfa e^ tiam paterna domo, metu vacuus tenuique feptus cuflodia , 8c tum rumo> res fatali faftu contcmnens,qui nequaquam ex vano de exulibus afFereban tur.Necdefuere nemincm timenti,domefhci hoftes,qui ex compofito per^ fidioie portam aperirent.Diluculo itaque Sarra vrbem irrumpit,Galli e^ quites fui regis nomen ingeminant,Columnfj atroccm clamorcm tolluiit: Cardinales cum imbelli totius aulx comitatu repentino terrore perculfi vndique in fugam fe proripiunt : terribilis tumultus tota vrbe excitatur: Pontificem hoihlis turbadomi obfidet,8c" pro Benediclo Maledicl:um,pro Bonifacio Malefacium appellat;8t" quod Cxleftinum occideritjtruculentig * 3 » ELO GIORVM Vocibus ad fupplicium depofcit* At ille quanquam mpremo metudolore- que perculfus,fcipfum tamen pra?(cnti animo non deferit,conftantique vul tu Pontificatus infignia depofcit,aurataq; in fella irrumpentes expec1:at,ad- eoque fe cum facro cultu,tum maieftate oris venerabilem pra?bet,vt mira^ bundus Sarra vel iufta ira turgidus,interneciuoque incenms odio,a conta- ctu manusabftineret.Sed Nogaretus Gallicam effundens bilem infultanti fimilis, ita acerbe in eum eft inuecflus > vt (e eum in catenis ad Lugdunenfe concilium perdu ta confperfbs exilio mulclrauit.Sed Sarra vel iterum exul nominis fama cla rus,cV pulcherrimi facti confcientia felix fuit,quuni multum antequam pla ne fenex apud Pramefte fato concederet , Petrum 8c Iacobum Cardinaks Senatorio Ordini refhtutos,cV Ca?lcftinum grauiisimo atque a?terno Boni facrj probro inter diuosrelatumvideritFormam Sarra? in vetere tabula pi (ftam exceptamque per manus a maioribus Sc religiofe cuftoditam,Mar^ tiusColumna nobis o{kcndit,vt ex ea armulante piclore,cxemplum exadfoe fimilitudinis duceretmv Parthenii paravi cini. Hos ne arttmos pulfi fyeges fzuaque fectiris Gloria 1$ imbuti natotum fangutne fajces, Aeternumque decusfiruttque "vltoris bonores Munc acuere tuo tam c&cum in corde furorem? Vt dirum yjque adeb in facinus crudeltaque orfa Irrueres prxcepslproh te non perculit horror ^Attonitumhion maieflas "veneranda Vel ipfis Codicolisjlla <&r tripltci redimita corona /nJula,tamfoedis tremefaSlum abflerruit au/is? Si qua tamen fcelere immani atque e crimine tanto Surgere fama poteft,illud te forte leuabit lnuidia,quod non ^egni yejana cupido, Sed patride pietas,ad faSium hoc impulit atrox, Tro re ^omana^pro libertate tuorum. V G V O L I B E R 55 Vguccio Fagiolanus, Ortvna per fe inconftans &C fepe ludibunda , in at-' tollendo premeiidoque Vgvccione Fagiolano mu rabiles ludos fecit + Is Mafla Trebana Tooata? Gallia? o^ riundus,in eo Apennini traclu qui ad Aretinas alpesex^ ^ tenditur , quum nobiles agreftesque familiae ob facliones inter fe contenderent, apud Gibellinos per totam fere a> tatem arma tracTrauit, infigni quidem cumlaude, quddper ca?des,incen^ dia, vaftationcsque pagorum, vbique violentus 8c~ maxime pugnax eni- tuiflet ♦ Nam robufto ingentique corpore firmifsimus , validisque ideo 8c pregrandibus vtens armis, ficuti ingenio vigilanti acutoque maxime prp ftabat,ita ante alios afpera audacter aggredi, 8c pugnam impigre ciereerat iblitus; vfque adeo enim in omni difcrimine 8>C ferox Sc pertinax , vt qua^ e 4 S6 ELOGIORVM dam iti pugna ad Ca?ronium pagum afuis defcrtus, 8c ab hoftibus prope circunuentus, quum fefe fortiter reciperet, vulnerato altero crure, 8c colli fa vehementer galea,in oblongo pedeftri fcuto quatuor tragulas,& trede^ cim veruta ex minoribus baliftis infixa ad fuos retulerit* Exinde multis facinoribus clarum Guelphisque terribilem Tarlati Aretrj principes op^ pugnati a Florentinis liberali ftipendio conduxerunt, cuius ducftu fecun^ dis aliquotpra?lfjs hoftes ita reprefsi flmt , vt agro excedere cogerentur* Sub id verd tempus quo Henricus Ca?far fruftra obfefla Florentia adBon^ conuentum fato cefsit,Pifani Ca?fare ciuitatis patrono defenfbreque orba^ ti , qudd Lucenfes infefta arma intuliiTent,neminem Vguccione gerendo bellopotioremrati, eum qui coprjs preeffet ab Aretinis impetrarunt»Eius aduentu Pifani qudd veteranummilitem,8c' Germanorum alas adduxerat, ita funt confirmati, vt late fummotis hoftibus,non modd amiflapauldan^ te oppida reciperent,fed expugnatis etiam aliquot caftellisadportas vfque Luccnfium delitias popularentur ♦ Itaque exultans vicloria Pifanus , nec ftudio fuo modum imponens,ne parum gratus in referenda gratia videa- tur , Vguccionem ex duce dominum creat , honefto quidem merito , nifif vir immodicus ex moderato dominatu feuam tyrannidem inuexiflet» Cun cta enim fibi licere fortunisque omnium pro libidine fibi vtendum ratus, ante omnia Boncontem fumma? nobilitatis patritium , nec immemorem priftina? libertatis , ideoque nefarrjs decretis aduerfari aufum interficit * a- lios fpiritu opibusque valentes detrudit in carcerem , multoque plures exutos bonis profcribit* Hoc terrore ciuitati illato , aucftisque viribus Lu cenfes inteftmo laborantes morbo repentinus aggreditur ♦ Gerardum Lu^ pidium Picentem militia? peritum, qui Lucenfibus copfjs prseerat, tumul^ tuario pra?lio profligat , fa&ioforumque proditione adiutus in vrbem ir^ rumpit , ca?de , luctu , terrore , cuncta complentur , nec facrofancftis tem^ plorum thefauris Germanus miles parcit , pulfisque Guelphis , Gibellini qui diu exularant , patria potiuntur, In his eminebat Caftruccius animi magnitudine armorumque peritia , antiquis ducibus a?quatus+ Tanta re patrata Vguccio Luca? princeps efFecT:us Guelphis omnibus Florentinif. que pra?fertim terrori efle ccepit, qudd eo duce Gibellim ab Henrici mor-< te deiedi fpe , dcbilitatique viribus animos rurflis attollere viderentur» Itaque Florcntini fociorumRobcrtique regis auxilia in vnum cogunt* V> guccionem occupandi Piftorrj auidum 8>C Montecatinum oppidum ma> gno apparatu oppugnantem, collatis caftris adoriuntur, Ule belli peritus loci Sc temporis occafionem excipit, editocjue memorabili pra?lio, viclor hoftium caftris potitur* Eius diei ca?dem vfque adeo latam fcriptores tra- dunt , vt Nebulam fluuium cadaueribus ftratum longe cruento alueo de-» curriffe affirment* Ea infigni victoria Vguccio non multum lxtatus eft, nam in eaFranrifcum ex filfjs natu maiorem, fumma?fpei iuuenem amifit, &C Luchinus Vicecomes qui Magni Mattha?i patris auxjitjs pra?erat , Ca^ ftrucciusquc,grauiter fauciati fimt. Dux verdhoftiumPetrus cognomento TempeftasRobcrti regis frater in flumineperfjt,8c" Carolus cui Robertus erat patruus^ inter cadauera repertus efh Hec eft illa infaufta Guelphis pu gna,propter qiumFlorentia?, Bononic,Senis,Perufie atqj Neapoh',ex lucftu amifToruni L I B E R I. 57 anufiorum ciuium populus veftem mutauit» Hac vicloria fubnixus Vguc cio, vt Nerio filio Luce principatum confirmaret,fufpicacis tyranni more, Caftruccium gratia authoritateque pollentem tanquamNerrj asmulumtol lere conftituinltacompofitis infidrjseum Nerius ad ccenam vocat,8c" nil ta le veritum comprehendit , reumque mox homicidrj factum capitis pcena condemnat. Nec tamen ad tanti viri fupplicium defcendere audet , indi- gnantis 8c fr ementis populi tumultum timens. Ob id accitus Vguccio, maturande necis auidus, cum militari pra?fidio Lucam aduolat.Tum vero Pifani tyranno difcedente arma corripiunt, Vguccionis familiam truci- dant, domumque diripiunt, ac eo impetu vrbis portas occupant, Iam Lu- cam peruenerat tyrannus, cxf a filio mature inftrucTris menfis pranfiirus difcubuerat, quum Pifis excitari ad arma populum nunciatur ♦ At ille nihi lo fecius tanquam primo nuncio parum credens,nihil fe commouet,cV vci erat cibi capaciisimus, 8c maxime vorax, per fingulas tempeftiui eius €011-* uiurj dapes vfque ad bellaria conueici pergit, eo quidem atrocis animi de-- creto, vt remotis demum mcnds Caftruccium fccuri percuti iuberet,atque inde Piias ad fcditiofos opprimendosproperanti agmine reuerteretur.Sed quum afecundis mox tertrjsque nuncns increbrefcentc fama,Pifis res pcr> ditas efle , ciuitatemque miro confenfu rebeliaffe renunciaretur ; Lucenfes ad tanti exempli nomen,pari ftudio recuperandc libercatis,liberandique Caftruccrj ad arma concitantur* Carcerem refringunt : vincTrum adhuc compedibus Caflruccium educunt , 8c quod eius fato debebatur , princi^ pem ciuitatis falutant, Tum verd Vguccio, quanquam alias egregie fortis duplici malo circumuentus animum deipondet, 8c cum prctorianorum fa^ tellitum manu,incertus an Pifas contenderet, dcfperacis rebus vrbe profu> git,nec vfquam ex ea fug£ deformitate prius confticic, quam a Spineta Ma lefpina Gibellino ad Foiias nouas, quae Papiriana? olim fuerunc,fupraMa-- cramamnem receptus eftJbi labore feffus&dolore prope exanimatus pau lulum ferecreauit,atque indequumatrociora a periequencibus fibi timeret, adCanem Scaligerum Veronam eft profeclus. Ea enimcempeftate Scalige ri domus exulum omniuminfigniumque virorum liberalis erat receptrix» Fuit apud Canemiummo in honore Vguccio,fpec1:abaturcj^eprocerus& ventricofus fenex tyrannico vultu ferociam retinens, tanquam admirabile infolencis Forcuna? documentum,quum pauld ante rerumbello geftarum famailluftriSjfcmihorp momentogeminati principatus faftigio preceps da tus,cVmiierabiliscV ridendus euafilTec. Ad eam enimcalamitatemFortuna immitis id quoque adiecerat, vt contemptus,mordacibusdic1:err}s incefle-- retur: Vt tum accidit quum in conuiuio Canis de edacibus illato fermone loqueretur , 8c Vguccio fe iuuenem quaternos altiles capos , 8c totidem perdices, aifos item ha?di clunes,Sc~ elixum vitula? infarclrum pectus , pra> ter faliamenca , recTra in ccena exedere fblitum narraret , Petrus Nauus £ conuiuio vir falfiis : non eft inquit, Vguccio cur ha?c a te iuuene comefta multumadmiremur,poftquam fenex, necplane dentibus inftrucl:us,duas vrbes integras vno prandio abfumpferis. Erat enim fama Vguccionem, fi ab inchoato prandio temperaffct , fatis in tempore ad fedanda nafcentis tumultus initia Pifas regredi , 8c vtranque vrbem fibi incolumcm feruare 58 ELOGIORVM potuifle.Sub id verd tempus quo Canis comparato exercituPatauiumob> fidebat, quum Vguccio dux vetus eo bello mirificam operam nauaret, ad paludes Medoaci amnis correptus morbo, Veronamque delatus , excefsit e vita,non omnino mifer, qudd vel Vicario nomine militari imperio ho> neftatus,fplendidifsimam funeris Sc fepulchri pompam retulerit* Effigies eius equeftris adftante ei Caftruccio Sc falconem ad aucupiumleua geftan te, Pifis in fepulchro cui Campofando nomen eft , preciofis ex vero picta coloribus confpicitur* Angeli Perotii Camertis» Quem latis bumeris,quem lato peclore JJ>e£las, Ouem Martem dicas ore referre truci : llle ohm emergens obfcuro ac paupere teElo MilitU prtmum munera dura tulit: Fortibus inde aufis Fortunaque auftice : fummum Lktoris Etrufci cjl ~veRus ad tmperium. Illum eadem geminas Vrbcs ditione ienentem (Pr Caftruccius Caftracanis, O s T conuulfas , fecordia Gnecorum Caefarum , Roma> ni imperrj opes, quum Gothorum impotentes impetusnc mo tuliflet : egregia?que artes & litera? cum Vrbe rerum domina concidiflent,diiciplinam militarem interrjfle con- ftat, qua vna coaluerat imperium 8c fefe ad omnes gentes perpetuis victorrjs extenderat. Nam per milleferme an^ nos, quibus Italia externis gentibus feruiuit, multitudine potius, incondi^ tisque viribus, quam ingenio Sc ratione certabatur, quando omnia diuer> fis Barbarorum irruptionibus terribili motu quaterentur* Sed ita Populi Romani fortuna demum tulit, vt bellica? artis decus non diu modd negle cl:um,fed planefepultum,anouo homine tanquam ab inferis excitaretur* Is fuit Caftruccius Caftracanis ex Antelminella nobili familia Lucenfis ci^ uis, qui ex mercatoris inftitore miles, ex milite dux infignis factus, perti- naci virtute ad principatum contendit, nufquam eius veftigia vadentis ad prxclarum decus fallente Fortuna, Adolefcens cum Gerio patre Sc matre Puccia, ob Gibellina: factionis nomen patria pulfus Sc breui apud Anco^ nam parentibus orbatus , in Galliam vlteriorem eo animi decreto tranfi^ uit, vt alieno lub ca?lo Fortuna? vim experiretur, Quum aliquandiu Lug^ duni apud negotiatorem Lucenfem fubiediflet, equo, vefte, viatico, hone fte adiutus in Britanniam ad Aldericum gentilem propinquumfuum, Lon dini ex mercatura diuitrjs affluentem, traiecit* Is iuuenerrt decore forma?, morum L I B E R L 59 rnorum. elegantia» 8c~ corporis dignitate pracfbntem, non moddbenigne complexus cft , fed eum non multd poft Odoardo regi , paruas pilse lufu obledrari folito infinuauit. Erat enim Caftruccius in eo ludo vfque adeo habilis <3c" mirus, vt nemo iam ei ex regia aula conferretur , ac ideo regi io- cundifsimus euaderet. Sed id totum quod a bcncuolentilsimo rege pro-> mereri polle iperabat, inopinatae fortis cafus enpuit. Quum enim in lu-» do ex altcrcationc, a fuperbo quodam Regulo alapam fuftuliilct, continc- ri non potuit,quinvel (pectante rcge contumeliam diftricto pugione, per cuiloreque traiecto vindicarct: Eo fclici cucntu , vt ftatim fcminudus fca- pham mfilirct,<5c" per Tamefim amnem immincntium manus cffugiens, iti Belgicam oram adueheretur. Ardebat tum crudele bellum inter Gallos 8C Flandros quibus Britanni ie confociarant: apud Philippum autem Gallisc regem fecunda fama militabat Albertus Scotus nobilis Placcntinus, qui ab Italia quingentorum equitum ornatifsimam alam, <3c~ peditum.vetera- norum legionem adduxerat.Sub hocScoto Caftruccius ordines duxit, ta 1 taq; vigilantia, confilio,Sc' vi corporis nomen optimi ducis promeruit,ut eo 60 E LO GI O RVM bello confentientis fama? nomine effet clarifsimus 8>C a Gallfs fcriptoribus poftea celebraretur* Veriim confe&is bellis , aPhilippo opimis excultus muneribus redrjt in Italiam,armis 8>C equis optime inftrucfhis, deffanatam fibi fato repetenda? patria? occafionem qua?rerts. Euaferat tum Pifis prin^ ceps Vguccio Fagiolanus, 8>C cum Lucenfibus bello contendebat. Huic igi tur paranteaditumFortuna adha?fit,ab eoque poft debellatos Lucenfes,8c" fraclas ciuitatis opes, patria? reffituitur : ea tamen forte, vt qui virtute in> ter ciues princeps erat ad fummum dignitatis gradum tacite atque a?grev prorfus afpirarct. Nam Vguccio Nerium filium pra?toria? poteftatis fimu» latione diclatOrem Luca? prafecerat: vt pote qui poft cladem ad Monte^ catinum Guelphis illatam,cVferox 8c validus Piffcorium 8c~Volaterras,Pi fis,Luca?que finitimas vrbes,occupandas artimo agitaret: vt principatus in Etruria viribus potens contra Florentinos conderetur* Hoc innixus confi lio Caftruccium confirmata authoritate 8c populari gratia Luca? prepoten tem,ideoque formidatum,tollere conffatuit* Veriim Fortuna(vtin Vguc^ cione diximus)alternis fuomore lufibus iocabunda,ita Caftrucciume fum mo turpiisima? necis pcriculo eripuit, vt miferum ex damnato 8c fccua fi> ciiri prope percufio, ad vrbis dominatum admirabili ibrte proueheret, 8C diri obiter infortunrj grauis id:us ad Vguccionem vcrteretur ♦ Sufcepto in patria dominatu atque inde vrbe Piftorio in poteflatem redacTra, ftatim fe Gibellina? fatftionis principem profeffus, ideoque in omnem rerum occa- fionem aduerfus Guelphos expedita arma conuertens, ita Fortunam inna- tx crefceiiticjue virtuti fua?,bonis 8c malis artibus conciliauit: vt nemo eo domi confultior princeps,nemo dux in caftris exacta? difcipline pr^ceptis inffaii&ior in Italia cenferetur, Inierat foedus cum Guido Tarlato , Ga- leacio Vicecomite* Scaligero Veronenfe,Paflarinoque Mantuano, quiCe farum partes in Italia tuebantur. Contra autem Florentini cum Romano pontifice Robertoque rege coniociatis viribus, grauifsima bella inlnfubri-' bus, in Liguria, in Bononienfi , 8>C Togata Gallia gerebant, Sed cruenta? diuturnaque contentionis is exitus fuit, vt Guelphi adAltopafium memo rabili pugna vincerentur , vicloresque inde Caftruccius atque Acfaus Vi^ cecomes, ad Florentia? llatim portas vfque , infefta populatione percurre- rent» Fuit ea clades fi ca?ibrum numerum fpecTres, Montecatinenfi aliquan to minor , fed forciisimarum gentium externorumque ducum captiuitate nobiliorjnufitati enim ipectaculi celeberrimum ab eavicTroria triumphum Caffauccius duxit , tanto rerum omnium ordine apparatuque , vt prifco- rum temporum, 8c Romana? fuperbia? felicitatem amulatus , e tota Italia fplendidiisimi quique ad tanta? fama? ipecTraculum liberaliter inuitatiLu- cam confluerent. Inueclus eft vrbem quadriiugo curru in Trabea laurea- tus ♦ antecedebant agreftes gregarfjque milites nudo capite nudisque pe- dibus incertam libertatis ipem pra?ferentes : fequebatur Carrocium hoffa- lis pratorfj infigne , bubalis pra?textatis tracTrum, in quo antenna pra?alto in malo fufpenia vexillum populi Florentini inuerfum expandens , fuper- ffcante campani a?ris tintinabulo maxime fbnoro : fed cui ad ignominiam vidrores, vt mutum eflet, ferream linguam detraxerant* Exindeverd Guel pharum partium vexilla Draco fcilicet aquila? vnguibus conftriclus , lili- umque L I B E R I. 6\ umque ingcns puniceum ,aureaque item hlia cianeo in campo, Sc ruben- tia Roberri regis raftrella inuerfis haftis folum verrentia trahebantur. Succcdebant duclores ordinum hoftilium,pra?feclique equitum;fed hi fi^ ne calcaribus^illi fine gladrjs dilantla. His coniunclum erat nobile mili^ tarium equorum agmen , armigeris pueris criftatas cafsides, verficolores^ que lacinias captorum aut occiforum hoftium geftantibus, Sed ante alios tres grauifsimi viri Florentinorum Legati 8C fecundum eos traducli du- cesfupraque caeteros maxime confpicui Gulielmus Narfeius Gallorum, VrlimbacaSueuusGermanorum,atque ipfe demumcum adolefcente filio Raimondus Cardonius imperator captiuam Hifpanorum procerum tur> mam calamitatis confbrtem trahens,ica pompam trifti aipedu, 8C fuis in> fignibus nobilicabanCj vc multis ex eo prsecipitis Forcunae ludo lachrymae manarent, Dum eo modo Caftruccius virtutis 8c gloria: fua? meritum frucftum ferret,Florentini fbcrjque eorum Pontifex cS Robertus, nihil vel a tanta clade demifsis animis vel attritis opibus,bellum priore vehemen^ tius repararunt, vfque adeb ardenti vel infano Florentinorum ftudio, vt pro tuenda libertate externum fibi dominum Roberti regis filium recipe^ re minime recufarint. Huius aduentus qubd amplifsimum equitatum in Etruriam addirxerat,itaafflictasfpes Florentiae erexit,Gibellinosque con- terruit , vt Caftruccio 8c Galeado Infubrum principe praecipuis authori^ bus,Ludouicus Bauarus Caefar defignatus in Italiam accerferetunqui infi> gni authoritate potenciaque partium opes confirmarec, Sed vir rapaci fe^ roque ingenio nullo pudore inita confilia preuercens, vbi peramplis excul tus muneribus Mediolani ferreo diademate coronatus eft ; ex defenfbre pacronoque crudelis oppugnator , 8c truculentus hoftis euafit; quum Ga^ leacium fracresque eius cancazdignicacis principes, Sc nihil tale mericos,in carcerem detruderet» Inde verb expilata ciuitate,quam liberam reliquifle videri volebat,Lucam profectus Pifanos obfedit,qubd portas ingreflurb claufiflent , 8c ab vrbe auari faeuique hominis peftem auerterenc. SedPi^ ianae confternationis is exitus fuit,vt Caftruccio copias,pecuniam, conv* meatus ad id bellum confercnte , 8>C diuerfis caftris citra Auferim amnem pofitis , Pifani multis exuti oppidis Ca?fari portas aperirent, 8>C prcegrandi pecunia mulcftarentur. Ab hoc infigni ftudio apprimeque forti 8c fideli o> pcra Caftruccius a Caefare Lucenfium 8c Lunenfium dux eft appellatus 5 praetulitque dcmum decora infignia 8c ornamenta nouae dignitatis,atque inde Pifanos recenti factionum aeftu iadatos, nec idem in Republica fen* tientcs varrjs occultae largitionis artificrjs aggreflus , ita eorum decuriones circumegi t,vt fauente Cadfare nec abnuente populo ciuitatis princepsfalu^ taretur, Ludouico autem Romam contendenti,ad id fblenneofficiumfu£ cipiendi diadematis inuitatus , cum delecto equitatu 8c fagittariorum co- hortibus comcs fuit. Eo autem in vrbem nonis Ianuarrjs recepco , infiV gniq^ dcmum ftudio Sarra? Columna?,Iacobiq; Sabelli ad Vacicani cem> plum coronato , creatus eft Pfeudoponcifex Pecrus Corbarius, vtDiade> ma Romani imperrj faluis aufpicrjs cradicum acq; fufccpcum videri poflec» Id enim vnum Csefar contendebat, vt Ioannis legitimi Pontificis autho> V 62 E L O G I O R V M ritas,tanquam omni iure exiftimationeq^ fpoliati, in vrbe aboleretur,inv pcratoq; Sc exacto vndiq; auro aduerfus Robcrtum regem. Guelphorum tuentem partes , graue bellum pararet . His comparandis rebus intentum .Gibellini proceres Sabellus,cV Sarra,ipfeque ante alios Caftruccius vehe-« irtenter orabant,vt VicecomitesRegulos importune principatu fortunisq; rdeiectos cuftodia educere vellet,neqj diutius Guelphos eorum calamitate Jaetari pateretur* Venim Ca?far dum in explicando confilio,vti rerum im- pcritis plerunq; accidit,cxT durus Sc pertinax,neq-, id concedit,neq-, omm^ no negat; vt inanis conftantia* nomen paret, amicorum omnium animos grauiter ofFendit* Interea Caftruccium tot accumulatis honoribus clarum Sc cuncta prope apud Ca?farem praeftanti ingenio adminiftrantem,atrox ab Etrurianuncius magnopere perturbauit.Is mari delatus afFerebat Pifto rium Guelphorum proditione in Floretinorum poteftatem deueniife ;de- Ictum fuiffe pra>fidium,{ed adolefcentes filios magno aufu euafirTeincolu-- mes,quum aprefidio acerrime repugnanti,vfq; ad lucem nocturno pradio certaretmv Itaqyfubiratus Cazfari qui maiore Guelphorum quam Gibelli^ aiorum emolumento in Italiam veniflet , commeatu vix impetrato Pifas per Aureliam viam magnis itineribus contenditjtanta celeritate, vt Vm> brone fluuio forte a pluuiapraetumido tranfitu morante,dum male fidum alueumpropere tentaret,pene mergeretur, Sc cum paucilsimis equitibus inexpectatus portas intraret,Ea celeritate Pifanos quod eflent ambigua vo luntate repente opprefIbs,8£ pracfentis principis vim,8c" fubfequentis pra> fidfj robora timentes in fide continuit,confirmatoq^ dominatu,ac impera^ ta pecunia,quantas potuit copias,accitis vndique auxilrjs coegit,8c* ad ob~ fidendum Piftorium eft profectus* Florentini Simonem Tofam militaris induftria? ciu,em,pra?fidio vrbiq^ pra?fecerant,nouas munitiones veteribus adiecerant,fingulariq; diligentia aedificatis ligneis propugnaculis,mururrt bmni telorum genere compleuerant.At Caftruccius priuiquam fuccidi fru menta poflent,inclufbs obfidere conftituit, quod non magnam commea> tus copiam vix per duos menfes fuffe&uram intus paratam efle didicerat* Itaqj inufitataeo feculo belli ratione , duplici vallo dupiiciq-. foffa vrbem circumuallare pergit,vt omne vel erumpendi vel importan di commeatus hofti fpem praecideret. Erexerat in vtraq; munitione ligneas turres maiori bus baliftis Sc catapultis inftructas ; fuburbani agri arbores fucciderat , vt aduentantibus Florentinis ad opem ferendam inaccefla pediti atqj equiti mUnimenta obrjcerentur.Venerat Mediolano Galeacius Vicecomes,a Cae fare poft Caftruccrj difceflum certa coditione carcere emiffusJs ingentium preliorum victor peritifsimi ducis nomen aflecutus amicifsimo principi,8c~ pra:claro fuas libertatis authori eo bello operam prasftabat , quu interiores munitiones defendendas fufcepifTet,Caftruccius inexterioribus vcrfabatur* Nam fama eratFlorentinos ad fbluendam obfidionem aduentare,inaend eoacto exercitu ex Pontificfjs coprjs,que e Bononia iubmittente Legato in Etruriam defcenderant,ca?terisq;fo?deratis ciuitatibus qua? publica? Guel-* phorum caufa? nunquam antea defuifTent ♦ Praerat omnibus Philippus Sanguinettus Gallus , cuius opera Piftorium nocftu captum fuerat» Cen- febantur autem fub eius fignis ad tria millia galeatorum equitum , Sc ad trigintai L I "B E R I. 63 tnginta millia peditum. SeiPhilippo in conipectum ie dante,nec tameii fubire aggeres auib , Caftruccius nihil fe commouit , 8c per Galeacium e> rumpentes hoftes multis illatis vulneribus retro in vrbem compulit. Ita> que Philippus tantos aggercs,tantique artificfj , 8c noua? difcipling muni-- tiones admiratus,fruftra ad pugnam Caftruccium magnis tubarum claiv goribus compeilans,alio quam ftatuerat fufcepto confilio, caftra inde mo> uit in Pifanum Sc Lucenfem agrum populabundus ire pergens, vt hoftis rerum fuarum calamitate 8c villarum incendrjs permotus,incepto abfcede> re,fua tueri,8c~ viribus inferior prelio decertare cogeretur.Sed ille tot detri menta,quanquamfuis lucluofa contemnes,in obfidione conftantiisimeper manfit.Nec multo pdft Simon Tofa deiperatis auxilfjs,vti erat ad extrema commeatus inopiam redacftus, ea conditione poft tres menfes deditionem fecitj vt cum pra?fidio incolumis emitteretunmagna quide cum ignominia tanti exercitus,&r fingulari Caftruccrj gloria,qui eo bello prifcorumRoma norum magnitudinem,8c" nellice rationis ingenia diligenter a?mulatus,tan tarum virium impetu elufiflet.Sed quum fupremo inufitate virtutis opere edito,ac ob id incredibili affectus letitia,ad triumphu Lucam reuerteretur, peftilens eum inuafit morbus , & paucifsimis diebus eripuit,pari fato pra?> cunte Galeacio, qui eadem autumnalis coeli inclementia correptus,ad Pi^ (ciam oppidum e vita migrarat. Italorum enim omnium duo maximi du^ ces,a?tate>forma 8>C magnitudine animi pares,ita corpora atqueanimos iki hifdem caftris longo 8c pertinaci labore defatigarant,vt in magnis Augu^. fti menfis feruoribus, cundra ad accerfendam valetudine incommoda per^ pe(si,vic1:oria* decus antefalutem poiuiile cenferentur. Moriens Henricum filium teftamento imperfj reliquit ha?redem,quod nequaqua paternis arti bus poftea tutatus eftJPater enim admirabili nature munere ferreum cor^ pus,inuid:um animum,expeditamc(; pra?ientis ingenfj vim,8c~ certum infi^ nita? prudentiae robur,ad condendum principatum attulerat. Quarum vir tutum imbecillus adolefcens vertente (e Fortuna a?mulus efle non potuit* Pater quoq;(quod difficillimum fuit)vitia infblentis auaritia? 8c efFerae cru delitatis,aut congenita tyrannis, aut neceisitate inducl:a,v(q-, adeo liberali- tate,magnificentia operum,eloquetia,cV multareligionis fimulatione tenu perabat,vtoptimo priilcipi quam impotenti domino propior atq^fimilior haberetur.Caftruccfj effigies(vt in Vguccione diximus)Pifis elegantiisime picta confpicitur.cui fimilem ex candido marmore nobis oftedit Nicolaus Tegrimius Lucenfis patritius, i quo Caftruccfj vita Latine" atq; integerri^ me (cripta,ac imprena extat;Vt hinc quoq; liuorem 8c petulantiam Nico^ laiMachiauelli magnopere deteftemur qui dum commenritiam Caftruo crj tanquam patriae ftie- hoftis,extra rerum fidem impudenti libidine vitam defcriberetjreliquac quoque hiftoria? dignitatem improbe defcedauit, Gabrielis Faerni Cremonensis. Quiiam obfoletam bellicd artisgloriam CaHruccw Lucenftum duxjtalis (I{eflituit> quidem corporis ftatura^quae vix irt eo erat mediocris,fed a magnitudine inuicti liberalifque animi,c\T perpetuo iU luftris vitae fplendore, quo vel opulentifsimos eius sctati^s principes antece/sit. Canis autem nomine non latratu infigne animal,fed Tartarorum lingua Imperator exprimitur. Ea fiquidem tcmpeltate Sacro bello (pecftatx virtutis proceres Barbarorum captorum , aut ab fe occifb> rum nomina ad teftimonium honeftiisime laudis dcfumebant^quippe qui Gothifredum Bolionium,aut maximos poftea Europe Reges armulatione gloria? in Syriam transfretantes fecuti funt , nullum omnino opimius 3c fpeciofius trophajum referri domum poffe arbitrabantur,quam vt impio^ rum hoftium nomina,ad perenne decus familfjs fuisinlereretificuti in Vi-* cecon iaun L I B E R L 65 cecomitum Sc Turrianorum domo vmrpatum videmus,quum (sepius Sul thani,Muftac,CaiIoni, Amurathis,c\: in fceminis quoque Antiochiac no- mina repetantur, Canis acccptum ab Alberto patre dominatum,tanta a^ nimi moderationc,iuftitia,humanitate,tantoque exacta? difciplinx ordine, ciim domi,tum militia? exercuit; vt gratia,authoritatc,clientelis 8>C appara- tu armorum pollens, fuo prorfus nomine 8c maiore imperio dignus ha- bereturjvtpote qui admirabili iudicio clementiam 8>C ftueritatem procul ab inuidia atque odio commifcere,fine fuco pietatem colere,comitatem fi^ ne dedecore , fine faftu dignitatem tueri confuelTet* Eum ertim recTri con- ftantifque animi habitum ad expeditam commutationem vti oporteret,i^ taparatam 8>C habilem prxferebat , vt domi remiftb ad lenitatem ingenio femper placatus, in caftris autem elato,feroci,acerbo in puniendis prxfer^ tinrmilitum delichs,inexorabilis 8c fere feuus euaderet, Quibus inftitutis 8c moribus,neque domi coniuratioues inteftinaque mala, neque in caftris feditiones militum , aut adueribs nomini fuo rumores fenfit- Sacpiisime pradio victor , femel tantum aduerfa? pugnae euentum expertus eftjquum graui 8>C diuturna obddione Patauinos premeret, 8c infegnem eius ftatio- nem Illyrrj 8c Norici cquites,qui Patauinis auxilio venerat,mbita eruptio^ ne facl:a,opprefsis 8c fugatis cuftodibus in caftra penetralTent.In ea rerum perturbatione Canis acerrime rcfiftens atque dimicans,vulneratus 8>C equo deturbatus , maximum vita: adnt diftrimenjfic vt eum practorianac turmas magna vi depulfis hoftibus vix feruarent» Tanto accepto incommodo cu> ftodiac cohortem,quas irruente hofte trepidc locum deferuerat,exutam ar- mis ignominiaque notatam pracfe&o capitali pcena damnato,integram di mifit* Necmulto poft renouato bello Patauini magnis arFecfti detrimentis, pertinacilsimeque machinis oppugnati,ad clemcntiae famam vicflori fe dc^ d-iderunt.Tanta vrbe in poteftatem redada,cV Vicentinis ditioni fux ad> ied:is,ad opulentius 8c maius imperium aipirans, in fpcm venit occupan» da? Brixiac, quod ea vrbs cruentis faclionibus laboraret;potiundique inde Mediolanenfis impern,quum Ludouicus Bauarus Ceiar,tum forte Galea^ cium Vicecomitem nihil tale veritum cuftodiac tradidiffet, Erat enim Ce- (ar auri cupidiisimus,ideoquc paratus ad omne vcnalis ingenrj facinus ob^ eunduiru Hunc Canis,officrj atque honoris cauia Mediolani ferrei diade^ matis infignia fuftipientem , cum nobilifsima ala equitum fuerat comita-' tus,confiliarioique eius opulentis muneribus 8c prcfenti pecunia fibi con^ ciliarat. Sed vtrobique conatus mccefiu caruit,Cadare fcilicet in Etruriam profecTro,cV Brixianis prolpcro ad Benacum nauali 8>C terreftri pr^ lio,liber tatem iuam egregie tuentibus» Mutato itaque confilio Canis ad expugnan dum Taruifium ie conuertit,cupiditate proferendi lmperrj Actiolinuma> mulatus ; nifi diuerfifsima progrefius via pro immanitate atque perfidia, pietatem 8c fidem ;pro feuitia lenitatem , ac in omni re cum publica,tum priuata,honcftiisimi decoris nomen pro turpiisima 8>C execrabili fama tot lcelcrum oftendiflct* At Taruifini afperrimo fatigati bello quum auxilia defperarent,am:cteeneruatacque libertati,quam difficillime tueri poterant, potentem armis 8c confilio clcmcntigque laude illuftrem dominumpra> tulerunt.Sed Canis vi(ftor accefsione opportuna? vrbis diu laetari non po> 66 ELOGIORVM tuitjconccpto enim fuprcmo morbo, qudd armatus SC xftuans ex frigidif- limo fonce auidius bibifkt,Iulio menfe non plane fenex exce&it £ vita,ce.- lebranteq;funus toto cxercitu eTaruifioVeronam delatus efl,quem poflv modumMaftinusfratris filius acimperrj hc.res,marmoreo lepulchro quod vifitur honcfcauit. Regiam Canis cuncftis hofpitibus qui ingenio valerent, hifque pra?fertim qui domo pulfi ab infefta Fortuna iacftarcntur , liberale atqueilluftredomicilium fuiflefcriptores tradunttcV ante alios Gazadiuse Regiolepidi,qui vtierat eius familiaris aded difhn&e totius hofpitalis diCci plina? rationes, diuerforumque coenaculorum Sc cubilium fumpcus inftitu taque ornamenta defcripfit, vt peculiarem difpenfatorum cultum,cV vario nun miniftrorum oincia,titulofque fingulis ianuis prefcriptos,cxf argumen ta vtriufque Fortuna?,auleis Sc piduris exprefla perfequeretur. Diuerfa? fiV quidem a?dium partes conditione difpari oblatos hofpites fic accipicbant, Vt magnanimos Sc viclores triumphis ; exules bona? fpei 5 profugos fecura? confidcncia?;Poecas mufarum vmbraculis;pra?cellences artifices Mercurio; facratos verd concionatores cerreftri Paradifb afsignarec. Ha?c autem tan-^ ta diligencia,iocundicace,nicoreque adminiffrabantur; vt cuncfra aptifsime ad genium hofpitum refponderent. Nam pra?ter Muficos concentus,fefli- ui etiam fanniones, Sc plani, Sc non infulfi moriones,alterna varietate coe- nacula circuibant. Ipfe quoque interdum quos committere volebat,graui iocundocjue deiecftu menfa? fua? adhibere erat fblitus,in qu eis fa?pius erac Danthes exul, eruditi quidem, Ccd nimis aculcati fermonis libertate admi- rabilis potius quam iocundus,8c" Vguccio Fagiolanus ex tanta principatus fortuna deied:us,quem fummo in honore habebat^quanquam ingentis o- neraria? nauis flucfhbus in litus eiecta? admirandum cadauer pra? fe ferret, Nihil enim Canis in hac vita nobilius atque beatius efle pra?dicabat,quam inuidro animo fux pariter atque aliena? fortuna? obuiam ire,perpetuisque beneficentia? Sc liberalitatis operibus , infita? virtutis famam cxtendiffe» Eius imaginem in tabula egregie pidam , Achillinus Bononienfis rerum antiquarum fludiofus,viris elegantibus oftendit» Adami F v m a n l. Scalv?er,an ne tua iHhac Canis inclyte imago eft? 0 cari capitiSjCara mihi effigies. Illenetu profugis quondam qui yatibusVnus (Portus ernsy arxj^es^prdftdium, columen? Gaude Herosrediuiue,heros belltque^domique IlluHris.iunclo viribus invenio. Ecce tibi Vt yeteres Iouius renouauit honores? En te Vt honoratis iunxit imavinibus, MaSle tuum ter/a nitidum rubigine nomen FaBum, tam poterit nulia abolere dies. 1 PAVLI IOVII EPI- SCOPI NVCERINI IN SECVNDVM LIBRVM ELOGIORVM SVORVM

' tOjCummagnitudme animi, tum munificentia Sc Iplendore vitx antecef- fit;quando cV eum continentia, grauitate, cVrcgr) cultus ornatu, maiefta^ tcque oris fupcrgrederetur. Pater enim per omncm xtatem intemperan> ter mulicrofus, corpore deformi diftortoque , cultu aded breui fubducto^ que vti fblebat, vt vix pudenda natesquecontegeret, indeque ipecftantibus moueret rifum ; quum alioqui magnis virtutibus effet admirabilis* Cac> terum Robertus auo patreque illufcrior extitit, cum nobilitate ingenrj,fcu-' dio literarum, fingularique memoria; tumincomparabili Chriftianx pie> •tatis prxconiorin hoc Ludouicum Gallix regem maiorem patruumxmu-' latus, qui in Africa in obfidione Tuneti quum morbo abfumptus interi^ iffet,inter diuos referri fpectatx fanctitatis ergo promeruit. Hoc certe de Roberto dici poteft, neminem ex hisqui antea Neapoli regnarint,aut po> ftca per ducentos annos regnauerunt, maiora prxclarioraue exac1:x reli- gionis monumenta reliquiffe* Non petebat enim ex templis magnifice ab Ce conditis inanem famam , fed Chriftianx virtutis exempla imicanda * poftcris relinquebat 5 quanquam ex publicis operibus qua? ciuitatis com^ ? moditatem decusque refpicerent, laudem non reipueret. Vtpote qui rau^ nimenta moenium Sc turres educere; curare portum,molemque eius pro-« ,J ferrej inftaurare aqua? ducl:us ; annona? liberaliter ftudere \ tollere latroci> nia; &iufti(simi atque fancliisimi regis munia obire eflet (blitus. Benigni namque amantisque pamx,quampecuniofi, populoque prxgrauis,8c~ inv periofi regis nomen malebat. Nec enim laudem aut gratiam alicunde ex^ pectandam arbitrabatur, nifi in ea pietacis atque iuftitix ftudium emine» ret.Gefsit perpetud bellum aduerfus Gibellinos, quum authoritatem Ro> mani Pontificis contra infeftos Cxfares tueretur,Florentinorumqueliber> tatem enrxe defenderet.Ab hoc fufcepto ftudio dum in Etruria proftratas, ' Guelphorum opes erigere conaretur,cruento Montecatinenfi pra?lio Pe> trumfratrem, duofque item fratrum filios mmmx fpei iuuenesamifit* Iri Gallia porro Cifalpina quum Vicecomites Mediolani principes validis vrgcret armis,duplexinfigne vulnus accepit^alterumad Alexandriam, v-* bi Vgo Baucius equitum magifter fufus atque incerfectus eft ; alterum ad Abduam non longe a Mediolano, vbi fracftis aduerfa acie partium coprjs, vexilla regia ducesque cum magno numero infignium equitum in pote» ftatem Galcacrj victoris deuenerunt- In Liguria verb Genuam acerrime' defendit , quam Marcus Vicecomes obfidendo atque oppugnando pro^ pc ad rerum defperationem adduxerat. Eo enim bello quum hoftis moe-- nia perfregiffet , vnus ante alios Robertus egregie dimicans , ita locurr* tutatus eft , vt magno fuo periculo Sc multa cum ca?de hoftes repulerit» Ludouicum verd Bauarum Cxfarem , qui Nieolaum Pfeudopontificent in Iohannis contumeliam Roma? creauerac , terrore prxmifsi ab Aqui- la exercitus 8c vrbi pcr Latium admoti , Roma excedere coegit» His re^ bus geftis , lohannem Pontificem apud Auinionem adijt ; initisque fce- dcribus , tantam confecutus eft nominis authoritatem, vc Florentiiu ab eo 70 ELOGIORV M Carolum filium in dominum poftularent, Sc acciperent. Ea enim tcm^ pcftate Florcntini acerrimi hoftis Caftruccfj armis vexabantur. Itaque Carolus optima fhpendia accepit , fufcepitque libera? ciuitatis domina^ tumj tanto Guelphorum ffcudio, vt omnes magiftratus ararrjcjue opes,cun (fbcque copia? ad eiusauthoritatem decretopublico conferrentur, Sediu- uenis eo inito principatu, nihil quidem memorabile inEtruria gefsit» IU lud tanttim cum magna nominis fui inuidia admifit, qudd Ciccum Afcu-- lanum acutifsimum philofbphum , eundemcjue Etrufco carmine Empc doclis amiulum^quum magica? artis peritia famofus , coniuratione cucul> latorum ha?reieos accu(aretur,damnari, cVin foro comburi iuflerit» Ex-- inde regreflus Neapolim morbo furreptus Robertum patrem orbitatisdo> lore perculfum perpetuis in lacrymis reliquit, Quanquam is mira animi firmitate vnici filfj caium ferret,confolatus feipfum numerofa nepotumfb> bole, cV optimarum literarumpra?fidfjs*, in quibus xantus euafit, vt fibi li-- teras regni poflefsione cariores effe prazdicaret.Fauebat ardentifsime opti-* morum fludiorum profefloribus , obleclabaturque amcenioribus Mufis, aded liberaliter, vt Francifcum Petrarcham multis ab fe ornatum munenV bus,qudd Africam nobile(vta?tas illa ferebat)poema,regio iudicio fubieciC fet; laurea ornare cupiuerit, quam ilte poftea Romae in Capitolio acciperc maluit. Obfjt Robertus plane fencx, quum regnaflet annos x X x II u Vi^ fitureius fepulchrum cum effigie marmoreain templo Dfuse Clarae abfc dicato, cum hoc titulo; Jjpice (J$obertum multayirtute refertum. Antonii Francisci Rainerii, Jdfitis tener* Parthenopes decus Syrenes 7 facer QuemmoxDelphicalaurus Cinxit ^omuleo in foro> HacUH, aujpice te, munera conttdit (fioma altrix Jludiorum^is? Latium firoX Vnde ^fmus Vaga claro Lambit fydera Vertice* CV M hoc Roberto rege , Vicecomites Mediolani prihcipes contmeri J terbella gefferunt , quum rj pro Gibellinae facl:ionis dignitate , ille de Guelphorum falute atque potentia dimicarent. Horum itaque principum veras imagines fuo ordine libuit collocare , vt tot formarum varietas (ub vnum aipe&um expofita , iucundiorem ipecTiantibus arFerat voluptatem* Nullis alrjs ex ipfa temporum ferie permiftis j (cilicet vt aeftimatione inge^ niorum, rerumque a fingulis geftarum quid Phyfiognomus ex lineamen^ tis indicet atque promittat , viri elegantes ex tanta vultuum diuerfitate coniectando deprehendant* Ob id verd imagines breuifsimis elogrjs de* monftrabuntur : quoniam fingulorum vita? peculiari volumine iam pri^ dem a nobis perfcriptx edita?que funt» Ab Othone , fiquidem, qui huius imperrj fundamenta iecit , vfque ad Philippum, in quo familia? legitima progemes defecit,enarratis rebusgeftis exprellisque moribus, nihil inter^ ciib temporum tracl:u,accurate defcendimus» Otho Archiepifcopus. ,Ig vir prxalto ingenio 8c~ incredibili ccmftantiaadtfulias aduerMe infeftsecjue fortuna? contumelias infracli animi 'vigorem vnquam dimifit quum inimicorum atque ho-* •ftium infolentiam longa patientiafuperaret; fiepeque bel> 1o vicTrus , Sc diu exul 5c inops , Vna indomiti animi ma^ Qg^^gnitudine fpes iuas vel maxime proftratas erigeret, Poffc {umaa&s aucem aerumnas vicloriae compos fa&us felix videri potuit,quunt 72 ELOGIORVM aduerfarum parrium duces bello captos in poteftatem redegerit ; cV cott^ dito atque egregie confirmato in nobilifsima ciuitate principatu , Mat> tkuffi ab infigni virtute Magni cognomen meritum , numerofa milita- rium iuuenum prole florentem , fucceflbrem reliquerit* Vifitur eius i'ma> gofumptuose depi&a in magno conclaui Anglerianse arcis,vbiDecuma-« na viclroria de Turrianis parta , picturis adhuc incorruptis exprefla ho* die lpecflatur+ Iani V i t a l i s. Magnanimi Heroes Lattj armipotentis Othonem Illuflre jydus Infubrum ^fccipiteintervos crijfijjue comantibus ymbret jfugufla caflis tempora , Etdextram diuis operatam armate juperbi Enfls corrujco fulmincs. Fortibm L I B E R I I 7% Fortibus ytFabtjsmixtuSimagnisque Camillis Stet inter alta fydera. llle quidemfcmmis decorauit honoribus orbem DuX fortium forttfiimus. Mattnaeus Magnus. Atthaevs cognomento Magnus,mmmam ingenij grauitatem, indomitum praeftanris animi vigorem, 8c prudentiam in explicandis cum ciuilium tum bellicarum rerum difficultatibus incomparabilcmpraetulit, per om^ nem aetatem Othonis maioris patrui virtutes semulatus, Hie multov plura confilio quam vi aut armis feliciter gef. fit. Sed qui inuidrus erat aduerfus omnes auaritise Sc voluptatis morbos, vni inuidiae vir fortifsimus ita iuccubuit,vt occultorum inimicorum dolos 8c"propinquorum infidias non erTugerit* Eiedus enim patria 8c princi^ patu ad Benacum lacum egeftate quidem mifer , fed rediuiua fpe 8c re&e factorum confcientia beatus,expecT:auit Henrici Csefaris aduentum, a quo redudhis in patriam,eiecl:is Turrianis , dolo an caiii incertum, priftinam principatus atque potentiac fortunam recuperauit» Cseterurh prolatis im> perij finibus,partoque fpc&ata virtute Magni cognomento,in extremo tae actu fenex, oppreflus ingenti cura atque periculo, eiurauitimperium^ idque liberorum virtuti regendum reliquit* Ingruebant emm tum arma Roberti Regisjohannisque Pontificis maxime metuenda» Inde fecefsit in (uburbanum dolore concumelias, qudd^eum Pontifex facris interdixiflet, quum alioqui Chrijflrianae pietatis obferuantiisimus haberetur. Decefsit ibiintegrisfenfibus,daudentibus illi oculis quinque liberis,quod migran- ti e vita incomparabili fblatio fuit* Caruit tamen honore funeris 8c fepul> chrij quia nefas eflet damnatum a Pontifice palam facrato in loco tumula> re* Eius effigies Modoetice in templo maximo fpectatur , habitu porri^ gentis templi imaginem,quod Diuoloanni Baptiftae vouerat* Iani V i t a l i s, Tu iure optaris fortifcime uiuerefelix TS.oflrts Venenis pharmacum, Cur Matth&e negant te fata ingrata renafci Corufcus en/is Infcbrum ? Confilusfudiftihofies "Viblbrque fedendo Ftnlfii dura prtlia. TeMediolaniturres temsnia macle Virtuteje ^e/^ublica Cumdefederio memorant^qniferreafuluo Mutaris auro fecula? Et Tempe amomafonubus; Scipiaddlongos juperajli inuiSlus honores9 Syllanam &r abFttnentiam. Er^o te merito Magni cognomen adeptum Magnus cekbrat louim* Gakadug L I B E R II. Gal cacms Pnmus. 69 AleACIVS Magni Mattha?i filius hoc rofeo 8c coru- fco ore (peclabiliSjftatura? dignitate, illuftri facundia,libc- raliq; vita? fplendore,iua? artatis principum famam obfcu- rauit-,militaric[ue laude haudvfque adeo floruit,vt poft e^ gregias vid:orias,profligatis fcpe hoftibus, dux bello ftre^ nuus 8c" fortunatus haberetur, Ab hoc Piacentiam,Crcmo^ nam atque Vercellas paterno regno adie gnis ad Abduanijdeleuiflet; magno confilio ita vicl:oria? modum impofiiit, vt pacem a?qui(simam , fingulari artificio i. potentiisimis hoftibus cxpref* ferit* Veriim parta? pacis frucTru diu non eft la?tatus: nam Marci fratris8£ Leodrifii propinqui fui malignitate atque perfidia Ludouico Bauaro dela^ tus , grauifsimifque oneratus calumnrjs , cxtremum prope iubfjt infortu- g * 76 ELOG.IORVM ■ • -«« nium. Ab ingrato fiquidem auaroque Ca?(areinter hofpitales menfas ino> pinata fraude captus, 8c~ cum filio rehquiscjue fratribus, qui Marci fcelus deteftabantur, in Modoetianum carcerem coniectus eft. Verum tantam eius iniuriam deprecante Caftruccio, ecuftodia poft nonum menfem ea- conditione eductus eft, vt Aclrius filius fidei obfes ad authoritatem Catfa^ ris Pifas fe conferret.Cxteriim eo beneficio diu vti non potuit,nam pauld pdft quum operam Craftuccio libertatis &" falutis authori enixifsime na- uaret , in circumuallando expugnandoque Piftorio peftilenti correptus febre apudPifciam exul,tantoque exutus principatu fato cefsit; nonpla- ne mifer, quum vir ad arma natus m ipfa la?titia infignis partas vi&orias evitamigrauerit. Eius effigies in fepulchro Acftrj fili) egregie fculptaj de^ pida autem in templo ad Viboldonum Romana via dextrorfum ad fe-j ptimum lapidem confpicitur* Iani Vitalis. Dutlorem ecce Itali noBrorum bellipotentem, Letlifiimorum principem. Cutfortuna minor poft fabla ingentia tandem Inuidit inuiSlifitmo. jit tu cuiftruis inftdiasfBauare improbe teklas? Cuitetla tendisretia? ^ofcelus arreptumex epults nil tale timentem higas tenaci compede. Armatus poteras medio concurrere campo, Serens aperta pr (ftoria nobilitatus,quumegregrj ducis atque optimi pfin- cipis indolem pracferret, paterna? calamicatis conibrsfuu. Sed eam demum iniunam Ca^iar magna vi pccunia: c\ • pugnatus,ingen ti benefkioita repcndit, vt Actius Gibei * linorum principum amicitia atque auxilrjs coufirmatu-v, conuulfie domus , ac euerii principatus fortunam reftituerit* ls primu < luaegentis amagnificentia nobilium opcrum laudem quafiuit. Mcdiol a> no turriculis Sc lateritrjs mcenibus circundacp j excrucl:aqae amplifsima cu ria cum templo 8>C facra turri ad faftigium coronata marmorco penltySi > fummae pulchritudinis , iuxta arenam antiquorum fpectaculis dicatam. Veriim Adius omnibus infignium virtutum numeris felix videri potuu, niCi Marcum patruum,qui immani vecordia Galeacium cum vniuerfa fa- 78 E L O G I O R V M milia in extrcmas calamitates pra?cipitemdederat,vi illata necauiflct. Re^ ceptum enim in gratiam,cx: mox pari infania atque pcrfidia res nouas mo^ lientem,Luchinus cV Ioannes patrui,canquam ipfis cocique familia? pefti- lentem omnino opprimendum cenfueranc. Leodrifius quoque eodem li^ uore atque odio quo patrem auumque Mattha?um fuerat perfecutus, A- cTrium conducfcis Barbarorum auxilrjs in magnum difcrimen amittendi principacus adduxic. Verum ille cruento pra?lio fufus ad Neruianum diu^ turnocarcere cum liberis malignitatis fua? poenas dcdicSed A rum coniuracione fummum vica? difcrimen adrjc. Dececlis aucem infidfjs, coniuracos mericis affecic pcenis, fracrisque filios Galeacium cV Barnabam eius concepci fceleris confcios, in vrbes Belgici Oceani relegauic; cancain>» •uignancis animi acerbicate, vt eorum nomen per epiftolas euulgaca con-' ii;>iracione , apud principes Chriftianos perfidia? noca fuggillarit. Parmam auro coempcam imperio adiecic. Regnauic annos o(fto, corporea?ger,at que animo maxime ieuerus Sc rriftis , quandoquidem amicis necatis, rele^ gadsque propinquis,8c" vxore adulcerrjs acque inceftu luipeda , incer po-* clagrx cruciacus vicam fibi ca?dio acque oneri efle facerecur. Scd impudica vxor pcenam flagitij verica,non matura adhuc fata, mifto poculis veneno, facile pra?cipitauict Effigies eius in Acftrj (cpulchro marmore fculpta profpicitur* I V L II, L I B E R I t Iylii Ferold i Cremonensis* Te tiueSfleuete im Luchine peremptum, Ouodtecum extinBa eHmstitui &pietas* Talihws exetfutjs 7&artyque tot ante trophdis Vifws erasfelix , quum morerere,mori; Si non crudeh mifcente acomta Megwa Mceslam exhalafcs(heu mtferande)animam. Ioannes Archiepifcop. Vchino erepto Ioannes Sacri Sc Profani iuris pote> ftatcm coplexus, incomparabili magnuudine ammi prin^ cipem egit, pietate, luftitia, fplendore vita?, cV clcmentia, ' anuquis Heroibus comparandum. Ore probo (emperque hilari cum maieftate grauitatis, 'finceri ammi candorem * iuftae hberalitatis fpem, 8c facilitatem, cunclris adeuntibus 4 g to ELOG IORVM pollieebatur» Inimicorum voluntates beneficrjs achumanitate flexit; ho^ ftium verd fpiritus flimma virtute contriuit, Fratrum filrjs quos Luchinus relegarat humaniter pepercit, totiufque imperrj defignauit ha?redes, Gc^ nuenfes cum vniuerfa Liguria huius imperio paruerunt, is quoque Florea tinos quum ipfbrum vrbi immiisis per Apenninum ingentibus coprjs, magnum terrorem admouifIet,pacem ea lege petere coegit, vc Lucenfibus, Pifanis 8>C Senenfibus bellum inferre definerent, Actiana? vero magnifi^ centia? ftudium a?mulatus,luculenti(simam domum contra templum ma- ximum iuxta Accrj curiam condidit , 8>C Abduam amnem, qua definente Lario ad Leucum coarclrato exitu emittitur,mmptuofi(simi operis lapideo ponte iunxit, Singularem demiim animi moderationem tum maximco- ftendit, quum apudPifas a Iacobo Corbario Pfeudopontifice Senatorio galero honeftatus totum id purpunc decus,vel cohortante Ca?fare, vt be^ neficio vti vellet,conftantifsime renuitme his fufceptis infignibus,legitimi Pontificis maieftas la?di videretm\Obfjt fcalari anno,natus annos L x 1 1 1. Effigies eius nullo viciata ficu,in (uperiore conclaui Pontificia? domus,in cyanea L I B E R I l m cyanei chlamyde egregie pi&a confpicitur; ante Deipara» Virginis irtiagi-» nem habitu fupplicantis» Antonii Francisci RAINERII. Qozrulea chlamyde inflgnem, niueiflquenitentem ^ellibusyisr Scythico maculis (ubtegminefufis, Stellanti ^egmn ornatu)H.eroumquefDetlmque Injubrum yenerare ducem , Ligurumque potentem* Hic Vir hic es~l}Yideri ytgenerofo ejfulgeat ore Maies~tas?yiden' ^ethereas elapfaper auras Tulfa Mtrea oltm,fronti yt confederit alttt, Diuinofque oculis Venus alma aflflarit honores f Olli qua tenero nimbofla per auia lapflt Serpit humi Eridanus, quaque altwr exit7 <&r auSlus Qentum flumtnibus,gemtno fternitjata cornu, . . Quaque ajfueta malo,yeterumque exercita bellis ^omulidum-fgens dura,animifque elata /uperbis j[uro inhians Tyrrhena agilt yerrit yada puppe, Olli alacres cefiere omnesjquaque arduus almam (Principio Aujoniamfecat .Apenninus, ytrunque Qum mare proJfeElatfubieHifliue intonat yndis. llle ille impenffortunarumque fuarum Confortes mira amplexus pietate nepotes Conflituit pulfos ,Johjflque locauit auitis, Marmoreajque &des, Phrygifque inmxa columnis j[tria,regal'emque aulam laquearibus aureis Condtdit, patriae aternum decus addidit yrbi. Juntlus ist ante tuos operofo eft ^Abdua ponte Maxime Lari oculos,yiolenta ytflumina difcant Ferre iugum,fremitu neu quifquam afflirgatiniquo. (Puipureum ille etiam decus,atque infigma dona Coralio e fragili,trabeam,fafc'efqueJuperbos tRefpuit,^ qu bihisimo a?dificandi ftudio , quum maximos Europa? Reges conrhtu^* tis admirandis a?dificfjs a?quafiet;authore Petrarcha, feipfum condita Ti«* cirtenfi arce facile fuperauit, quod Ticino vrbis mcenia pra?ter luenti la<* pideum ponteiti impofuiffet , perpetua protedum contignatione , muni« tumque L I B E R II. « tumcjue propugnaculis ad vtrunque caput exci tuis. Quo opere orrtaiiti.- bus periftylrjs nullum prseftantius aut iocUndiusin Italia videmus\ Ad nobilitandam quoquc vrbem cadi clementia, vbertate agri,duoriimque a-* mnium omnis genens frucftus admirabilem copiam inuehentium, oppor-*' tunitate clariisimam,qua? Longobardorum Regum fedes olim fuerat,Gy-' mnafium condidit, ex authoritate Caroli 1 1 1 1 lmperatoris, accitis vberri^ mo ftipendio difciplinarum omnium profeflbribus, cui permagno eruditd que muncre accefsit bibliotheca adhortante Petrarcha,quam nos nobilifsf- mis codicibus refertam, 8>C demum ingruente bello, immaniter fpoliatam in arce vidimus^pari militum excerrtorum, licentia euaftacis viridarijs, quac iepca ferarum a parcendo Parcos vulgus appellac* Ea laceritrjs moenibus cind:a viginti miliarium fpacium compleclunturjparatis femper ad princk pum voluptates omnis generis venationibus Sc aucuprjs» Ab hac opulen-> tia,ambitiofa mmpcuofaque libidine, cum magnfs regibus affinicaces quse^ fiuic,regis Gallias filia Ioanni Galeacio filio nuptui daca, 8>C Leonato Bri^ tannias regis filio in generum adfcico. Summis aucem podagra* cruciatibus affeC rapax,eo maxime aua» ritiam oftendit, quod decem filiabus per omnem Europam nobilifsimis regulis nuptui datis, innumerabiles-pecunias in earum dotes contuliflet* Ab vltima cnim Britannia cV e Cypro regia? ftirpis generos ambitiose Cu bi afciuerat. Sed in dies magis ac magis a?rarium exhauriebant,leptem li- bcrorum a?tatc fiorentium inconditus luxus,cV paterno exemplo nihil in-- tcrmiflac voluptates ♦ Hinc Barnabas prolem fuam modico imperio,fi' per partes diuideretur minime contentam fore exiftimans , circumipicere for- tuna? fux modum qui erat exiguus fi in fingulos diuidundus foret,6V fra^ tris filio tante opulentia? dominatum inuidere ccepit. Ioannes enim Ga- leacius fbpito atque inerti ingenio putabatur, quod literis potius quaNm armis vacaret, dediniique religioni , nulla propc contra ac illa a?tas ferret* voluptatum intemperie caperetur. Idcirco patruchbus luxu diffluentibus facile erat contemptui atque odioj fic vt de eo intemperantcr obloquercn^ tur,atque ci vitam inuiderent, nefarrj confilrj cogitationes cum patre mi^ fcentes ; vfque adeov atrociter , vt eum quoquomodo tollendum decerne- rent. At Ioannes Galeacius exploraca per fpeculatores propinquorum ma> lignitate, anteucrtere vita? difcrimen ftatuitjmagnaque fimulationeconto cT:o confilio,quum profiteretur (e iturum religionis caufa ad Deiparg Vir> ginis templum quod in montanis eft excuntem fibi obuiam extra Tici^ nen(em portam Barnabam patruum nihil tale timentem comprehendit, ftatimque cum globo armatorum vrbem irrumpens patrui domum atque" arcem populo diripiendam prebuit;fic vt punclo temporis,8c" pnncipatus, 3c tanta? opes concidercnt,nec quilquam capto opem ferre auderet, Pau-» cos vero poft dieseum in carcerem Tritiane arcis coiecit,vbi vir omnium miferrimus,qui armis totam prope Italiam concuflerat,acerbitateque m0> rum magnum fibi vndique odium conciuerat, fexagefimo fexto a?tatis an^ no FatO celsit, paremque prope exitus fbrtem tulerunt eius liberi , magnis cxilrj cV egeftatis iactati fluctibus ; Effigies Barnaba? in Concano templct pidra lpeclatur , quum adhuc extet marmorea ftatua equeftris, qua fepul> chro eius fuperpofita loannes Galeacius, vt t^nti admiisi facinoris atroci> tatem leniret,eundem 8>C patruum dc focerum honefUuit* Francisci Manfre^ di Cremoncnfis, Qu&nam te in mediograuis fenecld Vexauitmala 'Barnabas libidof Quis dirus furoryaut cruenta Erynnk Egit prmcipitemjferbque corde Tantas protinus excitauit Vndas l *At non htzc eadem Deis, deumque ^tloriplacuerei concidtfque t6 ELOGIORVM Tuis conjiljs mifelle^qubdque Jnfonitfcelus extruis nepoti, Fatales tibi dejlinantforores. ^Felixheunimisac nimis beatus Sitamturpia, tam nefandanunquam ^Aegro petlore fatla cogitafies, jfc diramingluuiemrapacis auri Expellens^niueum integrumque femper Vjque adfunerisyltimasfauitlas Seruaflesanimi tutnitorem. loannes Galeacius. A R E M vt ipe&arc licct , tanto impcrio graui&imi orls maieflatem tulit Ioanncs Galeacius , idem in Italia tot irt vnum dominatum coactis vrbibus longe maximus ; 8c vi prudcntis ingcnrj , Sc belli Fortuna omnium qui in Italia regnarintjpofl: Theodoricum Gothorum rcgem praftan- tifsimus » Nemo eo neque aerarfj facultatibus firmior,ne-. que validior copfjs, ncque fide atque virtute ducum fuorum felicior fuit» Alebat enim lediisimas copias, Sc quofque nominis fama inclytos duces, magnis praemrjs fibi adfciuerat,pcr quos bella gercbat* Opulentifsimae vr- bes ffipendia fuppeditabant , ratio Sc difciplina expeditaque liberalitas cuncla regebant, Domi fiquidem intentus confilfjs afsidue vigilare,quam foris arma exercere malebat quod patre viuo non femel belli Fortunam expertus, multa ei aduerfa obueniflentjadeo vt ab Aucutho Britanno Flo- rentinorum duce tumultuaria pugna in Brixiano agro profligatus , vbc circumfufbrum hoftium manus effugerit ♦ Serendo bello contentionis caufas qua*rebat , ferpendocjue Sc vrgendo,ScaIigeros Verona, Carrarios Patauio cxpulerat , Gonzagis pene Mantua pulfis. Quo rerum iuccerTu Bononiam Pontificfjs copfjs ad Cafalecium magno pra?lio fuperatis re> ccperat . Lucenfibus demum , Pifanis , atque Scnenfibus in ditionem ac* ceptis,Perufia,cx: Afsifio in Vmbria potitus,graue bellumFlorentinis in-* tulerac,eo quidem acerbius quod infignes iniurias vltum ire properabat, Nam Florendni pra?potentis ac immodici hoftis Etruriae iugum fuper> be comminantis , nequaquam infulse rcformidantes , in eum bellicofifsf* mam Gallorum gentem, cV Germanorum Cacfarem, grandi pecunia con- citarant. Sed virtute ducum Sc Galeacrj forcuna, Galli cum Armeniaco duce ad Alexandriam ca?fi delecique funt , Sc Brixiano in agro Germa- norum ala? aliquot equeftribus pradrjs fuperata? , in Gcrmaniam funt re- pulfie.Parabat itaq; victor fupremam cladem Etruria?, proculdubio totius Italie regnum inuafurus,nifiFata id fupremum ei decus inuidiflent;eftiuan ti enim ad Lambrum amnem p entimorbo an veneno incertum pro- perantiaFata tanti cofilrj fpem eliferuntjanno ctatis quinquagefimoquinto quiUH L I B E R 11 %7 quum paulo antc e Ladislao Ca?fare Mediolanenfis lmperrj fufceptis infi-- gnibus,primus fua? gentis dux 8t~ princeps fuiflet appellatus, Nemo re» gum ornatiore aut fumptuofiore exequiarum pompa elatus eft,quum, fin^ gulorum oppidorum legati, Sc tota fere vrbana nobilitas, atra vefte ex a?^' rario doriatt fint,8t" in producendis facerdotum ordinibus, illuftrandaque pyra mpra viginti millia ca?rea funalia eo die arferint* Effigies eius Car- thufiano in templo prope vrbem Tidnum marmore fculpta multis in lo^ cis,pra?cellen ti autem habitu depicTra ad Gceriobium Caftellatij iuxta Me- diolanum fpe&atur * I V L I i F er o ldi, Huicprima nomen ducisatque infignia C*far Detulit Infubmm , eximio dignatus honorc. Hicille eH bello fortunattfsimus beros, 'Barbartcispopulis {yformidatHs Etrufcis. h l E L O G I O R V M Cui Veronapotens.diukfque Bohonta ctfitt, Jtque Jntenond^atque Jlpkttab ongine lani ducis nomen obtineret, Philippus Ticini Comes ap*> pcllaretur; quibus bifariam diuilae imperrj vrbes accede- rent,Gabrieli vero ex nobili concubina fulcepto,qui his natu maior erat,Crema Sc Pi£e in dominatum obuenirent* Cxterum e- uulgata Galeacrj morte,copiarum duces, nullo pudore perfidia?,opportu-* nas ipfis vrbes inuaferuntjfic,Vt immenfamoles opulentifsimi principatus, quum ab imbecillo adoleicente regi non poflet,inufitata ducum proditio-- ne vndiq; concufia Sc dilacerata corrueret,8c" cuncta palsim fingulis in vr> bibus atroci factionum malo Sc cruentis difTenfionibus quaterentur.Narrt Pandulphus Malatefta a fide impudenter dilcedens,Brixia 8c"Bergomo po titus fuerat:Cabrinus Fondulius Cremona?:Ioannes Vineatus Laudi Pom> peia?:Otho Bontertius Parmae>Placentie,Arcelli:Tornielli,Nouaria?:Fran.-« ehinus Rufca,Comi:cV Facinus Canis Papiae atque Alexandria?,armis cVfa cliofi popuii ftudio , dominatum arripuerant; eoqueerumnarum imbellis adolefcens deuenerat,vt diuerfbsgubernatores,qui armis authoritateque Mcdiolani feditiones pacarenc, accerfere cogeretur ,ia?peque eos fremente populo tanquam factioibs exauthoraret.&T poftremd Buccicaldus vir Gal lus,qui nomine regio Genue pra?fecT:uram gerebat,vt cundra ad arbitrium regeretjMediolanum euocaretur.Is corpore atque animo vaftus,quum am bitiose atque fuperbe ad Principatum Cifalpinae Gallia? palam aipiraret, graui Gibellmorumimpetu Mediolano exturbatus eft.Seuus autemprin^ ceps in ciues,poft multos ex amicis paternis iecuri percuflbs,inaudite cru^ delitatis carnincinam exercuit : pra>grandes enim Sc voracifsimos molof. lbs,noxiorum primd,cV mox innocentum carne nutritos, magifter eorum Gframus fera immanitate ita alebat, vt eis quos odifTet princeps diicerpen dos obrjceretjincredibili horrore gemituque patientis populi. Ha:c eflfece-- re vt nobilium ciuium vtriufque faetionis generofa cohors , ducePaulo Baucio, hanc immanem belluam in ipla curia adoriendam , ma&andam-' que inita coniuratione lufciperet. Atque ita abominandus princeps dum in templum Gothardi facrorum <:aula delcendit, trucidatus efhmedia fron te ad oculos vfquc difcifla,cV altero crure detruncato. Nec quiiquam ca^ denti L I B E R I I. 89 denti opcm tulit,Deferto autem ab omnibus, Sc maxime cruento cadaue^ ri,vna omnium humanitatis non oblita ignobilis meretrix,uipremum of> ncium pie exoluit,quum iacentem ad tegendam vulnerum foeditatem,re^ «mium rofarum aceruo cooperuic. Effigies Ioannis vno in loco quovd vid:rim,viperrjs oculis venenum fpirans,patre viuo picta, in altaris cabu> la , qucc eft contra aram templi maximi , ad extremum ceftudinis pofica, M :diolani fpe&acur. I o A n, Pavli Amanrj Cremcnfis» Qu& nam torua Ie« ennque aftiterat captiuo fimilis, imperrj viriumque expers,& auri valde inops* Nam Facinius prodente Caftellino Becaria vrbcm mis coprjs oo cuparat. Adiuuat Philppi Fortuna Beatrix Tenda Facinrj vxor, quse in ipfo mariti funere cum Philippo adolefcente nuptias appetebat. Ea mu> liebri ambitibne atque libidine incenfa, quanquam dignitate impar,an-- nis autem fupcrior , opportuna tamen dotalibus thefauris Philippo vi- debatur. Itaque raptim inaufpicata? fiunt nuptia?,conciliantibus ducibus, qui Faciniano auro oculos adiecerant.Nec mora inftrucftis coprjs numera^ taque pecunia Philippus Mediolani reducitur, pulfisque Sacramoro SC Carolo Barnaba? filrjs, qui regnum arripuerant,vehementi populi ftudio dux acclamatur. Plerique ex coniuratis per tumultum capti fupplicio affi^ ciuntur.Venit Sc in poteftatemnoui principis Modoetiana arx Sacromo» ro tormenti icT:u interfeclio. Fuit illi in recuperando regno perfequendifq; hoftibus mira felicitasj vtpote qui fingularum prope vrbium tyrannos ce^ perit Sc occiderit,reliquos exturbarit. Sed videri potuit Sc feuus SC ingra^ tus erga vxorem , qua? thefauris fuis defertum ab omnibus Sc egentem ad imperium euexerat. Circumuentam enim dubrjs indicibus,damnatamque adulterrj^vel nihil talc in tormentis confitentcm refellentemq-, iudices pu-- dica fronte fecuri percufsit,vt Allobrogum principis filiam duceret. Gefsit varia fortuna,variaque morum fama bellum cum Venetis Sc Florentinis, eo exitu,vt Bergomum,Brixiam,cV Veronam amitteret,morienfque Fran- cifcum Sfortiam cui Blancam filiam ex nobili (ufceptam concubina in ma^ trimonium collocarat,ex teftamento totius imperrj reliquit ha?redem.Fuic Philippus adeb hebetibus oculis , vt fa&us fenex , obuerfantium antc fe vultus non plane difcerneret , afsiduo fecretoque monitore vteretur in refponfis dandis,ne pupilla? vitium detegeret. Sed magnitudinegenero-' fi animi,maximos fua? aetatis Reges facile fuperafle cenfetur, vel reparan- do bello inexhauftis opibus,vel in paranda laude pra?ftantifsima? virtutis. Solus 90 1 I B E R I l 9l Solus enim fncomparabile verae clementia? dccus tulit,ciim Alfonftim re- gcm cum fratribus, Sc Nauarra? itcm regem bello nauali ad Pontiam ca- ptos,& ad fe Mediolanum perdu&os, non cun&is modo humanitatis of- fictjs, fed ampliisimis muneribus Sc coprjs inftru&os lib^raliter dimife- ric, ad recuperandum Neapohtanum regnum,de quo cum Iohanna Sc An degauenfibus armis contendebatj vc non recepta? modd libertans, fed par^ ti regni beneficio commutata repence fortuna lxtarentun Quanquam hxc tanca? demencia?,magna quidem,fedincempeftiue qua?fica laus, fin- gulari ei ceflerit decrimenco. Non culcre enim contumeliam Ligurcs, qui regem cceperant, qudd inimica? gentis rex aliena gratia liberacus, implaca^ bile erga fe odium feruaturus crederecur, ipfique propterea interfecfto picino Genua? Philippi pra?fecT:o continuo rebellarinc, Philippi effigics Mediolani multis in locis pidra , fcd longe elegantifsimc in domo Franci^ fci Tabernrj Epiftolarum magiftri in frontiipicia inferioris magni concla-; «is ex arce plaftices effi&a fpectatur* h 4 2 £ L O G I O R V M Iani v i t a l i s« Clementifiimus atque liberalis Infubrum dominus pios isr ejje yttlis. Ioannes Vitellius Cornetanus PATRIARCHA E T CARDINALIS. agnvm^ memorabile infblentis fortuna? exemplum inufitato facratis viris exitu pra?buit IoANNES Vitel- lius, Corneti in ora Tufcorum nobili genere natus. Is ab adolefcentia mediocribus inftru fcanellenfium tyrannum,cui ob ha?fitantiam lingua?,TartaIia? cognomcn- tum fuit.Hic ea tempeftate inter claros duces, validas equitum copias du^ clabat, vtebaturque Vitellio in perfcribendis epiftolis, obeundisque apud diuerfbs principes cxT duces legationibus. Quibus in rebus fuam adeb effi- cacis induftria? exactique iudicrj operam probauit , vt lecretioribus nego^ trjs tanquam confilio optimus adhiberetur. In eo quippe vis ingenrj miri» fica eminebat, cV natura erat aduerfus laborem 8>C fbmnum indomitus,pe^ riculorum deipeclorjmperfj Sc militaris laudis auidus, Itaque arma fa?pe induere , Sc bellicis diicriminibus audad:er mifceri, (a?peque inter milites, fretus quibufclam iuris ciuilis flofculis, controuerfias minuere , magnoque vfui in aiperis rebus Tartalia? effe* Sed poflquam Martini iuffti,iudicio^ que Sfortia? Tartalia comntutati ftudfj accufatus , tanquam ad Braccium aducrfarum partium ducem tranfiturus, Auerlano in foro detruncata cer-< uice concepta? perfidia? pcenas dedit : Vitellius Romam fe contulit ; bre- uique vir fblers , Sc aula? moribus idoneus Martino innotuit, a quo Pro-- tonotarius eftfaclus. Creato autem Eugenio Vitellrj ffcudium, vti erat vehemens , expeditum, Sc comprobante lortuna rerum euentibus felix, in fenatu adeb miris laudibus extollebatur , vt in eo vno Reipublica? fa^ lus Sc dignitas niti videretur ♦ Itaque quum fortem fidelemque ope-- ram difficillimis Reipublica? temporibus nauaret , tanto Pontificis ftudio fingulos honorum gradus adeptus eft, vt legati quoque poteftate co^ pfjs L f B E t, I t 9i prjs Pontificrjs nt praTeclus. Ab hac enim fecunda rerum geflarum fama eum Pontifcx matirata hberalitate e Protonotario Recanatenfem Epifco-« pum , nccmulto poft Patriarcham Alexandrinum , Sc mox Florentinum Archiepifcopum,demumque ad nuntium exoptata? vicTroriae Cardinalent creauit. Tanta itaque Vitellius Pontificis gratia infignis 8>C potens,immi-^ <:os 8c inuidos gloria? fua? obtreclantes facile contemnebat,. Erant enim magna qua? ad mlighe Rcipublica? commodum geflerat , quum tyrannos pondficrj imperrj ditionem impudentifsime lacerantes ,ad vnum prope o> mnes deleuillet* Nec fi quid pauld acerbius &C violentius gerendo bcl^ lo patradet, quodiacrato viro indignum foret, vllas earum rerumquo relas^, tanquam ab inuidis maligne delatas,ad aures Pontifex admittebat, cjuum. refponderet , hunc efle morem factioibrum imperitorumque ho> minum, vtfeueritatis atque iuftitia? nomen odio haberent , publicasque :iniurias extrema pcena minime vindicandas arbitrarentur» Principem quidem Salernitanum Martini Pontificis fratris filium , ca?terosque Co- iumni^ fairnlia? procercs,qui armati antea in Vrbem occupata Capena 94 ELOGIORVM porta irruperant , perfecutus armis , omnibus auitis paternisque oppidis cutt&a populatusexuerat; Iacobuntque item Vicartum vrbis praefecTrum mUltis circa Vetrallam oppidis imperantem redactum in poteftatem , Sc cum eo Tr.ncium Fulginatium tyrannum in arce Suriana fecuri percufTe^ rat. Antoniumque deinde Piiartum ab Etruriae oppido Pontaderamap^ pellatum,virum militia clarum, Sc multis literarum ornamentis infignem, qudd Priuernum in Volfcis occUpauifTet, tumultuario prxlio fmum ca- ptumque,indigno miferabilique fiipplicio ad oleam mfpenderat. Qua ne>- cis atrocitate vel ob id magnam inuidiam fubijt,qudd Antonio id mortis genus tanquam honeftiisimo viro, Sc diu cum laude militia? verfato,indi^ gnum,deprehenfisque tantum latronibus meritum, fuppliciter deprecanti non modd non indulferit, verum crudeli vius ironia in carnificem verfus dixerit , Lege ergo age,cV a?qua poftulanti , viro forti praeclaroq'ue gemi^ num irtnecT:elaqueum,altioremque ramum delige,vt honeftius aciplen^ didius pendeat^atque ita miierabiliter duplici capiftro,vir alioqui tam foe^ do fiipplicio indigrtus,in arbore ftrangulatus pependit. Eandem etiam trufco bello fupplicrj fbrtem tulerac Armalerius AJculanus , egregrj norni-» nis Centurio, quum ad hoftes ex leui coniectura cranfiturusputaretur.Ro- ma? autem acerbe conquifitis Sc raptis ad fupplicium,qui excitatO tumul- tu Pontificem in fugam per Tyberim conieciflent , Lateranenfisque tem» pli facraria direptis quibufdam donarfjs impie violaflent, carnificirtam in campo Flore exercuerat, horrentibus trementibusqjue Romanis eius viri alpeclum ,properatac{ue cV nimis iicua iudicia^ qux vel fummac dignitatis deprecatores omni mifericordia atque humanitate femper vacua reperifc fent. Venim non multd pdft Vitellius opirtione gratiaque Pontificis de^ cidit , quum aduerms Alfonmm regem miflus pro Renato Andegauenfe ad Neapolim eo euentu bellum gefsiflet, vt pbft profligatum captumque Vrfinum principem Tarencinum,cV mox dimiflumjparta victoria vti no- luilleparum fideli aut importurta cunctatiOne crederetur; ficuti anteaPi^ cenum agrum occupanti Frartcifco Sfortia?,nec tum viribus aut irtcolarum ftudrjs pra?ualido,repente petita mari fuga, fimulatoque falutis fiucperf- culo,concefsiiIet. Onerauit dermim immani nefarioque auiu cumiuam tum Poncificis famam, quum irtica c6niuracione Alfortium regem fub fide induciarum opprimere cogicailec. Ab eo fiquidem rege ad Salernum ob^ feflus, vt inftancis periculi caium efFugeret, vir aeque' fallax Sc vafer , cum rege inducias in tres menies pepigerac ■> quo fpatio turpiisime fidem ab- rumpens, coniunctis cum Iacobo Caudala cenfibus Sc copfjs , ad regem tum forte hyemantem ad Iulianum Vicum Auerfani agri improuifus aduo lauit. Nec regem alia res feruauit, quam religiose excultum eo die numen; lolenni enim tum forte fefto die Chrifti natalis , pauld pdft auroram tri-- plici facro intentus, ante aram prociderat,quum Vitelliani improuifi in^ expectatique hoftes1 adefle nunciati iunt. Tanta autem fuit lrrumpentium celeritas;Vt fere capto regi breue ipatium ad elabCndum non planepera^ (ftis facris relinquerecurjcVimpius hoiiis omncm facrorum apparatum,cxT expoiitam ad celebre epulum regi) Abaci mpelleClilem auide diripered. Id fadnus ingi^atum Pontificii OdiOmmque (acrato ordini, Sc cunctis exe- crabilc L I B E R I I. 95 crabile,vehementer Vitellrj exiftimationem labefecit,quum in eius indu-» ftria, quanquam fingulari atque mirifica fluxa,fides cV atrox violentia da-' mnarentur, Eius autem improbi atque audacis ammi notam Patriarcha ialfo dicfterio diluebat,quum diceret,ie, vti rex expetifIet,quodpollicituS fuerat,bona fide pra?ftare voluifle* Pauld cnim ance Alfonms per pra?co> nem Patriarcha? cum iactantia nunciarat,fe Marte iudice illum indecenter arma tradantem, ed redadrurum , vt tanquam infimi ordinis facrificulus, rniflarum iacra vno denario fibi perageret* Ad quod iniblens didrum Vi- tellius iua vius iroma refponderat , non abnuere conditionem , vt magni regis capellanus efficeretur* Veriim fe non prius quam inchoante anno i> pfo Chrifti natali die munus hoc fufcepcurum , vt auipicatd Sc gratuitc» quidem ei facra folennia celebraret. Sic vt poftea rex periculo ereptus in magna fiiorum frequentia acutifsimi facerdotis ironiam agnofcens , fe eo fcommate probe elufum fateretur. Sed is non multd pbft malo genio ani^ mum eius vaftum 8c infatiabilcm impellente, maximum imperium cV fum jnum denique pontificatum afte&are ccepit, auc viuo Eugenio, li ille fub cenfura concilrj exauthoracus concideret , auc certe mortuo , quando iam cufficilem morbum animi languore concepiflct,ab aduerfi Bafilienfiscon-* cilrj decretis Jn eam fpem adipifcendi pontificatus venerat,qubd validifsi- jnis coprjs fubnixus,fi'ngulas pontificia? dicionis arces,per fictos fibi atque obnoxios clientes in poteftate haberet. Nec defutura fibi Patrum ftudia atque fuffragia,vel primo comitiorum die arbitraretur,quoniam fibi opu- lento pecuniofoque ad opportunas largitiones expedita facultas foret.O- derat Florentinos tanquam ingratos , qudd eorum Rempublicam ciuili {editione perturbatam fe fua authoritate compofitis rebus conferuafle pra> dicabat* Illi tamen in ipfius concumeliam Rainaldum Albitium prima-* riumciuemab fe vehementer commendatum exilio mulctauiflent.Venetis autem indignabatur,qudd per legatos apud Eugemum omncm fuam gra> tiam Sc dignitatem conuellere contendiflent* Noua itaque confilia cum Nicolao Picinnino fufcepic. Is cum clarifsimus bello dux Philippi Medio> lanenfis exercitibus pra?erat , defendebatque acerrime eius ditionem ad^ uerfiis Venetos Floren ti nis foedere confociatos* Summa confilrj erat,vt Picinninus in Etruriam accerferetur, ipfe e Latio promotis coprjs cum eo fe coniungerec. Id confilium interceptis ad montem Politianum literis, plane dete&um eft. Scribebat enim Vitellius ad Picinninum notis arbi> trarrjs, qua? fieri volebat , qua? tametfi ab interprete explicari non pote> rant , magnam tamen commutata? fidei fufpicionem afferebant. Erac a- pud Eugenium omnium confiliorum arbiter Ludpuicus Patauinus Pa^ triarcha Aquileienfis, ex Medico Cardinalis factus, vir aftuto peracriquc inoenio Vitellrj potentia? vehementer mfenfus.Is quum graui facundia in Vitellrj mores atque confilia criminose inuecftus difleruiiret , Eugenium nunquam integra Pontificrj imperrj poteftate Vitellio viuo potiturum, illius opprimendi confilium obtulit atque perfecit. Pra?erat arci mo- Jis Hadriani Antonius Rido,vir militaris, 8c ad omne patrandum faci- jius paratus,qudd commendatione Ludouici ad eam pra?fecT:uram perue- niflet* Hunc qua? Pontifex peragi imperet, atque ipfe cupiatjfecretd edo^ 96 ELOGI O RVM cet^quscin negocio ofrns forent fedulo conftituit» Igitur ad Calendas A>» priles moturus caftra Vitellius Antonio fignificat , vt fibi Hadriani pon-* tem tranfeunti adelTe velit,vt de cuffcodiamunitioneque arcis Sc profecl:io> ne fua quacdarn cum eo communicet» Eam occafionem excipit Antonius tendendis infidrjs idoneam> Prxmittitur prima luce a Vitellio Comes A^ tierflis Anguillarius cum quatuor millibus equitum duobusque millibus peditum^ipfe poftremus cum familiaribus agmen claudit.Tum verd An^ tonius porta arcis egreffus praeteruectum totius pontis longitudinem, in» ermis & compofito vultu falutat 5 accedensque propius fimulatione fecre- tions colloqun procedentem comitatur, pedes equitem, habenas molliter. trac!ans,tam diu de annonse fupplemento , de inftaurando tormentorum 8c telorum apparatu verba producit , quo ad contra arcis portam peruen- tum efL At Vitellius femature^ curaturum pollicetur^vt nihil earum rerurrt indigeret ,:feReipublica? caufa inEtruriam du&urum, tantiiperque Cor^ netum ex itinere diuerfurum, vt aedificatam ab le magno fumptu domurn impiciat» Eodem vetd puncto temporis Antonius equi frenum arripit, CU gnum dat,cataracl:a demittitur, quae extremum pontis caput excludit ; z> rumpunt fatellites,perturbatumque inopinato malo Vitellium circumfi< ftufit Jlle nihil fe deierit, calcaribus equum fed fruftra incitat, atque incur-* uum gladium, quo militari more cinctus erat, ferociter educit, Sed oblu^ cTrantem fatelles falcato haftilis vnco , quod hodie Roncham vocant , per ceruicem corripit: alter dextrum brachium,quo diftridro gladio in Anto^ «rj caput icfhim minabatur,grauiter vulnerat,atque ita cruentus ifitra por- tam arcis pertrahitur* Hunc fuprema? calamitatis malo perturbatum , 8c feingrate proditum,profundo fufpirio conquerentem,ornatifsimointho-« ro collocantjobliganturque ei vulnera, 8t" Antonius Vt bene iperet cohor- tatur,qudd in poixerum Eugenius non militari,fed (enatoria eius opera v- ti vellet» Ad id Vitellius anxie acfiuans , fe non eile aded rerum imperi^ tum refpondit, vt temere crederet,fumma? dignitatis viros vel iniquo iurc captos dimitti iblere, A fumma autem arce per prarconem Vitellianispro- nunciatur,vt timere, tumultuarique definant,quando iuflu Pontificis gra- ui de caufa Cardinalis efTet interceptus ; Atque ita Comes Auerfus fub iu gnisiter extendens, opulenta Vitellrj impedimenta in arcem Roncilioni iua? ditionis tanquam fliam pracdam abduxit. Nec mul td pdft, vt nonnulli tradunt,fiue aoerbitate vulnerum,fiue indito veneno, fato funclus eft,ca- ruitque honore funeris Sc tumuli, quanquam ei poffcea propinqui Corne-' ti marmoreum cenotaphium extruxerint, quod hodie cum rudi elogio vu fitunSed munificentiisimce domus ftructuram atque amplitudinem,Pon^ tificum hoipitiodicata? admiramur»Antonius autem Rido tanti patrati fa-« cmoris pra?mium vel in morte tulit, marmoream equeftrem ftatuam,quae iaveftibulo templi Diuac Mariaenoua? ad arcum Ti ti conipicitur» Lu-- douicus verd in demortui Vitellfj locum, vt coprjs pra?ef!et,fufFe- ^fius eft, Vera Vitellfj effigies depiclra in magno con» claui eius domus Corneti Q>ecl:amr^ FAER> M L I B .E R 1 E „ F A E R N I. .Quts tua fatla potis, laudesque cequare canencfo Purpureamfuccmcle togam ,generoJe Vitellil Maieftas tibi ^omani pajloris, honbrque Debetyisrantiquum iibt dijciptina vigorerrt Mceptumferuata refert. tu fontibus tzqua Supplicia <(sr meritas tribuis iuflifitme pcenas. Di/perjostujyluarum per lujira latrones] ISlon fecus ac Venator apros, indagine cingis* dtrosLatio dominos, tu trifle repellis Seruitium ,feubsquefua quenqueyrbe tyrannos Exigis^ iujla populos ditione coherces. Infandce plebistu feditionefugatum (Pontificemfacrum)iuHis ylajceris armis; Stringis <& horrendas in noxia colla fecures* Salue purpureidecwstsrtutelafenatwSy Trifcarum Vtrtutum imitator , (arinos tanquam prxdara? eius vidroria? authores, vinccum cV columna: cathenacum vrfum ad memoriam clarifsimi facti in lcucis expreisiile. Sed Jiaecex fama pocius cradica per manus,quam ex annalium fide referuntur; cj^uum per quadringencos annos res Romana ciuilibus difcordrjs St" Ger- ma norum Cafarum fa?uicia a ftirpe prope excifa , certo hiftoriarum lumi- neciruerit» Veriim Ca?farina? familia? digni tatem facile demonftrat prse^ i 98 E L O G I O R V M rogatiua infignis , qua pracclaro populi Romani muncre a" Paulo tertia amplifsimis codicillis confirmato,eius familise princeps inueterata con(ue> tudine maximum vexillum geftat, cum bello (fi incidat) tum pace in fpe-« ctaculis Agonalium ludorum , qua? ad normam veteris difciplinae Luper- calibus edi (blent , vt armata iuuentus in equis fimulachra pradiorum re> praefentet , cV legiones per fingulas tribus compofito ordine decurrant, Fuit Iulianus honefta facie,ftatura infigni , ingenio excelib, eloquentia fin» gulari, &T moribus candidifsimis, in gymnafiis accurate verfatus , ciuilis 8C diuiniiurisfciendfsimuseuaferat» Quafacultate ad parandam Cibi fenato^ riam dignitatem opportune gradum fecit* Nam ea tempeftate eius fcien> tia? profeilores praecipuo erant in honore , propter grauiisimas de Ponti^ ficia dignitate diiceptationes,quum dira diuifione tres vno temporelunv» mi pontifices fcediisimo exemplo Chriftianis praeeffent facris» Fuerat ad> fcriptus in numerum eorum iudicum,qui in conieflli Pontificis de fuppli^ cibus libellis referunt, 8c iententiam dicunt. Quo in obeundo munerelu- lianus longe omnium fubtiliisune atque reclifsime referebat* His itaquc inftru; L I B E R I L 99 inftructus literis a Martino ledrus eft in fenatum , tanto onmium fauore, vc pauld pdfl in Rohemiam legatus fic miflus , ad fanandos eius gencis a- nimos Hufsitana fliperftitione laborantes,obftinacifsimeque etiam tum irt infania peruicaces , quanquam nuper Hieronymus a Praga eius ha?refis crimine damnatus Conftantia?, Sc combuftus,in ipforum contumeliam concidiffet. Ea enim erat de Iuliani virtute conftans opinio, vtvni illx ea prouincia demandanda cenferecm\ In omni fiquidem fenacorio munere apud eum vigebant dignitas fine faftu,docftrinafine oftencatione, fihefkv co probitas , Sc ftudium fine factione* Qui mores non modd facTriofa in vrbe,aulaque maximefuperba,fed apud omnes,quibufcunque ferio acT:u-> rus congrederecur,graciam conciliabanc. In Germaniam autem profectus Bohemos opinione fuarepperic duriores, Sc mortem cum cruciatu potius pati paracos,quam vt a fententia fufcepca? fcmel,quanquam nondum inue-- teraca? fuperfticionis difcedere vellent fic vt ncquaquam adhorcacionibus iacrarum concionum , fed plane validis perdomandi armis eflenc ; quod vidris pariter atque vicTroribus maxime calamitofum forec. Aditis itaque Germanorum proceribus , 8c pertentatis eorum animis , quum arduum atque difficile , maximeque fumpcuofum efle profpicerec conflare exerci-* tum,qui ex diuerfis auxilrjs par eflec bellicofa? munica?que fyluis atque flu- minibus genti fubigenda?, Bafileam fe recipit, ad obeundum fecundi mu^ neris officium, fcilicec vc indi genius vti alias profunda prudentia vetus fenator , Sc Pontifex quanquam nouus,(ui muneris Sc perfbna? nufquam oblitus,eam contumeliam lenifsi* me difsimulauit, Synodum enim tanquam immanem Sc multorum capt-- tum belluam ad exitium maximorum pontificum caeca rabie concitatam efTe difTerebat;ratus,his adimi libertatem SC vitam, qui inexternis terris ei bellua? fe committerent» Non reformidabat tamen Concilium, (ed eius locum deuitabat, Balthafaris Cofla? exitum perhorrefcens» Igitur Euge- nius commonefadro Iuliano, vbi (enfit infidias fibi parari, Concilrj locum damnat,tanquam Hifpanis, Gallis atque Italis antiftitibus incommodum; earum actionum decretis fidem abrogat , folenneque Concilium in vrbc Ferraria futurum edicit , accerfiturque e Conftantinopoli Iohannes Grse> corum Imperator , vt ex eius authoritate Gra?ca? gentis controuerfia? cunt Latinis componantur* Nec multd pdft pecunia Pontificis condu&a ali- quot triremium clafle Imperator cum lecliisimis fiia? gentis Epifcopis at> que proceribus emenftis Hadriaticum Ferrariam aduehitur , comitante u pfo Iuliano Cardinale legato, Is enim Bafilea? malignitatem quorundam deteftatus,qui non ftudio inftauranda? religionis,fed circumueniendi Pon tificis inaudita libidine ducebantur,ad Eugenrj voluntatem fe contulerat*. In Concilio namque Eugenio, qudd citatus non veniflet,confeftim exau» thorato , creatus fuerat Pfeudopontifex Amideus Allobrogum princeps, qui filrjsnatu iam grandibus fenex,Eremitarum more in abdita Sc nemo> rofa loca ta?dio publicarum rerum ieceflerat , Felixque appellatus, magna celebritate Bafilea? fuerat coronatus» Sed aduentu Gra?corum quum Sy>- nodus metu peftilentia? e Ferraria Florentiam translata maxime florerct, actiones Bafilienfes magnopere refrixerunt, Felix autem eam intempe^ ftiua? dignitatis tulit fdrtem , vt exutus pontificatu Cardinalis a legitimo Pontifice crearetur , qudd (eni venerando atque innocentifsimo , honos purpura? ad fdlatium relinquendus efle videbatur. In his grauiisimi nego- crj diiceptationibus Iulianus eximiam cum pra?clari ftudrj Sc generofa? itu duftria?,tum multiplicis doclxina? laudem tulit,quummale fanam de pro* cefsione Spiritus lancli Gra?corum opinionem Romano dogmati conci-- liaflet, Interea compofitis apud Florentiam Gra?corum Sc Latinorum controuerfiis, peractoque conuentu , Ladislaus Polonorum Sc Hungaro-. rumrex,profpere cum Turcis ad Hemum montem conflixit, Carambeia Amurathis primario duce capto* Veriim Ladislaus fuarum Sc hofti^ lium virium a?quus aeftimator , ab ea viclroria prudenti confilio non ini^ quam pacem qua?fiuit, concedente eam Amurathe, qui exphcare fe Hun^ garico bello , Sc aduerfiis Cilicia? regem fibi ad iniuriam opportunum, mature proficifci cupiebat. Ea pax Pontifici Sc Chriftianis principibus poft infignis vicT:oria? prouentum nunciata , tanquam intempeftiua,inu- tilis , atque indecora difplicuit, Iampridem enim Chriftiani fere omnes, collatis viribus, ingens bellum in Amurathem decreuerant, orante Sc ve^ hementer expetente Gra?corum Imperatore,vt fibi a ferocifsima gente cir^ cumuea- L I B E R lOt 101 cumuento opem fcrre maturarent* Georgius quoque CaftriotuSjCui Scan- derbego cognomen fuit , qui in Epiro Amurathem eiusque prsefedros magnis detrimentis afFecerat, fe cum validis copfjs Regi Hungaro Thra^ ciam inuadenti affuturum pollicebatur.Eo modo Rex iuuenis fecunda? vi^ clonsc fpe incitatus , adhortatione principum pacem violat , bellumque fufcipit, maiore quam antea apparatu conatuque» In ea rerum occafione Eugenius Iuliartum, quo nemo potior videbatur, legatum ad regem mifit, qui eum eiusque gentes ad facrum bellum concionibus incitaret, Retar^ dabat tamen regem pudor ingenitus aduerfus imminentem violanda? pa> cis infamiam. Sed vnusreligionis refpectus verecundiam di(aitiebat,pro^ nunciante legato,fidem infidelibus Mahometanis nequaquam efTe feruan^ dam^quando ipfe eius concepta? fallacia? inane piaculum authoritatepon^ tificia continuo eflet deleturus. Iurarant pacem fblenni cerimonia , hinc Ladislaus 8c illinc Sannoceus Amurathis legatus , ea ftipulatione , vt v> triufque legis inftrumenta proferrentur ; hinc fcilicet Euangeliorum liber confecratus ; illinc Alcorani religiofum Volumen , quo Mahometis dog> mata continentur* Ladislaus per hunc modum a fide data(nequaquam re- gio morc) difcedens , inaufpicatd motis fignis ad Varnam Pontici littoris vrbem infefto exercitu penetrauit, vt in ora Cnriftianam claflem, expecfta- ret» Quibus cognitis rebus Amurathes , Chriftianorum leuitatem atque perfidiam grauifsimis verbis deteftatus , e Cilicia redicns * magnis itineri> bus ad Hellelpontum traducTris coprjs, feptimis caftris peruenit ad Var- nam* Eiusaduentus noftrorum opinione celerior regem inprimis Sc Io> hannem Hunniadem Turcico afluetum bello vehementer perterruit. His autem animis vtrinque in aciem eft defcenfum , vt primo congreflu Amu> rathes de vi&oria defperafle tradatunnifi noua 8c~ rccentifsima Turcarum ala noftris imperite laxantibus aciem vicloria? occafionem ademiflet. La^ dislaus enim aeerrimepugnans,ftratis nobilioris 'akc equitibusad Ianiza- ros pra?torianos pedites penctrarat ; fed finu facto in medium rcceptus, mfrraginibus equi fuccifis,Rex corruit atq^ita trucidatus efLHunniade fru- jftra interfecti cadauer e manibus hoftium eripere conantc Rege interfe^ cT:o,caput eius Barbari lancea? pra?fixum circumferentes,fiiblato clamore, noftrorum fugientium tergis inftiterunt. Hunniades mtaclus effugit, lu^ lianus verd legatus , qui pra?lata cruce hortabundus regia figna fequeba^ tur , quum ad lacunam fitiertti equo habenas laxaflet , fiiperuentu ho- ftium, aut, vt plerique exiftimarunt, Hungarorum feuitia trucidatus inte> t rjt,nxuita eum contumelia onerantibus Barbaris,qu6d facerdos contra ius Crejit/um fidem violandam abrupta pace foede cenfuiiTet. Vir certe tam tnili \ tta? exitu indignus,nifi eo Fati genere aditum fibi ad ccelum peren- ni crnn gloria muniuifTet. Pra?clarum autem viuida? gloria? lumen , qudd a?ter$jLjru luceret,hoc verepio atque honeftifsimo vita? exitu poftcris fuis rdiqmt. Nam poft multos annos ab hac optimi fenatoris memoria, qui pro fHute Chriftiana? Reipublica? fe deuouiflet , Alexander fextus Iulia-* num Ca?farinum huius nomen refcrcntem , gcnerofis ornatum moribus* 8C Lco dedmus Alexandrum eruditi ingenfj , virtute infignem , ad inftau^ 1 3 io2 ELOGI.ORV M randam fatniliai de Republica bene meritac dignitatem,in Senatum lego runt,Eiuseffigiemeleganter(vtilla ferebat aetas) in tabulapi&amlulianus Cadfarinus abnepos, qui hodie familiae nomen cum dignitatefuftinet, ex- fcribendamtradidit, Vixitannosquadraginta fcx.Obrjt anno apartu Vit* ginis quadragefimo quarto fiipra millefimum &C quadringentefimum* Antonii Francis ci Rainerij* Te decorant magni cognomina C*eJam,Vnde Ducis auos7ataubsque,« dentium militum ftudio , quum adulatione quadam Temir Cuthlus vo- caretur,quae vox Tartarice fortunatum ferrum hgnificat, EumSamarcan- dac vrbis , quse eft ad Iaxartem amnem Sogdiana? regioni finitimum, in^- fimac clafsis ciuem fuifle trachmt* Quam vrbem vfque ab Alexandri Ma>» gni temporibus Quinto Curtio notam videmus : teftantiirque Perfie, homines hiftoria? non ignari , quibus cum nos collocuti fumus , Samar> candam a Tamerlane tanquam patriam fiiam totius fiibacTi a (e Orien- tis opibus 8c fpolrjs mire auctam atque exornatam fuifTe. Erat Tamerv lanes ore truculento recedentibusque oculis femper minaci 3 corpore au» tem ingenti , validisque neruis aded firmo lacertofbque , vt Scythici in^ gentis arcus chordam, quckl pauciisimis praftare licebat, vltra aurerrt extenderet , cupreumque mortarium pro fcopo fagittarrjs in ludo propo-- fitum , emiilx harundinis ipiculo perfoderet. Sed eum nonnulli autho- res altero crure debilitatum,ideoque deformiter incedentem icribunt,Cae- tcrum acclamatus impcrator vna pra^fertim nominis authoritate, ex innu- meris gcntibus belli praedaeque auidis, tot copias contraxit, vtproficifcen-* tibus L I B. E R ■ II IO tibus alimenta viris,8>C herbida pafcua lumentis defutura crederentur. In eius exercitumcoiuere Sogdiani, Aracofn,Bacfrri'ani,Hircanique}qui hodte. vno nomine aBarbaris Zagatai appellantur. Praterea Scytharum etiam Horda?,qua? a Iaxartead Volgam amnem,cV vltra id flumen vlq-, ad Mo- lcam fedes habent^Hordas enim agmina Tartarorum vocant,qua? incertis {emper fedibus per immenias Iblitudines viquc ad Imaum montem eua- gantur, Amaxobrj ab antiquis vocati, qubd in curribus centone protectis aduerfus frigora vitam degant.HarumHordarum maxime potentcs &C bel licoia? Ca{sania,Sciabania , Nogaiaque Mofcouitis commercio iamiliares Tamerlani paruerunt, Nam reliqua? remotiores a magno Cane Cathai- no, qui in ora Oceani regioneque Sinarum potentilsimus regnat, impe>- ria accipiunt, Sublatis itaque fignis Tamerlanes,eam multitudincm tra^ nando Volaam traduxit, curfus rapiditate Sc multitudine aquarum poffc Nilum ckrlftrum fluuiorum amplifsimu.Sed is didudrus infeptem cornua quibus in mare Caipium turbidus cV lenior erumpit,commodioremtranft • * 4 - ,04 ELOGIORVM tum prsebec* Itaque humilioribus repercis vadis infra Cichracam celebrc Emporium omnismultitudo cucifsime cranfuecta efL Fuere in ea cocgen-- tium colluuie centum myriades peditum 8c equitum , ingenique maioris Sc. minoris pecoris numerus , quod partim ceruicibus tranantium equo-- rum,partim iubicarfjs ratibus fuftinente atque excipiente in medio proflu- entis amnis equitatu craductum efLSinguli porro equites peditem in equi clunes lublatum tranlporcarunc.A Volga demum qui Rha anciquicus ap^ pellacus eft, Tamerlanes per Hiberorum, Albanorumque nemoroias con^ ualles,ad Derbenthi oppidi anguftias peruenit, quai ferreis porcis,8c* lapi» deis antiqui operis propugnaculis pra?cluduncur, Nec fatis conftat an me- tu tanti hoftis prcefidiarrj Perfa? loci cuftodiarn deieruerint j an videpulfi fuga falutem qua?fierint» Tum verd efFufa multitudo omnem Armeniam inundauit, eodem irinere quo Hyelon Sc Abfaga Chriftianis de Hierofc» lymitano regno cum iEgypcrjs cercancibus cencum ferme annis ance aduen tum Tamerlanis in Syriam penecrarunt , incercum (bcrj an hoftes forent» quum religiones Idolacrarum fequuti , neque harum neque illarum par^ tium viderencur* Verum illi fruftra' muneribus Balduini regis inuicaci,re> pudiacis Chriftianorum facris ad Mahomecis luperfticionem declinarunc. At Tamerlanes aliquoc maioris Armenia? vrbibus capcis , Sc Sulchania Perfarum olim regia , direpta acque incenfa, dexcrormm iter flexit,Eufra-« teque ad Adengam (uperato, in Cappadociam feie effudicjquo Baiazecerrt Turcarum regem foluca obfidione Bizancfj magnis inftruclum copfjs, vt fines tueretur,aduencare didicerac.Peruenere icaque duo maximi orbis mv peratores duobus longe" maximis fubnixi exercicibus ad Scellam montem, memorabih Pompefj Magni vicloria Sc Mythridatis calamitate celebra* tum,Huic ab Antitauri radicibus exporrecto Vafta planicies fubiacet, cam>» pis vndique ad conferehdas manus late patentibus , qui hodie Turcarum lingua CafTouas,id eft campi An(erumappellancur,qudd id volucrum ge- nus ftasis anni temporibus ed conueniac,vt in Europam agminibus atque imperio ducum prouolet* Congrefluris itaque lummis ckicibus Sc in v^ nius proipcrc vel aduerfie pugna? euencum , de vica acquc Afia? imperio cercacuris , fua? arces vcrique non defuerunt ♦ Tamerlanes enim peculiari.- bus gentis fua? confiius armis edixit, vt vnis fagirtis ineundum praelium, idque indefelse inftaurandum,8c" denique conficiendum efTe exijftimarent* Se enim daturum operam, vt ab aurora ad occafum Solis ftrenue rem ge-- rentibus fagicca? non deficerent ♦ Inftituerat fiquidem plures camelos <|ui per agmina circumducti fagiccarum fafces , pcditi acque equici fuppedica-' renc ■♦ Ex aduerfb Baiazeces Scythica? non impericus pugna?, quod vnum racione prouideri poterac,cohorcacus milices,pronunciari iuflerac,vt equi^ tes elatis iupra capita lcucis, primum fagiccarum imbrem coniiancer exciV perent, inclinatifque repence haftis,in hoftes procurrerencqudd fceda in^ ermifque hoftium mulcicudo 5 haftarum cuipidibus transfodi , Sc gladfjs concidi facile pofle viderecur ♦ Imperata igitur fecere forcifsima? Turca^ rum ala? , concempcifque increpide iagictis, ingenti procurfu grauique im-* pecu in confertos irruere , rtanta vi , vt magna loricis Sc galeis carentium ftrage edica , vix hofti ad expediendos abiectis arcubus acinaces ipacium relin- L I B E R I I. 105 relinquerent* Sed tanta erat fagittariorum circumfufa vndicjue multitudo, vt poftcriora Turcarum agmina,denfilsima atque perpetua cadentium fa> gittarum grandine fternerentur,Tartari enim more fuo in coelum fa^tttas emittunt , vt grauiore calu decidentes , ceruices equorum Sc terga perfo> diant. Neque enim oblonga? Sc inflexa? Europeorum pelta?, neque rotun^ di Afiaticorum clypei , infixas perforantefque fagittas fuftinebant, Nufc quam ab vlla annaliummemoria,numerofiores copix,tumultuofius Sc a-< erius vel eflferatis in mutuum cruorem animis , obftinatius inter fe manus contulerunt ; reciprocante fiquidem magno a?ftu vrgentium propellen^ tiumque agminum vicloria incerta per multas horas inftar pelagi aduer^ fis agitati ventis modo hac,modo illac iactata eft.Sed ea demum inclinan^ te Sole quanquam multo parta cruore penes Tartaros ftetit* Baiazetes e^ quo pluribus (agittis confixo,cadenteque quum ftrata fiiorum vexilla con^ fpexifiet^captus eft,ieruatufque ad ludibrium iatietatemque aliena? fuper^* bia?, immani fcilicetTamerlanis animo nullis in miierum,3c" tanti modo nominis regem accumulatis contumelrjs vnquam exaturato.Viclrori nam^ que vidus, vt gradum faceret aftendenti equum,dorfum pra?bere cogcba^ tur:Exemplo vti credi par eft,Sapons Parthorum regis,qui Valerianum Romanum imperatorem indignis huiufmodi iniurrjs inlblenter oneratum ad mortem adegit . Sed eadem fati vis nequaquam maturc Baiazctem fius a?rumnis enpuit, quum prius in cauea ferrea per Afiam circumducTrus diu fortuna? ftia? miferabile fpecflaculum pra?buerit. Sed ab hoc inexora^ bili barbaroque Tamerlanis ingenio , fingulare iufta? fa?ueritatis exem> plum prodrjt » Quum enim homo Ligur gemmarum mdgnis mango , ob idque Tamerlani qui magnopere gemmis obled:abatur,familiaris,inducT:o {ermone de Baiazetis mi(ena,illum humanitatis atq; clementig blande ad> monuiflet , Sc vt meminifle vellet Baiasetem inter Mahometanos reges viclorrjs 8c opibus fuifle clarifsimum. Tamerlanes obdu&a fronte,con^ tortifque in illum oculis, verbum redargutus refpondit :fe non regem no- bilitate atque potentia fuperbumjfed hominem improbum,impieque ne- farium digna poena plectere , qui maiorem natu fratrem inhumaniter oc^ cidiflet. Ca?tertim Tamerlanes ea victor acie qua fupra centum Sc quadra-* ginta millia hominum ca?fa feruntur : fpolia legit,exercituique a?quifsime diftribuit . Vidrores porrd largiter ac opipare per triduum epulati fimt: nam equi prope innumerabiles aut ceciderant, aut ita vulneribus debilita^ ti fuerunt, vt quum vfui efle non poflent,pafsim ad inftruenda conuiuia macfiarentur , Tartaris enim mos eft equina carne populariter vefci , SC quum ca?tera alimenta defecerint,incifa fub aure equorum vena,epotoq'ue inde fanguine inediam tolerare.Tranfgreflus autem Taurum montemTa merlanes,in Mefopotamiam irrupit, tanto armorum ftrcpitu terroreq-, ho minum,vt pafsim omnibus vrbibus reciperetur:tendi enim pretorium fibi iubebat primo die in quo confpecftum vrbium fe dabat,colore candido,vt intelligerent homines dementiam Sc falutem fe ftatim dedentibus fincera fide promitti. Secundo die rubro tentorio vtebatur , quo denunciabat in cunAabundos gladium efle diftricfhirum ♦ Tertio porrd die atri coloris papilione extenfo , indicabat fe cuncta ferro 8c flamma abfumptururrw io6 ELOG-IORVM Enimuerd truculenta voce profitebatur^ fe Dei maximi iram efle, qux de^ prauati feculi mortales vlcifccretur . Nulla fuit nec in Mefbpotamia, nec in Comagena , nec dcmum in Syria ciuitas , quac portas non aperuerit, Nam fuperato Eufrate v(que ad maris Syriaci oram figna promoucrat.Hcv fit tantummodd aliquandiu ad Damafcum , in expugnanda arce , quum eain noftrum morem a Florentino architedro munitifsime xdificata, tan-* ti victoris impetum retardaret, Sed ca?fa in Libano monte materia,arcem crecTra munitione circumuallauit ; ea altitudine , vt Scytha? fagittarrj mcx- nium coronam mperantes ad vnum cuftodes omnes interfecerint , Ex^ inde quum Sulthani Memphitid copias per Duces non longe a Pelufio profligaflet , iEgypti regnum Sc Memphis immeniie vrbis opes infatia» bili animo meditantem, vna fitis auertit, qua? per arenofas fblitudincs a^ quac indigas,timebatur. Itaquc viclorrjs fuis modum imponens,quum Sc exercitum eius atrox peftilentia popularetur : fpolrjs onuftus Samarcan^ dam redrjt, vbi fato funcflus eft, anno apartu Virginis quadringentefimo fecundo fupra millefimum. Anteceliit autem eius mortem ingens Sc luri- dus Cometes,quo portendi mors tanti regis vifo eft, quanquam Sc Ioan^ nem Galeacium Vicecomitem Mediolani potentifsimum principem,eo- dem defunctum anno , reipexifle multi crediderunt. Fatali quoque fbrte euenifle conjftat,vt vtriufque principis bini hccredes filrj parem fortunam tulerint,quum vtriufque proles, a paterna virtute fic degenerarit,vt impe-- rium tueri nequierit, breuique curriculo duo maxima imperia , fi modd conferenda mnt,collapfa defecerint. F A E R N I. Illenouus Xerxes, Orientts Yiftor, <£7 ingens Quacunque permearet, borrorgentium, Compleuit totos Scythico qui mtltte campos, Hocje ferebat ore trux Tamerlanes : Cuiws in aduentum tutyastitatey c&de, cunBa proterens; Vtque olim fceda cum tempeftate coorta Brumpttatra nubefulmen igneum: Obuia qu&que cadens perrumptt, & alta fonanti Terrpla atque foltdas flrage turres diftjcit. Subfidit Masto tellus labefaBa fiagori, Humilijque mentesfterntt humanas pauor: Hmdfecustlle viamferro molttus,izr tgni) Euertit arces? opptda xquauit jolo ♦ %egem L I B E R II. 107 tfegetn Aji brefacflam,in qua vndzcim Othomannorum regum vera fimulachra, pro captu barbarorum artificum preciofis coloribus #n leuigata; chart£ tabellis depicla vifebantur;qua? Virginius elegantia? fludiofus omni alio munerc pluris eftimauit.Neq; Barbarufia commentitrjs imaginibus Virginiumde^ cepiflc exiftimandus efljnam quum infcriorum Othomannorum tabellx picfla? Sc numifinata aerea,qua? apud nos viflmtur,cum illis mire conueni-» anc,fiiperiorum etiam regum veras efie formas cenfendum eft.Has omnes Virginius magnis exoratus precibus Alexandro Farnefio Cardinali Sc mi> hi,latioribus m tabulis ad deleCtationem eleganrium virorum pingendas communicauit.Primus igitur qui regis nomen tulit,tantiq; imperrj funda tor extitita tenui Galacia? oppido,quob Othomanzicum hodie vocatur, Othomannus eft appellatus,quod nomen poflea in familiam tranfrjfTe per fpicimus. Tanta autem vircuce atque fortuna Othomannus fuit, vt inter nobiliores Scythici fanguinis familias , vetuftatis dignitate fibi pares, ma^ io8 E L, Q G£I .,0 3 R: V. M xime ilkiftris emmerec,fummumque ci dccus Eurcncfi%Thuracambi,Mi>; chalogli, acque Malcoccrj a?quis animis concederenc» Pugnaci fiquidem inaenio atque imperrj aindo fmicimos , vel eciam fua? gencis feliciter ad- ortus,clari(simas Afia? vrbes Sebaftam, Synopen Sc Ancyram audaci con filio cV inuicftis armis ditioni fua? adieeerat* Imaginem eius qua? maxime ardentes oculos repra?fentac , habitu acinacem diirringentis exprerlerunt, quod mtclligi volebant Othomanorum imperium armis qua?fitum,armis dcFendi proferriquc debere ♦ Proinde vetus atquc perpecuum Turcarum inftitutum cft,vt lncranti tempium fupplicandi cauia imperacori Tahfma nus a?dituus facerdos occurrat,claraque voce pronunciet,vt meminifle ve-> lit imperium qu^d iufticia Sc vircuce bellica parcum fic, non alrjs quam hifdem artibus conferuari propagarique opo rtere » Conftat autem Q~> thomanmce domus imperium cepifle anno a partu Virginis trecentefimo fupra miilefimum , quanquam quingentis ante annis Turcas cx Scythia profecftos in Afia fcdes occupafle compertumefbqui tamen rcgem,autmm mum imperatorcm, initid non habuerunt,vtpote qui diuiii per Tetrarchas L I B E R I I. 109 8C regulos cum imbellibus Afia? populis Conftantipolitanffque Ca?fari> bus fuo arbitrio bella gerere confueflent,quamui's eos aliquando in vnurrt confentire coegent communis metus a Gothifredo Bohonio vniuerfa? fie illatus.Tum cnim coactis viribus,cV Solymano tumultuario duce crea^ to, ad Nica?am cum eo collatis fignis haud profpere conflixerunt» Ca?te^ rum Othomannus quum viginti octo annis regnaffet,fato functus eft,Or^ cane filio imperrj harrede relicTro , Hic magnitudine animi , vi corporis, 8c cupiditate proferenda? ditionis patrem arquauit: bellicis autem a?que bo> nis 8c malis artibus, vir dolofus Sc fblers , profufaque in primis 8c peren- ni efga milites liberalitate fuperauit.Per hunc modum veterano inftrucTrus cxercitu , quum amicitiam 8c foedus cum Cilicia? rege duc"ta in matrimo- nium eius filia iniuiflet, Michaeli Paleologo Conftantinopolitano impe- ratori graue bellum intulit; adortulque demum Prufsiam By thinia? caput, cam vrbem obfidione 8C admirandis machinis expugnauit, Scd non diu ca vi&oria lanatus cft : nam in ea oppugnatione fagitta ictus, quum lpicu^ lum humeri ofsibus infixum fine vitac difcrimine reuelli nequiuifTet , ob> ducta plaga,febrem 8c faniem mortiferam aliquot poft menfes accerfiuit, anno eiusimperij vigefimo fecundo.Orcani fuccelsit Amurathes filius,vir nequaquam maiorum exemplo manu promptus,fed bello 8>C pace fimula- tor cgregius, quippe qur aftu 8c vigilantia fingulari, occafiones profcrendi imperrj opportunifsime captaret,nufquam firma fide aut incolumi iureiu rando: pacemtamen cum Paleologo religiose tuebatur* Magno autem Amurhatis commodo bellum inteftinum inter Gra?cos liib id tempus ex^ arfit ♦ Nam Graeci proceres ab imperatore rebellarant , lubnixi locietatc Marci Craiouicrj Bulgarorum principis* Itaque enata eft occafio Gra?ciac 8C pene toti Kuropa? exitialis , qua Paleologus viribus impar fubigertdis rebellibus auxilia ab Amurathe iure fcederis poftulare coacfcus efh Dedic hoc amicitia? liberahter 8>C aftute vicinus Amurathes,traiecercque in Gre^ ciam duodecim millia delectorum Turcarum, quibus mature Gnecorum 8C Bulgarorum audaciam Paleologus reprefsit ♦ Eo cuentu vt confeclo bello remifiis (eptem millibus Turcarum in Afiam , reliquos pra?fidfj fut caufa,qui in Thracia remanerent,ab Amurathe facile impetrarit.Nec muh to pbft Amurathes non obfcure aiuis inuitatus,qui vbertatem Thracia? Sc Gra?cia? agrorum extollebant,tanquam fbcius vel inuiti Ca?faris,cum fe- xaginta millibus Turcarum per Hellefpontum in Gra?riam traiecit,fimu- latione perfequendorum Grarcorum , qui a nomine Paleologo antea de- fecifTent, Pra?ftitere officium in traiecftu dua? Ligurum oneraria? naues, qua? eius portorrj pretiuni infigni auaritia? Chriftiana? probro , aureum nummum in fingula militum capita tulerunt . His coprjs Callipolim ex> pugnauit,peruagatufque late Gra?ciam 8c Thraciam, vel gemente impe-- ratore.Philippopolim,cV qua? eft fupra Hebrum Hadrianopolim occupa^ uitsconfternatolque ad arma,refiftereque demum aequo campo aufbs La^* ^arum Seruia? Defpothum, 8c Marcum Craiouicium acie fuperauit» La^ ^arus eo prxlio captus in carcere mori coactus eft, cuius indignam necem feruus natione Triballus, eius olim cliens vindicare conftituit , certilsi^ jmaeque morti fe deuouens, Amurathem pugione iugulauit, quum regnaC; no ELOGI ORVM fet annis viginti tribus. Hoc Amurathe genitus eft Baiazetes,de quo fcnV bimus,qui a ca?de Solymani fratris imperium eft auipicatus,Drjs non ob^ (cure id execrabile fcelus damnantibus,cuius poftea pra?clarus vindex Scy-* tha Tamerlanes extiterit ♦ Itaque Baiazetes a?muli fratris folutus metu, in vrbe Hadrianopoli imperrj fedem fixit,quod ad proferendas vires Afiatica Pruisia opportunior cenferetur,infenib fcilicet animo atque arma expedi^ enti in Triballos 8>C Myforum gentes,qua? recta iecundum Iftrum ad ma- re Ponticum extenduntur. Propterea Marcus lummo diicrimini obuianv armis eundum ratus , quum in aciem defcendiflet, cum vniuerfa Bulgaro^ rum 8>C Myibrum nobilitate trucidatus,imperium cum vita amifit. Ab ea victoria Baiazetes extremam Ulyrici regionem , qua? hodie Bofna eft , 8c interiorem Macedonia? atque Epiri partem,quam Albaniam dkunt,adeov infefta populatione inuafit,vt nemine refiftere aufo,innumerabilem capti- uorum multitudinem in Thraciam adduceret* Nec multo pbft euaftata Theiralia,Thraciaque viq; ad Bolphorum , 8>C deletis Bizantiorum iubmv banis delitrjs,Bizantio caftra admouit,tanto Gra?corum metu,vtIoannes Jmperator diffifus viribus (uis,ad imploranda auxilia in Galliam viq^ naui gare cogeretur. Agnouit periculum iuftafque preces rex Carolus,vti ma> xime pium 8c Chriftianorum opulentiisimum regem decebat,cV Ioannem fratris filium,qui poftea Burgundia? principatum adeptus eft,cum nobi^ liisimo equitatu in Pannoniam mifit, vt Sigiftnundo Bohemie atque Hun garia? regi, in communes hojftes arma paranti iungeretur . Hic eft ille Si- gifinundus,Henrico Carfare proauo,qui ad Bonconuentum in Etruria o- brjt,cV Ioanne Bohemia? rege auo, qui in Gallia co pra?lio cecidit,quo lo^ annes Gallia? rex a Britannis captus eft: patre verb Carolo quarto Carfare inclytusjs tum validas copias ex regnis fuis finitimiique Germanis coege^ rat^atqueita fufcepto itinere ad Nicopolim Myfia? vrbem penetratum efh Sed ea vrbs improipere tentata, Baiazeti (patium dedit ad cogendas co- pias , qui fua vfus celeritate , cum fexaginta millibus equitum ad tertium calendas Octobres noftris in confpectum fe dedit ♦ Pugnatum eft fumma noftrorum temeritate , Gallorumque pra?fertirn, qui primi agminis decus depofcebant. Neque enim retineri potuerunt, quin vel inuitis ducibus 8C fruftra retentantibus in primos hoftium antecurfbres impetum faccrent, antequam peditum Germanorum phalanges , 8c Hungari Bohemique e- quites appropinquarent : Frementes enim dicebant a Sigimiundo explo^ rata? victoria? gloriam fibi inuideri. Eo modo Baiazetes temerc efruibs, nec confertos feruantes ordines , lunata acie circumuenit,atque omnes in medio Gallos trucidauit. Quorum infelici exitu, noftri repente territi in fugam le dederunt:tanta trepidatione, vt Sigifinundus a?gre c manibus ho ftium elaberetur:Ioannes autem cum paucis ducibus pretioib cultu confpi^ cuis in poteftatem Baiazetis deueniret. Baiazetes proiecfto ad pedes, 8>C falutem fuppliciter deprecanti refpondit , fe vitam , vel mortem merenti conceiTurum,ob id quod iuuenis 8>C regio ianguine editus effet; in confpe-' ctuque eius captiuos omncs pra?ter quinque proceres , quos ad fblatium carceris comites dabat, ad vnum trucidari iuisit. Horum nomina a nobis memoria? tradita iiint, in eo libello,quo Italica lingua ad Carolum Quiru tum L I B E R I l nt tum Othomanrtorum origines & res geftas perfcripfimuSiHac noflrorum clade,fuaque infigni victoria elatior facfhis Baiazetes,nihil fibi morse attu-- lit , quin ad oppugnandum Bizantium conuolaret , defatigatilque iam Sc attritis Graecorum viribus 4 ed deuentum erat , vt ferocifsimo hoffci refifti rion pofTet,nifi Tamerlanes Scytharum imperator centum miriades equi-> tum 8>C peditum trahens in Afiam torrentis more fefe effudiflet» Is hoftis Vel inuitum Baiazetem interpellata vicl:oriain Afiam auocauit;aummque collatis fignis acie congredi,toto pene eius exercitu cscfb,ad Stellam mon^ tem viuum cepit; ea feritate,vt eius procumbentis tergo, quum equum in» fcenderet ad ludibrium vteretur , ferreaque demum cauea curruli in mo^ rem feras beftia?,vfque ad vita* miferiarumque exitum circumtukrik A v G v s t 1 Cocceianu Tune credideris forte,nefas})ic tibimaximi Speclarijuperumfulmineamregis imaginem QuoddepiSia Iouistela Vtdes,egregiamanu Traclari artificis?quod tabula conjpicisin breiii Magnumterrifico orbemtonitru,atque eras : Ecce ecce ab Tanaigensproperat fieua Tamerlanii Infandi aujpictjsjataque iam regna (BithynU (Deruadunt,acies iam Scythic* pr&lia conferunt Tecum,iam caueas,aurea iam Ytncula comparant, Inclufumque jifta te rapiunt cunSia per oppida. Ifync ite,atque animos Impertjs tolltteprincipes, Fortun^immemores quam rota fitprona3Volubi!if. 1)2 E L O G ' I O R V M CelebmusTurcammmip. Elebin V s quem alrj CyrummonttulIi,Turca?que pra^ fertim Mahometem aluftrico die appellatum tradunt.id nomen ided tuhfle videtur , qudd impuberes regum pro-- sJPSkJi cerumdue filios Turca? Celebinos vocantJs Othomanno^ flE»»S rum prmcrpum, vt ex hac eius lmagine gladium vibrantis ccrnitur,formofilsimus idem fiitt atq;fortifsimus;decore fi^ quidem frontis honos, Sc candidi oris modice diffufus pallor, conftanteiq; fine criftitia oaili,compofiti animi indices,quumimperium adfjt,pubefcen tem mfre commendabant in tanto praefertim publicae cladis lucl:u,pater-« naeque miferiae dolore,in quo animum non demififfe maxima laus videri potuit.Conftat BaiaZetem duos quos habebat filios Muftapham Sc Cele^ binum in Afiam du uiffejne cum tota prole incerta? fortuna? aleam fiibiret, Sed iuuenes ex lu^ gubri prelio intenta fuga ad mare defcendentes,vt in Thraciam ad Bofpho rum tranfirent , Bizantiorurri mioparones interceperunt:ea quidem fdrte* vt Muftaphas a Paleologo Ca?fare vfque ad mortem irt carcere fit afTerua^ tus ♦ Celebinus autem ftruente ei imperiurrt forturta, aut fuo vfus affcu,aut certe(vt credi par eft) nautarum Gra?corum auaritia adiutus , feliciter eft elapfus* Hunc Hadrianopolim obliquis itineribus venientem,pra?fecT:us cum veteranorum manu a" Baiazete Thracia? pra?fidio reliclus, militefcjue omnes, tanquam pofthminio redditum, la?tis pro pra?fenti fortuna animis exceperunt, Iam enim quo euentu ad Stellam montem dimicatum efTet ex fuga elapfis didicerant, Turca? fiquidem qui Scytharum martus efFugerant cateruatim ad Propontidem , Hellefpontutncjue pra?cipiti fuga fereban-- tur* Nam ibi propter Caftella ad Abydum Sc Seftum vtrique littori im- pofita Turcica? ditionis , defpeclis naualibus Gra?corum cuftodrjs, tutifsi^ mus erat traiectus.Conuenerant plures veterani ex pr^fidrjs deducti* Sc ita frequentes iam cx Afia redierant, vt Celebinus iufto confirmatus exercitu, Gra?corum copias tumultuario progreflu fibi imminentes facile repelle-* ret,cV veteres fines fortiter tueretur:quanquam enim rex nouus Sc iuuenis ac orbatus patre acerrimo imperatore , Sc magna parte inui&orum antea rnilitum importune exutus , vigilantis tamen Sc imperterriti nomen tue> batur* Quod fi Paleologo terra marique certa pra?fidia Sc parartdi exer> citus expedita? facultates mppetiflent, Chriffoaniquc reges occafionem co> lo prope demiflam agnouuTent,quam victoria Scytharum aperuerat,pro> fecSd non in Europamodd,fed in Afia Othomannicum nomen,vrrdique pullum atque deletum foret Jtaque Celebinus beneficio Tamerlanis Sc Pa leologi qui patre fratreque fublatis , integra atque legitima iura parando imperio fibi pepererant,noftrorum ignauia confirmatus,Bulgaros,Tribal los,8t~ Macedonas diu afflixit> vfque ad Sigifmundi Ca?faris aduentum. 1$ cnim propter eximiam pietatem generofiqjue animi laudem, Augufti no.^ men meritus valida potius quam felicia arma in TurCas iterum fufcepit, excitauitque Hungaros Sc Boiemos, vt ffcudio tuenda? Sc propaganda? re> ligionis aduerfiis Barbaros,tam pia quam neceflaria afma induerent, Agi- tabat enim animo , inuictos maiorum fuorum fpiritus gerens , quo pacfto cladem ad Nicopolim acceptam vkifceretur. Nam Celebinus iuuenis fra> ctas a Tartaris copias traherts,reputatione Baiazetis acerrimi Sc antea iri> uicti ducis omnino contemnendus efle videbatun Sed eadem fortuna qug ftrenue audentem Sigifmundum tredecim ante aunos ad Nicopolim elu^ ferat , pari libidine ad Columbatium infeffca perfequebatur * Id effc oppi> dum Seruianorum Triballis finitimum , iuxtaSamartdriam,nonlongea Danubio pofitum, Ed paribus animis Sc viribus inftructi Celebirtus SC Sigifmurtdus peruenerant. Chriftiana acies equitatu impar, fed peditatu inmediaacie conftituto fuperior,iniquifsima ratione cumBarbaris coru currit.Equeftris enim ferm^ totus hoflium exercitus late cornua extertdit, adortufque equites Hungaros Sc Bohemos qui in cornibus erant, cruen^ ta edita pugna,loco depulit, breuique circumuentum Vrtiuerfum pedita-* ii4 ELOGIORVM tum {agittis confixit, Ncque cnim pcdites magna parte corporis inermes {agittarum multitudincm fuftinere poterant , quum ordines diffoluerent, Sc cominus congredi properantes ab haftatis demum, gladrjs Sc clauis fer reis rem gcrentibus,vndique fternerentur, Sigifmundus qui in ea exerci-- tus perturbatione praeftantis 8c ftrenui ducis , acerrimique bellatoris offiU cio nullo in loco defuerat, defperata vicT:oria,non minore periculo quant adNicopolim iniequentium Barbarorum manus effugit, CaneriimCe-* lebinus ab ea viclioria quum paucifsimis annis imperaflet, morbo abujm» ptus, Amurathi filio imperium reliquit, quum Chriftianis (acris Alexan- der quintus praeeilet* Francisci Manfredi Cremonenfis^ MaSle animo puet, & magna puerilibus annis Virtute exuperansfra&tfque audentior armis Qui medtas inter tlafies,tela inter & hofles Effugiens,pr- 'uiisimo fenatu equeftris fi:atux,8c* tumuli honorcm adexi> 'mia? fidei bellicsecjue virtutis tefhmonium honeftatus fui£ fet» Is Anglico (anguinc progenitus fuit , ex ftirpe Frifio-* fum Germanorum,qui in Infulam transgrcisi,pulfis veteribus mdigcnis9 fedes beatiores, 8c" denique regnum cY imperium ante mille annos occiv parunt* Venic autem in Italiam Aucuthus bello Belgico, a?que apud Gal-- los hoftes,ac fuos virtutis nomine clarus,ctim Lionetto Clarentias regu-- lo, qui Odoardi regis filiusa Galeacio fecundo Vicecomite in gcnerum afcitus fuerat* Sed his nuptijs incredibili conuiuiorum fiimptu atque ap- paratu ludorum Mediolani celebratis , coaceptus eft Lionetto morbus ex k 4 n6 EL-OGI.ORVM mutatione coeli, luxuque epularum,&T noua? nupta? complexibus,qui non multd poft ad Albam Pompeiam irtita? affinitati 8c vita? finem attulit* Barnabas noua? nupta? patruus,qui tum graue bellum in agro Mantuano gerebat,facilc a Lionetto impetrauit, vt Aucuthus Britannorum dux at-* que eius comitatus princeps, in caftra auxilfj nomine duceretur, Barna^ bas enfm vir pugnacifsimus Anglica? difciplina? atque virtutis,periculum facere cupiebat» Pluribus itaque tumultuarfjs praclrjs Aucutho fumma Vi fummaque prudentia , occahones parandac victoria? feliciter excipiente,3c" Anglis egrcgie fagittis rem gerentibus , ed admirationis Barnabas eft ad^ ducftus, vt probaret gentis difciplinam , 8>C Aucuthi vim ac ingenium ma- gnoperefufpiceret, nec multd pdft crefcente mutuis officfjs beniuolentia, Aucuthus in generum afcifceretur* Collocata enim eft ei in matrimonium filia, quam ex Porra nobili conCubina fufceperat* Ea affinitas virtutis no> mine parta Aucutho ftipendia auxit, &C famam Anghcae virtutis per Ita- liam extendit, qudd bellicofifsimus princeps tale de externi viri virtute non temere iudicium feciiTet,proptereaque aprincipibus liberisque ciui- taqbus AuCuthus expeteretur* Nam ea tempeftate externis coprjs Sc du^ cibus apud Italos bella gerebantur. Accidit autem certis ofFenfionibus, Vt Angli, qui erant apud Albam mortuo Lionetto relicti oblitique eius affinitatis,abamicitia Galearij cVBarnaba? repente difcederent,hoftibus- que eorum iungerentun Qya Voluntatum commutatione multa Cifal- pina? Gallia? oppida,crudeli Anglorum rabie vaftata funu Exinde Au-* cuthus coprjs &C ftipendrjs aucftus , nouas fpes , aliamque fortunam fibi qua?rendam exiftimauittGregorio namque Pontifid operam nauauit,re^ ceptisque fingulari cum laude togataeGalliae Vrbibus,quar defecerant,quin que oppidorum ditionem virtutis ergd promeruit» Av Pontifice demum ad Florentinos vberiora ftipendia pollicentes , Sc ab his non multd pdft ad Pifanos,atque inde rurfus ad Florentinos tranfgreflus eftjeo crefcentis iaudis,accumulatique honoris fucceflu,vt facile nemo Aucutho dux melior putaretur, Longo enim bellorum vfu peritus , graui fimul ac expedito fn^ genio occafiones pra?fentire,terminare confilia , atque arma celeriter cxpe- dire didicerat : idem quum oporteret acerrimus bellator, Sc cundator e- gregius. Idcirco ab eius fchola tanquam ab exacto militiae magiftro multi qui poftea inclarucre,fummi duces prodierunt,quum ea qua? ille profpe- re gefsiffet apud hoftes Sc fbcios pro documentis Sc difciplina? pra?ceptis haberentur. Iri his fuere Albericus Balbianus , Sfortia, Braccius, Carolus Malatefta,Paulus Vrfinus,cV qui ab hoc interfeclus eft,Moftarda. Sed fu- per innumerabiles pugnas feliciter depugnatas incomparabile decus tulit, quum profligatis ad Alexandriam Gallis , figna Florentinorum ad Ab^ duam vfque promouifiet,vt defcendentibus Gallis ad Mediolanum mnge retur.Ab aduerfo enim Gallorum exitu deiedrus confilio,vique aded con- ftanti imperterritoc|; animo fe recepit, vt nequicquam incumbentibus Io> hannis Galeacfj vi(ftricibus coprjs,Ollium,Mincium, Athefim,vado trarj^ ceretjdifruptisqite ab hofte fluminum aggcribus, per continentes paludes incolumis in Patauirtum agrum fe reciperet, quum duces omnes a nemine pra?terquam ab Aucutho fuperari locoruiu iniquitates, dC validifsimorum hoftium L I B E R I t n7 hoirium interdiu no&uque acriter incumbentium impetus fuftineri poffe faterentur* Obrjt Florentia? plane fenex,funeratuscjjue eft fplendidifsimc' in cemplo maximo, anno Chriftiana: falutis M CCC LXX XXin, I V L I I Feroldn j{ucuthe ^fnglorum decus> C totidem leuis armatura? equitum voluntarrj no minis habuifte traditur, quibus externarum gentium vaga arma , ea tenv peftate per Italiam ad omnem prsedandi licentiam circumferentium,fre> nauit ,non vnoque in loco feliciter profligauit, vfque aded egregie, vt pri> ftinum Italica? dignitatis decus, qudd corrupta fenfim diiciplina perierac, infigni cum laude reftitueret, Nam fortiisimus Sc generofifsimus quiiqud fpe laudis ad eius figna coibat;atque ita efFecto ingcnti veteranorum equi^ tum agmine, cui diui Georgrj nomen 8c tefferam dederat, cuncfta obuia fternebantur. Is tum in eum quem hodie magna ex parte intermiflum vi^ demus,armatura? morem equites inftruxerat,adittuettta atque addita cafc fidi buccula,qiue eft ad profpectum iubducT:ilis,cx: tranfueriam tantum ri» mam quum deducitur , ad oculorum vfum relinquit i Cui etiam ferreum gutturale quo iugulum munitur adiecit , quod loriculam a cafside depen> dentem, nequaquam iatis gulam tueri aduerius validos mucrones cxiCzu maret» Bardis quoque maioribus recocfto corio inauratis Sc pictis, equos vndique vique ad genua protexit, 8c~ capita frontalibus ferreis ftylo pro- minente armauit,quo incitatis equis hoftis in congreflu feriretunSed ho> die ha?c maxime decora,tutaque Bardarum tegumenta tanquam nihil pro> futura aduerms fclopettorum glandes, Italus pariter 5c~Gallus abiecit. Quum per multos annos Ioanni Galeacio ^Vicccomiti^ aut ala? prxfectus, aut fumrnus Imperator operam nauaflet , ab eo diicedens aduerius Ladif- laumregem in Apuliam defcendit, Ludouici Andegauenfis auipicia fecu- tus» Quo bello iiifidrjs circumuentus in poteftatem hoftium deuenit, qui eum duriisimo peruigilio diu torferunt.Sed non multd pdft libcrali bene> ficio Iohannis Galeacfj redemptus eft: Nam gracifsimus princeps Albe^ i ir* E L O G I O R vV M rjcidu&u Bononienfium 8t~ Florentinorum copias Barnardone Aquita- no acerrimo duce fufo captoque infignem vicTroriam fe adeptum eiTe me^ minerat:vnde vrbs Bononia interfeclo Iohanne Bentiuolo in eius ditio^ ncm deueniiTet, Verum Iohanne Galeacio repentina morte furrepto,Al^ bericus fuo commodo alieni exempli fpectator, oblitus datx fidei accepti^ quebeneficrj ,in eius liberos ingrato animo arma conuertit, quod ca?teri duces nefario fcelere fingulas occupantes vrbes pafsim rebellafient^quide^ miim valefcente Philippi filrj potentia, varrjs intercepti cafibus ferme om> nes iuftas perfidiae pcenas dederunt,quum Albericus nufquam tyrannus, plenus gloria apud paternos lares , ante fexagefimum a^tatis annum , re> num dolore vexatus,vita excefsifTet, Hoc vitae exitu Iohanne germano fra^ trefelicior, quem diu militiae eximia cum laude verfatum, Bononienfes ab eo detrimentis afFeclri fecuri percuflerant, Huius languinis apud Infu^. bres infiti Ludouicus Balbianus fuit , qui nuper armorum ftudio Sc nmU tis fortibus fad:is clarus,ciimpro Carolo Garfare Francifcum Sfortiam op> pugnaret,ad Alberici progenitoris gloriaru aipirabat,nifi inuidia virtutis COZUC2 L I B E R I V n9 cotncs in medio vitae curfu veneno epulis indito,'nihil tale verituttt fuftu-' luTec, Alberici effigies Ticini in arce ad finiftram porticum picta, habitij iriumphum comitantis,con{picitur* G E o R g 1 1 Iodoci Bergani* Oenotria prifcam fugarant gloriam tf^erum , adfluentes copU Et folaYirtmcreditaefl tumbellic* Externum habere militem, %*At Salbianus dedecus turpifimum Nonjufferens, tsrpatrU Virtutis isr prudentU non immemor $?roculfugatis exteris Domejlicum per militem vi reddidit Fines quietos Italos. Huiusfede atque armis Ladijlaus fuam Campaniam cum portubus f^ecepit,isr 'N.eapolim pulcherrimam jfrcesque regni isr oppida. Hic militarihacprofuit folertia jirtidecusquehoc addidit, Vt qu& bouillo nuper eflent tergore Compatla,mox hdtcferrea Gejlaretarma miles,atque Vulnere Tutum calybs defenderet. Tantum Camillo debuit Vix Vindici Erepta dfoma 'Barbaris, Quantum tenetur Alberico nobili Ducijerax Oenotria. Sfo rtia & Draccius. I duo heroes,duoque eius a?tatis belli fulgura SfortiA &: Brac CIVS , ex Alberici contubernio difciplina-' que prodierunt , qui ab initio fraterna charicate inter (e coniuncli , pari fpe , parique induftria , Sc paribus ihCu gnium laciniarumque coloribus militantes , vique adeoN inclaruere, vt fatali demum ambitione atque mperbia du ducti , diuerias militia? iecftas de nomine conderent , ac jcmulatione glo> riae atque potentiae ex amicis hoftes facti , ex aduerfb iemper arma tradJa-» rent jqua diflenfione potius quam fimultate opimis ftipertdrjs iummisque honoribus clari atque opulenti euadebant ; quum feie infami affcu promer^ calique militia principibus Italia? Sc liberis ciuitatibus venditarent , bel^ laque alere quam finire mallent •, quod vterque de fortuna fua immodke i2o E L O G I O R V M fperandum putarct, 8c nihil imperuium viuidae virtuti,gcncrose &for> titcr agentibus arbitrarentur.Erant xtate & gencre ferme pares 5fed Brao cius nobilifsimis Perufia? familrjs propinquitate coniuncftus , ipfo Sfortia apud Cotjgnolam togatic Gallia? oppidum honefta familia orto, originis vetuftate nobilior putabatur, In Braccio aftuti 8c efficacis ingcnt) vis ar^ dens eminebatjin Sforcia autem natura? fimplicitas, nullo fuco, nulloque litcrarum fubfidio fubnixajapertique animi conftans , 8c indomitus vigor laudabantur , in robufto praefertim corpore ad ferendos labores geftanda- que arma pramalido. Braccius habitu corporis proximus delicato,{plen^ dorcvita? rerumc|ue omnium apparatu fumptuofo mire gaudebat, vtpote qui vcl cum iniuria alienae pecuniae appetens 8c profufus eflet.Ex aduerfb Sfortia ad delitias rudis 8c agreftis , frugi difciplina) conuiclu fubitario 8c plane militari , contemptuque prorfiis omnis luxuria? lxtabatur j vtpote qui valida potius quam decora arma,proccros 8>C peracres generofa? fbbo^ lis equos , vir equitandi peritifsimus > vera imperatoria: dignitatis inftru^ mcnta cife putarct , nec quicquam ad inanem ipeciem cxquifiti ornatus oftentare L I B E R 11 Braccius, 121 oftentare confuefieL His diuerfis moribus Sc pan conatuad magnaimy peria atque opulentos prineipatus, Sc poftremd non difsimili vitx exitu itl fua fata properantes ,pari militum ftudio colebantur^ Sc eo quidem ita pertinaci,vtad alterarn fadtionem trartfiuifle maxime turpe Sc flagitiofum exiftimarcnt. Accidit autem eo tempore, quo Alfonftis rex Sc Ioanna re- gina mter fe de imperio Sc regnandi conditione armis contendebant , vt vtrinque fummi duces Sfortia Sc Braccius ex aduerfb coprjs prccellent , fa> ctisque dcmum inducrjs ex veteris amicitise memoria, ad Saccomanniam Campaniae fyluam coirent, deterfisque variarum orTenfionum odrjs,per plures horas familiarifsime colloquerentur exacte Sc grauiter de militari diiciplina, defuccefsibus vtriufque fortunce,occultisque multorum euen-» tuum caufis difputantes 5 detecta obiter nonnullorum malignitate atque perfidia, vtmelioribus confilrjs in mutuos vfus viam aperirent» Veriim i 122 ELOGIORVM noh multo pdft eam renouatae amicitiae fpeciem nouum bellum facilc diC pulit atque extinxit. Nam Braecio vrbem Aquilam acerrime oppugnante atque obfidente , Sfortia Martini Pontificis Sc Ioannse reginae auipicijs, ingentibus coprjs pr&feclus 4 delectusque eft ad liberandos obfidioneA" quilanos , qudd nemo ducum aduerius Braccianam vim , eo validior Sc promptior cenferetur, Itaque Sfortia quum ex Apulia profecTrus , cV fi-» gnis Ortano edu(flis,copias flumen Aternum traduceret,fblus iple impc- rator e tanto exercitu fiibfidentibus equi cruribus limofb in vortice, gra-» uantibus armis abforptus interijt,praefenti gaudio in morte duriisimafe- lix, quod dudum Braccianas alas amnis tuentes ripam, 8c fruftra Sfortia-* nos tranfitu prohibere aufas,edita pugna a Francifco filio profligatas con- fpexiflet.Ferunt Braccium audito tanti hoftis cam,nullum laetitiae fignum dedifle,qudd ab Ariofis accepifletjfe quidem Sfortiae (uperftitem futurum, fed non multd pdft repentina morte hoftis fata fecuturum. Nec his vati-- bus fides defuit nam Francifcus paterno imperio praefectorum omnium 8c militum hortatu (ufcepto,Aquilamire pergens Pontificrjs coprjs (e con-- iunxit,editocjue memorabili praelio in fubiecl:is Aquilae campis, Braccius fuperbo faftu hoftium contemptor fufus atque interfectus eft, dum fupre^ mos indomitae virtutis conatus ederet. Cadaueri exequiarum 8c fepulchri honos defuit , quum a Pontifice tanquam impius facris eflet interdictusj fic vt tanti nominis duo imperatores pari 8c fatali quadam (brte fepultura caruerint: nam Sfortia nufquam apparuit, cVBraccrj cadauer Romam de^ latum,profano in agro extra portam Naeuiam defofliim eft, Variac omnis xtatis eorum imagines multis in locis fpeclantur» Antonii Francifti Rainerfj. Belligeri graue Martis opus dum Sfortia tratlat Sfortta magnanimumgloriaprima ducum, Fert es, qua Ytdes imagtm. Leonardi Aretini. Tranjtut intrepidus per mille pericula YtBor JSjon acies ferriynon tusltf maniafofits Qinatus tenuere meosjdomat omnia Yirtu&. ' Carmagnola. Ranciscvm Buflbnium,cui a Subalpine; Liguria? op- pido Carmagnola? cognomen fuit , agreftis villici filium, eumque fubulcum fuifle ferunt : verum in puero contu^ macis ingenrj Sc tctrid Oris ea inerat irtdoles > vc a pra?ter^ euntemilite,pro armigcro puero fit abducTrus. Exinde va^ rrjs infuefacftus bellis, vti valde patiens laboris , 8c ad ar> dua qua?que militiae munera capeflenda promptus 8c audax , facile tur> mar praefectus euafit, illudenteque demum fortuna quum ftib Facinio Ca^ ne quatuor turmarum dudror aliquandiu fuiffet,poft illius mortem impe-- rator eft effecTrus, icilicet vt vtriufque humana? fortis graue exemplum po^ fteris prseberet, Creuerat honoribus,gratia, diuitrjs,fub Philippo Viceco^ tnite vfque adeb iecundis rerum fiicceisibus , quum viuida? eius virtuti ni- hil eflet imperuium; vt eum in familiam fuam adoptaret,propinquamque nobilifsimi fanguinis ei in matrimonium collocaret, eumque aedifican^ tem luculentiisimam domum collata pecunia liberaliter adiuuaret 5 quae domus etiam nunc reliquas omnes Mediolani laxitate, magnificentia, 8>C {umptu antecellit Jamque ad fummum fortuna? fiia? faftigium peruenerat, vt quum ibi confiftere non poflet, a?mulorum obtreclatione pra?ceps da-- retun Philippus enim mutabilis ingertrj iui naturam fecutus , Carmagnola pene contempto , Guidonem Taurellum nauali de rege Alfonib vicftoria darum,attollendumfiifceperat. Huicmire ftudebat, ex aduerib Carma- gnola? infenfus Oldradus Lamponianus,Philippo irttimus, vtpote qui a prima vfque adoleicentia fumma? gratia? locum paraflet. Non tulic contu-- melias vir notiisimus meritis 8C nomine fuo indignas, Carmagnolamquc natale oppidum a Philippo difcedens fe contulit, vbi pie inuifit pafrem exa fotus, qubd profligatam a Phlippo Venetam claflem:ad Cremonamter^ l % (24 ELOGIORVM rcftri auxilio minimc iuuuTet, occupanda?que cius vrbis ertatam pccafio> ncm maligne praetermifiiTe diceretur, Quas ob rcs fimulatione confokan- di cuocatus Venetias, cuftodix traditus efL Nec diu pdft quum apud fu.- pitiofos,8t" vbi de Repub.quseritur faepius inclementes Patricios, infefta fulfragia valerent,dediu torto vcl infbnte capitalc fupplicium eft defum- ptum;ea fama,vt nonnulli eum indignifsime damnatum dicercnt,qudd a- uaritia pra?cipitique malignitate maturatum eiexitium arbitrarentm\Nam ex damnati opibus fupra ducenca millia aureorum nummum ad fifcumre> dibant.Ego verb de fumma? sequitatis fcnatu nihil dubitauerim, nifi apud cos non occupate Cremona? dolor iufticia? ncruos eliferit, Auxit autem in>- uidiam atrocis inexpectatiq^ue fupplicrj fpectaculum interdiu populo edi^ tum,cum indignc tantus imperator ad Columnas rubras,vbi noxij plecli fblent,inferto in os ligneo lupato,ne vociferari pofTet, traheretur; multis aut infontis calamitatem,auta?quo feuerius ingrati Senatus decretum de> teftantibus;cum egregie fortitercj; rerum bello geftarum recens mcmoria fpe&antium anim,os,exci tis fere lacrymis^ad mifaicordiampermoueret, Adami L I B E R II 125 A D A M I F V M A N I. Sedulaapis yetuti maiuris aduolat yuis Vt litfUido yacua* diftendat neclare cellas, Autf fic mea fe celeri tulit impete Mufa (Bellica quemadmagnos Vtrtus euexithbnores Fyancife, neternum pietas per fecula nomen Cuipeperit?cunEloprocerum cum afiante Senatu jfc magnisyna tecumde rebus agente. Ad Scabrum baud yeritm confefiim exire parentumes Fortiaqueinfirmo circundare brachia collo Illicet hoc ynum malit , quam mille referre Gesla tuapr&clara><(s deuitlo ex hofie troph^a. MagnorumdecmInfiibrum?dux inclyte, tandem Orta UcetJubito firaHumteattriuerit ingens lempefiai, Caurique } importumeque procelU, 'Ne dubita tua te pietas, tua maxima yirtus Venturo meritis cumulabit bonoribws ue&umcjjue in lucem miro ftudio ferUnt,qiium ei nobilitatis infignia, la^ cinia2cjue fuos colores hortoris caufa concefsiflet, quibus demum,vel exer- citus Veneti creatus imperator femper eft vfiis; quando tanti ducisinfi-- griia promeruiffe fibi maxime decorum exiftimaret, Poft mortem Braccrj, cui praefeclrus equitum aderat , quum ad Aquilam profligatus interrjflet, atque ipfe eodem praelio captus, in poteftatem hoftium veniffet , vbi re> demptus remillusque eft , ad Nicolaum Piccininum fe contulit, ad queni poft cladem acceptam Bracciarti nominis milites vndique coibant > vt fa^ ctionis nonien eo duce , cui Braccius erat auunculus , tuerentur aduerfiis Francifcum Sfortiam , qui paterrti exercitus Sc nominis ha?res contrarias Bracciana? facflioni partes extollebat» Exinde varia vagaque ftipendia pud diuerfbs principes merens , egregiam , fed cauti potius quam pugna^ cis dueis famam adeptus eft , quo nomine Venetis mire commendatus cxpeditusque eft ; quibus maxime placebant qui prudentius , quam auda^ cius arma tra ftium impetu ludificari corifuefTentt His conciliatus moribus Gattamelata X i26 E L O G I O R V M imperrj militaris decus tulit,quum vigilantifsimi optimique ducis ope- ram Reipublicsc nauaifet. Nec quifquam ducum poft Carmagnolam fe- curi percu(fum,gentilemque Leoniifanum fagitca? icT:u Brixiano amiflum bello maiore ftud*o,propenfioreque voluntate a Venetis obferuatus, SC grauioribus teftimonrjs excultus eft. Omnibus fiquidem his bellis, quibus varia Sc diuturna contentione Bergomum , Brixiam, Veronam , Sc Cre^ mam Philippo Vicecomici ademerun t,Sc in Etruriam vfque auxiliaria ar^ ma promouerunt, multus vbique , Sc valde confpicuus fumma fide feli> cique prudentia bellum adminiftrauit» Poftremov quum iuxta Benacum lacum inBrixiano agro Alpibus fubiccto niuoiie durifsimae hyemis frigo- ra obftinatiisimepertuh'{fet,in Paralifii incidit morbum,quo non plane fe^ nex poft multos dies e vita fublatus efL Veneti eumdecreto publico,pro> pter egregiam fidem cum mmma Virtute coniundram, a?nea equeffcri fta> tua honeffcandum ceniuerunt, curaruntque faciendam ingenio pra?flantif* fimi eius aetatis ftatuarrj , cui Donatello Florentino nomen fuit, Hic anti- quorum artem dccenter aemulatus, abiblute pulchritudims ftatuam armati equitsi L I B E R I I. kt equitis militare tencntis fceptrum,eleganti1sime perfecit, quam hodie eru^ diti artifices admirantur,Pataurj collocatam in ea area,qu£ Antoniani tern pli frontem alpicit ♦ Tumulatus eft celeberrima funeris pompa in templo quod diximus Antoniano , vbi hoc rudis faeculi carmen marmori infcri-» ptum legitur* INCERTI AvTHORlS, Dux bello infignvs>dux VtRricibus armis Jnclytm^atque animis Gattamelata fui. flarnia megenuit media de gente,mebque ImperioyVenetumfceptra Juperba tuli. Jirfmere me digno} rat,prodierunt* Hunc multi Braccio cY Piccinino prope parem euafiirum credidere , nifi in Vmbria a Sfortianis Bracciano nomini infenfis, tumul^ tuario pra?lio vidus , acceptoque per oculum mucrone interfectus fuiflet> Is Romani Pontificis perpetuus hoftis , propter nefariam audaciam exe- crante Pontifice aqua? Sc igni interdicfhis, ficuti Braccio acciderat,fepultu- ra caruit. Mors eius permagnum dolorem Piccinino propinquo fuo attu- lit,de quo ha?c ad illuftrandam eius imaginem dicenda videntur» Nemo fiquidem ea tempeftate Piccinino profperis pariter ac aduerfis clarior fuit, vtpote qui tanta nominis fama frueretur , vt eum plerique quas pararet vid:orias,vera ipfius virtute adipifcirquum verd hofh confertis pra?lrjs fiic^ cumberet,nequaquam imperitia aut ignauia , fed mahgnitate fortuna? ex- tortam ei e manibus vidoriam fuifle praedicaretur^quod nunquam vel iti externis difficultatibus animum dimitteret j nec vfquam amifla ratione e^ tiam in fubitis ac inopinatis cafibus frangeretur : quandoquidem integra femper fpe infultanti vieTrori hofti fortiter repugnare , poftremufque om^ niumpra?liando,nec terga vfquam obuertens,fefe explicare,atquerecipere confueflet. Erat enim natura ingenio pracditus apprime pugnaci cV ferui^ do , mirabiliterque fblerti ad pra?cauendos hoftium dolos , tendendafque infidias: fed qui in omni rerum vfu iufhtia,moderationeatque prudentia aFrancifco Sfortia a?mulo(vti multis apparuit praelrjs Sc bellis)liquido iu peraretur, Piccinino namque viro peracri,concitatoque bellatori,cV afpcra quaeque tentare aufb,fortuna fsepius illudebat,vti tum accidit,quum Brac^ m E L O G I O R V M eius vrbe Romapotitus Sfortia? armis pelleretur,nouifsimo preefTet agmi> ni,nec fe( vti pra?ceperat Braccms) celeriter ad Cortnciertdum iter explica^ ret,pugna?que auidus pafsim obuerteretur a perfequentibuS Sfortianis at- que.Romanis , quorum pecus abigebat , ad aquaedu&um fufos captuique eft. Aquilano autem prsclio calamitatem aduerfi cafus ca?demque Braccrj 3C Piccinini intemperantiam mul ti referebanc, quod cuftodia? ftationem, in qua aduerfus obfeilbrum eruptiones ab auunculo imperatore fuerat conftitutus,auiditate conferertdae pugnae deieruiiTe^Brixiano quoque bel^ lo ad Tennam oppidum fupra Bertacum vfque aded audacter tcmereque inconfragofa montium locafefeintulit, Vt aN coprjs fuis irttercluderetur, necefleque ei foret baiuli Theutonis validi procericjue humeris exportari, vt per media hoftium caftra fimulatione vulnerati gregarrj militis ad fuos referretur,tam infano quam tteceiTario,fed felici admodum periculo,quum Philippi principis imperium totiuique exercitus falus Barbari agafbnis fi» dei commifia videretur , In ea quoque pugna qua? ad Binam antiquitus Bibriacum commiiTa eft, vfque adeo feriude ac infblenter imperatorrj mu> neris L I B E R I I. 12? neris oblicus hoflibus fe lmmifcuit , vt quumpro cafside apefta tegeretur galea,in occipitio graue vulnus acciperet, quo affeclis neruorum initrjs fi> niftro crure perpetuo claudicarit.Ceterum perpetua exercenti arma,& Phi lippo, Venctis &Florentinis,PontificiqueEugenio vti diuerfa tempora ra tulerunt, integra fide fummaque virtute operam nauanti, infignis ei, prope fingularis gloria obucnit, Vna praefercim Luca vrbe, aduerfiis op- pugnantium Florentinorum vim forcifsime defenia conferuatacjuc» Cuius beneficrj equeftris ffcacuae monumentum ei decreuerunt,cuius quod ex ae-» re poni non pocuic,fimulacrum hodie etiam incolumi pid:ura in foro fpe> &atur* Poftremo quum iam fenex diucur-noque nunquam intermiflar atu litix labore confeclus, Picenoque in agro apud Laureum montem a Frati cifco Sfortia profligatus,exinducrjs ad Philippum accerlentem perueniC. fet, m Parahfis morbum incidit, maturanceque eius mortem acerbifsimo animi dolore exccisic e vita feptuagenario proximus . Nam per eos forte* dics nunciatum ei fuerat , Francifcum eius filium in Piceno ad Vlmeum montem a Francifco Sfortia,deletis eius coprjs captumfunTe* Philippus qui eum infigm virtutis merito fideique nomine mirifice amabat , omni funeris honore prolecutus effc, fic vt in templo maximo cumularecun Sed eius viri memorabilis, cuncfta infignia monumentaque Francifcus Sfortia victor SC imperrj compos,poftea deleuicjnon boni quidem morcui,fed fu liorum eius odio , quando illum femper probum fidelemque amicum ex- tra belli controuerfiam fuiflet expertus : rj verd Francifcus &T Iacobus in ipfum capitalis odrj inimicitias perfidiofse fimulationis femper exercuif- fent. Tantum enim poterat liuor ex contrariae faclionis aemulatione con^ ceptus,vt non prius Iacobus,vel afcitus gener,odium ponere defierit,quam ab Araoonio Ferdinando rege fimulatione redincegrataz: amicitiae Nea> polim accerfitus,8c~ in carcere ab iEthiope feruo fecuri maclracus fuerit,vir profecfto virtute bellica Piccinino patri par,(pirituque Braccio aequandus, nifi iam ingenti ferocia fucccflucjue rerum,cunclis prope formidandus,tur banda?que pacis femper author,in perniciem fiiam confumptis ommbus amiciti]s,immitia fata prouocafleu Pavli Iovit Iunioris* H&c tibi manfuras &3 tw perato Cosm v s Medices ingentem,quamaxime va-* luit exacffce prudentiae vim pra?ferebat,quum Florentiam W patriam ab fc regio fumptu admirandis aedificiorum kclrif fimarumque artium monumentis decoratam multov floren tiorem fecit» Is a luftrico ftatim die Chriftiani baptifmatis id Gra^cum nomen diuinante patre tulifle videri poteft , quod ciuium o^ mnium abfoluta virtute ornatiisimus eflet euafurus* Ouippe qui poftea illuftri apud omnes ftpientia: opinione , non in patria modd,fed in omm 132 ELOG.IORVM Italia cunclra prope bclli Sc pacis confilia togatus Sc incrmis felicifsimev re> xerit, idque vnum femper,quod fecurae atque opimae pacis intererat, con-- tenderit, vt Italiscprincipes exaequata potentia iuis contenti finibus pa^ cem tuerentur,&: ciuitas optime conftituta Republica aduerfus intefhnas difcordias quibus antea plurimiim laborafTet,permunita, atque opulento ocio tranquilla redderetur, hac in rc Ioannis patris modcrata confilia gra-' uiter xmulatus. Is enim inter ciues idem clarifsimus ac opulentifsimus fa> to concedens,exquifita totius ciuilis difciplinx pra?cepta reliquerat,quibus filrj virtus enitefcere poflet . Sed Cofmum ingenti prouedum curlii , Sc collecla gratia paternx authoritatis nomen fuperantem , atrocis inuidiae inuafit morbus excelfe virtuti fato quodam comes datus.Nam praepoten^ tes patritrj liuore inducri , in caput eius confpirarunt, vfquc aded infeftis corrupti Senatus fufFragrjs , vt tanquam afFecftati in libera ciuitate princi- patus reus,qui neminem ofFenderat, &T ftudiose multos fuis opibus ab e> geilate ilibleuarat , citatus in curiam cuftodia? tradereturreo eucntu,vtab inufitata inimicorum acerbitate , qui tumcrant in Magiftratu , crudeliisi^ mum fenatus decretum, atquc ipfiim carnificcm expe dericus difsimulanter fpatium pra?buit,facileque a fcurra impetratum eft, vt prctio acccpto , oneratufque promifsis , eum Vexillifero commendaret. Dedit enim ci tefferam Cofinus, vt pecuniam a diua? Mariae noua? Xeno> dochn pra?fed:o praefentem acciperet >, atque ita acutus Icurra ad falutem fummi viri propitius,pecuniam cubitum cunti Vexillifero poftridie detu^ lit^milleque aureis Sc centenis ea occculta largitio itetit,qua Cofmus haud dubie feruatus ejft. Nam Guadanius maiorum pramiiorum fpe al!ec1:us,re> uocatufque ab atrocitate ad lenitatem, non multd poft ita moderatus effc Iuffragia,vt inimicorum Cofmi caput eius depofcentium vota,relegatio> nis ac exilrj decreto eluderet : Sc quo enixius ftudium certioremque ope^ rampra?ftaret,Cofmum curia atque vrbe eduxit.Nam vbi c turricula? car-- cere productus eft , Decurionibus impetrata? falutis gratias egerat , Sc fe Reipublicae caufa exiliumscquo obtemperantique animo laturum,fuerat teftatus , tanta cius ordinis ad gratiamproclinatione, vt exeunti curia fti^ patores ex pra?toria cohorte darentur, qui eum aduerfus inimicorum gla^ dios protegercnt,inuiolatumque deducerent>Qtio mitioris dccreti euen^ tu L I B E R I I I. m tu valde confternati pcrturbatique aduerla? fadionis principes, qui eurrt pra?cipiti damnatione , maturatoque fupplicio tolli, quam exilio multari malebant,correptis armis forum compleUerunt , turbulentiisimeque exci^ tato ad armatum concilium populo, deponendos pra?fentes Magiftratus, riouofque his fubrogandos efTe poftularunt. Ca?teriim Cofmus ita excefsit patria,exulatumque Venetias abrjt, vt irt ciuitate optimo 8c beneficentif< fimo ciue orbata magnum fui defideriumrelirtqueret: Venetfjs verd ab o^ mnibus Patritiorum ordirtibus rton tanquam exul>fed preclarus de ingra> ta deprauataque patria triumphator exciperetur* Exinde Venetfjs,cV iri Senatu>cV in corona,domique fopius auditus,quum de rebus publicis gra uifsime dilTereret,fumma? virtutis atque prudentia? pra?conium tulit* NeC totumin cxilio traniegit annum^fatagentibus namque irt eius reditum ve-- teribus amicis,creatus eft Vexilifer Nicolaus Coccus,cV cum eo Od:ouiri fiiprema? poteftatis decuriones,a quibus de reducendo Cofmo in Senatu ftudiose relatum eft, fecundiisimifque fere omrtium furtragrjs decretum e> manauit,quo exhilarata ciuitas redeuntem fuirimis gratulationibus ex- cepit;tanto quidem plebis 8C populi ftudio , vt non fecus aC olim Cicero reuocante Senatu Romano,Cofmus a Florerttia libera Pater patria? llt ap> pellatus.Nec multox poft Capitalis iniuria? memor,creatis efacTione mmrna fblertia Magiftratibus, offenfiones quas ore,fermoneque diisimularat,ita ad animum reuocauit,vt non eas vlcifci, fed in pofterum ab infidfjs acerbif fimorum hominum falutem 8C dignitatem fuam vindicare velle videre^ tur, Itaque aduerfarum partium principes perturbata? armis Reipublica?» excitatique tumultus accufatos,nec comparentes,in exilium egit* Ante a^ lios Rainaldum Albicium,Rodulphum Perutium,Nicolaum Barbadoram 8c Pallantem Strozzam,qui ciuiuinpotentifsimi atque irtquictiisimi cert> febantur. Exinde ciuitas ingenio Cofmi turbulentis ciuibus cic&is, domi 8c foris felicioris feculi incrementa fenfit, Tanta namque erat morum terri perie facilitateque natura? > vt non eloquio,non cultu, non ipio denique conuiclu 8>C comitatu faftum vllum oftenderet^modeftia tantum, humani> tate 8c ftudio honefta? virtutis fupra ca?teros eniteretur ; firtgulari tamert qua? fibi 8c patria? vrbis ornamento efletimagnitudine atque elegarttia a?^ dificiorum , perpetuaque benignitate holpitalis domus cunclros fuperare contenderet , quum natura frugi , priuata in menfa nihil ad exuperantem copiam, fed ad nitorem cundra, ciuilemque Etrufca? dilciplina? temperan> tiam,alioqui liberalis,8c" maximemmptuofus in hofpites dignitate doclrf^ na? claros reuocaret. Erat enim ficuti maxime pius in egenos,officio(us irt affli&os, 8c longe omnium omnis virtutis largiisimus a?ftimator, qua vna re fuperabat ciues,a?quabatreges,8t~ fibi certum iter ad perennem laudis famam fternebat* Nunquam eum inftituta? liberalitatis prxnituit ♦ Nullus vnquam a?dificandi fumptus eum deterruit* Nullus vnquam vel aduerlus fortunis eius cafus , popularis beneficentia? confuetudinem interrupit* Quarumrerum admiratione ducti nonulli ciues,vt incomparabiles ma> gnificentia? laudes verbis eleuarent , fa?pe dicTitabant , tantam vim inex> haufta? pecunia?, nequaquam ex argentariorum negociatione, qua? in o> vmnibus Europa? emponjs a Coimi inftitoribus exercerctur > fed ex Bal> m 134 ELOGIORV M thafTaris Coflx thefauris prouemfle , quos vti vir eximie" probus cY piu* condendis templis atque Ccenobrjs profudnTet, vt delegantis mortui ami-< ci fecreta voca impleret , &C fidem fuam fine piaculo tueretur. Conftat etf aduerlarrjs rationum codicibus,quos ipfi vidimus,Co(mum iupra quadra^ ginta myriades aureorum nummum,in priuata 8c publica sedificia connU lifle.Pia? verd aut occulte largitionis mmptum myriadum decem fummam excefsifle. Verum eam mfpicionem facile apud rerum peritos auertebane paternse opes,qu2c fignata pecunia,cV quseftuofiiiima menfariorum nego-« ciatione immenia? prope conftiterant , quum nullum vnquam alienaj de- cocT:ionis,aut fua: conturbationis detrimcntum per multos annos accepifc fet. Priediorum verd reditus aftric1:aque priuati fumptus frugalitas quoti-» dianam modica? familisc impenfam facile fuperarent ♦ Duxic vxorem no- mine Contefsinam e Bardorum antiquifsima gente,quac Aluernia? oppi- do iuxta Pratum dominatun Ex ea Ioannem qui fato iuuenis eft ereptus, 8>C Perrum fufcepit , ex quo nepotes vidit Laurentium 8C Iulianum , qui poftea admirabili fbrte geminos Pontifices Leonem 8c Clementem ge^ nuerunt. Sic vt Goimus excefsifle e vitabeatus exiftimari pofsit, quan- quam Petrum diftortis articulari morbo totis artubus miferabiliter affc» clrum , fed virili ingenio plane fortem , ad Reipublicse gubernacula relin- queret. Concefsit fato Cofmus ieptuaginta amplius natus annos,tumula-» tufque eft Laurentiano in templo ab fe condito , vt tota facra a^dc inftar amplifsimi (epulchri vir incomparabilis Sc ciuiummaximus,nequaquam angufto loculo tegeretur,cum hoc breui titulo,{ed longe omnium qui in^ fcribi pofsint honeftifsimo: Cosmvs Medices hic sitvs est decreto pvblico Pater patri^ P a v l i I o v i i lunioris, Quid deSidonio bis tinSlam murice Veftem* Qutdue manus jimilem doSias formare figuram I ^Arttfictfque decus tantum admiramur^artem Sujpice grand&ui calesles orisbonores, Ejfigtem qutcunque Vides> <& fixus in illis Tranquilium Heroa,tsr mixtagrauitate Verendum Sume oculisjdulctque nota pia lumina Vultu. Nonhictnjignigladioper tela,per hoftes Egit equumyaut largo fitdauit fanguine dextram. Non m Mars durus erat,nec clafitca cordt% V erum conftlu' fozcundum petjus, cjt alto lngenioVirtus:qua toto cognitusorbe Ipfe fui columenque fori^JanBique fenatuf Etrufcum decus nomen Juper guinis ftirpem, vt in ea diu regnaretjtalia? irtferuit,nulla ciuilis bellica?q'ue virtutis, aut literarum ornamenta de> fuerunt.Erat enim ore militari & toto corporis habitu in> ter armatos valde formofus atque confpicuus, Sc vti nun> quam expers vrbani moris ab erudita facundia* inter to- gatos admirabilis, Qiiibus arridentis naturac excultique ingenrj dotibus cumulate inftrucftus , ad magnum imperium, nouumque regrtum vel fpes eius recti conceptas fallente fa?pe fortuna , vehementifsime contcndebat; poftquam ipfum naturae ius ad loannem fratrem maiorem natu,paterni Tarracortanfis imperrj ha?reditatem detulifleu Eius autem votis,vti (em> per bono ingenio ad illuftre decus reuocatis , tum primum fortuna beni- gne fefe aperuit, quum is in Corficam aduerfus Genuenfes, ad oppugnan^ dam vrbem Bonifacium ab Hifpania traiecifTet.Sub id namque belli tem- pus Ioanna,qua? Neapolitano in regno poft Ladislaum fratrem pra?cipm fato ereptum fucceiierat,AndegauenfiumGallorum armis pullabatur,que^ rendaque ei erant ad tutelam imperrj externapra?fidia;poflrquam,Romam Pontifices contra fe pro Gallis ftare putarenturJtaque fortiisimo a?quc ac nobiliisimo defenibre fibi opus effe rata,accerfiuit Alfonfum Corficanis re bus diu ha?rentem, St* cum valida clafle fufceptum confeftim adoptauit in filium,communicatoque Regrj diadematis hortore imperrj confbrtem fe> cit.Cxterum poft ahquantum tempus Regina,Vti parum pudica,8c~ ob id fa?pe inconftans 8c leuis ,perditecjue amatoribus femper obnoxia 4 enatis inde pcracerbis orlenfionibus, cauias qua^fiuitjquibus adoptionis pacta re^ fcinderec, Alfonfurnque ingratum appellaret,qudd eius probra iniquiore animo patereturjvfque aded alienato infeftoque animo, vt Regina mater Alfonfum filium declararet hoflem,atque in eum arma conuerteret.Itaque Alfoniiis iniblens contumelia?,nihil abdicatafpe regni, ccepto ducloque per varios lucceiTus bello , eum rmlitia? fruclum cepit> vt maximc peritus Italicarum artium,inter inclytos eius a?tatis imperatOres pra?flantifsimus euaderet, Sc £cpe vicflor Sc quandoque vi&us ab indomita virtute ie ipfb maior iemper 8c clarior haberetur. Ca?teriim quum forCuna multos atque mirabiles in eo rege lacTando ludos edidiflet, ad extremum pudore vicla, eum promenti regni compotem fecit. Extrema namque obrutum clade, captumque nauali pra?ho ad Pontias in(ulas,ita benigne complexa eft, vt ex ea calamitate propere ereptum, non modo liberum,fed inexpedato e^ tiam munere ampliisimum Regem ex captiuo redderet, Siquidem per^ m % i36 E L O G I O R V M du&us Mediolanum tanciim abfuit, vc in triumphum ad inancm pom> pam duceretur,vt Philippus Vicecomes,vti generofum vi&orem decebat, cum in?enci clementiae gloria eum fummo cum honorc fufceperit,in ami^ citiccque fccdus receptum,cV liberaliisime inftrucTrum pecunia, validilque auctum coprjs, ad repetendum Apulia? Regnum ab fe dimilerit. Eo nanv que tempore Renatum Andegauenfium partium duccm , ipfumque pro> uincia? Narbonenfis regem,Ioanna nouo adoptionis iure ad Alfonfi con- tumcliam in rcgnum euocarat. Verum rcnouati bclli is cxitus fuit,vt Al- fonfus vrbe Neapoli per aquaedu&um capta , Rcnatum amifsis coprjs in arcem compulfum regno expellcrct, 8>C confenfu procerum,quod Ioanna flio fato conceisiilet , fpeciofifsimum ducens triumphum, rcx appcllarctur: fecundoque demum bcllo Scnenfibus in ditioncm acceptis,8c* attritis Flo> rentinorum opibus,ad Etrufcum imperium afpiraret. Vir cnim animo in^ gens , fubnixus virtute, nondum fortunar (ua? terminos ftatuerat, multo'- que aggere fua apte munienda rcbatur, vt maximc diuturna parti impc- rrj funoamenta iaccrentur, Vigebat in hoc rege perpetuum ac illuftre fW dium L I B E R I t I. m diurn paranda? laudis, quod perenni ifl omnes beneficentia,totiu{que aU-» la?fplendore incomparabili confequebatur . Nam Federicum Ca?larerrt ex Lufitana vxore propinquum fuum, ideoque Neapoli nuptias celebrart> tem , tanta rerum omnium liberalitate fibi deuinxit , vt Germanorum Co^ mitatus omnis,qui Ca?fari amplifsimus aderat, vefte ferica, atireis torqui> bus , equis con(picuis,elaborato argento » fignataque aurea moneta dona> retur , Sc nunquam fatis Celebrata benigmtate magnificentifsimi Regis in Germaniam rediret. Itaque Alfonfus opulentifsimum regnum egre> gia virtute partum, curtclis his artibus,qua? vidrori ajtque optimo regi ve> rum decus adftruerent, Neapolitanorumque procerum animos concilia> rent,fapientifsime confirmabat; tanta pruderttia, vt noui imperrj opes,ex> quifitis femper amicitrjs, certifque fcederibus apud principes ftabiliret* Ante omnia vrbis muros vetuftate collabentes reftituit , additis ad por> tas lapideis turribus,8c portum amplificata molc capacioremjfecuriOreiTU que reddiderat , quum in conftruenda noua arce,qua?portui immirteret* inufitata? admirabiliique ftructura? laudem qua?fiuiflet. In tota porrd vita* qua? ei continuatis fere bellis laboriofifsima femper fuit, nullam fe vel ma> iorem Vel iocundiorem voluptatem capere pra?dicabat,quam ex coefu vi> rorum infigrtium * qui ca?teris vna pra?cipue erudifionis commertdatione pra?cellerent. Cum his fiquidem honcftifsimos fermOnes,adminiftrandd> que regno vtilifsimos cx hiftorrjs afsidue ferebat . Apud eum namque o> mnis docftrina? percupidum illa tempeftate florentiisima ingenia fpecT:a> bantur , inter quos erant Laurentius Valla, Bartholoma?us Facius, Anto> nius Panhormita,cxT qui bellorum eius hiftoriam non illepide perfcripfit, Bracellius Ligur. Ab his namque fcribendorum annalium diligentem o- peram exigebat, qui ingenrj grauitate vfuque rerum pratdifi viderentur, In hos etiam vfus, condita mmptuofifsima? fupellectilis Bibliotheca, Gra?> cis authoribus in Latinum verfis , rem literariam, qua? eratintermoftua* fufcitare ab irtferis,enixequelocupletare contendebatjvtpote qui Caftren> fibus vigilrjs fummum decus bello adeptus , irt ocio demum , Sc per in> terualla incerta? pacis vberrimam ex literis laudem leditando atque au> diendo femper appeteret ♦ Irt celibatu fingularem , eamcjue paucis irtcom> pertam liberi tranquillique animi felicitatem repofiiit, fic vt eum riUrt^ quam pcenituerit connubia reiecifle, quum filium Ferdinartdum regia» in> dolis ex nobili concubina in iperti regni fufcepiflet , quem fatis legitimunt regem fore pra?dicabat,fi pertirtaci virtute forturiam,qua2 non femper cun- cta daret cV eriperet > conciliandam arbitraretur ♦ Fato conccfsif nort pla> ne lenex , concepta febre ab afsiduis falconum aucuprjs apud Nolanos campos , Sarnenfium paludum infalubri aura? fiibie&os , quum regnaflet annos vigintiduos 4 triennio poft quam Mahometes Othomannus Bizart^ tium expugnaret* F A B i i Beneuolentrj Senenfis, Foma quot autumnm, quotVerno temporeflores Terra feratgremio narretiquot littusarerm m $ 138 ELOGIORVM Spargatytsrimmenfo difcurrant Qui cupit Jlphonfimerit&s percurrere laudes. Hic &inaccejjas Lybi mine, paterni cognominis titulum gentilitiumfecit,mpra id etiam cuncTra difciplinse militaris munera fortiter atque feliciter aemulatus. Is poft patris interitum efFedrus impe» rator,diu vaga 8c mercennaria arma vario euentu circum^ tulit , aegre aliquando iupra adueriae fortunac difficultates ita eluclratus, vt viuido fpiritu fefe adingentemfamam omnibus belhs efFerret, 8c deuiAa pafsim fortuna , proculcataque inuidia., 8c perdomitis Braccianarum par-- tium reliqurjs,aut certe bello geftarum rerumfelicitatefuperatis, inufitata virtus eum opulentifsimi imperrj compotem fecerit* A Philippo fiquidem Mediolaneniium principe aicitus gener, eius imperrj euafit ha?res; £ed qui nonnunquam fpretus 8c ex vfu belli rurius expetitus,exiguamipem obti^ riendi eius principatus aliquando retineret : 8>C inimica demum Veneto^ rum arma a?gre reprimeret. Egit principem annos fexdecim, tanta imperrj 2equitate,moderatione, clementia, popularique humanitate, vt qui armoru fulgore hoftibus terribilis erat,cV inuidus aduerfiis omnem vitiorum intem periem,publico iudicio eius feculi principem longe optimus cenleretur» In hunc fiquidem hominem practer inuicTrum corporis atque animi robur, fumma etiam dona,quae tribui poterant,natura contulerat , peribna? Ccili^ cet dignitatem eximiam , os probum, 8c in omni congrefiu aipecfhim fine fuperbia fuis pariter atque hoflibus venerabilem, fic vt cuncti in eo fa?pius concionante facundiam abfoluto oratore parem admirarentur,eoqueple- nius qudd nullas attigiffet literas ; 8>C nihilo fecius in omni ciuili militari- que negocio, efficacis prudentia?,diuinique iudicrj vim expeditam 8c incre dibilem afferret.Sed literarum decus quum fefe eius expertem ingenuo pu dore fepe dolens liberaliisime tuebatur Jufbe fiquidem cV Vere laudis, quse viuenti ornamcto efret,6c tranfiret ad pofteros,erat auidnsimus. A Ioanne Simoneta L I B E R III 139 Simoneta namcf-, infigni hiitorico,SC a Philelpho poeta percelebri res fuas bello paceque geftas perfcribi celebrarique iubebat , ficuti etiam patris vi- tam Leodorix Cribellus eius iuflu antea perfcripferat, Obrjt fenex intercu- temorbo fublatus, abfolutaiam Mediolani arce , qua? ad imperrj muni- mentum incomparabilis ftruclrurae exiftimatur , quum numerofam prolem ad cumulum felicitatis reliquiiTe videri pofTet * fi liberi, nepotesque pater- na? 8>C auita? virtutis,quam nominis amiuli efTe malunTent; quanquam ea fuerit fequentis feculi iniquitas, in quam fato quodam inciderunt, vt eam vel robuffciisima cuiufque magni principis virtus , neque ferre , neque fu-« perare potuiiTe videri queat» Fuere qui ei inexorabilis odrj notam inure- rent,quod perfequenda? Bracciana? fad:ionis nunquam oblitus, lacobum Piccinini filium fummat fpei ducem , ftib quo Bracciana arma reflorefcere poiTe viderentur,nequaquam fyrtcera fide irt generum afciueritjicilicetvteo vinculo pignoreque deceptum,ad teterrimam necem Ferdinando Neapo- litano regi proderet» Ab eo enim rege contra fidem, refricata veterum of- fenfionum memoria,vir impiger in carcere per i£thiopem feruum auerla. m 4 Mpb ELOGIORVM (ecuri maclatus eft, fingulari quidem eum infamia tancorum principum, qui vindicfbc libidincm (acrofancTra* fidei & hoipitalis menfe religioni praetuliffent* P B T R I Angelij Bargari* Si quifquamEridani ad ripds,cdmpbsqueidcentes Infubrum, emifsd quos olim harius Vnda Jrrigaty excutu fcecundans vbera terr8t" per eamaudentius oppidorum oppugnationes aggrederetur : multo namqu^ vfu compererat, equites in eo obeundo tali munere parum idoneos, ho^ ftiumque item Myforum Triballorumque Sc Illiriorum equites armo^ rum genere atque animorum conftantia Afiaticis 5c Thrsicibus fscpius iu> periores euadere didieerat. Fuere ab initio in ea phalange non plus i42. E L O G I O R V M quam octo milia delecta? iuuentutis, iedeam poftea fucceflbres duplicatis ferc fupplementis , adeo auxerunt , vt animaduerfa vi atque induftria pe^ ditum,ia?pe ex ea parte virium incomparabiles viclorias dehoftibus recu^ lerint,qu6dinueterati multis ftipendrjs milites,&:in vnum denfati corpus infuperabile robur oftenderent. Hoc militum genus parentibus Chri^ ftianis ereptum ex delectibus cogebatur, imbuebaturque his lacrorum le- gibus 8>C bclli artibus, quibus Turca? ab ipfa ftatim pueritia erudiri mos efL Ianizaros Amurathes , hoc eft noua? gentis milites appellabat, edu- catosque in aula pra?toria? cohortis perpetuos corporis lui cuftodes 8cfti> patores efFecerat. Ianizaris omnibus peculiare erat album pro galea ca-- pitis integumentum' (id Exarcolam vocant) ex coacta craisiore lana den- fatum,quod erat gladrjs impenetrabile, 8>C demifla atergo latiore cauda* ceruices egregie pcrmuniret, a fronte autem ornaretur aureo aut argenteo cono, quo criftas induerent. Sagittis atque haftis, atque item paruis fecu- ribus rem gerebant^fed a?tate noftra reliquis fere omnibus haftis 8c arcu- bus abieclis, noftrorum imitatione fclopettarrj pra?cellentes euaferunt. His fretus Amurathes,Lazarum Seruia? Defpothum,qui Myfis 8c Tribal- lis imperabat,continenti attritum bello, 8c pluribus fufum pradrjs, regno expulit, Scopia, Nouomonte, 8c Sophia vrbibus ei ademptis , captisque duobus eius filrjs,quos barbara crudelitate>admoca oculis candenti a?rea pelui,lumine orbauit, horumque fbrorem,vt tanta? iniuria? dolorem leni>- re videretur,qudd effet egregie formofa, in matrimonium duxit. Exinde in Illyricum, Pannoniam, Epirum,Macedoniam, incurfiones incolis ma- xime funeftas fecit : adortusque demum Gra?ciam , vaftabundus in Pelo^ ponnefum excurrit^perruptoque ad Ifthmum Corynthiacum Examili mu> ro Gonftantinopolitani Imperatoris fratrem repentina belli clade obruit: vi&ficiaque arma ftatkri in Venetos conuertens,ThefTalonicam magna vi tormentorum adortus expugnauit 8>C incendit. Sed longe maximum perum eius fuit Ladislaus Polonia? 8c Hungaria? rex in Varnenfibus canv pis trucidatus , quum iuuenis incerta? belli gloria? quam fecurae pacis aui^ dior ex primo felicis belli prOuentu , Carambo Amurathis duce profliga- to captoque, nouam opimioris victoria? fpem induens, recentia pacis foe- dera violare religionis cauia minime dubitaflet. Caeteriim Amurathes fa^ ftidita proferendi imperrj cura, aliquando fimulata in immenfum pietate, ita regno fe abdicauit, vt rerum gubernaculo Hali pufpurato Mahometis filrj nutricio relinqueret, 8>C in nemorofum Bythiniarfpecum cumpaucis facerdotibus ad contemplationem rerum coeleftium abderetur. Scd vir ap-- prime grauis 8c aftutus,ciim de Ladislai aduentu Chriftianorumqueprin- cipum confilfjs,qui terra marique bellum parabant, certius didiciifet, e Gl^ cro eo luco,reiecta fuperftitione,ad tuendum illico regnum profilrjt. Ve^. riim aliquanto poft non eade fortuna Hungaros adortus,fruftra oppugna- to Belgrado,ad Sauum atque Danubium confluentes,graue detrimentum cruentiisime repulfus accepit. Simili quoque fupremo eius conatu infelici- ter oppugnauit vrbem GrOiam, quam ei infigni dolo Scanderbechus alu- mnus abftulerat; dum iuuenis longe fortiisimus paternum imperium in^ uicftis armis recepiflet , 8C Turcas frequentib* fufos praelfjs totapene Epiro depulifleE L I B E R I # l 143 depuliflet, Ab hoc irrito inccepto rcx barbarus vfque adcd acerbuni ex a- nimi dolorc morbum concepit , vt quum fencx e caftris Hadrianopolim refcrri fc iu(si{Tet,pauciisimis diebus deliranti vefanoque fimilis, vitam re- linqueret,quum alterum atque trigefimum regnafTet annum,8c" Mahome^ tem filium ealege, vtperpetuus Chriftiani nominis hofh'sforet,imperrj Sc faeuitiae in nos fua? atrocifsimum Othomannorum principum harrc-- dem reliquiilet, A v G v s t i Cocceiant Qua tib 'hqu(t leua incefit mens optime patrum louiy nouusqui peUore errat Jpiritus ? VttantaScythicos reges tibi pinxeris arte Quos turba nojkum fujpicit Quiritium, j{n nt tuuat Latu truculentos nominis hojles, Ferasque nojtro fiepe paftas fanguine SpeRare? yt rediuma iterum pr mi futuri ducis indicia prcebere viderctur. Nam quotidie cum fumma A> muratlus obleclatione limulachfa pradiorum in hortis regrjs edere cum a?qualibus erat fclitus, irt quibus ipfe expediti confilrj vigore , cV miravi corporis , omnes a?tate grandiofes iupcrabat, eumque idcirco Amurathes^ qudd fupra militari a?tatis tempus procera? ftatura? pratftantisque ingenrj indomitum robur oflenderet, in Afiam mifit aduerfus Cilicia? regem,quo bello fummam laudem rcbus fortiter geftis eft coniecutus , ob idque ple> niorem,qudd fingulari certamine Scytham multarum palmarum gladia> torem fuperbe oilentantem vires 8c" prouocantem confeciitec : perfimiliq; aufu infignis duxPeria equeftribus armis pugnam ciens, paremque fibi bellatorem ex hoftili aciead certamen inuicans,hafta cransfixusi proftracus- que fuiflet.Dum eo modo bellica laude 8c firigulari Amurathis gatia flore> retjpatrem amifit,Orhomaririicaque afma eius ditionis vrbes atque oppi> da impotenter occuparanr^ica vt Arriurathes ploranti Scanderbecho fpem daret,fe macure paterni imperfj ditionem ei coriceflururruSed nihil aftucis Barbari regis promifsis credens,infigni calliditate fblerciaque vfus, in Epi> rum euadens,per adulterinas literas arce paterni imperrj potitus eft, exci^ tisque Epiri 8C Macedonia? populis legitimi principis prolem agnofcen> tibus,princeps eft acclamatus : tantaque animorum propenfione liberata? gentis efl vfus, vc per multos annos , 8c Amurathis , 8c Mahometis filfj in> uicftos antearegum exercitus frequentifsime profligarit, atque recuderic* His autem bellis hoc ei pra?cipuum militia? decus obuenit,qudd quum A> murathes fruftra cum ingentibus copns miroque tormentorum apparatu Croiam vrbcm oppugna(fec,dolore irriti cortatus,non mulcd pdft ad mor> tem fit adaclus;fcptemque Othomannici nominis clarifsimos duces e pur> puratorum Baflarum ordine acie deuicerit 8c~ caftris exuerit. Quarum re> rum memoriam (ucceflusque admirandos Marinus Scodrenfi's,ea qua po^ tuit facundia celelebrato Scanderbecho, peculiari volumine edito,manda> uit ad pofterros, Cxterum Georgius aliquanto pdft cum Mahomete in> ducias pepigit, quum llle Gra?cia? excidium moliretur, ipfe verd Ferdirtart> dum Ncapolitanum regem Andegauenfium arma a?gre fuftinentem Epi> roticis armis fe duce defendendum ftatueretJtaque maturam opem implo ranti regi proipere tulic. Nam Georgfj aduentu qui ex Epiro in Apuliam traiecerat, Gallorum copia? ita profligata? funt , vtrex pra?cipua Georgtj virtute fe conieruatum fateretun Veriim exacftis inducfjs Mahometes, qu* Byzantium interfeclo Gra?corum. lmperatore manu coeperat, Trapezun> tium euertcrat imperium , Cilicia?, Myfia?, Illyricique reges occupatis re> gnis occiderat, non feeus ac ance pater Amurathes Croiam expugnare non potuit,propugnante Georgio Sc non vnam cladem obfidentibus inferen> te» Quamobrem Pius Pontifex excitatis ad capienda arma Chrijftianis re> gibus,belloque indicftoaduerfus Mahometem , exiitamauit neminem fre^ nandis debellandisque Barbaris Georgio priorem ducem efledeligendum; tanto quidem ftudio, vc Georgium non totius Epiri modd , fed Macedo> n 146 ELOGIORVM nix regem deftinaret. Casterum in eo confilrj decrcto , conatuque Pius Ancona? fato cft interceptus. Nec his dcmum honeftifsimis belli cogita- tionibus Paulus fecundus fucceflor incubuit,quanquam Georgius,vt pra> fenti facundia eum minus decoris occupationibus implicitum permoue- ret,admoneretque publica? falutis Cardinalium (enatum,graui fuo incom- modo Romam petrjffet , quod immoderata? Barbarorum cupidicad atque audacix,niii confentientis totius Europa; viribus , refifti non poile , apud imperitos 3c defides teftaretun Nec quicquam poftea priftina fixa laude dignum geisit,ea fcilicet vniueria: concordia? lpe deftitutus. Atque ita ciim Lilsi effet, ad Dryllum amnem,& de bellicis rebus cum praefecfto Veneto confultaret, la?talis eum febris inuafic. Laceflente autem ea iri dic faeuius, vbi fatalcm horam adeffe ienfit, impuberem filium Iohannem, totiusque re?ni opes Sc copias Veneto fenatui commendauit. Nec multo pdffc e vi- tatublatus effc,anno a?tatis fexagefimo tertio , apartu verd Virginis fexa- gcfimoieptimo fupra quadringenccfimum atque millefimum* Fuit Geor- gius vi corporis &C virtute animi , militarique felicitate( vti reor) nemini fecundus, Habuit in conuiclu quum perpetuas alerct copias , led:ifsimo> rum hominum amplius duo milia , nec vnquam auctis coprjs maius rnili- tia? robur quam fena equitum , cernaquc peditum expeditorum milia ho> ftibus oppofuic. Delcdtu enim veteranimilitis non numero vicftorias pa> rari praedicabat. Horum nomina fa xime conciliabat,quando etiamin eo, quod maxime accendendis ftudrjs intererat,fumma pietas emineret. Vbi verd armatus prodibat, tanta ocu- lorum alacritate , tantaque hilari facundia milites ad cuncfta ardua aggrc- dienda accendebat,vt non eximie modd pugnaces, fed ferociisimos, con-- temptoresque impiorum hoftium efficeret. Erat autem vfque adcd excelfa ftatura, torofdque habicu Sc robuffcis artubus, ac nafo promincnte decen" terque incuruo, vtmagni proculdubio herois effigiem repra?lcntaret. Qua formxfpecie eius familia? regulos qui Apuha? infiti funt, pra?ditos fuifie confpeximus, vti ex collationc eius imaginis, qua? in Mufa?o fpeclatur, vi> dere licuit, pracferrim in Ferdinando pronepote Sancti Angeli ad Gar^ ganum Marchione, qui Ticinenfi pra?lio regia manu confoffus occubuit* Narrabant gentiles eius , quod etiam a fcriptoribus memoria? proditum eft, Georgium nunquam detredafie pugnam, nunquam hofti vertiffe ter^ ga, nullo vnquam in difcrimine metu occupatum , nunquam vulneratum, nifi leui femel fagitta in crure fuifle jfupraque duo hominum milia,barba- rorumque prarfertim , diucrfis in pra?lrjs fua manu interfecifle, quando finx guhs tantum idibus, fingulos qui congreisi effent conficcre efiet folitus; qudd prargrandi ponderoldquc acinace tam valide quam perite vteretur, quo medios hoffces ad vmbilicum profcindere , tranfuerids diuidere (dle> ret, 5c fcpe per ceruices intcgros cum humeris brachiorum artus facile de* cruncaret.Quarum immanium vulnerum truculentiam, hofles qui ex prae^ lijs euafillent,cum Byzantrj in aula admirantibus cundis enarrarent, Ma- hometcs L 1 B E R I I l 147 hometcs ipfe illunxpotmtis dextra* inufttataeque violentiae gladiunt vide" ri cdrtcupiuit, impetrauitque facile a Georgio, vt fibi Byzantium mittere^ fur:talem namque eius eile temperaturam praedicabant,vt eius ictum nul^ la Vel ferrea corporum munimenta (uftinerent, Tanta autem inufitatai virtutis eius viri fama erat, vt Turca? poffc mortem eius potiti tota fere piro , fepulchrum Scanderbechi apud Liflum quxritarent , admirabun^ dique vique aded pie venerarentur, vt fuperffcitiofi homines eruca demiim fepulchro , tanti Herois offa religiose diriperent , quum quifque fe belld inuicl:um,tutumque fore crederet, fi fruffculum cx ofsibus reliqurjsque lri> uidrifsimi imperatofis, in AmuletO ceruicrbus lulpenfum, iturus mprse^ lium geftaret» F A E R- H t Turcarum ciades, Othomanni nominis horrotf Eptri tutela , tllo tacuere fepulchro Quo quondam inuiBi cubuerunt ojia Georgi. TSLunc &r membra Ytri, <&dtfieBum in frufta fepulchrurti Interut^ffarfi manes? conctja yagantur Ofia,nec ingtlida nuncfaitem morte quiefcunt: riamque Vt is affertum toties cum laude paternuni Imperium, exaBa moriens &tate reliquit /Htcet immanes tenuerunt omnia Turcae. Tum clari Herois yenerati nobile buslum Oftaque, marmoraque P inuiBum condentta corpus Abjluierant, fibt qutfque in partes JeBa minutas, Tanquam tjs belltcd yis, & Martius ardor ine/Jet) Et genium pr&Hare bonum , fortemque yalerent. St qu£ ahjs tumulum yirtus parat, abHulit illi Atque eadem dtroyenerandum pr^buit hoslL Bartnolomseus Col eonus. V i c Gattarrietata* honore par, ac a?tate ferme arqualis fuit Bartholomaeus Coleo Bergomas,veriim genere atque opibus aliquanto iuperior» Is Slortianae fimul Sc Braccia^ nae diiciplinai diligentiisimus obieruator, multis fortibus fa» tus, eoque praiertim pradiOjquo Gallorum fanguinaria manu bella gerentium, feritatem atque fa?uitiam pari crudelitate vindica> uit*Mortuo namque Philippo, quum Mediolanenies fefe irt libertatemaf- feruiiTent,Raynaldus Gallorum dux ab Affca vrbe fuae ditionis Alexandri^ num agrum hoftiliter inuaferat , nec quem ei opponerent Iniubres habe- bant,rrancifco Sfortia ipforum imperatore aduerfus Venetos bellumge* n z m E L O G I O R V M rente , qui fine certa permcie inde reuocari non poterat* Erat tum Coleo cuftodia? traditus Philippi iunu , propter inanem concepti transfugrj (ufpi cionem» Itaque hunc maxime idoneum qui Gallis refiftere poflet, rati , cu- ftodia educunt , adiunctoque ei Aftore Fauentino , cum parte copiarum Cdntra Gallos proficifct iubent.Conferta efl ad primum hoftis cofpedrum pugna maxime atrox 8c~ cruenta apud oppidum Bofchum. Nam Galli pro genti infita fgeuitia contra Italicum morem captos Sc deditos Coleonis ca^ Haphraclos , diffibulata cafside iugulabant. quod vbi Coleoni nunciatum eft, clamore edito fuis edixit, vt Italica? confuetudinis obliuifcerentur , SC nemini Gallo parcerent : atque ita graui ira fuccenfus conglobatis alis in hoftes irrupit , fufosque proftrauit , fic vtmagna eorumpars interficere^ tur , Sc Raynaldus captus , vix fupplex falutem impetrarit. Primis ftipen-* drjs diu vagatus turma? equitum praefe&uram a Braccio promeruit : nam plane puer pecuniae inops , Paulo patre popinquorum infidrjs interfecfto, nzifer Sc errans domo exierat; matre etiam in carcerem a mariti percufTo^ ribus L I B E R I I L i49 ribus immaniter conie(fta ; fic Vtpaternis opibus nulla in partc iuuaretui\ Scd Iacobus Caudola non muito pdft ei turmam duplicauit,iuil:a?que de- mum ala? vexillum detulit Braccius. Rex autem Alfonius vberiore auxit fhpendio; Sc ipfe qtioque Sfortia honoratiore militia nobilitauit. adha?fit tandcm Philippojlub quo bella multis anilis viguerunt. Ca?tenim Coleo Vencti impcrrj fortunam agnoicens, eius aufpicia opportuno tcmporefe^ cutus eft, vigintique amplius annis eorum coprjs cum imperio pra?fuit.Eo autcm bello qudd aduerfus MedicCa? familia? principatum a Florentinis exulibus in Gallia togata excitatilm eft ,Coleo dux primus omnium infti> tuiffe dicitur,vt tormenta aducrius hoftium aciem emitterentur, quumaiv tea in expugnandis tantiim defendendisque vrbibus vflu eile fblerent,. Spingardas enim ita vocabant minora tormeiita tricubitalis longitudinis, qua? glandem pruni maioris magnitudirte vibknter efFunderentHa?c par^ uis curribus inferta poft acies auehi , Sc figno tuba dato, quo fua agmina relieto intcruallo hinc atque illinc pandcrentur, in oppofitos,hoftes dirigi iubebat. Quo inuento adRjcardinam Bononienfis agri,hoftilem aciem ita perterruit , vt quum Spingarda? pila Herculi Ferraria? principi calca^ neum deterfiflet, maligne Sc barbaro more Coleo feciffe diceretur; qui vi- ros fortes gladio atque hafta pro virtute Sc gloria dimicantcs , inufitata at^ que horribili pilarum procella fternendos curaret. Ea enim humanitate milites ducesque extra cruorem per id tempus in Italia dcpugnabant , vt eo pra?lio funalibus accenfis,quum nox ingrueret, amplius quatuorjnjlia cataphractorum equitum admirabili ridendaque hodie fpeclaculi conten- tione concurrerint. Fuit Coleo corporis ftatura ercclra atque habili, adeoq; formofus Sc agihs , vt regina Ioanna ingenio procaci mulier,auidaque vu rorum fortium,Coleonis artiorc caperetur,quum ea ipectante cuncT:6s in pala?ftra iacluque fcrrei vectis,8c" faltu curfuque certantes, cum magrto fpe dantium plauiu fuperaret. Deerant ei Latina? litera?, fed his praeditos ni- fpicerc, 8C pcr eos mftoria? veteris noticiam cortfequi erat folitus. Nec in^ genium cius ab vrbanis facetiis alienurti fuit * vt ex eo ioco apparuit,quo Galcacium Sfortiam acutifsimcperftrinxit. Narrt quum ei Galeacius iuue> nili petulantia dono mifiiret vulpem cauea incluiam* vt exacta? a?tatis duci nec femper aftuto illudcret, Coleo eum ftatim pari dono remuneratus eft, mittens Tinungulum compcditum loro , Sc binis dc more accipitrum ar> genteis tintinnabulis exornatum , qui a pueris pro accipitre geftari iblet; quafitanta? fortuna? prirtcipi ingenrj leuitatem exprirneret, qui nihil pra?> terornamentacV inanem effigierri,grauis cVftrenui ducis pra?ferre cenfere^ tur . Oderat nebulones ; furcs aucem Sc delatores feuere puniebat, quum exacfte extra bellum pietatem colerct . Familia? dignitatem cultu Sc con- uicfhi admodum libcrali tuebatur, inagnificentia?que deditus tribus tertv plis fuo (umptu a^dificatis patriam honcftauit.Condidit autem peramoeno in fitu caftellum ftruclur^ elegantis,quod Malpagam appellauit.Ea in arce quum vixiflet annos feptuagintafex, exceisit e vita condito teftamento,in quofenatumVenetum ex quadrante fcripferatha?redem, vt congeftarum opum inuidiam ealiberalitateredimerct.Statuit 8c"fibi viuens fepulchrum ad aram maximam, apud quam marmorea eius effigies, Sc in tabulaetiam n 3 i5o E L O G I O R V M fcitifsime depicta Bergomi confpicitur , Senatus autem ei merito ftatuam equeftremameamad templum Ioannis&Pauli cum marmoreabafi erexit, PetauinaquidemmagnitudinegrandioremcVluculentam^fed nequaquam pari Verroci artificis felicitate fabrefaclam, A v G v S T I Cocceianu No/J ficyleacidem GrAciaTlieffalum Now fic Anmbalem aut Afdrubalemfera Carthago , meritis tollet honoribus^ 2\(on JicScipiadas graues 'PaMorumyrbibus^Vrbs mclyta tf^omuti Quanuis imperij transmaretermtnos Longe protulennt, regnaque Tunica Latejubiugamferint. Et contramadidos tmpius Jlnnibal Campos Q^oma tuofangninefecerit Cum praceps animi confulad Aufidum Infiufia agmina perdtdit. Et quamuis rapidus fortis \Achillei Currus magnanimum traxerit HeHorem Vnde omnis Thrjgij conciditimperi Spes, £?pr(efidium , ac Deus, Vtte Cenomanimaxime Coleo Certant perpetuis tollere laudtbus ^lpinAquecaputgentispZy hojpitum Cultrix Brixia nobilis, Etmontana tuis clara crepundtjs Natalique folo mcenia Bergomi Et patres Veneti, qui iuga nefciunt Soli barbara perpeti. ISlamcum confilus bellafagacibus Etgladio forti Martiageffiris Gallorumque graues fregerisimpetus Jbtifcens effera pr (ftum lintribus pra?pofitos,qui ab ie precibus atque pecunia tentati elfent, vt fine teffera properantem tranfueherent , cx merito aut fupplicrjs extre- mis , aut peramplis pra?mrjs afficere confueuerat . Audiebat autem cum voluptate literarum Sc iapientia? fludrjs prasftantes viros,8t" benignc qui^ dem attollebaticontendebatquegraui fumptu,vt Ticinenfe Gymnafium profedorum ceiebritate , 6V ftudiofc iuuentutis frequentia caetcris omni^ bus pra?cellerct+ His ambus quum boni ,iplendidilsimique principis no- Jnen tueretur,premcbant eius famam intemperantis vagxque libjdines* Nam ea tum erat ex multo ocio luxiariantis feculi conditio, in ipfis pra?^ cipue nobilioribus matronis, vt totum pudicitia? decus ab humanitate au- la? alienum pror/us Sc fubagrefle putaretur,ideoque princeps ad licentiam libidinis proclinatus , Sc iuuenta? vigore venuftateque oris fupra omnes fpeclatu dignifsimus,procacibus foeminarum oculis Sc defiderrjs cupidiC fime deferuiret* Erat enim tum vulgatum inter fcrminas,nullam ex prin^ cipis concubitu fieri impudicam , earumque maritos,qui ineptis hirci vL deri poi!ent,ita excellere aureis cornibus,vt dignkatc cunclos anteirent, Per hunc modum Galeactus quum vndique beatus , arridentis fortuna? faftigium teneret, Allobrogico bello viclor, e caftris durilsima hycme Mediolanumredfjt , vt Natalis Chrifli diem iolenni hilaritate cum vxo- re Sc liberis atque amicis celebraret, coniuratifque fimul in necem fiaam hmen aperiret» Coniurauere diuerfb animorum habitu Andreas Lam- ponianus, Carolus Vicecomes,cV Hieronymus Olgiatus cubiculo prin- cipis adicripti ♦ Andreas confumpto magna cx parte patrimonio pro^ pterrei domeflica? inopiam,fuperbia? ipfius atque luxuria? aduerfam, tm> bido ferocique ingenio,res nouas moliri, quas ex ca?de principis certofibi commodo ceffiiras^cV coniurare omnino ftatueranad audcndum vcrd im» mane vique adeo cV periculofum facinus vchcmenter incitabat,illata fibi iniuria a Caftellionco Comenfium an tiftite, a quo facri latifundrj pofTef' fione contra ius interrupta locatione , fe perinique fpoliatum querebatur» Totum autem eius iniuria? odrjque venenum vertebat in principem,qui , a fiz fuppliciter deprecante eam contumeliam fcpe rogatus, aduerfariurti in extrahenda lite pra?potentem,neque auertere,neque mollfre voluiffet* Carolus gentilium fuorum t-otius principatus fortunam ad Sfortianos dc^ latam a?gre ferens,germana? lororis probro quam Galeacius adamaret, at- que fubigeret,pmnouebatur,tantd indignantius,qudd eam dccoro ado^ leicenti,qui ^tatis florem principi fruendum dediiretjConciliaiTe&cominu^ i54 ELOGIO RVM nicafTe fofpicaretur» Principem enirrl in amorc improbum,atque aded im> pudentcm plerique vel falsd exiftimabant, vt aliena? libidini lenocinrj ob^ fequium lubens pra?bere crederetur * Olgiatum verd pene imberbcm, leuifsimumque adolefcentem inani fpe paranda? gloria? inflauerat Cola Montanus lirerarrj ludi magifter oCcifb tyranno patriam in libertatem affereret ; fa?pe Cafsios 8c Brutos in fchola magnis cxtollens laudibus, qui gloria dudipulcherrimi facfti confilium olim ruiccpirTent» Hic Cola quon^ dam Galeacrj pa?dagogus , dirum in principem odium conceperat impo^ tenti eius contumclia pcrcitus , qudd ille puerilium Vcrberum nimis me- mor,poftquam adoleuit,imperiumque fufcepit,ipfi Cola? tanquam immiti mbagrefticj; pra?ceptori,acceptas olim plagas nudatis clunibus loro palam rcpendi iufeirlet.Huius Cole diris cohortationibus coniurationem inchoa^ tam ad exitumcjj perducflam fuifle, Olgiatus ipfe exqua?ftione perfcripfit* Igitur obftinatis efteratifque animis ad id patrandum fcelus confirmati^ principem inter frequentem cuftodiam corporis diui Stephani templum intrantcm,vt facris folennibus intereflet,circumfteterunt,abditis fub fini-' ftri brachrj manica pugionibus, Primus a fronte Lamponianus in fpeciem turbam dimouentis, porrigentifque literas fefe infinuans,nihil a familia^ ri metuentem ad infimam ventris partem perfodit ; repetitoque ictu la> uum percufsit tempus.Carolus autem 8>C Olgiatus a tergo inermcm letha^ libus plagis confauciarunt,fic vt vndique petitus aDeipara virginc fruftra opem implorans repentc ccmcideret» 8c expiraret ;iuxta quem traie&o pe^ (ftare proftratus occubuit Ripeus ex cuftodibus promptifsimus,quum in percurlores gladium ftrinxiflet, Per hunc modum cadente principe,exor^ toque inde terribili tumultu, quuum quifque adfugam metu perculfus fe expediret,tanta conflicftatione procurfum eft, vt multi e turba in templi fo ribus eliderentur ; defertoque ab omnibus templo facerdotes e facrario prodeuntes,tria tantiim cadauera foedato multo cruore pauimento iacen- tiareperirent*Nam procul aprincipe,Ripeoque>ipfius Lamponiani cada^ tier folum lingua 8c dentibus commordens iacebau Eum enim per me> diam mulierum turbam incuruo paflu euadere conantemjfatelles a?thiops, cui Gallo fuit cognomcn , ada&o per imam fedem lato haftilis ferro con-* fecerat , Ca?terum facrificuli principem vt abluerent, in facrarium calentf* bus adhuc membris retulerunt. Lamponianus infultantis plebis 8c puero^ rum turbe^ ad ludibrium concefius, iniecto laqueo per cunctas vrbis regio^ nes raptatus eft.At Carolus 8c Olgiatus quum immixti effugieiltium tur- ba?,elapfique varias latebras quefiuifIent,biduo poft diuerfis iil locis,quod tanquam execrabiles parricida? av nemine vel propinquo recipercntur, ad teterrimum fopplicium rapti font ♦ Olgiatus ipfe,mirum vifo audituque, • . vefaha conftantia obftinatum animum in confpedru carnificis gerens, fefc- que in ipfa morte confirmans,ha?c contumaci ore protulit verba; Collige te Hieronyme,ftabit vetus memoria factismors quidem erit acerba, fed tor mentum breue,atque eius fama perpetua ♦ Ha?c quidem digna viro forti videri poterant,nifi impium facinus intempeftiua atque inhumana crude^ litas eleuaret,qudd pro tyranno , a?quum bonumque principem,nec ab u pfo quicquam, hoftile meritum, occiderit , fcilicet vt diuturnum ciuibus fuis L I B E R I I I. 155 fuis luctum ex infelicitate ad externos prolapfi principatus pararet* Hos eciam quod miremur in carcere verftis pangere potuit, quos ad argumen- tum imperterritae mentis quanquam rudes , huius Tragcedia? elogio fub^ rjciendos exiftimauimus , HlERONYMI OLGEATI P E R> cufloris Galeazrj Sfortia? ducis Mediolanenfis, Quem non mille acies,quem non potuerephalanges Sternere,priuata Gaiea^dux Sfortia dextra Concidit,atque illum minime iuuere cadentem ^fitantes famuli, nec opes , nec regna, nec Vrbes. Tlinc patet humanis qu# fit fiducta rebus, Etpatethinc Jauo tutum nil ejjetyranno. Cola quoque Montanus aliquanto pdft in alpibus Bononienfium conv prehenfus , qudd dira malignitate in principem percuflores ad coniu^ randum concitafTet,meritas fceleris poenas dedit,quando eumLauren^ tius Medices inufitatae immanitatis vltor egregius , latronum more la^ queo necari iuiferit, ^ I O v I t Iuniorist Qutstediracohorsfuror?{?qu& fieuis agttata colubris, Vt domini nil tale merentis Corpus in egregtum,crudam conuertere dextram jiuderesfcelenfque nefandi !Pro laqueo,& merttis pamis, tibiprt noslros populatus Vrbibus euerfis fines tn vijcera noHra Cum Gallo fouiret Iberus. Vosyos 0 ScylUfiormaque tricorporvs Vmbr<* H.arpyos Gorgones atr jjj lcantibus armis conferere manum cupere,Martioque lpi^ ritu fulgurare videtur, Carolus eft Sequanorum & BcL f garum princeps,qui vi bellica, caftnmfi' apparatu,magni^ tudineq; animi, non lua? modd,veriim fuperioribus etiam etatis duces,fic antecefsit,vt fummae gloria? fafhgium aiTe^ cuturus crederetur, nifi eum arduis 8c audacibus innixum confilrjs, inv moderataque fortitudine qua?que afpcra aggredientem, turbulenta Scin^ folens fortuna perculiflet* Nam Phihppo e Gallorum regia fhrpe, cui Optimo cognomentum fui't,patre genitus, conianguineorum arma vlque aded vehemens cV ferox exercuit, vt Ludouicum X I apud Luteciam Pa^ rifiorum acerrimo circumuermim bello ad pudendam pacem redegerit, quum L 1 B E R I I t i$f quum ad montem Alerium ingcnri edifo pra?lio quanquam vulneratus, viccor euafiffec. Exirtde" Ludouicus diisimulata potius quam confeifa pa- cis neceisitace,quo'd conipiracioneni multorum Gallia? procerum timeret* cum armato foedus iccit^ pudeildtim hercle, fed demum fibi Sc Gallia? v> tiliisimum.Nam coniuratoriim animi atque eorum armarepence concide> runt. Eo modo Carolus reconciliatus propinquo Regi,debellatis Eburo> nibus, Leodioque ipfbrum vrbe ferocibus armis expugnata delataque j irt Heluetios inauipicaca arma conuercic,eo euencu, vc fatali iua peruicaCia ex periretur,quancum incereffec incer nobiles Gallos pro gloria pugnare,mo deraceqj vti vicTroria folitos,Sc agreftes qui ab irtfita animis Barbarie,cruo> ris auidi de vr*a canttim vita cum hoftibus dimiCarent. Neque enim fas e> rac, qui Gallicam nobilitatem armorum ftrepitu, Sc nominis fania contil> diifet, ab vllis omnino quam ab efFeris egentibufcjue rerum omniumpo» pulis , quibus animorum peruicacia indomitum robur efficeret,frangi at> que opprimi poffe. Heluetrj namque iure foederis pro Renaco fbcid Lota> ringia? regulo, quem Carolus oppugnarec,arma ceperannquo bello vnam acque alceram ad Granibnem Sc Amoratum victoriam fecundis pra?lrjs confecuci, ica Carolum fuperarunc, vc ille in primo exucus caftris,impedi> menta, totiuique exercitus opes,iuamque in primis pretiofam fuppellecti> lem amiiericjin (ecundo fupra quacuordecim millia lectiisimorum militum interfecta defiderarit < Ab his duobus decrimencis iracus Sc fremens,terri) certaminis aleam fubire non dubitauic. Nam eum Nanfeum oppidum op> pugnancem percinaciufq-, herencem,Heluecrj per niues ad fbluendam ob> lidionem progrefsi adorcique, quum ille inccepco abfiftere indecorum pu> tarec,inico pra?lio fuderunc, circumuencumque, nec agnitum trucidarunt, quum defercus effet a fuis infigni perfidia Campobafsi Neapolitani , qut quum aliquando colaphum a Carolo infblenter aecepiflet, in id tempus vindicte,pacrandique fceleris occafionem diftulerat. Fuere qui eum efFu> .giffe,cxT Moia? poncemcranfiuiiTe affirmarenc:quod diu in Burgurtdia cre> dicum cft* Veriim puer e Columnia Romana familia Cubiculo eius aflue> tus incer cadauera repercum a na?uo laceris,ertormique vngue dexcri pe> dis , confirmante eius medico cercius agnouic» Turttulacus effc apudtem> plum diui Nicolai in Lotarirtgia > finibufque Mediomatricunu Reliquic liliam ex Luficana vxorc natam,qu faris filio, ex qua Philippus fuiceptus eft, qui huius Caroli quinci Impera> tpris inuidiisimi patcr fuit. Ca?teriim in Carolo id vnum ad fumma? per> illuftrilq ae virtutis cumulum defuiffe videtur,quod Genrj iui captunt fert> fumcjue quam aliena? prudentia? placita fequi maluerit , quafi arrogarttis cVelatifiipra a?quum ingenrj cifec amicorum bene confulca contemrtere, Sc contra;peculiari fententia? fempcr adulari. Qua? res plerolque perdidit: Nam qui fua intemperantius amint obliti rationis , citifsimc prxcipites dantur,vt reliqua fua omnia quum fata vrgent penitus euertant* Carolus* cnim nimio fortafle gloria? ftudio adducftus , virtutes quas in eo maximas erant atque admirabiles , fplendoris , munificentia?, facilitatis, exacta?que bello difciplirta?,cV in pace pietatis-,vna obflinatione animi,dum fibi iratci acriterindulgetjCorrupilfe videtur» i58 E L O G I O R V M Pavli Iovii Iunioris* VidiHme yt (Pyrrhi effigies armata farifam Vibret,4jr late mucrone corufco, Jnjpice turbatos Vultusffiramiaque ora Martis adhuc trisles pugnas^atque horrida bdlaX Hos olim infignes habitus^atque oragerebat lllum janguineis quum formidauit in "Vndis Et Liger,< niftrarent;Vtpote qui veteres opes, maiorumque perpetuam inter ciues e^ xiftimationem validis affinitatibus,numerofis clientelis,cV noua denique virtute corroboraflent^diftributis vique adeov appofitc ac fapienter Reipu^ blice officfjs,8t* collatis ad a?quitatem honoribus,vt nullo cultu,nulla emi- nentiore nommis appellatione,fupra ciuilem,nullocjue deducentium co- mitatu a ca?teris ciuibus differrent : fola tamen authoritate capteris omni-» bus praeftare, 6V pra?clara virtute atque potemia ciuitatis principes cenfe^ bantur L I B E R III. i59 ba«tur;ideocjjue fiebat vt ftudiose colerentur ab his qui publicum bottum &ciuitatis tranquillitatem,omni veteri odio,aut noua? obtreclatiorti an> tcponendum iudicabant.Hunc in Mediceis fratnbus non obfcurum in ci> uitate principatum , vna gens Pactia ferre non poterat; latis quidem cum viris & cognationfbus, tum edam fortums abundans; fed qua? elTetmori^ bus admodum fuperba cxf infolens , multumque auida pecunia? fimul Sc tenax,idcoque apud populum nunime gratioia, ac ob id in rtccem fratrum confpiraret: quomam vigentibus ftabili authoritate Mediceismullum fibi fatis honeftum in Repubhca locum rehnqui arbitraretur ♦ Erat familia? prirtceps Iacobus equeftris ordinis, qui quum nulla virtute emineret,per- petud alea* ftudio perditus, iracjue pra?cipiti cV contemptu fupcrum puta>> batur irtfamis. Hunc impulerat Franciicus fratris filius ore palleiis,ingenio liuidus, 5c~ perpetuus honefti moris irrifbr. Is Roma? nummaria? negocia*- tioni affuetus Xyfto Pontifici crat familiaris, a quo fi fas fit de homine fa^ -crofancto non iniquefufpicari,nefarrj confiln ratio omnis emanaffe credi- Cur^fcilicet vt Hieronymo Riario,cui erat auunculus,maiores opes adftrue ret , qua? ei obuentura? pufabantur, fi Florerttina? ciuitatis flratum fublatis o Z i6o ELOGIORVM Mediccis commutafTet* Francifcus quoque Saluiatus Archiepifcopus Pifav nus,nullam vel mediocrcm ex literis probatiflie moribus laudem meritus, vtpote qui ambitu adulationeque , 8>C prauis omnino artibus ad eum ho^ norem contendiffet , ex contentione facerdotrj acre odium in Mcdiceos conceperat,cY ad Riarium, PacTriofque ipfbs fe totum contulerat,ratus pul cherrimum fore,patriamin libertatem vendicare,8t~ purpurei galeri decus a Pontifice, vel execrabili nauata opera promereri» Quibus autem initrjs, quoue exitu fufccptum, patratumque fit id immane fcelus, Angelus Poli^ tianus , fumma? doclrina? vir , vt qui cunctos atrocis eius Tragccdia? aclrus fpccftaretjpeculiari Commentario,qui impreflus extat,luculentifsinte per-< fcripfit» Nos atrocilsimi eius editi facinoris fummam tantum attingemus, vc bonis mortalibus prxclarc conftet,fuperos impiorum vindices fblerc efte certiisimos* Igitur coniuratione diu antea Roma? fecretis deliberatio> nibus agitata , Sc Florentia? demum in Montughio Iacobi Pa&rj fiibmv bano inflructa, Raphael Riarius Cardinalis e Gymnafio Pifano Floren^ tiam vocatur ♦ Specie quidem inuifenda? pulcherrima? atque ornatifsima» vrbis,veriim vt coniuratorum animos pra?ientis perfbna? authoritate con> firmaret,quanquam vti plane iuuenis,captuque ingenrj parum grauis,tan^ ta? rei confhtuta? ignarus efle putaretur ♦ Egere Pactrj multo aftu, vt is a Mediceis fratribus in Fefulanam ipfbrum villam honoris Sc iocunda? vo- luptatis caufa ad conuiuium vocaretur , vt ibi ambos fratres inter hofpi-- tales menfas trucidarent. Sed quum Iulianus ex molefia pituita impeditus intereffc nollet , deiecfti ea fpe , rem ad facra,qua? ex fefto Solis immine^ bant , in ipfumque tcmplum maximum reieccruntj in quod ambos fratres tum rciigJonis,tum honoris caufa erga Cardinalem omnino conuenturos iudicabant» Conficiendi autem negocrj munia inter fe eo ordine difpartiti funt, vt Francifcus Paclius , Sc Bernardus Bandinus obtruncandi Iuliani partes defumerent; Antonius Volaterranus cum Stephano Pa&iorum pc^ dagogo Laurentium aggrederetur , accepta tum ex condicl:o ad diftrin>. gendos gladios tefTera, quum medrjs in facris fcruatoris Chrifh hoftia fa^ cerdotis manibus attollcretur» Antiftes verb iple Pifanus cum lacobo Pog gio , Sc Saluiatis propinquis fuis , fidaque clientium occulta armatorum manu in fpeciem falutandi vexilliferi curiam occuparet ♦ lacobus autem cum equeftris dignitatis , tum a?tatis honore conipicuus , vbi patrata fra^ trum ca?dcs eflct, equum confcenderet,8c* armatis clientibus feptus per fo- rum difcurrens,populum vocaret ad hbertatem, Sc Saluiatis curiam occu- pantibus vires adiungeret. Iam coepta erant facra concinente facerdotum choro , Sc teflera? tempus inftabat,quum Pacraus atque Bandinus deam^ bulante Laurentio , Iulianum oculis fruftra requirerent* Quapropter ad Mediceam domum conuolarunt, vt inluliano omnem prodeundi mo> ram,iocundis adhortationibus abfcinderent,nunciantes quafdam formo^ fas,adamatique nominis matronas in templum peruenifle. Itaque viri ef> ferata? mentis,quod mirum eft,hilari vultu apte compreffa perfidiajulia- num retardante fato fegnius fe expedientem , mediurn honoris caufa , Sc infertis iuuenili comitate fubter humeros brachrjs in templum deducunt, pauloque pbffc vna deambulantem ad tefleram repente diftricfcis ficis cir^ cumfiftuntt Bandinus mediura fub papilla transfodit,cadentique illicd in^ cumbiE L I B E R III. m cumbit Paclius, Sc ferro in ventrem Sc iugulum adacfto conficit, vfque ad> ed acfoci Sc feruida manu , vt crebrd repetens ictus feipfum in genu prag^ alto vulnere conlauciaret. Bartdinus quoque furiata menteNorium Iulia^ ni familiarem obtruncat. Sub idem temporis puncfhim Laurentrj percuC ibres incondico impetu lllum adorti,vnam tantdm,neq^lethalem adiugu^ lum plagam inflixerunc,qudd is pra?fenci animo educfco ftatim gladiolo, Sc reie nis turba dirfugeret, Sc terribili ftrepitu tanti tumultus * templum corrue> re videretur , Pifanus Antiftes cum fuis,Curia? fcalas afcendit,rjoftulatque a ianitoribiiSjVt ad vexilliferurri , ad que^nl haberet martdata Pontificis,ad> miccatur. Is erat Ca?far PetruCciuSicV tum forte' cum Decurionibus,vt fe^ fto die farpe acddiE,tempeftiue prandebac,admirancibus conuiuis impor-' tunum hominis aduentum , qudd ea hora ferrjs colloqurjs aliena prorfus, atque inepta videretur* Sefe tamen Ca?far e menfa celeriter expedit,eum> que exceptum in fuam deducit cellam.Vix coepto colloquio Ca?far in An^ tiftite perplexa Sc male coha?rencia verba,obliquo item obtutu oculos in- conftances,8t~ vultum magni euentus expecftacione fufpenfum animaduer^ tit, atque inde infidias ipecfhc , relicftoque in cella Antiftite , ad Deairio^ nes foras te proripit, Sc fublata voce, miniftros Curia? affuetos aduocat,at- que item apparitores cum argenteis clauis^prifcorum liclorum more fum^ mum Magiftratum prgeuntes, Sc vt erat egregie forti atque expedito con^ filio , Poggium arreptum crinibus fblo deturbat,cx: in fuperiorem turricu^ lam cum Decuridnibus propere fe fubducit , arreptoque veru e proxima culma,fcala? aditum tuetur.Magno autem miraculo accidit, vt confurgen- tibus vndique ad opem ferendam miniftris , cOniurati Sc Perufinorum e^ xulummanus Ancifbcem fecuta,diuerfis in coenaculis Curia? includeren> tur,obfcrantibus fefe vltrd valuarumferis, qua? fine peculiari claue aperi> ri non poteranc. Quo cafu quurri diducfh',nec confenfii valerenc, nec colla^ tas in vnum vires ad coiiandum haberenc,curtcfti per partes ad vrtum om> nes pra?eunte Poggio clariisimi Oratoris filio , iniecfhs laqiieis e feneftris prxcipites dati funt , vfque aded iratis Sc fiirentibus omnium animis , vc pra?cifis primorum capiilris ad fingulas columnellas,fecundis Sc tertrjs fufc pendio locus pararetur, Sc pra?cipitaca cadauera plebs criioris Sc praede a^ uida difpoliaret, Sc in frufta conciderec.Iam enim populi fremitus aream occupantis, vulgata Iuliani ca?de,ad Curiam peruenerac,magnoque ftudio plebs Mediceis fauens,pfoditores,ocCupatorefque Curia?, ad fupplicium derjci depotcebatJnterim Francilcus ipfe Pacftius, e domo Iacobi patrui nti dus extracftus,delatufque in Curiam,quum neque hiiceretineque contuma-- ces oculos attolleret,iniecfto laqueo e ferteftra fufpenditunNec multd poft eum Pifanus ipfe Antiftes,totius inaufpicata? coniurationis feriem perfcri-- bere iuffus in eadem lintea ftola facerdotali , ita longiore capiftro pra?ceps datur,vt Pacftiano cadaueri coha^rensjpapillam rabidis dentibus appete^ 162 EL OGIO RVM ret,in eocj; atroci indignantis Sc fugientis animc habitu,rigentj'bus oculis, mcritasconccpti fceleris pcenas daret.Eandemquoq;fcedg necisfbrtem tu> lere duo Iacobi Saluiati,quorum alter erat frater germanus,altcr patruelis* Iacobus verb ipie Pactius,qui armatus in equo adaream Curia? procurre-* rat , vt populum ad libertatem vocaret , quum ab optimis ciuibus irride^ retur , Sc e fumma Curia? corona lapides in eum iacerentur, incitato equo Cruciana porta fefc eiecit , biduoque pbft a Montanis agreftibus in fuga captus eft , Florentiamque perductus, vbi de (cripto expreisis coniurato^ rum nominibus fcediisima? necis fuppliciumtulit,vfque aded in eum con> citata plebe , vt (epultura? honore indignus putarctur j biique tumulatus, fcmel in templo, iterum in pomerio,indeque erutus,quod fupremas Chri^ ftiana?pietatis cohortationes , Ccfc itidem Cacoda?moni impie deuouens, reieciffet; diu apueris per Vrbem raptatus,in Arnum traheretur» De Re- nato quoque Pa&io , qui ad armandos agreftes in Mugellanam villam prxceflerat,par iupplicium eft defumptumjretraclufque etiam eft ex fuga Monteficcus , qui Hieronymi Riarrj familiaris , militia?que peritus, totius coniurationis erat confciusJs ab initio interficiendi Laurentrj partes iuice^ pcrat, fcd eius poftea hominis virtute atque admirabili humanitatc ex mul tis colloqurjs delinitus,eam cedem vti in villa promififletjin templo fe pa- traturum perncgarat ; (cilicet ne homicidio deteftabile facrilcgrj fcelus ad^ deretur , proptereaque vnus omnium honcftiore dignus fupplicio , fecuri percuffus eft, Laurentrj quoque percuflbrcs, qui triduum in Ccenobio la^ tuerant,nec a cucullatis prodebantur,latebra extra(fti,detruncatis nafb at> que auribus,eandem latronum more laquei poenam tulcrunt. Reliqui Pa» ctiana? familie in carcerem coniecti fant^vnufque omnium Guliermus,qui Laurentrj ibrorem inmatrimonio habebat,in villam impetrante vxore,rcle gari meruit:cVRaphael Cardinalis ab omni iniuriacVcontumclia in hono^ remPontificis feruatus eft.Hanc in vindicanda atrocifsimi fceleris audada, fenatus feueritatem vel ipfe Barbarus Sc noftra? religionis hoftis,Baiazetes Turcarum imperator infigni religione probitateque comprobauit, quum Bandinum exfuga elapium Conftantinopolim,depo{centi Laurentio,tan- quam parricidam , Sc impium templi violatorem ad fupplicium tradidif- fet. Atque ita ille cunctis damnatus gentibus ab eadem feneftra laqueo fuf- penfus,iuftum ciuibus vindicata? feritatis ma? ipecftaculum pra?buit.Neque Hieronymus Riarius coniurationis author,vltores Deos diu fefellit,quum apud Foroliuium,oppidanorum conipiratione,in menfa trucidatus,8c" per feneftram in forum praecipitatus , vel feras nefaria? malignitatis fusc pce» nas expenderic» Petri Angelii Bargacf* At-,0 Deorum quijquis in coeio foles ISlefanda fepe fatla Ypidex perfequi, Nec ferre tnulta.perfidi num (Pacltj Dedere fot/uperque panarum tibi $ Qum lultanum patrU nouum decus Quiuere templo in ipjo adorti occidere Ntljufficantem taki cum fcedifiimc Turpata L I B E R III. Turpata fufo permaderent fianguine Sola ipfit Fanijimina, atque altaria* ISlanque haud funntis hercle fieuos impetus Fugere Plebis, haud latebris abditi Cauere dexteras piorum vindtces. No« C pra?miurri reuocaret. Pra?cepta autem maiorum ex difciplinamilitia? conftituta,qui-» busilli tantum imperium peperiflent,pleraque emendando, augendoque, vti opus foret, nouis artificrjs, ac ampliore omnis generis armorum appa.- ratu exaggerabat* Primus Othomannorum naualia inftituit, quod ma^ ximum apud antiquos in clafle ad omnes resgerendas momentum,pofi- tum efle intelligebat, Qua vna re Venetorum vim mari ab antiqua laude infuperabilem,poftea contempfit. Sedprimum eius, 8c nobiliisimum bcU licorum operum fuit, Conftantinopolis terra marique fortiter expugnata, caefbcj; Conftantino fupremo Gra?corum imperatore,antiqui(simum Gra?-- cia? imperium funditus euerfum. Exinde Peloponneflim ingreflus, Gra> corum 8c Venetorum copiasfecundis pradrjs deleuit,hexamylique murum a Venetis in Ifthmo magno fiimptu 8c longo labore refhtutum , ex vfii vicloria? totum diruit. Necmulto poft Euboeam infulam expugnata Chal- cyde Venetis ademit, atque itemLesbum deleta prope Mytilene vrbc Tanto verd apparatu Illyricum adortus cjft, vt Stephanum Bofna? regem, Iaiza vrbe, totoque regno expelleret, 8>C occideret. Eodem quoque terri> fico impetu in Epirum defcendens,Croiam vrbem, quam pater Amura-- thes fruftra oppugnarat, atque item Scodram expugnauit; Homaremque 8c Malcoccium duces per Dalmatiam ad Euganeos vfque penetrare iufsir^ Quibus irruptionibusgraue vulnus Venetis eft inflictum, ca?fb a Barbaris ad Soncium amnem Nouello eorum imperatore. Eafllem quoque imma^ nium cardium 8c incendiorum clades Stiria? 8c Carinthia? gentes, ad quas Barbari deflexerant,ienferunt. Pannonfjs quoquearma inferre auius?B^- gradum inprofpere tentauit. ^Mox ad leptentrionem conuerfus, in ipfa Taurica Cherfonefb, Theodo^am qua? Capha dicitur, Bofphorani regni caput, Genuenfium coloniam occupauit, 8c Trapezuntium imperium ad Euxinum euertitjCaloianne 8c Dauide fratribus e regio fanguine captis 8>C interfectis. Exinde tot partis victorfjs, ad Orientem eft conuerms. Pyrametoque Cilicia? rege debellato, 8c regno eius in prouinciam redaclo, aduerfus Perias, ofFenfus VfTumcaflanis noui regis felicitate 8c gloria, ad Euphratem Othomannica CignsL promouit: eo belli euentu, vt ipfum Vk fumcaflanem multis inclytum viclorfjs, vno pra?fertim tormentorum ap- paratu ad Arfengam fuperarit* Erant vtique ea qua? geflerat per ampla timendaque finitimis, quuminfatiabili gloria? cupiditate concitatus Rho^ dum inuadere,ac fimul Italiam rerum quondam dominam adoriri: atque item coaclo ingenti tertio exercitu,in vlteriores Perfas penetrare confti- tuit.Itaque miflus eft ad oppugnandum Rhodum cum valida clafle Me^ fithes purpuratus, e gente Paleologa : In Italiam autem Acomathes, cut •3 - i66 ELOGIORVM ab exrifo antcriorc dcntc Gendico cognomcn (uit. Hic ab Aulonc in Sa> Jcntinos trafjciens , Hydruntcm cxpugnauit 4 fummumquC inde terrorem toti Italia? intulit:fed diipari cucntu Mefithes Chriftiana? militia? vim,cum Rhodi mrxnia tcntaiTet,infeliciter expertus efhquum interim Mahometes aduerftis Pcrfas ire pergens,apud Nicomedie lacum repentino inteftini do- lorc correptus , extremum vita? fua? diem, tridui cruciatu feftinata mortc abfbluit, annO a?tatis quinquagefimo tertio , imperfj autem trigcfimo (c- cundo, magno quidem Chriftianorum commodo. Nam Acomathes, qui amplius (efquiannum circumfufa Chriftiana arma contempfcrat , cognita imperatoris morte, cum fupplementa nouarum copiarum pra?fidio inL talia expectaret , interrupta fpe ingentis victoria?, moerens cV gemens ex^ ceisit. Canerum Mahometes, qui impietatis apud fuos , apud noftros ve-- rd pcrfidia? cV inhumana? crudelitatis notam fubfjt , hanc ialtem confefsio-- ne omnium certam laudem a Barbaris repudiatam , non infulse tulifle exi- ftimatur, qudd ci literarum, cV pra?cellcntium artium decus cordi fuerit: quando cunctas clarifsimarum gentium hiftorias fibi verti in Turcicam lin guam juberet: vt indc haufhsmilitia? pra?ceptis,ad:ionum fuarum difcipli- nam,cxemplorum varietate confirmaret,8t" pra?claros artificcs piclorcsque pra?icrtim infigni liberalitate complecteretun Nam 8>C commcntaria rerum ab ipfb geftarum aLiberto eius Vicentino confcripta legimus,veraque eius imagine fumus potiti, quam Gentilis Bellinus e Venetfjs Byzantium euo- catus pinxerat,quum ibi regiam multis tabulis rerum nouarum adobledra-» tionern iccundifsimam refcrfifTet* LeoKARDI GrifEj (vt fertur.) Qui Yici innumercs populosjtotregna, totyrbes Solus & immenfi qui timor orbis eram: Me rapuitqu&cunque rapitmors improba : fied fum Virtute excelfa duEius ad aftra tamen. Srfator jilexander non me fiuit, ^innibal <&r non, Fuderit Aufbnios tot licet ille duces. Vici YiBores 2)a?iaos, domutque feroces Qaoniat populos ,SauromaUtsque truces. ^annoniusfienfit quantum jurgebat in armis Vii mea,qua Latio cogmta nuper erat. jirfacida fenfere manus has,Jenfit Arabsquey Etmea Junt Terfie cognita tela duci. JfCens fuerat bellare ^hodum ^fiuperare fuperbam Italiam:fied non fiata dedere modum. Hei mihi , nam rapuit mors ajpera qu mulari , argutiisimocjjue ingenio decerpcre videretur. Nam qusc propria i6«' E L O G I O R V M Philippi Maccdonis laus fuit, multo confilio bella iufeipere , multoque maxima celeriatis vehementia conficere; oborientes rerum cafus ad ratio> ncmfleclere; nouas femper occafiones ad alcndum bellum aperire; fru- ftrari longa mora hoftes, eorumque pra?fecT:os pecunia fepe tentare, Sc commentitrjs literis iuipecfcos Sc inutiles reddere, probe didicerat. Aftu- trjs porrd, planeque Punicis artibus Annibalem a?quabat, quo nemo vn- quam callidius infidias tetendifle; nemo peritius inftruxiife aCiem; nemo arma promptius atque ferocius expediffe traditur; quando etiamintotd rei bcllica? negocio fubita? inexpecT:ata?que prudentia? mira laus effulgeret, ei profecftd perfimilis, qua? in Romano Sertorio viguiflet, Nam pra?oc^ cupare imminentium hoftiumconfilia; munitiora loca caftris antecapere; hoftes imagine cwnmittenda? pugna? diftincre,diuque ludificari,ac fatiga>- tos demum longi laboris atque vigiha? mora, ideoque vinci paratos, pe-- racri repentinoque impetu inuadere confueuerat; Sfic vt non omninoiic mirum fi qui oclries collatis fignis conflixifle traditur, bis tantiim a?quo Marte pugnauerit, quum iexies victor profligato atque exuto caftris ho- fte triumphalem lauream retulerit. Cxterum bello Sc pace enitebat in eo ingenium graue admodum, fed fine vlla feueritate, quando in omnes le- ne mitequeeflet, fine moUkie, $C nufquam ad eontumeliam iracundum» Facundia valuit -efficaci, atquc apprime temperata, cfua neminem offen>« dens cunctos modeftix Sc probitatis admonebat,potius quam acerba in- crepatione caftigabat; vtpoce qui milites ingenuofque pra?iertim , pudo- re, certius quam poenamctu in officio contineri pra?dicaret. Eum porrd militia? morem tenebat,vc Tirones equices,quos ex nobihlsima iuuencuce mftituebat, ad parandum decus femper accenderet.Ab his autem quos ala- cres Sc gloria? auidos fore prouidebat, hoc fibi vnum prxftari poftulare erat fblitus, vt quum in conipectum hoftium deuenirent, non prius eo- rum aciem reformidarent, quam in eam audader Sc fortiter primas haftas confringerent; quo ampigre facfto, :fi ita videretur vtfecunda pericula vi- tarent, tum demum equos ^reflecTierent. Nihil enim ipfbs ex eo receptu vel pudoris,vel ignominia? iubituros, Dux nanque pra?liorum Sc cius fa?culi morum eximic peritus,exiftimabat ad primos impetus plerunque parari viCtoriam, qui longe vehementilsimi ab effreni,8c* a?tatis vigore concitato milite quum a vetcrano decurione inducitur prouenire confueffent. Mul-J tis fiquidem militia? exemplis compertum habebat, Tirones vti nondum duri Martis pericula expertos,ab incofulta ineundi pra?li) cupiditate,qudd hoftem elatis animis facile contemnunt,vehementem :Sc plerunq; infupe-« rabilem vim afferre ; fic vt eam percurbata primo impetu aduerfariorum acie, qua?non facile reparari atquereftitui queat, coepta? lemel vicTroria? fecundiisimus euentus continud iubiequatun Hanc in eo perpetuam bel- lica? laudis exiftimationem ^lendidiisime cumulabant literarum honos Sc magnincenda? ftudaum» Nam qui Pra?torium laxitate Sc ftruclura? ele^ gantia Vrbini a?dificarat,in eo etiam Bibliothecam condidit,codicibus di- lciphnarum omnium refertifsimam ; exiftimabatque nihil efle alienius Sc turpius in bono principe,quam nefcire literas, cuius incommodi iocerum, eundem atque nutrieium maxime poenitcre memoria teneret» Raptus eft L I B E R III. 169 Fato (uo, quum Hercukm Ateftinum aduerfus Venetos formidiolofa Fer-> rarienfibus arma inferentes, oppofitisad Stellatam oppidum coprjs tuere- tur,Ex his enim locis a Padana aura lnlalubribus , Sc paluftri fblo damna- tis, letalem concepit morbum, quem iam plane (enex diu ferre non potuit: co forte die moriens , quo Robertus Malatefta poft relatam ad Xyftum Pontificem de Alfonfo Aragonio ad Velitras profligato triumphi laureaitt in Vrbe vita excefsit» PeTri AngELii Bargaei» sfrtes ft docuit Tumca gens fias Captantem injtdus Anntbalem duces\ Si pr&ftante Wdippus Fudit confilio boHium InuiSlas acies : fi fapientia Sertori potuit bellica ctdibus NonVnis legiones Jffeciffe Qutrttium: Jngenti quoque te Sfortia gens fio Jfftu , confilidque <&r fapientia Inftruhlum bone Feltri Bellis praficere horridis Quiuit. fic fimiles quos Dea pratpotens " Orbatos oculojecerataltero, Vtrtus ipfa coegit Inuitos ttbi cedere. CuiprAter decora h teres equitum alas lecliisimis iupplementis corroborarec, 8>C in expeditio^ nem educerec. Legebantur autem ex ipib pra?cipue Circaisiorum genere, iuuenes acerrimi Sc robufhisimi.Eius enim gentis homines toto habitu ma xime lacercofi, validos artus, imperterritas mentes , 8>C tolerantia omnis laboris corpora ad militiam afTerebanc. Circafsrj nanque fqualida in regi^ one, rerum prope omnium inopes, luxuria?que propterca prorius ignari, 8c Aquilonis flatibus obiecti, perpetuoque rigentes gelu,ita pra?datoribus Scythis expofiti funt, vt mortalium miierrimi exiftimentur, cxf captiuitatis iniuriam non magnopere doleanc,necparentes perpetua damnati iiiopia, interceptos liberos diu lugeant , quando etiam filios 8c propinquos ab i- pia ftatim infantia paruo pretio mercatoribus diuendant, a quibus pueros ideo expeti perfuafum habent, vt honeftos milices,pra?claros duces,&: fi u ta fati lbrs vehat,maximos reges efficianc.Circaisfj populi eumEuxini maris tractum incolunt,qui a Colchisacq;Mengrellis ad Bofphorum contra Tau ricam Cherfbneiiim extenditur:ea porrolege atq^ his cerimonfjs Chriftum Deum adoranc , quibus Mofchi 8c Roxolani Gra?corum ritus iequentes vti iblent.Ca?ceriim Caythbeius e fbrdidifsimo locoaprima pueritia Menv phim perductus, atque infticucus his moribus atque artibus, quibus Ma- malucchi equites certatim incumbunt, adfummum rerum fafhgium per- uenit, Vbi verb primis comicrjs fine vlla repulfa? fuipicione rex extitit, 8>C per Caliphum facrorum principem deiumpto Sulthani ticulo, moregen-- tis confacratus eft,nihil omnino antiquius habuit quam proferre fines,im^ perrj limites armis tueri, Arabumque pra?fertim infeftas manus rcpellere, debellare contumaces, 8c neminem aduerfum fe iniblefcere pati. Magna^ nimo nanquc 8>C pocencifsimo finitimorum Arabum impudentis auda^ cia? latrocinia validis armis vindicanda videbantur, 8C Pcrfa? qui fa?pe re- pentinas in Comagenem 8c Syriam irruptiones fecerant, Euphratis cran- iitu deterrendi ; reprimendaque item Othomannorum arma, qua? formf- dolofa erant Syris ad Ificum finum finitimis,qubd Turca? pra?fides Cilicia?, nupcr fublato rege Pirameto in Prouinciamreda&a?, veteres fines cranfi^ re, alienaque inuadere arroganter auderent. Itaque cribus bellis ingenti animo flifcepcis , parique fortuna confectis, Arabes nequicquam ie longa fuga eripientes, iufris afFecit cladibus, antiquiique eorum domicilrjs Sc ie- dibus lace expulit; eorerum euentu, vt ad vnum omnes reguli Arabes, acque his pemixci Mauri 8c Aegyptrj, qui regiones inter 8>C Nilum, dex^ trum Rubri maris liccus incolunc, fefe conferre ad authoritatem Memphi^ tici regis 8c tributa pendere cogerentur. Perfa? quoque duobus tumultu- arrjs pra?lfjs fufi , vltra Euphratem in Mefbpotamiam pellerencur, Sc m Cilicia Mamalucchi ad Tarfum caftramecances Turcas adorci, capto Cher^ P * 172 E L O G I O R V M fcogle purpurato , qui Baiazetis erat gener, clariisimam, de inuicla gente vicTroriam retulerint» His fecundis fucefsibus, quum Memphitici impcrrj fines ad occafum per Africam vfque ad Cyrenem extendiffet , in repenti- num atque inexpecFatum, ideoque grauifsimum bellum incidit, confpi-> rantibus fcilicet iubferuis ,&thiopibus in Mamaluchorum ca?dem, plane> que rebellantibus : quibus magna multitudo Arabum , Sc Aegyptiorum. ta?dio pra?dura? feruitutis fe coniunxerat. Sed Caythbeius expedito equi- tatu turbam nequaquam militaribus armis , fed oblatis tantiim cafu at^ que his inualidis armatam telis , quanquam contumaci fpiritu fefe in li^ bertatem vendicantem, per partes aggreflus multo labore difiecit , atque perdomuit. Ab eo diueribrum pra?liorum cruento exitu,magnus Aethio^ pumnumerus, communicata? perfidia? pomas dedit* Parsverd eorum ferme tertia compedibus eft reuincla,vt qui nufquam ipfum vere libertatis bonum experti,emptiquepretio fortibus dominis feruire condifcerent. His rebus geftis Caythbeius plenus gloria,&T apud noftras gentes pari virtutre atque fortuna? llluftri fama^ Sulthanorum clarifsimus euafit. Nam is eft qui externa? amicitia? appetens ad proferendum nomen Laurentio Medici Camelopardahm dono mifitJd animal praealtis anterionbus cruribus,cum humiliora terga, breuesque fuffragines haberet, ceruinumq; caputab erecla rigidaq-, ceruice, duobus infigne corniculis dorfum eius candidis in orbem maculis in ruffo colore difperfis, mire variegatum fpeclaretur, vti prorfus innoxium, non Etruria? modd,fed toti Italia? diu mirabili fpedraculo fuit, vtpote quod ab ipfis vique Romanis temporibus Italia non viderat, quum in extremis Aethiopia? regionibus ad Nili fontes difFicillime capiatur. S&* mili quoque munificentia? ftudio pauld ante ad Galeacium Sfortiam Ele^ phantem perdomitum,cV Tigridem oblongis atris virgulis maculofam,ab infita feritate terribilem dono miferat : quas belluas pidura elcganter ex^ preffas in arce Mediolani hodie etiam fpecFamus. Ca?teriim fenefcentem Caythbeium Dultibes vxor Arabici generis, ideoq'ue ambitiofi fpiritus mu lier,perpetuis adhortationibus perpulit,vt Mahometem filium imperrj ha> redem relinqueret,antiquata fcilicet ea lege,quafilius patri fucceflor effe ve^ tabatur,quum Aegyptios reges vetere maiorum inftituto nequaquam ob- feruata fucceflione liberorum , fed communibus equitum fufFragns creari mosfit;eadem pene iuris formula, qua Roma? flimmos Pontifices a Sena^ toribus in Comitio creari conftat. Nec defuere Proceres, qui ab impu- denti adulatione Regina? confilrjs afFentirent, multa vtique corrupti laiv gitione, quum eiFent ex eo numero,qui nullam gratia? fpem pro fe in comi^ tijs habituri viderentur, extraque fortem petitionis pofiti melioribus,vt ia?^ pefit, tanti prineipatus fortunam inuiderent. Itaque primarum claisium principes abrogata comitiali lege ,nouum decretum intulerunt, ad nutum imperioia? 8C fatagentis Regina? promulgatum, quod non inepta axjuita> tis &C exempli ratione, cunCtis fere probaretur . Id non erat omnino abfur* dum, quoniam fortifsimo principi , atque optime de Rcpublica merito, 8C a?gre conceptum ex fenecFa? vitns morbum fuftinenti, adiutorem dan^ dum cenfebant, qui ingentia curarum pondera in patre,recentibus viribus fubleuaretjficuti antea maiores fuos Saladino Sulthanici impern condirori ad honeftifsiraum pofteritatis exemplum tribuifle merrnnerant* Nec mulco LIBER III. 173 multo pdft Mahometem viginti quatuor annosnatum ab eximia pietate, patris adiutorem, Sc confbrtem imperrj nouis appellationibus falutarunt» Sed ab exceflu demum Cay thbei, qui damnata? quorundani procerum ru^ moribus adopnonii non diu fuperfuit, Mahometes non multum ea inau^ {picata haereditate la?tatus eft. NamMamalucchos dolore erepta?fua? fbr^ tis,interrupta?que pra?rogatiua? iniuria perculfbs, dira inteftini belli rabies ita inuafit, vt Mahomete interfe An fubito oppreffa ^Aethiopum ferutlia bella? Sed nec adhuc tanto fama conter.tus honore Muneribus placet Italtam penetrare , fuaque Laudefruijmagno fic yeBa per aquorajhmptri Bellua j quam prifci coniunHa "Voce Camelo- fPardalim appe/lantj gemtnum cui Vertice comti Fulget, tyinfigni dtfltnUum tegmine corpus, Feltx tlle quidem cunElis qut cognitus orts ISlon Yttam ferro amifit, fed morte quieta Et natus Iacrymans pojuit fita membra fepukhro; P 3 174 ELOGIORVM Matthias Corumus rex P A N N O N I O N inuictis modd armis, fed magnitudine animi, admi-- rabilique virtutum omnium concurfu Matthias Coruinus Pannoniae rex , cunclorum fuae setatis Regum decus fupe^ rauit* Patrem habuit Ioannem Hunniadem,fecundis pa-< riterac aduerfis, ducem, omnium qui cum Turcis arma contulerint, longe clariisimum; vtpote qui Turcarum ful- mineus terror appellaretur ; quorum magnam multitudinem in Belgra^ di fofsis proftrauiiTet ♦ Is natione Semidacus 8>C Valachus, duos habuit fi> lios Ladislaum cY MathiarmLadislaus, qudd Vldericum Ciliae Comitem regis propinquum , qui capitales inimicitias cum Hunniade patre femper exercuerat, apud Albam confodiflet, a Ladislao rege (ecuri percuiTus eft, Mat- L I B E R III. 175 Matthia cuftodia? tradito , abductoque in Bohemiam, vt ibi de ttobilifsi^ mi adolefcentis fupplicio , extra Hungarorum oculos confideratius atque liberius decerneret. Nam tamctfi Matthias eius ca?dis confcius fuifle puta» batur , qudd tamen interrecli Cilienfis cruore manus minime polluiflet, nec duodeuigefimum atrigiflet annum, plerofque Procerum ad miferi^ cordiam commouebat, quum vnica proles Hunniadis interitura credere- tur ; Quid enim eius viri memoriae ab Hungarica gente, vel gratius, vel honefhus perfblui poflet, quam fi eius fbbolem a teterrima nece ieruarentj quum ab Hunniade fe toties feruatos , Turciciique trophscis nobilitatos efle faterentur K Eo modo fluctuante Rege , fata viam aperuerunt , qua captiuo Sc faeuam fecurem expe puit Georgius Pogibraccius , qui vigore animi , clientelis, atque opibus, Procerum erat potentifsimus, Canerum morte Regis audita Michael *ZjU lagus , Matthia? auunculus , apud quem erant veterana? copia? , qua? fub Hunniade ftipendia meruiflent, cum matre Matthia? Budam contendit* Quorum aduentu Hungari Proceres permoti matris lachrymis , praefen- tiique exercitus ftudio Sc viribus adducfli , commendante Hunniadis fb^ bolem Michaele , extemplo vel vincTrum adhuc cathenis apud Pragam Matthiam, Regem deelararunt,mifsifque legatis a Poggibraccio poftula^ runt,vt fibi Matthiam redderet, quem publico confenfu Pannonia; regem {alutaflent* Nec mora Pogibraccius confilium expedit, obtemperandunv queHungaris ceniet, qudd putabat confirmando nouo regno nihil fibi fore opportunius, quam fi Hungaros eo beneficio obftringeret, Sc Bohe^ mis confbciaret* Itaque non cathenas modd detrahit Matthia?,ied ei ad certifsimum amicitia? pignus filiam defpondet, Sc tradit;ornatumque Re> grj cultus muneribus Buda? regnaturum dimittit» Fuere qui exiffcimarent aiPogibraccio regnum arFecT:anti,venenumLadislao pra?bitum fuifle,cuius vxor,qua? Caroli quarti Caeiaris,Bohemiarque regis neptis erat,vterum geftaret. Ea partus expectatio ciuile bellum in Hungaria excitauit,graue> que negocium attulit Matthiae , quum de regni pofleisione cum Regina armis contendere cogeretur * Sed poffc editum infelicem partum , Regi- na contentioni finem fecit honeftis conditionibus , legitimeque demum antiquo Regum diademate apud Albam coronatus eft; fic vt regnarit fu^ pra annos trigintafex , occupatus femper nouo bello,quum perpetuis,S£ inuicT:is armis vndique fibi ampliisimam laudem Sc gloriam parandam exiftimaret ♦ Non fuftinucre ardentis Ducis vim Poloni, qui arma Hun^ garis inferre aufi fuerant ♦ Hsec eadem Germanorum robora perfregit, quum Auftriae Viennam Federico Ca?fari adimeret, Valachorum exer^ citum ancipiti prelio profligauit,quo ipfe fagitta vulneratus,fed plane vi> ctor difceisit* Binis quoque prselrjs Turcarum ab Illyrici limite irrum> pentium audaciam ita contudit atque reprefsit , vt Mahometes eorum imperator , omniumprope gentium victor , fucceflbrque eius>filius Ba^ iazetes , a?quifsimis legibus pacem petierint ♦ Gefsit adtierfus Slefi* l76 E l O G I O R V M to Hungarici regn. hmite <^'^. *;4_nio dlgnus videtur,qu6d phxafpeclarentur ^^^SJj^^Hlrfw ^ ^ tranfmifs.s aux. ns «*««UF ^ poltquam inuifti ante.perc.na- nis occuparant, hberafle cxiitmwr p os P X £ Matthl_ prx. cfsimeque rcfiftentes pfa d mui deditione poft egre- feftis pugnacfs.mum , V^, , Eminebat in Matthia gios mukarum erupt.onum *^<^£__ quum rmm bellicarum Neque emm Regem omn,s gener.s & hterarum .n^ ^ ^ ^pifd pofTe prxdicabat, aut Ducem omnis *catis infticuta militia: , ipfaque n.fi literarum prachdio muttttf > , om do £a documenta, qua: magno vlu. militi* toreiu, _» veterum exemplis le- Jore experiundo percip. "^J^^Sffli ^ *> Regiam ge„do facile U nobil.onfm e- fibi virosafcuerat ^n ?s quorum confuetudine legendo & difputan. tiam arcum laude f^VM^^M enim ocn e grauifsimis oo do,mirum in modum f^™*^ a„Lfbus impende- bat.multufque vdeba ur ^ , Forum verd Buda: pr*. tcrrente fumptu rerermsim * aui ex Italia prscferrim certis.n- C£lle„rium J«*gj£gSSSSST^Kto Budse ver* virturis do- uitati hofpitak diuerforium cunffis gentibus patebat . Q-uando^"10e™ _______ proprium munus efle duceret. Inue- l.beraliter «^^^£?J^L domefticum , Hurtnic* gentis xcrat toti prouinc * tah as ar , ua ,R lum « plumbeo ntores ^.^^SpT^didu» reddid.fle Pannon, faterentur. aureum,deterfaque ruby P florentifsimus , quumv.geret, a; Hac ^g^:i_y Turcas, & tetifsime pranfus «G gnaretqueanimo mgen S d ^ mt£r let.Bolanumque Venecum Jegaiu _ correptuS expirauit, anno a> facra folennia perornaiTet, repente «^«^ f tacs quinquagefimo ^f^^gZ^^ cdebriud d.catus eft. c_j_icuh mei in a„gulo Laurent.an* do pidafqu* in mufaeo noftro confpic.tur; ANTONII THEBALDEI» £ormm breuis bt paraU firuitutis incommoda vitaremus, quiajs , qualem in retle confiituta tffepu* bltca aeque boni malique ciues optattfitmum ef* fe confitentur. E L 0. 179 ELOGIORVM L I B E R I I I L CarolusVIII Galliae rex. R I s hoc oeftu cV armorum cultu Carolum Gallicc Re^ gcm eius nominis OcT:auum5Alexanaer Poncifex fn mo> le Hadnani pingi iufsit , quum Rex ipfe pictori fe expri-> mendum accurate praebuiiTet.Is Ludouico vndecimo pa^ tri fuccedensjdeficientes ab fe Britones armis fubegit>ca^ pto in acie Ludouico Aureliano atque in carcerem con^ iecto , quem certa iuraRegrj fanguinis ipii fuccefforem defhnabant* Ab hac vi dnud cant bc I ^ fubitdpcrcurrcns.quan quc Carolus vehement. .mpetu 1 ia Italica: difciplin:E plu. tum Gaih «i^» infdtia atciu£ auar a fup" nbus prxlns O"io reftinfta perieraf,fic,vt ncmo ducum «u riorum ducum , aut longo oc.o r » r teftarctur. Quo Vltl° ac' m.btumfi.p^ ddit.vt facle GaUus hondtump f ,fo Pandulpho Petruc- do,vendicaite m liDerraio" « incundum compuht , Ge> ue(fti in Vrbcm ^«^^S£S*n fibi tradere cocgit qno #?Kl3S confedco Aragonio bc.lo prxd.ca. aduitorc .n ^raM™ .V faidtate cuntfa obma ftementis perculfus bat. Qua ^fitata Ga ^ mihtari laude aufus.ita dcfpond,t Altonfus,.dcoquc mhd pro pnm extemploque cum reg.a animum , vt Ferd.nando hl.o ^ fi . hoftium impetu vn- Gasa in Siciliam profugeret;co R^nodue demum toto, ocifsi^ me pelleretur. Obltupuere ltat.m 5 . vl ,n vnum fum cuncti principes s vfque adec "nfpirarent.Sc arnra con. pro pubhca ^g™^ g b^tis Carolus Campanis.Bru- «* GAM°; l^^X^ vaS^piarul prxfidio confirmatis^di gures fuperato Apenn.no, a a r » conantes> cruento edito prxho .ta aanas copias.eum ^w^T^JftalU6.-tusin Galliam redi^ ret,neeltahc. belh obhu. cerett 1 Aurdianus occuparat.Ferd.nan. co Sfortia,reft.tutaque e. N°uam>lua™ m ,onoo ^out bello : eo ta> ,„en rerum ex.tu , vt G^*»mu» £ 1 ft Neapolim cepe. cafibus interirent , & ,pfe demum ert>° anno pol q ^ r ta ra,,apud Ambofiam opp.dum, ex ludc vf inti f celialfubito animx deliqu.o ^ffl^ datum°eft,qudd tem,imPerauit decem. «^"«^8^ oe.o apud Allobro- intempeftiuis anror.bus dcdnus , en^uatulqu e ^ ftr^ gum diffluentia longo luxu ^PP^^"™" ™ ^Maximllianl Cxfaris fi> re nolucrit.rePudiatamque con.ug.o Margarnam iax ^ L I B E R I I I I. i8i fiam ab fe expetitam,de(ponfatamque,ad patrem remiierit, vt AnnaBri-» tannia? citerioris Reguli filia harresque maiorecommodo duceretunqudd Reges nullispudons potius,quam commodi priuati legibus obediant* Landrianvs Mediolanenfis* r Impiger aerias Carolus durri tranfdit yflpes tpartkenopen Hnfto dum petit enfe feroxi Horruit illum omnis bello clarifima tellus Itala,Z? inuihlifrena fuperba tuliu ViBorem fed ne hunc oeterna fecla Ytderent TSloHra ducem}ante annoi inuida morsrapuiu Vitellij Fratres. A C vna latiore in tabula Vitellrj quatuor germani fra> tres cum fene patre conipiciuntur, quos admirabili media* setatis vigore,atque illuftri bellica? laudis fama florentes, inuida virtute ante diem immitis Parca furripuit.Hos Ni^ colaus pater poft longam contentionem eiecT:o Iuftino ac- mulo , atque eo demum interfecto , in patria Tipherno nort obfcurx potentise principatum adeptus,in difciplinam Virginio Vi> fino tradidit, qui tum Romanorum Procerum fplendore domus,cV muL tis militia? partis honoribus erat clarifsimus. Qui liberorum animofa pro> le atq*, ea emxe ad fummum militise decus contendente,plane beatus fenex pater videri potuit , quum excedens vita, familiam certifsimo militarium iuuenum prarfidio confirmafle crederetur , nifi occultior aliqua vis fati a- dulta? iam virtuti indignam atque inexpeclatam perniciem attulrtTet.Pra^ cipiti namque impetu fortuna in Vitellrj nominis ibbolem incurrens, ex breui interuallo fingulos perculit atque proftrauit : miferabilem herde iri modum,quartdo partim fcedajpartim ignobili morte conciderint* i oannes Vitelli 1US. ! O a N n e s fiquidem natu maximus , quum ad Auximum [ Piceni vrbem in oppugnatione veriaretur * immani tormento |!j difcerptus interrjt» 3 182 ELOGIORVM Camillus Vitellius. ^^^M^SSff^A M I L L v s huic proximus,in Apuha Circellum oppi^ "^glSte) dum appofita icala confcendere Sc capere contendens,mo lari prope lapide fuperne deic talfe feuerior 8c fa?uior,qudd dormitantes vigiles impune interfici,8c" fclo- pettarrjs hofhum captis erui oculos, cxf pra?cidi manus iuberet,qudd indi^ gnum efTe videretur, fbenuum fa?pe nobilemque equitem ab infimi ordi^ nis dcfpicato pedite inulto vulnere profterni, Nondum enim inue&o ex^ ternarum gentium cruento more,Itali milites fanguinarfj cV multae ca?dis auidi effe didicerant ♦ Paulus hac virtute difciplinaque prouectus,quum Venetas copias in Apennino profligafTet, Pifanofque egregie mam tuen^ tes libertatem,aliquot oppidis expugnatis conterruif!et,eorummcenibus tormenta admouenda efle cenfuic Sed eius conatus, quanquam vehemen- tiisime cceptus?eum habuit exitum,vt maligne obtreclrante collega Ranuc^ cio Martiano diiparis dignitatis atq; virtutis duce,perfidiofa potius quam neceilaria cefiatione a femicaptoStampacis propugnaculo retraxifle tormen ta crederetur; quafi eius vrbis fubacfae la?titiam Florentinis inuideret; ina^ nifsima quidem finpicione , quum indea probo auidoqj veri decoris duce perampla triumphi laus peteretur» Itaque a pra?potente faclrione ciuium,. vrgenteque Ranuccio, perfidiae accufatus , vir infbns captus, praecipitique iudicio in curia fecuri percuflus eft^quanquam vel inufitati generis tormen ta adhibita, in acerbiisima quaeftione nihil quod integritatis famam laede^ ret, elicere potuiflent ♦ Eo enim fupremo malignitatis decreto concidit* quod viri fu(picaces,8c" Reipublica? caula maxime faeui fad:iofique,imme^ rito tortum nequaquam ex tuto dimitti pofTe iudicarent, Sed eius imma> nis iniuria? vltor poftea zxtitit Alexander filius,quem hodie patris ^quan- tem laudes , & Hungarico Sc* Germanico bello clarum Italia inter paucos duces adnumerat* Antonii Franciscj Rainerfj* Vrbis yt ingrate [ceius^ YiBricia Pauli Audut immiti colla rejetla manu Scipiadum maior{Iua quid benefaSla Vitelli Quid "Valuere mea l ah dixit?Z? ingemuiu vite y L I B E R III t »5 Vitell ocius Vitellius. | T Vitellociunt immanior vis atque £euitia Ca?faris Borgix fuftulit , quum is cruentiisimo homini, perfidiofo aftu ex re^ \cmti defectione in gratiam receptus apud Senogalham fe m credidiflet» Ibi enim fimulatione colloqurj mibtans perdu> | clrus in domum cum Paulo Vrfino focero,Franci(coque Vr^ firto Grauinae Regulo , Sc Liberotto Firmano,ad eandem necem deftina- tis* flrangulatus interrjtjmeritas certd iure pcenas pendens^qudd fe a fan-» guinario,nefarioque tyranno iyncere in fidem receptum imprudentiisimc putarit; quanquam ea reditus leuitas exitio cuncftis futura ab ingenio Pau^ li (bceri largitionC prbmifiiquc corrupti Vitellocio improbantc emanaiFe credatur* Vitellocius primus in Italia Germanica? difciplina? phalangem peditum ex Tiphernatibus fuis infhtuit , quibus Sc haftas,cV fecures,fer> reaque pecl:oraha,cYgaleas,externorum imitationc tradiderat^ordinauit-» 186 E L O G I O R V ;-M que vt denfataade procurrere, confin^e,regrediquc,cV decurrere in co- clcam , nihfl perturbatis ordinibus condifcerent j cutus phalangis inuiclo robore fretus,pauld ante Vgonem Moncatam Borgiae Ca?faris ducem,in Vmbria profligarat; 8 Humant generts pernictes^atque hominum lues> jlt non te latuit qutd fugiens C queopibus florentem in Republica principem reliquerat, hac militari fpecie thoracatus SC prolixe comatus pingi vo luit. Nam tum viros radi fblitos non decebat barba , con-< trarioque more noftro , capita pralongi1 crines adorna^ bant. Multo enim iuuenta? fcruore alacer, robuftos,ge^ ftandisque armis habiles artus equeftribus lpe(ftaculis ad bellicam imagi> nem oftentare, aduerfis ia?pe haftis in ludo concurrere, variaque pugnae fi-» mulacra edere erat(blitus:qubd ita ad popularem gratiam expediret, fiau ti patrem cV patruum cum praxlara laude feciife meminerat» Verum hxC ftudia quanquam digna eflent eo iuuene, quem palma? decus accenderet* eum tamen aliquanto longius quam oporteret , a ciuilibus officrjs abftra^ <1 4 m E L O G t O R V M ^ebant a quibus fecus ac pater iufTerat,ita abhorrere videbatur,vt fa?pe ve^ nationi falconumque aucuprjs,ac amatorrjs vanitatibus occupatus, a&io^ nes Magiftratuum inipicere negligeretjalloquia ciuium faftidiret, Sc con^ temptu quodam rard intraret curiam* Quibus moribus fiebat,vt paterna? modeftia?, Sc Etrufca? frugalitatis obliuifeeretur, obiterque fuperbia? Sc lu^ xui, atque itemlibidinibus quibus ofFendi ciuile decus pofIet,propalam fe dederet, quum honeftas quafHam familias afsiduo atque licentiore matro^ narum cultu probrofas effici nonnulli fufpicarentur, Sed haec grauior ca> teris labes,qua? proterui atque intemperantis famam premebat, cito defer- buit ex nuptrjs ledriisima? vxoris Alfonfinae, quam ex Vrfina gente duxe^ rat;conciliante id coniugium Clarice matre vt ex eadem orta familia.Erat Petrus ingenio patri difsimilis, vti ia?pe feroci, Sc tum maxime quum forte meracius biberet, acriter ad iracundiam parato fed quod amoenitate Mu> farum Sc Muficis concentibus cito molliretur, Sc qud luberet , facile fle- (fteretur* Nam i Politiano pra?ceptore inftitutum erat domi certamen E^ trufcorum Poetarum , quo non obfcura laus , fumma iocunditate qua?re^ batur ; quando alternis dicerent , &C ad pares numeros refponderent , qui extemporanea? facultatis plaufum a circumfufa audientium corona pete» bant* Latinarum namque Sc Gra?carum literarumftudia, ea tempeftate Florentia? vigebant,ita vt arguti iuuenes Etrufcos rithmos peramcenis flo^ ribus adornarent. Hos mores opima pax ferebat, atque his pacata ciui-' tas honeftifsime la?tabatur;fed vbi e Gallia terribile clafsicum concrepuit, non temere conceptus pauor totum inexperti iuuenis animum occupa- uit ; fic vtfacile in cofilio longe omnium grauifsimo fcede fatifceret, Sc ciues antiqua? memores libertatis ad priftinum odium, cV in fpem excutien da? feruitutis erigeretur. Erant tum Florentini Aragonrjs regibus fcrde^ re coniuncli , Sc cum Alexandro Pontifice fentiebant . Ingruentibus autem Gallis, focius aderat Ludouicus Sfortia diu antea pcr legatosPe-' trumab Aragonns diuellere conatus. Sed Petrus ita comprobante Ci-- uitate,cenfuit ius fcrderis non efle violandum ♦ Quo dccreto Sfortiam vehementer ofFendit , quoniam aftuta eius confilia ab ancipitijmaleq^ue fido ingenio , fibi deteC proculcandem daret*, verum vt fliper^ bi Sc comminantis fibi Alfonfi ferocia,infenfifsimi regismetu frenaret* Itaque Petrus repentina per Luneniem agrum Gallorum irruptione per^ territus, fera? pcenitentia? confilium fumpfitjob id qudd Ferdinandus AU fonfi regis filius, in Aemilia alteram Gallorum Sc Sfortianorum manum minime fuftineret,&: clafsis Aragonia Liguriam improfpere tentaffet , Flo- rentia profectus adSergianum defcendenti Carolo obuiam iuit, vthone-' fta conditione propofita pacem impetraret. Sequebantur eo tempore re^ gem plane vidorem Laurentius Sc Ioannes Medicei, Petro lnfenfiisimiho ftes qudd ab eo ex leuifiisimis ofFenfionibus in exilium ad:i fuiffcnt, Horum defperatione proceres Gallos ab fe alienatos Petrus reperiebatmeque aliter ab rege in amicitiam recipi poterat,quam fi arces cuftodiendas regrjs pra?fe^ dis traderet,quas erant quatuor, Pifana, Labronenfis, Sergiana, cV infra lu-- cum L 1 B E R I I I L 189 cum Feronia? Petrafan&enfis. His obfignatis impetrati fcederis tabulis, Florentini ciues qui in ea legatione ad regem,Petro collega: aderant,vfque adeo animis exacerbati fiint, vcapetro Rempublicam priuati commodi cauia prodi dich'tarent,cV in eum concordibus confilrjs confpirarent, Nec mukuminde Petrus confe&o eo ilegocio,quum ad exornandas a:des,qui- bus regem exciperet ,Florentiam redrjflet, 8>C ad Decuhones afcendere vel^ let, a Iacobo Nerlio Curia» ianua eft prohibitus» Qua infblentis facti acer^ bitate perculfum,redeuntemque domum,populus fublato clamore,8c~ con-- iectis lapidibus vfque adeocontumeliose infecutus eft, vt vix mentis com- pos euadendi fugiendique tumultus confilium expediret , 8c fancli Galli porta principatu, patna atque penatibus vnius horx momento excidens, fele efjceret, Bononiamque perfugeret, tanta trepidatione , vt vix Iohanni Cardinali fratri, quicucullati habitum deiumpferat, vt fefe occultaret,ela^ bendilpatium daretur.Errauit in exilio intcgros decem annos,fiepius coiv tumacis fortuna? fua: fallaaisimos nutus expertus:vnde ei reliqua?opes ab-- {umpta?,cV multum a?s alienum contradrum eft, oppigneratisfcilicet Alfon finae vxoris dotalibus bonis. Nam ab initio Virginius Vrfinus, quum ac^ cepta in ftipendium pecunia eum reduchirus , ad Rapolanas aquas vique perueniflet, commutato repente confiho, in Apuliam fe conuertens,fpes e> ius infregerat ; biennioque poft Liuiani audacis beniuolique ducis confi^ lium fecutus,ad Romanam portam ita copias fignaque promouerat, vt ob^ ieratis repente valuis exclufus , irrito conatu regredi cogeretur,eo quidem grauiore detrimento, qudd propinqui aliquot ciues , Mediceique nominis ftudiofi, tanquam hoftilis eius acceflus confi:rj,capite pleclerentur* Promif' fis demum Borgia? Ca?iaris ad repetendam patriam perducftus , quum ille exercitum ipfis propeFlorentia? mcenibus admouifiet, non modd conce^ ptam ipem , votaque eius fefellit , fed exiftimationem exulis Sc falutem in fummum periculum coniecit* Qudd Borgia male fidus , rebus clandeftine compofitiSjinter conditiones,Petrum tanquam hoftem iudicatum Floren^ tinis expetentibus traditurus efle diceretun Nec multo pdft Vitellocio e> tiam adharfit, ex nece fratris Florentinis inimicifsimo,quum is occupato A^ retio bdlum intuliflet, Sed eum terrorem valida Gallorum auxilia ab re> ge Florensinis fbcrjs mifla ita fuftulerunt, vt Petrus eandem aduerfi cona^ tus fui fortem tulerit,viq; ad Gallicum bellum,qudd Magni Confalui vir^ tute ad Formias parta vicforia confecftum eft. Erat tum in partibus Gal- lorum Petrus, qui proftratis fcedeque deletis partium coprjs,vt fe ad Caie^ tam periculo eriperet,quum onerarium lintrem confcendilTet, 3c fecundd Lyri amne deueheretur, in oftio fluminis fummerfus interrjt : nauigium tormentis cumulate onuftum , facile abforbente irato mari , quum impetu tumentis amnis allidentes dccumani fludhis contrario repercuflu pulfaren- tur. Hoc ignobile mortis genus ei meritd accidifle plerique exiftimaue-- runt , qudd in morte Laurentrj patris, Leonium illuftrem medicum , in^ dignum prorfiis ea immanitate , vt de infelici curatione pcenam exige^ ret,inputeum praxipitafle crederetur. Reliquit aufpicacioris fortuna? ha> redem Laurentium filium , quem a Leone Pontifice patruo , eie&is FeL trfjs , Vrbini principem conftitutum, fed non diu eo munere laetatum vv ( I9o ELOGIORVM dimus:ex quo genita eft ha?c Catherina,"quam hodie eruditis moribus ex' cultam,&: la?ta? prolis fcecunditate perbeatam in thoro Henrici optimi re- gis Gallia? confpicimus» Anoreae Angulu Quisquis es armatam effigiem longamque ferocis Medicei iuuenis /ujpice cjfariem; Huiusenim Lyris tantum Je funere tollit Gallorum, quantum clade fluit tumidus. Et magni Yirtute patris Laurentis,Etrufcum Amus pacatas in mare yoluit aquas. Huncgemini decorant fratres^ queis Tybris amcenm (p&ntificum tttulos Jacraquejceptra deditl Summijitque Vmber nato Jera colla Metaurus, . jyunc neptim ^hodantiSy Mofa , Ligerque colunt. Chriftopnorus Columbus, V I S non miretur hac honeftifsima fronte hominem , qui inufitata animi magnitudine portentofbque immenii in> genrj vigorevaliierit, aipero ignobilique Arbizolo Ligu^ ria? vico iuxta Sauonani, nafci potuifle C Hic enim ille effc ChriltophoruS Columbus, ftupendi alterius 8c nullis ante feculis cogniti terrarum orbis repertor: quem profeclo be^ nigna ialutarium fyderum conipiratione natum fuifle exifhmare fas cft, vt incomparabilis Liguribus honos , eximium Italia? dccus, 8c pra?fulgidum iubarfeculo noftro nafceretur, quod prifcorum Heroum, Herculis, 8c Li- beri patris famam obicuraret, Quorum memoriam grata olim mortalitas arternis literarum monumentis coelo conlecrarit, Columbus a prima ado> lefcentia diuerfis nauigationibus patrio more deditus,cuncla emporiaiinfa- las, littoraque mediterranci maris peragrauit: 8»C vti erat Geographia? ap^ primc ftudioms, curiofi ingenrj neruos omnes contulit ad contemplatio^ nem earum natura? rerum 8»C regionum, qua? terra? globo continentur,a> dedpertinaci fpiritu laborecjue, vt ex aftronomia tropicorum, a?quatoris^ quecxT climatum meniuras, totiusque item nauigatoria? membrana?,cV Ma^ gnetis vmm exadi(simeperciperet,inflammatusque ftudio atque admira^ bili cupiditate explorandi Oceani raperetur,vt pofitos columnis Herculeis terrarum limites irrideret, Nec inanibus conieclruris alias omnino terras ad occidentem Solem extendi pra?dicaret , quarum Plato ipfe , 8c Seneca, 8c plerique alrj Gra?corum 8c Latinorum nonnulla expendenda Cafoao^ graphis argumenta reliquiflent* Ea quoque fpe Columbus magis ac ma^ gis implebatur, quod pauld ante,patrum noftrorum memoria, a viro Gal^ lo, cuinomenfuit Bethancor, Infulas Fortunatas, 8c aLufitanis Hclpe- ridcs,vltra Viride promontorium repertas efle didicerat: fuperatumque demum L I B E R I I I I. 191 demum eifct Hcnrici Lufitani rcgis claiTe^extremum iSthiopia? promonto^ rium, quo J Rona? fpci nomcn tulit, vltra Capncorni circulum Antarcftico polo fubiectuim Inuidebat protecfto hanc gloriam externis gentibus homo Li.^ur,elatopertinacique ingenio,iniquc fcrens Ligures,qui inueterata na> uaiis Jifdplina? authoritate Sc lauJe cunctas nationes anteirent, pra?occu> pato ab alrjs aufu, occafione ingentis paranJi nominis fpoliari* Hxc eius vota aliquanJiu Jelata aJ reges,cV femper reiecla, aJ extremum Hiipania? rex Fer Jinan Jus fic impleuit , vt aJJuctus perleuerantia peritiisimi homi^ nis, quinque naues ab ie impetrari pateretim Quanquam i J conccJen ddz expeJitionis munus,plcrique non periculofum moJd, feJ plane infmum 8t" impium effe pra?Jicarent, vaftifsimis Oceani fiucTibus naues <5e" Hifpa-- noshomines committi a J libi Jinem vani Liguris Sc Jecodroris, qui vitae {\i2e iacfturam parui Juceret:fi in eaJem pericula multi ipfb peritiores nau^ ta? , fortiorefque homines per Jucerentur > Itaque Columbus cum paulo minus Juecntis hominibus Hifpanici generis e GaJibus foluens,inter oc> ciJentem atq,- meriJiem curfum teunit,aquatusqueapuJForcunatas OcTo^ i92 ELOGIORVM bri menfe in dextrum vela flexit,&: iulcaco per multos dies Oceano , nuk quam apparentibus terris,con(pira£i'one nautarum pene oppreflus efbcum peregrini vnius amentia? vniueriam omnium falutem , defperato nauiga- tionis exitu minime credendum arbitrarentur:quando infinitus pateretO^ ceanus,necfufFec1:ura eflent alimenta , fi fero pcenitentibus redeundum in Hifpaniam efle decernerent.Sed eos vel atrocifsime confternatos facramen^ ti militaris fxuere admonuit,quo regi fidem dediflent, fe nuiquam ab au- thoritate imperioque ipfius efle difcefluros:multisque rationibus oftendit, certam eos proditionis pomam in Hiipania fubituros,fi temere mmmicom modi, fummseque gloria? ccepta, Sc feliciter ad finem pene perducla, timi- di tate inani, aut importuno incerta? mortis horroreperturbarent.Vix dum focrjs naualibus pacatis, Sc ad officium redeuntibus,Columbus volantesa- ues confpexit,pra?dixitque non longe abefle terras,e quibus illa? euolaflent* Nec eum fefellit opinio: breui enim peruentum eftad Infulas fere innume^ rabiles , maximamque earum adeuntes, valde nemorofam, Sc lufcinrjs , SC pfitacisrefertifsimam, fed humano carentem veftigio , Guadalupeam vo^ carunt. Inde perpetuis prouecl:us Euris,atque his vno tenore perliantibus, fecundilsimo curlir, qudd nufquam fluctus inter fe refringantur, ad infulam ingentem, nomine Hiipaniolam peruenit. Ea diftat a Gadibus rudi fuppu- tatione, miliarium Italicorum circiter quinque milibus , Cancrique Tro^ pico fuppofita, in longitudinem totaprofcinditur: refertque caftanea? folfj formam, magnitudineque Britanniam excedere perhibecur, Eius inlula? gentes Columbus blandis nutibus atque munufculis ad (e facile pertraxit, didicitque ex mulierum inauribus > Sc quibufdam armillis, auri copiam in ea reperiri , quum omnium rerum fegetisque pra?fertim fint inopes , captii- que ingenfj aded fimplices , vt literarum prorfus mediocriumque artium fintignari, vtpote qui nocturnos lemures adorent, quos nunquam vide^ rint,fed incrrare domicilrjs eorum noclru perfuafum habeant,qui arbitrivi^ ta? fimul Sc fortuna? cumfta bona pariter Sc mala mortalibus diipenfare fo- liti Utiu Horum lignea fimulacra incifbrio pyrite lapide vfi ruditer effin^ gunt, religioseque veiierantur , Zeminos appellantes vtriufque humana? fdrtis largitores. Hos populos tormentorum porcento afpecfuque velifi- cantium nauium territos Sc ftupefacT:os,facile ad venerationem Chriftiana? crucis induxit, foedereque icto cum aliquot pra?potentibus infula? regulis, cognouitmanare aureas harenas ex amnibus, qui ex pra?altis montium iu^ gis in Oceanum deferantur. Itaque contentus hoc bene aufpicato nauiga^ tionis initio, relinquere apudregulos ex fuis Hifpanos homines, totidem- que ab his indigenas mutua? fideiobfides accipere,reuertique inHilpaniam ad regem conftituit* A quo demum perfuld tanta? felicitatis gaudio, qua- drupio maiorem claflem impetrauit, vc reliqua fcrutarentur, aggregantf- bus fe ei certatim Hifpanis, tanquam ad certam pra?dam ex aurea gleba ire properantibus. Hac fecunda nauigatione Columbus, Amirantis regfjque pra?fed:i nomen promeritus, eas quas innumerabiles diximus infulas,par- tim dcfertas,partim ab immani Sc truculenta Canibalum gente incoli, Pi- raticisque eorum latrocinrjs cuntfta infefta efle didicic» li mortalium cruea- tifsimi atque efFeratifsimi humanis vefcuntur carnibus:nullumnumen ado-« rant L I B E R I I I I. 193 rant; nullum a?quitatis ac humanitatis ius colunt; conftuprant foede mares dC venenatis inftrutfti ftrattis remioantes in alueis vmlioneis lonoifsime prazdantur, Carterum Columbus recl:o curfu ab Hifpaniola ad occidentem pertendens, mfulamHifpaniola duplo maiorem apprehendit: quam prop ter longitudinem, ab initio continentem efle credideratjfed anfracfbbus zu us enormi flexu fuperatis integre circuiuit, 8c Cubam appellauit : pari au^ ri copia 8c fimplicitate incolentium Hiipaniola? perfimilem, atque inde demum in aduerfam ingentium terrarum 8c regionum continentem adAu ftrum fitam, Borea? flatibus appulfus tenuit* Hunc terrarum incogniti antea orbis traclum a?qua fronte feptentriones fpectantem, Sc introrfus fub aequatore fitum, aln Sanctae crucis terram^ alrj Pariam,alrj Darienem vario in loco vocauere* Columbus oftium immenfi fluminis fubrjt,quod ideo os Draconis appellatum eft,quoniam tortuofis vorticibus nauigia ab- forbere pofle crederetur* Eius terraegentes Antropophagos efle, nec vl- lis donis manfuefieri pofle compertum cftj veftiri eos verficoloribus pfita^ corum pennisj arcubus Sc ligneis clauis praeliari:noftrorum acies periculo facto reformidare, atque refugere in nemorofas latebras confuefle, confta> bat ♦ Tot aditis exploratiique gentibus Columbus, facftus mortalium ce-- leberrimus; non vno in loco conftitutis legendi auri oftlcinis, multifque ca ftellis ad prxfidium axhficatis, atrocis inuidiae ictus efFugere non potuit : Accufotus enim ab Hiipanis innata: crudelitatis 8>C auaritiac, caufam pro (e dicere coactus eft, felici quidem euentu, confutata amaulorum malignitate, quum ab rege gratilsimo atque iuftiisimo praefecturam Hifpaniolae fratri impetrarit;ipfeque non multo pdffc aucfius opibus,8t~ fua fama felix, quum tranquillefenefceret, in Hiipania obrjt, relinquens aurifera regna, auden- tium Hilpanorum virtute proferenda * vti mox euenit ad fummam Hilpa^ nia; felicitatenu Sic vt Columbus dignus omnino videri pofsit, qui a Li guribus praefentia potius quam vetera hodie mirantibus,luculentij(sima fta tua Genua? decoretun Iani Vitalis* Tu maris ISLottque^ jlequora nec tolluntur in altum ♦ Tu gentem incultam quarum yel pomtfera arbos TSlumen erat> Vel purpurens flos , Vel fons irriguus liquidts mananitbus Vndis; Formas Vera reltgione. Tu yitam humanam mftituis^ tu motrita i$ yrbes t 194 ELOGIORVM Stare doces opuletitas, Et parere grauidam non yno e femine terram, Et connubia iungere certa. Vnde etiam extremi Utis cum yocibus Indi Te memorant , patremque falutant. Salue nonhigurum modbyfed decus orbis} honbrque ]S(os~lri feclimagne Columbey Cui meritb louim Heroas dedicat inter £{ominis teterni mommentum. Afcanius Sfortia Cardinalis. S c A N i v s Sfortia, fenatoriae dignitms mpremum decus, quanto nunquam antea vel poftea fit vifum , ornatifsimo fa^ miliae delectu cultuque, officiofiisimi nominis authoritate,8c" rerum omnium apparatu opulentifsimo,ita expreisit Sc im- pleuit, vt multorum iudicio facrati viri exiftimationem atque amplitudinem fupergreffus effe cenieretur* Nam poft eius mortem obfb-» lefcente fenfim Pontifitia? aula? maieftate , conipirationeque inufitata qua^ rundam gentium eneruatis Romanis viribus, vfque aded iactata deiped:^ que eft religio,qua facraeopes nitebantur,vtneminem pofteavelmaximum Cardinalem ei a?quari poffe fateamur, Nam fi vnis diuitrjs, vnisque tan> tum fortunac muneribus potius, quam animi virtute Sc dignitate morum illuffcrium (acratos viros omnino aeftimandos Sc fufpiciendos exiftimemus, nemo fere Afcanio veniet comparandus* Lectus fuerat in fenatum a Xy^ fto Pontifice commendatione Ludouici fratris , qui Catharinam Galeacrj germani fratris filiam Hieronymo Riario Pontificis propinquo nuptui do derat> Inde Aicanius opimis facerdotiorum redditibus , ipfbque patrimo- nrj cenfii ditiisimus euadens, eum in Vrbe tenorem vita? inftituit, vt domo maximehoipitali, egenisque perbenigna , Sc erga omnes infigni praeditos virtute apprime liberali,fumma beneficentiae fama potiretur , efletque ali^ quanto principi propior,quam facrato iacerdoti, qudd ante omnia venato- ria? voluptatis Sc nobilioris aucuprj exercitationes regio fumptu ftudioque perpetuo tueretur» Hoc tanto nomine prouecT:us,diu facile printipem in- ter ienatores ie gefsit* Sed authoritate atque opibus, Sc noua denique gra-* tia auctior euafit ,quum ab excefiu Innocentij octaui Pontificis comitia re- xiiTet.Circumducfris namque iufFragrjs,ad Borgiam totum fe conuertit,env ptusque proculdubio profufilsimalargitione , vt ille omnium deterrimus pro optimo Pontifex renunciaretur, adhortator Sc author pra?clarus exti^ tit: quum nonnulli eius ordinis candidati, Borgia potiores repulfiun tulif- fent,qui Hifpanum occulte malignitatis fumma?que fimulationis hominem exitio cuncftis futurum,ftultifsime Pontificem creatum nequaquamfalfi va- tes denunciabant.Ca?terum Afcanius,qui domum Borgianam peramplaq; munera ex ea fuffragatione fuerat confecucus , aliquot pojft annos exitialis amentias L I B E R I I I L 195 amentice fusc poenas dedie. Nam Alexander , vt filium Caefarem Borgiam ad fummas opes proueheret, cum Galliae rege Ludouico in perniciem Sfor tianae 8t~ Aragonia* domus confpirauit , tanta immoderati animi acerbita^ tc, yt cunclos Italici (anguinis regulos expellendos auitis imperrjs, Sc ice^ lefla manu pernecandos fufciperet. Itaque Afcanius cum fratre Ludouico Gallicis impar armis eo eucntu in Germaniam profugit, vt ciim mox Hel^ uetrjs fretus armis Mediolanum repetilfet , Ludouico fratre ad Nouariam ab hifdem Heluetns fcede prodito , ipie coniecTius in fugam prodente eum pari perfidia Conrado Lando Placentino, ad Ripaltam Caftellum fupra Trebiam, Venetis equitibus traderetur. Exinde perduclo iam in Galliam fratre,quum aliquandiu Venetrjs pra?alto in carcere cuftoditus efTet, re> petente eum Ludouico rege inGalliam pertrahitur:fed triennio p6ft,qudd mortuus effet Alexander Pontifex, Romam a Georgio Ambofio Cardina^ le perdudus eftf quoniam maxime idoneus putaretur in toto comitiorum negotio conciliandis fuffragrjs.Nam Georgius non obicuro ambitu ad Pon tificatum afpirabat : iedfata Pio tertio Pontificatum detulerunt , fimul 3C r % 196 ELOQIO RVM celeritcr cripueruntipaucilsimis namquc diebus cxCefsit e vita, inftauratis^ que comitrjs Iulius fecundus Pontifex ei lufFecftus eft. Hic Afcanium Am- boOo fruftra contendente in Galliam abduci vctuit* qudd indignum eflet faccrdotem nihil tale meritum, paternique imperfj fortuna expoliatum in carcere cuftodiri* Per hunc modum Iulrj benencio libcr factus, ckfjriftinas reftitutus dignitati,quum ad repetendum Mediolanenfe imperium,ingen> ti lolertique ingenio confilia contuliffet , confcioque Confaluo magno , Sc Liuiano adiutore Gallis bellum moliretur, vencno fublatus triduo interrjt* co minus infelix,qu6d diri Pontificis teterrimam necem epoto temere ve* neno , quod conuiuis erat deftinatum, vidiflet. Eum aduerfus tot fortunac contumclias infracti animi laudem meritum , Iulius marmoreo fepulchro honeftauit , quod ad Flumentanam portam in templo Deiparae virginis conlpicitur» Pavli Amanii Cremenfis. H&c eft quam mira depiBam conjficis arte jfugiifta jfcamj effigies 7magnitlhus inquam Sfortiadx, cui non Vultu fortuna minaci Vnquamanimi effregit yires:eft Gallia teftis, Hadrtackque maris domim\ qua mente Juperbum Quam forti tulit tmpermm, captiuus i& hoftem Quam fe prudenti fieua a ditione redemit Confilio , ac tandem Italiam Vacuasque reui/it Summi Tontificis fedes, mento,quod pro infigni geftabat Mori arboris : quse idcnv co (apientifsima arborum cenfeatur, quoniam tarde 8c non prius germinet cV flore(cat,quam hyemis iniuriam effugo m,ftatimque tuto partu ocyfsime fruticet , quafi hoc ingenio fuo efle infi- tum indicare vellet,in omni actione nunquam propere,ied grauiter confi^ lia inire,atque ea ficuti oporteret,mature 8c celeriter explicare. Verum id poftea geftamen comprobantc euentu longe vanifsimum extitifTe vide^ mustquandoquidem ab tanta opinione prudentia?,nihil demum fibi fape- re fit vifus, quum exutus principatu, miferrimus omnium mortalium cla>* trata L 1 B E R I I I L : 197 trato in carcere pcrierit ; Erat eo mgm^ itiftm&d Ludouicus, vt omnem ingcnita? prudentijc vim , fubtili aftu,cV multo fimulationis artificio mu- nicndam arbicrareturrpropriaque item vota contegere,difsimulantcr men- tiri*fallere ex commodo, atque traducere fimpliciores homines, ex^difciph'- na officiocjue non infulfi principis effe putaret: quoniam adaperti Sc libe- rc fentiencis perfbna, inexpecftatis fsepe iniurfjs nimis expofita crederetur* Ca?teriim in eo vigebat facundia illuftris,nonnullis liberalis docftrinxprse- ceptis temperata,cV grauis, quam oris Sc corporis habitus apprime gene- roius Sc excellens rnagnopere commendarent:quibusdotibus coniundra e^ rat congreffus Sc alloqurj nunquam fucata facilitas , vt perhuntaniter re^ fponfa daret plena grauitatis Sc 2equitatis:in neminem iratus aut afper: vt> pote qui fubamara Sc ingrata his qui peterent,quodam (bbrije iocunditatis lepore mitigare confueffet, His moribus per multos annos aut fratris filrj tutor , aut eo demum fublato princeps appellatus , imperium cum infigni gloria dignitateque Sfortiarti nominis rexit , confilio potius femper vfus, rquam expeditis armis,qudd ex incommoda valetudine vir natura nec belli-» r 3 i98 ELOG IORVM cofus,nec acer, ab armorum exercitatione ftudioque facile difcelsifTet, dice^ rcquefbleret fcriptorrj calami,quam ferri aciem plerunque efficaciorem ha^ bere vim ingerendis adminiftrandisque bellis, qua? adpra?liorum aleam vel multa cum ratione deducfta , inopinatas (a?pe calamitates dimicantibus importarent.Quibus inftitutis atque confilrjs,quum arridente fortuna fin-' gularem non inanis gloria? fua? fructum perciperet, 8c foris prudentiae no> minemagnus 8c clarus haberetur,mire fibi placere poterat, quod ab initio tutela fratris filrj depulfus,& Pifas relegatus; ea authoritate redrjflet, vt ini^ micos,Ciccumque prxfertim Simonetam authorem exilrj capite damriaret, eiecloquedolis Euftachio vetere fidelique cuftode, Mediolani arce potire- tur, ac Heluetios cV Sedunos arroganter adDomoflula irrumpentes,cruen^ ta lllata clade reprimeret, 8c egregia demum cum laude ex Gallico bello poft fa?ua pericula honeftifsimam pacem fibi atque Italia? peperifTet: fupra id quod maxime decorum videbatur, principatus ornamenta 8c titulos a Maximtliano Cxfare fuifTet confecutus, Veriim vbi Carolumregem inv matura cV repentina morte lurreptum , quo cum tuta pax vigebat , ilii au> tem Ludouicum Aurelianumveteremhoftemluum fuccefsifle didicit,ingen ti metu pra?fagientis animi ita correptus eft, vt pauor qui ei fatalis erat,a?-- gre di(simularetur,fed nihiltamen in eo mentis rationem elideret. Omni fiquidemingenio atque ope celeriter contendit,vt ea iniminensab Alpibus clades auerteretur* Verum Drjs inuitis pra?fidia paranti omnia fruftra fue-* runt. Nam Gallus defumptis ftatimregrjs infignibus,auido atque antepa-- rato animo ad Italia? totius imperium afpirans, cum Alexandro Pontifice, Vanetoque Senatu exitiale toti Italia? 8c Gallia? maxime funeftum fcedus percufsit. Nec Veneti ca?ca proferendi imperrj libidine inducti , a fupplicc exorari potuerunt, quin accerferent ab Alpibus Gallos,ipfis demum cer> tam perniciem allaturos , quod apud Senatum recentis ofFenfionis dolor, qua ereptum fibi Pifanum imperiumquerebantur,plus valuiiret,quamBal^ neolana? pacis memoria,qua Sfortia? induftria, grauifsimi belli metu atque periculo liberati fuuTent. Quamobrem Ludouicus impio certe, fed necefc fario confilio Baiazetem Turcarum imperatorem contra Venetos concita-* re coa quo remotiora, 8c languidiora fore perfpiceret. Conatus demum eft cum rege hofte grauis tributi pa&ione pacem redimere, vt fibi tantiim liberisq; fuis paterni dominatus pofTefsio, iuraque relinquerentur.Sed has conditio-- nes, qua? dubrj belli pericula tollerent, 8c antiqua Aureliana? domus iura confirmarent,ab initio auribus libenter admiflas,rex poftea infblenterreie-* cit, quod vndique vim ac infidiatores in Sfortiam comparaflet , quos ille procul dubio non diu fuftinere pofTe iudicaret: in eius rei negocium enixe latagente Triuultio,qui peculiari incenfus odio,Sfortiani nominis capitalis erat hoftis. Is manebat in pra?fe gnoque tormentorum apparatu in Italiam mifsi, Sfortianos vrbe Alexan> dria depulerunt , foede profugiente Galeacio Sanfeuerino, qui adulterims Calatini L I B E R I I I I. 199 Calatini fratris literis , Mcdiolanum in mcdio ardorc belli perfidiose' fuc^ rat reuocatus : fic vt inopinata profedrione omnes fere copias defereret , Gallisque fccde relinqueret, cV ferd de fratris perfidia conquererctur . Eo nuncio Sc defccTiionc Calatini ad Gallos , importune terrefacftus Sfortia, ideoque confilfj facftus mops , propere" in fugam fe coniecit, qudd vndiquc perfidiam timeret : Sc tumforte Simon Horrigonus Infuber a?que perfi^ diofus Sc fceleftus ad interficiendum principem fruflra fummiiius , Lan> drianum a?rarrj prxfcclum trucidafTet, in quo expediendar pecunia? ratio omnis fita erat. Fugientcm cum liberis Aicanioque fratre Comenfcs re^ cepcrunc, apudquos concionantcm admirabili confrantia , Sc dc confi^ lfjs fuis mulcorumque perfidia dificrcntcm , ego tum puer maximc fum admiratus . Atque inde mifer, Sc a multis deferrus Lario emenib , Sc fu- perato Abdua monte, quem montem Graium hodie vocant, vnde Abdua profluit, in Germaniam eft profecftus , paucifque indc dicbus quum efTet ad Bolzanum in Rhetia , Mediolanenfem arcem nefaria proditione Ber^ nardini Curtfj clientis fui Gallo traditam cognouit } fimulque occupatam a Venetis Cremonam , pari perfidia tradentc arcem auarifsimo cuftode, cui Bataleoni nomen fuit. Dum in Rhetia Ca?farem conuenifTet,cx: dere^ ditu confultaretjinter multas belli deliberationes,grauem fibi pecunia? ia- » lia macure expediri viderencur. Itaque comprobante Afcanio,priu(quam auri ifiopiam fenciret,conandum fibi aliquid exiftimans, Heluetfjs Sc Gru fonibus inter fe foederatis , Sc mercenarfjs gentibus fe commific . Hi nanv que expeditas legiones , quibus eum reducerent, pollicebantur, qudd iam inuifum Infubribus Gallicum nomen efTe ccepifTec. Nec mora,adiuncfto tiam fibi Sequanico equitatu,ab Alpibus Rheticis defcendens,a Comen-' fibus,Mediolanenfibusq\rela?tifsime receptus eft,Ligninio nihil obfiften> tCySc cum Gallicis pra?fidfjs vltra Ticinum profed:o. Sed quum Ludoui-* cus in expugnanda Nouaria aliquot dies abfumpfiffet, noua Gallorum au- xilia Tramulio duce fuperuenerunt,cV cum his multd plures Sc fideliores Heluetiorum cohortes, quam effent apud Sfortiam . Ab his vique aded grandi Gallica largitionc deprauati funt cunvfti fere duces,qui Sfortie mi- litabant,vt nullopudore contra facramenti militaris fidcm eum antere^ cepta? Nouarie mceniaTramulio traderenc.Commonftrarunc eum Helue- tio habitu inter phalangis ordines gregarfj militis fpecie traducftum , Ro^ dulphus Longus Grifb,cV Gafpar Silenus Heluetius.Pari quoque perfidia Sfortiam deferuere Sequani Sc Burgundi equites , quos mcrcede coniun-' c*tos adduxerat, Aloifio fcilicet Valdreio Baftardoque Rofsio ducibus,Li" gninrj opcra atque pecunia corruptis . Perduclum in Galliam rex Gallus accuratis precibus expetentem , vt viclorem regem vcncrari fibi Iiceret,ad feperduci vetuit,quanquam eumpoftea ex itinere pra?toriani equitis in-- fignia, atque arma mentitus intentis oculis ipeclarit extra clementia? pu^ dorem,quum regia? humanitatis in captiuum penitus obliuiicendum pu^ taret. Natura enim pra?durus , Sc recenti iuo efFeratus carcere in Lo> cenlem turrem, erepto fcribendi fblacio miferum inexorabili fcuitia con^ iecit, ica quinco tandem anno vexacus , ictericia? morbo diuturnam mife^ r 4 2x,o E L O G I O R V M riam morte efFuderit * Audiui ego poftea a Petrofrancifco Poncremulo» qui in eadem cuftodia fidus comes , perpetuo feruicio Sforcia? fuerat con- cefTus,eum totius infortunrj fui miferias virili pioque animo perculifle, £e> pcque dixiirejhanc fibi pro veceribus delictis excremae calamitatis poenam a magno Deo fuifle impoficam;poftquam confilia fua humana? plena pru-* dentia? , nihil aliud quam occulta vis fati pracuertiflec : ita vt in ea vnam clirx necefsicatis caufam referrec,quod amici Sc fbcrj pene omnes vel fum^ mis obftrifti beneficrjs, fidem impudenciisime fefelliflenc, prxcer vnum o- mnino barbarum Baiazecem , qui ex condicfto Venecis terra marique ar-- ma inferens , fibi promiflajquanquam fera auxilia, in ipiam vfquc Vene^ tiam cranfrnifiisec» Pavli Iovii Iunioris, Qiumtam ruinam pracipiti dabit Lapfdjtonantu tatla louis mam Turns}qUi£ ab excelfa mmetur Mvle^DeiSymedtoque eajIo, Sic coJKttatiiSy quos rapuit furor Qtegii parandi atque ambitio mala Euexit ad fummum cacumen, S&pe ruuntgrauiore cafit. ]S[am te quid ohm confilium iuuit* Quid cum dolofi petioris artibus JtHws iuuere^atque in periclis Ingenij experientis "vjus? Fehx cruento cTf ORTIA pr<o St concidtffes,nec miferabilts Faedum exitum yite vidifiesi Quum patriajolwque auito Expulfus,alte m carcere Gallico (Pmias dediUiyqudd nimis improbus Tsion tutor,at crudelis hoftis deret^quos nec amici quidem 8c familiares contuendo ferre poflentjquaru quam eos inter foeminas iocabundus , mira commutatione ad lertitatem conuertere confueffet. Caetenim artus reliqui ad decorem egregic refport- debant, quum ei effet habile corpUs , valida neruorum compage finrriisi^ mum , quod tam apte quam impotenter ad cunctas pedellris 8c equcirris armaturac , ludorumque omnium exercitationes atrerebat ; vtpote qui longilsime cV peritifsime iaculari , in pala?ftra vel robuftilsimum qucrv* 202 ELOGIORVM queproffcernere, currentem in arena taurum vno machera? i tum pra?buit,quum a Carolo Gallorum rege Neapolim contendente, cui a patre Pontifice legati fpecie,comes Sc obfes datusfuerat,e Velitris Ro^ mamprofugiflet.Exinde armorum ffcudio teneri,contemnere galeri decus. Sc Candiano fratri, qui ducftaret exercitum,inuidere coepit,eo quidem in^ fana? aemulationis exitu, vt iplo fratre Candiano ,quo cum hilariter apud matrem ccenarat, iugulato,proie(ftoque in Tyberim,fe totum a fenatorio ordine abdicata purpura,6V detumpto militari fago ad arma transferret,& Pontificfjs coprjs prarficeretur ; conniuente prorfus ad immane parricidrj fcelus patre Pontifice;qui Sc ipfe vim fibi afFerri ab efFerato filio proculdu^ bio metuebat . Itaque fublato principatus aemulo, quod ita ad explendas cupiditates expediret,Gallis fe coniunxit,fecitque fponialia cum Carlota Alibreta? familfa? regrj fanguinis puella,apud Aquitanos pernobili. Tum enim Pontifex totus in eam incubuerat curam,vt ingentes filio opes,per-- amplique imperrj facultates, vel fumma cum iniuria pararet:eied:is primc» Vrbe Latioque Columnia? familia? proceribus,Vrfinifque demum infigni dolo pernecatis,cV exciia propeGaietanorum familia,quum eius proceres, occupato eorum dominatu,veneno aut ferro fuffculiflet. Verterat quoque eandem fazuitia: atque perfidia? rabiem in reliquos Pontificia? ditionis re-- gulos,quatuorque fimul Camertium proceres Varania? antiquiisima? ffcir^ pis ffcrangularat : Guidonem Feltrium Vrbino pepulerat : loannem Sfor> tiam Pifauro adempto , paratam ca?dem efFugere coegerat,- expulfis etiam Arimino Malateftis. Et quum Gallia? togata? imperium afFectaret, Cathe^ rinam SfortiamHieronymi Riarrj quondam vxorem, Gallicis fretus auxi^ lrjs, Foroliuio Sc Forocornelio deiecerat,captamque conftantiisimi animi foeminam , magno probro , Sc parum virili fuperbia in tnumphum Ro^ mam perduxit. His tantis belli fumptibus, quum facrolancfci a?rarfj pecu^ nia minime fufficeret, opulentifsimum quenque ex aula facerdotem, Sc in his aliquot Cardinales veneno tollendos curabat, vt eorum diuitrjs in Fif- cum redaclis potitus,profufifsime largiretur ♦ Vna enim liberalitate qua milites fibi obnoxios Sc fidos redderet , famam qua?rebat, ita vt quum a- afciuiflet fibi in ftipendium multos vndique manu promptos , Sc ex fe- cunda clafle Romanorum ciuium, cenfu atque audacia pra?potentes, afFe^ (ffcare Romana? ciuitatis imperium, Vrbem Hifpanis inquilinis replere,cV per eos nobililsimi ianguinis proceres, quos eieciflet , diu arcere a patria fperarct.Hcc cum impio patre cogitans,attonita in Vrbe noclru vagabatur, quum nulquam interdiu viferetur , quoniam lucem libenter efFugeret,ne deformis L I B | R I I I I. 203 deformis Sc* fruculcnta facics lpecliretur* Nouifsime tot crdium cruo^ re nondum fatiatus , Aflorcm Manfredum , qucm Fauentia cxpulcraf , qudd eiTet decorus adolcfcens, fceleftc 8c immaniter prius confhipratum * Sc mox fracla ceruice necatum,Ty beri merfit» Hanc infamis feculi peftem quum nequc Drj , neque homincs ferre poflent, ratalis Pincerna^ error ad prxclaram magni numinis prouidentiam vtrunque fuffculit, quum in Va-> ticanavilla ccenantes, ex medicata Falerni vini lagama parataque ad exitt um nonnullis Cardinalibus conuiuis,venenum bibifTent, Pater fenex nort diu veneni vimferrc potuitj atipfequi dilutius bibiflet, atrocifsimo, led non lethali morbo correptus eft j fic vt magnis confeptus coprjs dux acer, fibi vlui efle nequiuerit* dilabentefque copias,8c duos veteres hoftes pau^ cifsimis diebus Pontifices creatos viderit* Sed Iulius hominem vel milk neces meritum, quem in mole Hadriani cuftodiri iuflerat, ea paclione di> mi(it , vc togata? Gallia? arces recipcret* Elapfus itaque CaTar ab Oiiia nauigio Neapolim peruenit,vbiaMagno Confeluo iuflu regis comprehen fas efc , atque in Hiipaniam deuecftusj ne vir bellicofus, quum ad eum ma gnus militum concurdis fieret,recentis in Italia parta? pacis tranquilitatem turbaret . Ad extremum Ca?far poff. tcrtium annum deceptis cuft odibus e Medina? arce funibus fe deiecit,beneficioque Beneuentani reguli nacl:us equum,adIoannemCantabria? regem confugit.Apud hunc,armiscum Ala rino regulo contendentem,militans,quodam tumultuario pra?lio adMen dauiam vi domo dominbfque expellere auita, Tbtque horrenda animo comittere funera fieuo, Quse pudor Htjfano me ortum genitore , Quirini Inque Vrbe, nis,atque Aragonrjs fecit; cautique femper Sc egregieconftantis famam eft confecutus. Bis alienapotius perfidia, quam fiia Culpa in poteftatem hoftium deuemtjfemel ad Cefenam Ferdinando Aragonio militans,quum forte ad vrbis Decuriones prO expepiendis commeatibus afcendiflet; eum nanque inermcm Sc nihil tale fuipicantem Guido Guerra vir factiofas Sc infolens comprehendit, fruftra reclamante Cefenatium fenatuj fed ab ea vi temere illata, Guido qui Gallis adha?ferat, eum habuit euentum, vt ab Aragortrjs in vrbem irrumpentibus continud pelleretur* Iterum verd ad Nolam quo ipfe 8c Virginius cum Aragonrjscoprjs,ingruente ad Capuarrt Carolo fefe contulerant. Ibi enim dedentibus vrbem Nolanis, ea condi- tione vt duces copia?que rcgia? incolumes forent, ArfiusGallus contra fi- dem pactionis ipfos duces manu cepit, Sc copias hollriliter diripuit. Eo modo captiuusquum in Galliam aCarolo perduceretur, emedio Tarrenfis pugna? tumultu ad Venetam aciem profugit; fic vtfieuero vehementique fiio hortatu, nutantcs copias, Sc foedam proclinatas in fugam* opprtune retentaret L I B E R r l T | 205 retentarefi reflitutifque animisadconferuandos ordines egregie confirma^ rct* Qua cohortationc fumma proculdubio clades auerfaeff,& grauioris jgnominia? dedecus Italo militi ademptiim, tanta cum laude, vt mox e a Legatis Venetis Sc Sfortianis feruati exercitus gratia: certatim agerentur, Exinde Veneto conducflus ftipendio in obfidione oppUgnationeque No> uaria:] ftrcnuarn nauans operam,Gallici tormenti pila iuxtarcnes ad dubig falutis euentum vulneratus eft. Poft id verdbellum profpere confectum, Veneti colkda authoritate florentem,in Francifci principis Mantuani dif cedentis locum,imperatoreni crearunnqui honos perpetua cum digriitate nominis, vfque ad vit# exitum ei permanfit. Eius ducftu Germanorum co pia? iuffu Ccefaris per Atilefis Vallem irrumpentes, quum Gallorum auxi lia Triuultio duce,& Hifpanorum cohortes contra Germanos Venetis ac cefsiient,pofl expugrtatum Petra? Caitellum repreflscfunt, Necmulto poffc ,dirae coniurationis bellumin Venetos eft exortum, conipirantibus in v> Jium cunctis Europcc regibus ad excidium Veneti nominis» Cuius atro- cifsimi turbinis procellani s Vettetus diu ferre nequiui t,amiflb fcilicet ad Ab- 2o6 ELOGIORVM duam exercitu, quo die aduerfus Gallum regem Petilianus vllo vCui vel cximie cautus & fortis imperator eflTenon potuit, quum in id male explo-- ratum pugnac difcrimen ab inconfulto pra?properoque collega Liuiano, vel rcnitens 8>C nolens raperetun Ab eacladc Venetus cuncftis prope co- prjs cVvrbibus exutus eft» Nam fingula? ciuitates aduentantis cum ter- rorc vicftoris regis,nec impetum, nec ipfam vrgentem famam ftiftinentes, extemplo rebellabant.Solus Petilianus e fuorum ftrage fe recipiens, Vt ite- rum operam praeftaret, animum non defpondit;(uafitque patritns Venetis, vtde Republicanon delperarent:pofitis nanquecaftris ad Meftrium oppf- dum,cx: colledis profligati exercitus copfjs,conftanti animo mbftititsamiilb que Patauio,vt Taruifium in poteftate retinereturjimmiflb praefidio cura^ uit. Neque diu poft,non femper immitis Fortuna, infliclarum pertefa cladi um,ita commutata eft,vtpra? pudore Venetis viam aperiret,qua Patauium reciperent. Excubante fiquidem in eam curam Petiliano, Andreas Grittus Venetus legatus e Taruifio cum expeditis copfjs nocfhi mouens,eius portae, qua? Caudalonga vocatur, pontem, foeni plauftro de induftria obfeflurrt occupauit; oppreffifquepra?lidfj Germanis,vrbe atque arce potitus eft» Qua contumelia fingulanque iactura accenfus Ca?far,intra paucos dieseGerma nia deicenditjcaftrametatuique ad Fanum beata? Helena?,Patauium ingen- tibus tormentis expugnare adortus eft: ceisifletque ea vrbs amplitudine SC vetuftate pernobilis,proculdubioCefari non fuis moddeGermania magni roboris copfjs^veriim etiam Gallorum cVHifpanorum auxilrjs confirmato, nifi Petilianus fupremo Romana? virtutis opere edito, murum perruptum hoftilibus tormentis,iamque ad ingreilum audacia? hoftium patentem,mc- morabili fortitudine defendiflet.Cxfar enim alioqui bellicofus,cV in dubfjs aufibus plerunque pertinax,vbi militare decus emineret,poftquam Hifpa^ nos fortiter repulfbs,cVfceda mifsiliumignium,omniumquetelorum clade obrutos vidit,ab vltimi certaminis alea temperandum multis de caufis iu- dicans,irrito conatu elufus 8>C inglorius in Germaniam redfjt, Neque fata Petilianum parta? gloria? fuae diu fuperftitemefle voluerunt^nam feptuage nario maiorem diuturna? vigilia?, immoderatufque labor, adminiftrandis regendifque pra?fidrjsfufceptus, facile confecerunt: fic vt eum lenta febris, 8c concitataaluus adLeonicum Vicentini agrioppidum no multis diebus extinguerent. Senatus tanquam fumma? fidei atque prudentia? ducem non temereluxifle vifus eft, quando ei pofteaparem fruftra defideraritjob idque eihonoris caufa e ligno equeftrem ftatuam erigi iufsifietjeo tamen decreto, vt ei tranquilliore Reipubltca? tempore,a?nea inaurata ponereturjvel ob id perennedecus merito,quod pro externis regibus,(vti Romanum decebat,) nufquam armaferensjpro gloria tantiimautfalute Italicinominisomnitem pore dimicarit* Antonii Francisci Rainerfj ♦ Vrftni Denerare ducis pitla ora manufque Ylrydanum quicunque bibis; Tjberimue^thesimue, Tyrrheno quicunque mari^ Hadriacbue potenti L I B E R I I I l 207 Alluervs\ celfi aut iuga fufpicis Appennini s Ille etenim Aufontos cum fe effudiffet in agro Horrida tempeftas ; totamque inuolukr arm is Cerneret Italiam ; &r trepidantes petlore partes ftalti Venetos decus, ey cum maximus boflis Fulminibus claram (Pataui contunderet "Vrbem Exitium in magnum; fletit imperterritus ille Hucilluc aciem Voluens, yrbemque pererrans , ^mulidum prifca fraSlus qua Barbarus arte Vique animi inuitla, .Aufonijs excefiit ab om. Salue o bellipotensj tot qui ytm millta contra Sublapfam nobis yigilando reflituis rem, Qiiifera Gallorum, que honefbe vita? difciplinamin facratis viris, fi ad exem> plum pofteritatis Francifci Alidofrj Cardinalis vita impro ba, Sc non fero fubfecutus peruerfbs mores inufitatus in^ teritus exprimatur* Sic vt eius nobis ha?c imago ex viuo vultu ducta magna? fit admirationi, quod tantam iri fe de cori Sc liberalis aipectus dignitatem pra?feferre videatur; vt hinc coniectari liceat deprauati animi labem illuftris forma? (pecie aliquandiu pofle conte oi,abfcondique facile vel peritifsimis phyfiognomia? artis magiftris, Ortus erat ex nobili Alidofiorum familia, qua? in Aemilia via Forocornelrj prin^ cipatuolim potitaefr^educatufque liberaliter,fed aliquanto licentius,quam exuenti pueritiamad tuendum pudorem expediret+Adolelcens nanque rp> feo ingenuoque ore conipicuus, Iuliano Rouereo adha?fit,qui poftea pon- tifexlulms Secundus appellatus eft» Apud hunc multis Sc arcanis,expediti ingenrj cVparati corporis obfequrjs,quantamnemo alius intera?quales,gra tiam promeririt;quanquam eam aduerfus proftrata? pudicitia?rumorvehe meter clcuaret qudd inuereurtda confuetudine, aula?pn'ncipes fibi concili^ affe crederetunvnde illi purpurei galeri honos mature collatus eft, perma- oticccjue illi ex facerdotrjs diuitia?,nunquam fruftra petenti affluenter ob^ uenerintjfed quibus coniuncla? (vti rriox apparuit) infitaeque eflent fami liaresfuperbo eius ingenio peftcs,cum libidinis cVgula?, tum procacitatis 8C alex,malignique liuoris;qua?homine naturairriforem,&:aba?quo <3c"bo no difsidentem, ad fermones contumeliofbs Sc impuros, impudentibufc que mendacrjs refertos impellebant; vt ex commodo proferenda? ambiti onis cxTvoluptatis inftrumenta pararentm\Mire enim fibi placebat,quurrt plerofque eius ordinis fplendoris 8c~ munificentia? gratia?que nomine pror fus anteiret; poftquam ei literarum Sc vera? virtutis ornamenta deeflent* % s 208 E L O G I O R V M & non obfcure Forocornelrj dominatum optimo iurc le petere a non fngra toPontifice profiteretur,qubd eam vrbem olim Alidofrj maiores obtNiuif- fent, Ca?terum inea re Iulium fpefua duriorem inueniebatjoccupatum icili cet Gallico bello,8c" conciif) a Gallo rege indi&i oiFenfionibus circumuen^ tum,nec quicquam aliud coquentem,quam vtPontificn imperrj opes auge ret, ft.udio religionis, amoreque patria? communis, quam in libertatem afte-- rere aduerfus externas gentes magnopere contendebat » Verum Fortuna generofis atque fancftifsimis confilns aduerfa,ita Iulrj coepta perturbauit, vc vndique vi Te pudor £r pietas, & religionis honorcs Dejeruere fimul , (Pro quibus inuidiam 4y rabiem exercere folebnf9 Imperium patrU AffeSlans, tumidi dum te yiSloria Galli Erigit, atque putas lllius aufttctjs cunSla exoptata referrt: Sedyetuere Dei. M yos iam dudum cotfo gaudete Tyranm Patritiorum anim*i Et tu cum placido Utare Bononia ^heno. 2<(am quis erit fcelerum Tantorum inuentor? qui triftes improbus iras Effugiat fuperum l Baiazetes II Turcar. Imp. Ai a'zet E m qui Otbomannorum principum ocbU uus fuit,Gra:corum(enum potius quam Turcaru morepro lixa barba vfiim fuifle conftat, cum ex hac imagine verifsi ma, tum etiam ex grauis nec infaceti fcommatis Selymi fi- lrj dicT:o . Hic enim quum forte Hifmaelis Perfarum regis legato familiariter caulam qua?renti, cur (ubtonia ad men- tuirijbarba vtcretur, quando promiila potius magnos reges deceret, ficuti VfumcafTanes, 8c Sulthanus Campfon, paterque ipfius Baiazetes nutrire confiieuiflent C illico reipondit, fe nolle ab eainutili atque importunaden ficbarbac anfa expofitum videri, vt corripi 8>C circumduci poffetapurpura tis (uis, quorum improbam vim pater inde correptus 8>C pertractus vnqua efFugere nequiuiflet. Erat enim Baiazetes non pertinacis interdum, fed valde obfequentis ingenrj ; fic vt e media purpuratorum confiiltatione non nunquam inuitus ad ea qua? nollet actionum confilia faepiisimc raperetur j quanquam in eo non deellet bellicus vigor, conftantia? laudem affecTians, 8c iudicium in expendendis rebus a?quo 8c temperato principe dignumj vtpote qui Scythica? ftirpis infolentiam atque duritiem, 8>C natura infitam genti violentiam, multa prarcellentium jftudiorum grauitate, 8>C ex hifto- rrjs facris aptiisima exemplorum vbertate temperaret.Natura fiquidem tran quillitaci L I B B R I I I I 211 quillitati Sc fapientiae deditus, Peripatctici Auerrois opinionibus oblecT;a> batur, placitacjue mahometanas legis, diligentius quatn regem bellicas glo^ ria: auidum deccret,rimaricredebatur. His cogitationibus occupatus,quum paterMahometesmortuuselTenuciaretur, atq, ipfetueffet in Cappadocia, ab ipfbfperati imperrjlimine,a Praetorianispurpuratorumalignitateconci-» tatis, peneexclufus eft, Corcutho nepoteinRegia fedc fublato.Sed nomul^ topdfl, cuipfapueriimbecillitas, tumobortus inde iullus pudor,mperiua> uo debitu cxT creptu pra?torianis largitione pacatis facile reddidcrut, eocjue faciliusquddGemesBaiazetis frateradimperiu afpiras, coparatis coprjsad- uetaret. Veriimfortuna Gemem tribusviclrum praelrjs ita perculit,vt Rho-' dum cofugere cogeretur,captufqueibiRomanoPontirici cuftodiendusRo> mam duceretur ♦ Exinde Baiazetes inteftino bello liberatus, more maio> rum inChriftianos armaconuertit:quorum impetufere perpetuo Valachoa ad Iftri oftiaadempto Moncaftra multis icommodis afrlixit,ingenticjuepu> gna edita IllyriorumPannoniorumque 5c Croatorum copias pro comunf s 4 zn ELOGIORVM falute in vnum coeuntes, apertifque in campis contendere aufas,per Cadu baftam Eunuchum non longc a Sauo trucidauit : neque vfquam praeter^ quam ad Tarfum vincentibus egregie mamaluchis, aduerfam belli fortu^ nam expertus efl. Exorto demum Veneto bello non terreftri rnodo, fcd nauali apparatu patre validior,ita irrupit, vt Schenderbafla luctuofa lncur^ fione, vltra Tiliauentum in Euganeos penetraret, 8>C Deuthes pra?fecftus claflem Venetam Grimano duce adSporadasinfulas in fugamconrjeceret : 8>C Venetas opes exolelcente eorum dilciplina fibi in polterum mari con^ temnendas oftenderet: quumanno fequenti Barbarus ipfe audacior factus P eloponnefum intrans,expugnata fortiter Methone, 8c ad eundem victo^ ria? terrorem, Corone, Piko, Crifleo Naupactoque in deditionem acceptis, 8c pauio ante occupato Dyrrhachio cerra marique victor euafiffet. Sed Hi fpania? Gallia?que regibus in publica religionis caufa Veneto opem ferenti bus, ea conditione pax aBaiazete impetrata eft, vt recepta dudum Cepha kenia, Veneta?, vti antea fuetat, eflet ditionis : 8c Leucas,Nerythufquein-- fula, quam Pilaurus Venetus nauiter expugnarat,Turcis redderetur. Eius autem conciliandacpacis Grittusauthoreo Barbarum facilius perfuafit,quo niam in Perfidse Hyfmael Sophus ex progeniac Vffumcaflanis fe(e regem effeceratjinuecta noua? religionis opinione, quam ingenti fama fuperftitio fifsimi quique earum gentium credulitate nouae legis perfuafi ardentifsime fequerentur; vfque adeo fupra religionis caufam felicibus armis formidolo (us, vt Othomannico imperio hoftis immineret. Nam eius clientes fectato relque in Cappadocia? fines trahendorum in caufam populorum nomine penetrarant j binofque iam Baflas Caragium 8c Halim, geminofcjjue exerci tus duobus opprelsis ducibus occidione deleuerant. Huius bclli timor ed Baiazetem fenem perpulit, vt de fuccelTbre deligendo cogitaret,purpurato rumque perfidia Selymus filiorum natu poftremus, quem paulo ante prae- lio fuperatum parricidam appellarat , fraude 8>C dolis patre eiecl:o Confran tinopolitano imperio potiretur, 8c fenem patrem vir ficuus atque impi- us exutum regno veneno tolli iuberet* Per hunc modum Baiazetes ad Dimotocum vicum hortorum amcenitate nobilem, iuxtaPonticum littus ire pergens, quum regnaiTet annos triginta duos aerumnofam vitam exop tata morte commutauit ed quidem feipfb minus mtfer, qudd Acomatis 8c Corcuthi filiorum Nepocumque aliquot regia indole iuuenum, atrocif fimam necem non viderit, quum vixiffet annos fepcuaginca tres, fub idfer me tempus, quo Iulius Poncifex, pro faluce dignicaceque Poncificr) nomi nis aduerius Gallos conciliumexcitantes, controuerfiam armis finiendam fufceperac. Iani Vitalis, Dmn rerum exquim caufis, &r dum procul Hunnos Carmannos, Ghces, Sauromatafque domas> {Baia?r?r L I B E R I I I I. 2U ter ipectantes alliciat. Illinc verd radiantes, cauique oculi, praeferocis animi indices, contuentes abffcerreant. Hac enim ipecie fpiran^ tem bellicam vim Gaftonem Foifleium fiepe vidimus,quum feruido inge^ nio arma quatiens infignes victorias Sc triumphos agitaret. Is ab auuncu^ lo rcge Ludouico, quem oris atque animi indole referebat, in Italiam cum imperio miflus,tanta vi celeritateque,fua atque aliena arma exercuit,vtpri us duxquam milesjante triumphatorquam acclamatusimperator exticerit, fummis profectd nobilioris feculi ducibus praeferendus; nifi' in ipfb viclrori arum curfu adolefcens plenus gloria cecidiflec. Incredibili nanque celerita^ te ad parandam ei inufitacam laudem Sc immaturum vitas exitum prope^ rantibus fatis, irrumpentes in Inmbrum agros hoftes Heluetios acerrime fuftinuit, & in patriam reprefsit. Bononiam per lutulenta itinera praedu^ raequehyemis glaciem raptato exercitu, formidolofa Hifpanorumobfidi> onc atque oppugnatione Hberauit: igneque rapidior inde digrefluSi Ve- netas copias ad Athelim fuib Baleono duce protriuit i atque eodem curiu per arcem Brixiam aggreflus,pra?fidrj Veneti,Brixianique populi cruentif- fima ftragc edita,rebellantem vrbem recepit atque diripuitj fic vt mox tan ta fubnixus vidoria,rurrus ad Hiipanos verteretur, vt Rhauennatium cam posjinligni certc vi jgj|y tranque fortunamdiuerfb euentu longeclanfsimusexddlle '^lflN vldetur;fedquiinommvita proferendi impcrrj,quam pne '{ clari nominis amdior a plerifque fit exi'fh'matus,qudd cort cra inficumgenerofis Gallorum regibus morem parumpt us,8t" feuus,pecum'a:q:ie tenax haberetur; quanquamipfe co nomine qudd Romanum Pontificem impugnarec,impius Cariarum exemplo dici nollec, cVfeuitie pleruque cuedo regno neceirariamefie dicerec,nimiaque auri pro fufione regni viresaianoregeminime eneruadas arbitrarecur.Eum nanque nulli fumpcus,arufcepcofemelbellonunqua decerrebac,quuparfimoniapoti us, quam populoru expilacionegauderet,Proinde viri militares eum tanqua ti6 ELOGIORVM illiberalem ,;minimeque largitorem ex animo non amarent, 8c ex aduerib populi eum tanquam innoxium, 8c licentiam militarem edictis 8c pcenis coercere (blitum impenfe venerarentur . Ca?terum ei vel minus benigno quam aula? luxus expeteret,recT:i atque a?qui erga omnes mortalium clailes pra?clarum ius inerat,quando nihil debere, potius quam multa largiri fapi entem regem opportere pra?dicarct. Neque enim quiiquam vel infimi or^ dinis creditor diu cunctantem qua?ftorem expectauit : nam rcgrj huiuimo> di cxpedienda? pecunia? miniftri,v(que adeo exigentibus prompti aderant ad abolenda mala nomina, vt militi pra?fertim ftipendiorum luorum ftatis temponbus certiisimus eflet prouentus; qui tamen,donatiui extraordina^ ria?que murtificentia? auidi, tanquam impunitis luperioris feculi rapinis af fueti, noui lucri fpem fibi ereptam,regia, eaquejplane ignobili moderatio> ne qucrebantur» Vifus quoque eft natura fa?uior aut certc a?quo faeuerior, quum vlcifci quam parcere mallet,cV pcne totam, magnis expetitamregi^ bus clementia? laudem, tanquam ia?pe noxiam aut inanem repudiaret* Tum enim aut inepte aut parum generofe fefe inexorabilem Sc immitem oftendit, quum Ludouicum Sfortiam pulium dominatu, infamique prodi" tione captum,cV coniectum in carcerem,erepto fcribendi lblatio,miferum mori coegiflet , tantique modo nominis principem conipectu fuo indi^ gnum arbitraretur» Ab eadem etiam belli fdicitdLte Federicum repem Ne- apoli eiecT:um,8c"adie cum inuidia Hiipani regis in Galliamconfugientem, ad pedefque proieclum, nullo vel mediocris vrbis principatu collato, in fpem honeftioris vita? erigendu putauit; quum no multo poft Federicus 8c e> xul,cV mi(er,ex doloreirritaefpei fato concefleritjfiepe dolens 8c inluctu ge^ mens, quod opinione fua effet deceptus, quum infidelis propinqui regis malignitatem optima ratione deteftatus, apud verum hoftem clementiam omnino qua?rendam iudicaiTet. Implacabilis quoque fa?uitia? non multo pbft damnatus eft, quum Auogarium tenera? adhuc a?tatis adoleicentem, regia in aula aliquandiu nutritum, eius Aloifrj filium qui Brixiam Gallis ademerat,proptereaque a vicTrore FoiiTeio difledus irt frufta, admilsifce> leris pcenas dederat, tanquam obfidem paterna? fidei, eadem fecuri percuti iuisiffet» Veriim ha?c exempla inhumartitatis, atque ia?uitia?confirmando imperio opportuna putabantur, in Italicas pra?fertim gentes, qua? metu potius quam vllis lenitatis officrjs, tanquam luba&a? armisin fide conti^ neri poffe crederentur. Quain re Gallos poftea deceptos fuifTe comper^ tum eft,ipfa ad euentum belli docente Fortuna. Nam Ludouicus qui fine vulnere Sfortiano potitus imperio, Aragonrj nominis leges liiftulerat, 8c Genuenfes populari defectione antiquam repetentes libertatem, terra ma- rique domuerat, formidandamque liberis populis arcem eorumhumeris impofuerat, 8c Venetos vna acie cruentiisima ad Abduam debellarat, Iu- liumque Pontificem lummis illatis cladibus, 8c erepta Bononia, ipfa pro- pe vrbe Roma depulerat, in exitu vicloriarum fuarum haefit , viditque fe Neapolitano deiedum regno,&: expulfum Mediolanenfi imperio; Gallos pra?(ides Genua eiecftosjreceptamcjjue Bononiam,ac obiter Venetos in bo-- nam lpem veteris inftaurandi imperrj perducftos, quum Britannicis pari^ ter5 ac Heluetrjs Hiipanicifque armis in Gallia circumuentus,qui externis cerrori L I B E R I I I I. 217 terrofi fuerat,feie ajgcrrime patria in tcrra tueretur, Cun- rcs cius hoftes pro caufa rcligionis;dignitateque exagitati Pontificis,aduer- fus Gallos ex ccnfura Chriftiana impictatis damnatos, arma deiumfperant, tanto impetu, vt ca vis publica ad ipios etiam vetcres Gallorum fbcios, vti eodem impictatis fcelere contaminatos recideret.Ioannes fiquidem rexNa uarrac oppugnantibus Hiipanis regno excidit: 8>C Iacobus Scoticc rex egref fus fines, vt Henricum C contincnti in Britanniam rctrahere conaretur j confcrta improipereadTuedum pugna,vicl:us interfecTuique eft; 8c Floren tini in Gallorum gratiam concilio Pifis ledem concedere pra?bereque aufi, reducftis a Iulio inpatriamMediceis vetefibus dominis,amifIa libcrtateftul tx temcritatis poenas dcderunt. Sed Ludouicus demum le propeaForto- na mulcT:atum cernens,ad lanitatem ita redrjt, vt ab infeftis hofhbus vel ini qua conditione pacem redimeret, 8c ci a regc Hcnrico fbror amabilis puel^ la venuftatis,in matrimonium traderetur. Verum ab hisnuptrjs rexiamle- nex,8c" diupertinaci cVfcuo vexatus morbo, ex nuptiali facefibi rogumiuc- cendit, quumr cgnaflet annos qumdccim, vixiffet prope fexaginta: dignus profe&o ex cumulatis toties viclorrjs fupra cun dcclaratus facer 8c impius amififlet* Ioanni S Bcllay Cardinalis Parifienfis 4 ProHratis "venetis, Vttlo Ligure, Infubre capto > Et ^omdi afliclis, Hefyeruqu* opibus Talma tibi Ludouice ingens accreuerat: hancfors Abftulit, at non ftc abslulitilla ani?num; Nec fecit (neque emm Junt h&c fua^Gallia ne non Vtraaue,te patrU diceret effe patrem. Confaluus Ferdmandus M A G N V S D V X. |H5jp A C prarclara planeque heroica, Sc vere maximo duce di fc gniisima farie fefe Neapolitanis oftentabat ConfaluusFef> » dinandus,quum plures viclorias continentcr adeptus Gal licum bellum fccundiisime eonfeciflet; triumphalicjuc lau rea(nili cam fingualri modefha rei]cerc£ ) militari iudicio acclamationecjue populi cxornandus cenferetur. Cui ideo breuiusatque perftricftiusElogium optimo iurefupponendum arbitramur, qudd eius vitamcV res geftas, peculiari libro edito fcripferimus ♦ Ncque cnim anguffca papyro fatis honfte capi poteft hic imperator, merito cogno mine confenfucjue omnium ferc gentium Magnus appellacus, qui noftra* tempeftatis vniuerfos fereduces magnitudinc animi,bcllica virtutc,totiuf- quc ciuilis humanitatis atque prudentiae prarconio finc controuerfia fur perauit, Sic vt cum tanquam fummi nominis exiflimacione danfsimum t 21S ELOGIORVM ciucem,Ludouicus Gallia? tevj vel i'n hofte vcra? virtutis admirator. Ferdi-» nando Hiipania: regi inuidere teftatus fit ; quum duobus his regibus apud bauonam vna ccenantibus , Confaluus ipfe honoris caufa conuiua tertius acceisifletjcV a Gallo dcmum rege poft acumulatas laudes , aurea torque e collo regio in eius ceruicem iniecla donaretur. P E T R I Grauinse Neap* Te prim accepit^ quam fecerit inctyta Jrfagnum Sors tua, teYtrtm vindicat Mna ftbi frjec Fortuua tu& tribuit cognomina laudi, 1e duce,fed potitU fors bona nomen babet, Cui tantum hoc debes quod te comitata priorem ISion duXyfeJ JWagntim eH fida fecuta ducem i jibs te quicquid habes tibi prouenit; omnia tecum Magne tenes,ante h&c maximaymagnu4 eras. Felix ipfe tuOj non fortis nomine felix, Quigeris (tternum non aliunde decus L I B S R I I I L Bartholomeus Liuianus. 219 N BARTholomeo Liuiano (lcuti nos vidimus , cV ex hac vera imagine coniecT-ari licet, quanquam ab humili corporis jftatura, ac lgnobili lub agreftis acerbique ons dn rimGallos eumSan&iMarci vrbe inBrutrjsdonauit:famaqueefl:eumnon multo pdft ipfius Confalui Sc Aicani) Sfortia? confilio atque pecunia ii- ftructum, Pifas coa&o exercitu penetrare, atque inde Gallis, vt eos Me^ diolano depelleret, arma inferre cupiuifie* Sed progredientem ad Campi liam non procul a Volaterranis vadis Florentinorum copia?, M+ Antonio Columnio Iacoboque Sabello in prima acie acerrimc dimicantibus,eumfu derunt ♦ Contulit fe inde ad Venetos,trucidatiique ad Cadubrium tumul^ tuarioin pra?lio Germ3nis,ck: aliquoteorum oppidis, Tergeftoque antiqua vrbe Maximiliano Ca?fari ademptis tantum inclaruit, vt Petiliano impera^ tori, a?quato prope honore ex decreto fenatus iungeretur ♦ Verum ea bel-« lici honoris incremcnta,cum ipfi,tum Reipublica?in auipicatafuere, quum ingruente Ludouicorege Gallia?,Liuianus vel reluctante Petiliano,manus conferere properalTet, Ab ea fiquidem infelici pugna ad Abduam vfque adeo funefta clades contracfla effc, vt inde Venetum imperium amiisis vr^ bibus penc totum fit euerfum; ipfe verd vulneratus Sc captus in Gallicum carcarem fit conied:us,in quo memorabili aftu, rerum fuarum commenta- rios perfcripfit, quos legimus, in fcabra viliquepapyro, Sc latrinis tantum dicata, diligenter exaratOs. Nam poftquamacuftodibus fcribendi faculta tem impetrare non poterat, ex furculis lcoparum calamosfabrefecit, intri> toque carbone, Sc fiiper iniperfd vino, atramentum parauit* In his legere fuit, fe ca?fo matris vtero in lucem editum fuifie, quum Martis aftrum df- recTrum ca?li verticemobtineret; vndefibi ab Aftrologis pra?did:os militaris imperrj honores, Sc certa capitis Sc frontis vulnera qua? vitarenequiilet,de nunciata fuiile aileuerat* BxaCtq triennio carcere emiilus,c\:a VenetisGal^ lo conciliatiSjin demortui Petilianilocum furTecl:us eft,moxque iterum mv proipere cum Ca?farianis ad Vicentiam conflixitj vfque adeo trifti foedoque euentu, vt funeftifsima clades accipereturjipfeque tranato fiumine in quo nonnulli duccs ex fuga perierant, Patauium a?gre perfugeret ♦ Quod dede cus atque incommodum acceptum aliquot poftea opportunis expeditioni bus contra GermanoscV Hifpanos ad Portonum atque Rhodigium fufcep tis egregia cum laude relarciuit* Nouifsimum eius operum fuit Abdua? tra iectus, pra?ftitumque Francifco regi infigne ftudium Sc auxilium, ea in pu^ gnaqua Heluetrj iuxtaMediolanum fuperati funt. In eos enim continuato per nocTrem pra?lio fatigatos8t"perturbatos,fed adhuc aceerrime refiftentes, quum L I B E R I I I I. 221 quumrecentem equitatumiuuminduxinetjrufticanamque domum,quaho ftes mira conftancia fecucbantur incendi iufsiflet,aduencarecq'ue pedicacus, tandem h.oftis ferocia vicfta procricaque eft. Sedea vicloria minuslsetaLi- uiano obuenic, quod Cepinius Petiliani filius in eo tumultti cecidiflecjipfe verd iam fenex cV choracatus, cum pugnae feruore, tum ardore Solis vehe^ menter fuccenfus, lethalis morbi initia concepiiTet. Nam non multospoft dics oborta febre, atque inteftinis in herniam defluentibus fexagenario ma ior ad VicumGhedas fupra Ollium amnem ereptuseft.Poftmortemaucem in qua omnisdecedic inuidia,maxime acer,cVpUgnax,vigilanciaqueicemcV incegra fidepra?clarus dux exiftimacusefhfedqui tefte Gritto,Raeipublicae Veneca? parum eftec opporcunus, quac cautum potius 8>C cuncT:atorem du^ cem expoftulec, quam feruidum bellatorem : vtpote cui minime grauis fic vllus crahendo bello fumpcus,quando liberas ciuitatis is omnino mos fic, non iiifalubriterinfticucus,vt incercoscVancipitespraeliorumcaiusnoninep tereformidec* Pavli Iovii Iunioris* &cfar eras quondam exeSlus iam matre perempta Infans yitales blandi dum luminis auras Haurires, cozlum medium Mauorte tenente . Mox quia te cunftis clarum tua tnaxima virtus Fecit)- bant immitiafata ad res perturbandas viam inuenerunt. Deuoueracfebe! lo Perfico Selymus , vt Hifmaelemin Caldcranisnuper campis fuperatum, funditiis euercere t ♦ Obftabac Sely mi audacia? sequiisimus belli arbiter Sc fpeiftator Campfbn,ab ea a?quitatis ratione prorfus infelix ♦ Nam vti pe> riculo proximus, permotufque recenti adhuc exemplo Tarfenfis pugnx, Sc fuperiore VfTumcaffanis audacia, qui nunquam flumen ipfum Euphra- tem imperrj fui limitem efle pati voluifIet,in neutram inclinabat partem, Sc fe vtrinque totius belli difceptatorem Sc iudicem exoptari Sc deligi cupi ebac Verum Selymus fuperbo ingenio interdicentis arma vanifsimi (e- nis, minas Sc vires contemnens, eafque ferro retundendas effe exiftimans; poftpofito Perfa, magnx fibi gloriac futurum duxit, fi fuperato Amano monte in Syriam inexpedatus irrumperet ♦ Ab eo nuncio percitus ira Campfbn, Sc fuorum perfidiae ignarus, promotis aDamafco caftris, in Comagene ad Singam amnem Selymo obuius fuit, Sc extcmplo cum ho- fte collatis fignis conflixit ; eo victoria? euentu , vt Cayerbeio Alepiano praefefto inCigni perfidia Campfbnem non deferente modb, fed infeftisper fequente larmis, Mamalu.chi quanquam eximie fortes, amifsis ducibus fun derentur; cV Campibn ipfe fugientium fuorum incurfu,vti erat aetate mul^ toque abdomine grauis,ingentique praepeditus hernia, in multo puluere nemine agnofcentc, cadcnteque equo proculcatus interiret* Repertum cadauer , triduoque oftentatum Syris, fubitam rerum commutationem ad mirantibus,non Syria? modb, fedludseas atque Aegypti occupandi Sely^ mo vicftori ianuam aperuit, I A N I V I T A L I Fortuna cdca (& furda yere diceris Et mente yanaf prita opes quas maxim* Cumregnohabebat maximas* Tomumbeius Vltimus. Aegypti Syri«que Sulchanus, A m n a T i s hercle aufpicfjs, Sc iam facaliruina conci- dente Mamaluchorum imperio, Tomumbeius imperium excepic, vc labancibus Sc fere perdicis rebus fuccurrerec* Ica verb attollentibus cuncTris procerum ordinibus annuit, vt (e tanquam indignum excuforet, parumque paracum ad periculofKsimi belli vim fuftinendam: fic uc amore patria? potius, publica?que falutis Sc dignitatis caufa, quamvllo ambitu diadema fufcipere videretur. Eum nanque longe optimum atque fortifsimum cre» debant, qui reparando bello ca?teris omnibus aptior, Sc ad defendendam communem iniuriarmmagnitudine animi,militariqueau(u promptior cen- ierecur, In hunc pra?celienti vircuteiua, militumque omnium fludio ni^ xum, Sc Dns inuitis arma expedientem, Fortuna admirabili excitato ludo, mfefta iacula contorfic, vlque adeo acrocicer, vtpeculiari decreto pra?ftan> ti&imi hominis virtucem fibi omnino excindendamiliiciperec:qua caden^ te, ipfum vna concideret Sulthanorum imperium, propcer elaca? gentis fu^ perbiam keuamque tyrannidem cundris hominibus , pra?fercimque Ae- gyptrjs intolerandum Sc inuifum, Itaquc Tomumbeius exphcacis con filns aduentanti Selymo ad Macaream fua caftra oppomit , fruftra cor- mencis,ea?ciique foffarum infidrjs permunita : magnocjue ftatim ardore Sc pari ipe victoria?, vtrinque claisica recinerunt, Sed admiranda? pugnacif simi regis fortitudini , ne Selymus deleretur, obftitic illa eadem perfi^ dia, qua? Campfbnem opprefferat : Nam cransfuga? cuncfta eaqua? Ma^ maluchi infidiose paraifent, ita Turcis indicarant , vt longc omniumi^ niquiisimo Sc cruentiisimo pra?lio cercarecur, Sc Tomumbeius munimen torum fuorum ipe deiecftus numerofi hoftis coremnca non diu mmnercc, '- * Amiisis L I B E R I I I I. 225 Amifsis eriim illuftribus p^fe5jts,8c Horeequitum multacede perturbato intra vrbem Mcmphim co animo fc recipit, vt per obieptas magms trabi-» bus reaiones de imperio, cV de liberis ac vxoribus cgrcgio conatu decerta^ ret. Verum Sclymus cui flda Comes cknuiquamabicedensFortunaadcrat, fortitcr aggreilus vrbemcimfh perrupit, & continuata pcr triduum dimi^ catione magnampartem Mamaluchorum vclpertinaciisimcrcpugnantium trucidauit, rruftraque reliquos, ad Deorum manium templa corifugientes, 8c lub fide deditos interfici lufsit. Nec tantaaccepta clade Tomumbeium vltra Nilum ferecipientemSc* nouas comparantcmcopias Fortunaperfequi defrjt, vti nondum tot illatis iniurrjs exaturata,fcilicet vt in regcm ab ingen ti inuiclaque virtute conftantiisimum, impotentis fua? libidinis totam ira> cundiam efFunderet» Ipfananque inuita reparatis coprjs , cV ad Ndi ri^ pam pontemque fupremo audacia? conatu edito confligcntem perculis; qua?rentemque latebras per paludem calamisobfitam, prodentibus inco-* lis, Selymo vicT:ori captum vincftumque tradidit; vt de regc fumma?,fed irjx f aufbe virtucis, clarifsimo, ipeclaculum, vcre dcforme Scy ticumque proifus 226 ELOGIORVM ederetur ♦ In eum fiquidem Selymus abdicata omni vel regiae dementiae, vel iufta? humanitatis laude, quae fingularis fero eius ingenio proponeba- tur, crudelifsime ftatuit, quum diu in quasftione de thefauris accerbifsime tortum,impofitumque vili camelo, 8c per vrbem circumdud:um,ad Bafue lamSyria: portam laqueo necari,vncoque ferreo fufpendiiufleritjvt Ae gyptrjfe vidroremefie fateretur quifublatis duobus fupremis regibus,Sul- thanorum imperio finem attulifiet* A O N 1 1 Palearrj Verulam\ 7s(onfuit in toto rex & ditione potens; Captus ab hosle fero miferum fimul, atque beatum Exemplo potis efi commouiffe fuo; Quid rides temere?Quid fles? vis te cohibere* Et natum poH hac te meminiffe hominem; Mitrabeam i)iduto,gemmis}aurbque corona Cingebat fulgens, giri folitam praeclaro Iacobi Triuultrj exemplo intueri li^ cet j quippe quae ei parum liberalis 8c decori oris ri&um, eumqueafimonafb in obtufam cu(pidemprominete,pror fus ignobilem dederit; atque item iufto humiliore, quan^ quam quadrata, 8C ha^reditatem adeunti , femper aduerfa-> ti funt, Ipfe verb Iacobus tanquem acer , 8c ex Guelpha factione vali- dus hoftis , fecus ac Renatus frater , a Ludouico femper diflenfit , 8c qubd dominatum fratris filio ereptum ferrenon poilet, forisfefegraui^ ter L I B E R I I I I. grauiter varrjs bellis exerciritnn Etruria primo,8c"demumcontra Auxima tes,atq*, inde ad Aragonios reges fe contulit, quos Ludouico infenfiisimos efle cognouerat, Ab hac noua armdtia conciliante Ferdinando rege,Alfon^ fi Dauali regia gratia prscpotentis (brorem in matrimonium duxic.Verum ingruente in Italiam Carolo Galliae rege , profe&us in Galliam togatam cum Ferdinando luniore nullarememorabili aduerfus Gallos gefta, cum 1- pfo Ferdinando Romam atq; inde Neapolim fe recepit: vifufque efi: parunt opportuno tempore milsioiiem impetrafle, Sc ad victorem Gallum illico certa militiae conditione concefsiiTe ; propterea qubd audiiTet,Ludouicum Sfortiam cum caeteris regibus nimia Caroli felicitate perculfis noua fcede- ra aduerfus Gallos percuisifle : fummo nanque voto , vt his fe applicaret, Sfortiani nominis hoftes quaerebat, Itaque redeunti Carolo, Tarrenfi irt pugna ante primam aciem, operam tam tortemquam felicem praeftitit, Sc famam ftrenui peritifsimique ducis confecutus efL Defuncflo autem Caro lo Ludouicus Aurelianus fucceilbr,eum Aftse vrbi cum ala equitum pracFe cit ♦ Indeque mox fufcribente votis Fortuna , maxmium eius operum fuit, 228 ELOGIORVM Ludoukum Sfortiam Mediolanenfi imperio depulifle^nec multopdffc eum etiam captiuum in Galliam perduxifle; vnde ei liberalitate regis magnas opesvel graui cum inuidiaobueniffe conftat,quando ab his meritis Maref- calcrjus, quod eft apud Gallos Equitum magifter, fit appellatus,cxf ab hoc infignis dignitatis munere, memorabiles ficpe vidrorias Gallico nomini pe pererit . Quarum omnium nobilifsima proculdubio fuit ea,qua Feltrium, Baleonumque ad Bononia? mcenia caftrametatos,finefuorum vulnere pro fligauit,BononiamqueBentiuolis reflituit. Qua? victoriaprudentia? cV fe licitatis nomine eoplenior Sc clarior extitifle vifaeft,qudd non multo pdffc Gafto Foifieiusadingentem afpiranslaudem,cum fumma Gallorum clade, ia&uraque totius Italici principatus, adRhauennam in ipfa funefta vicTxv ria concidiffet» Sed qui nufquam prsclio fuerat fuperatus, ad Nouariam inufitata?Heluetiorumaudacia?ita cefsit,vt vindicafie iniuriam biennio pdffc ad Mediolanum cenfeatur, quum Heluetiorum legiones, ipfo apud Fran- cilcum rcgcm depugnante perdomita? fuperateque finc,& Mediolanum vix toto vertente anno aduerfus Maximiliani Ca?iaris impetum peculiari ipfi^ us confilio conftantifsimefuerit defenfum» Caeteriim non multo pdftTri^ uultiumfuailluftri laude,cV ciuili parfimonia gaudentem, 8c" vti erat elegan tiumliterarum appecentifsimus, publicaGymnafiaadmirante iuuentutefre quentantem, vehementer exagitauit inuidia, inhiante fcilicet eius oppidis Lotrechio, qui fumma regis gratiafubnixus, Mediolani erat in pra?fectura , Qua de re,vti indigna fuis meritis exacerbatus, noua fcrdcra cum Gnfoni^ bus Heluetiorum focijs,fibiquead Mefdchium caftellum anciqua? fua? ditio nis finitimis renouauit, vt dignitatem fliam tueretur aduerfus immodicas Lotrechrj cupiditates, qua? ad eripiendum Viglebanumvoluptarrj feceflus vrbem extendebantur ♦ Hanc nouam renouati foederis pacrtionem,obrre-' datores vfque adeo regf fuipecftam fecerunt, vt fencx feptuagenario maior vocatus in Galliam, tanquam ad dicendam caufam media hyeme per Alpi um niucs contendere cogeretur,qua inre vel obid minus benignum quam, lperafTet Francifcum rcgem inuenit: eo quidem acriore animi cum dolore, qudd ab ipfo patre Camillum filium fpurium perfidiofe atque impie defe- cifTe reperiebat* His conflidratus curis indignabundus fenex apud Carnu tes exorta ftranguria facile incerrjt ; vir profecftd Italorum ducum celeber- rimus , 8c" optimus, nifi grauiisimam 8c prope perennem inuidiam, quum excerna? gentis iugum patria? primus imponeret, cum execrabili feruien-< tium ciuium deceftacione fubrjflet* Tumulatus eft Mediolani apuda?dem Nazariamfua? tribus fumptuofilsimo fepulchro ab fe condito, quodpo^ ftea Iacobus nepos eius Sc ha?res, accumulatis ornamentis luculentiusfecif fe vidimus ♦ Parthenii Parauicim\ Now yiolam, aut bilibus margaritis pi(fto,ac intcrnitente palsim infignium, gemmarum fulgore, fupra quam dici poffet ornatiisimo Triftanum Acunium Emartuelis Lufttanix regis lagatuni vidmius,quum Flurrtentana porta praeeunte Elephanto in Vrbem inueherecur. Indica? vi que mppliciter venerari iubebacur. Munera fuere planeta?, 8>C pluuiales Dalmacica?que veftes, vnis fblennibus iacris dieata:, quas innumerabiles* v 230 E LOGIORVM margarita? Phrygrjs operibus fntertexta? mirabiliter adornabant, Prorex f! quiclem in India Triftanus multas fibi pra?riofiores diuicias congelTerat, prarclaris rebus cum grauitate preftantis ingenrj,tumbeiiicofa manu geftisj adapertis icilicet,auc inftitutis Indica?ncgociationis emporrjs vltra Calecu^ thum vfque ad opulentilsima Cambaia?* Narfinga?,& Bengala? regna^paf- simque per oram amicicias iunxerat, tributaque aromatum imponens, vl> tra Gangem Lufitani nominis famam propagarat, Hisrebus geftis rede untem ad triumphum,fuperantemque extremum Aethiopia? promontori-- um,quod nauta? Bona? fpei vocant, rapidifsimi Aquilones vltra circulum Antarcticu tata vipropulerut,vtin vafto pelago logifsimitracTiustcrrasadiv erit, quas non ingentis infula?, veriim eius continentis immenia? regionis qua?ad Perurana 8>C Cuftana regna connecfhcur, effe crederet; quam nemo tamen pra?ter eum hactenus inuenerit j non fecus acMagalano accidifte vi- demus^qui peranguftas quafdam fauces in occidcntalem Oceanum circu^ jto toto terrarum orbe,ftupendanauigatione penetrauit. Sed Elephantus aurea inftracusftragula,cV turritoephippiolndos hornmes geftans in fead^ mirancis L I B E R I I I I. 231 mirantis populi ora conuertit, quum extenta probofcide, eaque nemini no xia,&T paifuad modulo.s tibiarum temperato iocundifsime lafciuriet* Ob- ffcupuere in tantae molis bellua Romanus in primis populus, cV fuburbana? gentes,tam docile ingenium, humanifque adeo fenfibuspropinquutmqudd .magiftri iceptro ferreo imperantis vocibus pareret; venerarique principerrl Sc auguftiore habitu homines certo geftu videretur, circumfuiecque puero> rum turba?adulari didiciflet, Ca?terum Elephas publica* hilaritatis obledra mentum, vix toto biennio Romanicodi lucem vel diuerfa? paflionis intem periem perferre potuit; quum fluente aluo paucifsimis diebus interiret» Eius mortem plebs tota non fecus ac incomparabilis ciuis diu luxit, qudd jcommunis omnium voluptas quae adfamam dignitatemque Vrbis pertine: ret,immaturo alioquin viuacifsima? beftia? interitu.ereptajVideretun Obid Leo Pontifex non obfcure praeproperis extincli fatis mbiratus^vtpopuli de fiderium,quanquam inani piclurajfblatio deliniret,Elephantum fimillima eftigie,menfuraque membrorum iuxta turrem Vaticana? portaepingiiufsitj cui & hoc quoque Epigramma infcriptum cft. Bero ALDt Iunioris» Monte jub hoc Elephas ingenti contegor ingens Quem rex Ernanuel deuiSlo oriente, Leoni (faptiuum mifit deci?no; quem ^pmula pubes Mtrata eft, animalnon longo tempore Ytjum Viditisr humanos in bruto peclore fenfa. Inuidit Lattjjedem mihi Parca beati, TStcc pajft est ternos domino famularier annos. \At quce fors rapuit naturx debita nofir^, Tempora, Vos fipen magno accumulate Leonu At Rcx Emanuel ad extendendam mbacfla? abfe Indiae laudem, dignurrt famafuaratus,firecentismuneris gratiam nouo munificentia? officio cumu laret,Rhinocerocem etiam mifit,qui ex itinere longiisimx nauigationis,in httus prouincia? Narbonenfis expofitus, infigni Gallia? ipecflaculo fuit. Erat harc bellua paulo humilior elephanto, fi altitudinem iped:es,fed lon-- gitudine propc par, noftratis bubali formam referens : nam vngulas habet bifu!cas,verum tcrgore buxei coloris, eoque ab lmpenetrabili duritie dupli cato,tanquam perpetuo thorace protegitur, armaturque pedali ofleo cornu fupra nares eminente, quo ferire fub vtero, atque transfodere elephantem peculiarem fuum cV interneciuum hoftem fblet,fi tamen inieclrae ad collum Sc ocylsimc ftrangulantis probofcidis vim efTugiat;nam in congreflu per- petua? fimultati, aut parta vicftoriaj aut certe decora morte latisfacit* Sed hanc inufitata? feritatis belluam, qua? in arena Amphitheatri elephanto ad ftupendum certamen committi debuerat, Neptunus Italia? inuidit,8t" rapu it, quum nauigium quo aduehebatur, Ligufhcis fcopulis illi(um,impotcn» tis tempcftatis turbine merfumperrjfletjeograuiore omnium dolore,qudd bellua Gangem 8c Indum altiisimos terra? patria? fluuios tranare folita, iri V 2 233 ELOGIORVM ipfiimlittusfupra portum Veneris,vel arduis faxis aiperrimum enatarepo tuifle crederetur, nifi compeditus cathenis ingentibus,nihil pro6ciente cua dendi conatu faperbo maris Deo ceisnTet» Ferunt hunc Rhinocerotem quum ab Oceano Vlyxponenfi in portu exponeretur, aipectu, atque odo re fuo elephantum Romano grandiorem,qui tum eratin Regia,viqueadeo truculenter terruifle,vt elephas ipib natursemiraculo prxcipuus hofhs,con cepto incredibili pauore, feptum caueac ferreis ingentibus datris permuni tum, humerorum 8c capitis prccipiti impulm perruperit, Sc in longam fc proripiens fugamr terribilique barritu edito, ftridens 8c furens cuncla ob- uia proftrauerit . Vtriuique bellua? imagines ex vera naturalique magni-» tudine picturis exprefla?, in ipib Mu(a?i noftri atrio (peclantur, cum hac irt fcriptione fingulis verficulis animantium naturam demonftrantc, Humanos Elepbas retinet Jub petlore fenjus (t(binoceros nunquam yiElus ab bofte redit. A N T o n I i Sanfelici) de Rhinocerotc, tfhinoceros ego Jum fujco deueclus ab Indo Hinc, vbt Veflibulum lucis porteque diei, HeJperU clajjem afcendt temeraria Vela Auja nouas terras, almmque inuifere Solem. SJpetlarat quondam yrbs nofirosin munere circi Congrejfus, hoflemque elephantum obiecit arena. Htc patrias iras?eeternaque prxlia mecum Exercet fidens immani corpore moles. jft loricamur triplici nos tergore, <(r arma $?r M A D E^OV Jfrf quos inclyta yirtus noHro feculo clarifimos fecit, quintus hic liber Elogia conttnebit,eritque,Vti reor Jupe rioribus multo iocundior: quoniam illorum laudes ardentifii* meBantibus Vo* luptatem & dolorem,prbque habitu praduri yel mollioris animi, interdum ex indignita* te improbe atro citerque faElorum, mtferationem - ctus videri pocuit,gemino dcmum bello vi&or extitit cum infigni gloria,re cepta fcilicet Nouaria,&" Gallis omnibus Neapolitano Regno pulfis. Non arrifit ei demum Forcuna, quum pro Gallis conuerfo ftudio milicaret. Ei^ us fiquidem impigrac virtutis vim,cV conatum omnem, contumeliofi qui^ dam Gallorum Duces,adeo importune atque impudenter prxpediuerunt, vt mox cum fuperbia?,tum imperitiazruae adLyrim amncm pcenas darent, Aliquanto autem pbffc, quum Veneto bello fefe immifcuinet, Sc cum ala Gallorum in Patauinum agrum ad Caciaris caftra contenderet,nochi apud Infulam Scaligeram Veronenfis agri pagum,Graccorum equitum multitu^ dine circumuentus,in potcfhtcem Lucrj Maluecfj deuenit, diuque (eruatus Venetis in cuftodia, tandem Iulrj Ponrificis beneficio liberatus cft, quurrt Fcdericum filium fidei obfidem Romam mifillet, ♦ Fuit Francifcus ingenio liberali, aperto, nufquam fallaci, Sc denique nufquam maligno^fed qui fer^ mone iocofo fceminarum pudorf intemperanter illuderet* Verum qui vaga Venerc oblecfcabacur, fcedum atque lechxlem morbum, vt tum ca lac^ ua tempora produxcrant, facile tulit,quo mifer ante diem inter varios cru>- dacus expirarec. Per omnem aucem vicam quod vixex cenfu credi pote- rat, cum Regia hofpicalicace ac eximio totius aulac cultu, tum rerum omni-> um ornamentis, Sc magnificencia operum,fplendidorum ctiam Regum ae- quabat decus. Sed fupra omnes eius actatis Regulos, cquorum copia,de^ lecftu,varietate,nemine amiulari aufb,iummam proculdubio gloriam pro-* meruirquadoquidem equarum greges alerec ad fobolem propagandam,ac^ citis vfque ab vltima Hiipania atque Numidia, Hiberniaque item, cqua^ buSjcVadrnifcarns.Eo nanque tempore quotannis per Italiam liberis in vr>» bibus infhcuca erant more veterum Graccorum certamina, equorumper^ nicitate Sc curfu concendentium;vndeceleberrimalaus cum opimo pra?mio expetita multisj vnis verb femper Gonzaga? equis promerita pararetur* Generofos autem Sc ad arma natos ibnipedes, jneque plures quiiquam,ne-' que nobiliores habuit,auc eos accuratiore dilciplina perdomuic. Quorum armciitorum infhcuta animaduerfis difparis coniugrj variacque fceturac pro uentibus, aliqua ex parte Federicum filium poftea emendaturum vidimus; nifi infitiabili axlificandi ftudio alleclus, alio fumptum tranftulifTeC» Ca^ tcrtim Francifcus his lecTifsimis equis, qui varie permutato femine noiue at que pulchernma: ibbolis videri poceranc,indefeiIo munificenrias ftudio, ex ternarumgentium Principes fibi conciliauir,vnaque praeiertim Othomanx norum amicitia clarus excelluic, quum inde Thracum Sc Cilicum lechiisi-' mos,ad progeniem Sc bellicos vfus imperraric. Sobole fihorum omnino fe> lix exceisir e vita,quum ex Ifabella Alfonfi Acefhni forore tres libcros reli- quifTet,Federicum primo edicum partu,matura iam paterna: virtutis indo> le ad fummos militia: honores vadentem,6V Herculem lecftiisimis moribus Sc literis infhcucum,pararamque fibi Sc familia: debitam facrati cultus pur puram promerentem, Sc denique Ferdinandum militare decus in Gonsa-* ga domo, clarioribus fuperadditis vid:oriarum crophxis ad fummam glo^ riam eue&uruiru ELOGIORV L A E L 1 1 Capilupi Mantuani Cento ex Virgilt 0 decus ltalid, quondam dum uita manebat Sceptra tenens, tardis ingens ubi flexibus errat Minciusitsr tenera prfatali quodaiurepcr uenifle. Quando iampridem abolita lit militaris acclamationis confuetu do, qua Imperatores olim apud exercitum in caftris fiebant, cV ipfa etiam feptcm Germanias Procerum funxagatio penitus oblblefcat,toto fcilicethoc honore per manus prxpotentium Ca?Iarum legitime tradito, confirntato^ que, qui iam altas iecerit radices, vt in vna familia non dubia? ha?reditatis nihil interciia ferie, decentius atque ffcabilius reflorefcat» Ca?terum hoc Ca? fare nullus fux a?tatis Regum luculentiorem militaris habitus dignitatem, vel certius ac illuftrius probi, vereque auguflioris decus ad Imperium at- tulit, Per omnes liquidem cum bellica?, tum ciuilis virtutis numeros,ge nerofi lpiritus inuicftique animi magnitudinem, quam in aduerfis pariter Sc fecundis cafibus homines mirarentur, ita prarferebat, vt contemnere For tunam videretur, eamcjue (euera fronte tanquam infolenter improbcque femper iniuftam 8c inftabilem, damnati fallaciisimique numinis antiquo- rum infamem Deam appellaret,propterea non multum vel eius benigne ar ridentis gratia,vel acerbifsime fa?uientis odio fupra a?quum angcretur* Inerat enim Maximiliano animus pecunia? contemptor, opulentiore Ca?> fare dignus* Eam fiquidem vbi polsideret,vel non integre exaclam, diui dere ftatim atque elarg/ri amicis cV hofpitibus, quam in a?rarium ex igno^ bili parfimonia inuidia? plenum congerere malebat. Exiffcimabat enim nihil vnquam ab fuo felicilydere,cV arcanis cuiufdam fanctioris oraculipro miisis, fibi d>C pofteris opulentifsimorum Regnorum ditionem efte defutu^ ram, qua? bella gefluro in perpetuos liberalitatis vfus fefe efFundenti per^ amplas atque inexhaullas fignati auri facultates fuppeditaret. Qua fuper ba 5c ia?pe inani opinione imbutum, 3c neruos fibi immodice pra?ciden> tem, neceffe erat Cznzirc improuifam egeffcatem,&r in mcdio bellorum cur^ fu ita hanxre atque fatifcere,vt non aliundequam ab ipfo ftipendiorum de feclujfcmiparta? iam vicl:oria? interpellari,&:emanibus eripi dicerentur. Arriferat nanque ei Fortuna ab initio,quum imberbis adhuc,interfeclo ab Helueti*js Carolo (bcero,Belgici eius Regni ha?reditatem adiuifiet : Qiiip^ pe qui alacriter, beneuolentilsimeque fufceptus, commutatis demum fedi- tiofiis.gentis ftudrjs apud Brugefes cum vxore cuftodia' traditus, diiierfam jmpotetis Dea? vim,fed moderate Sc fortiter tulerit, Exindeeu prifhna? du gnitatiatq; Imperio reftitutu diuerfa exercuerut arma,quibus infigne de- cus,vel adhuciuuenis adeptuseft,fufis ingetibus Galloru coprjs apud Ghin gata,cVperdomitisMenapfjs atq; Sicambris. Sed no multo minoreilauscef fit peritia? atq; aufus militaris,quu Bohemosno procul aRatifpona, vel fefe caftraq; fua perpetuafcutoru ingentiu munitione defedetes,crueto edito pra; lio fupcraffet, 6V Pannonios ex femioccupato Norico inuadetes Auftria,no femel reprelsiflet. Nec demum eadem felicitate Heluetia arma lacefsiuir. Ab his enim non longe a Rauracorum finibus, fufb ipfius exercitu , graue vulnus accepit: fruftraque Italiam afpexit vetantibus Fatis, qua proculdu bio Caroli nepotis Imperio referuabant. Improipere fiquidem expeditio in Etturiam pro Pifanis aduerfus Florentinos fu(cepta,cV bcllumlongegra uifsimum, Venetis illatum, vexillaque amplifsimi exercitusin conlpeclum Mediolanea- L I B E R I I I I. 239 Mediolanenfium promota, terribiles quidem primo impetus,fecl mox ina nes atque irritos conatus habuerunt* EratCaefar pacecVbellofupra quam dici polsit credulus,cV fu{picax;'fic vt qui acie vinci non poterat, bello per moras fadJe vinceretur . In vniuerfum integrae pietatis atque incompara^ bilis munificentia?, caftrenfisque diiciplinae laudem promeruit, Exceisit e vita fexagenario minor apud Velfium oppidum, quumleui tentatusmor- bo intempeftiuam acrioris pharmaci potionem bibiflet* Pavli Iovii Iunioris. Vatum ~Mufa\decus Tierium^autt laticem colis, Tolle, o magnanimum, tolle pr&cor laudtbus inclytis Jam pridem fuperum confilto ad fydera Cmfarem BueHum. Cythara, dulctloqu* feu fidibus Lyrx Hunc cantare iuuat ♦ Quam iuuenem gloria maximvs Fatln extuleriu Danubim nouit, {adust ceu (Boreas quum fremit infidus Nautas attonitos dtquorevs fluSlibus obruens Vel quum irata ^oltporta furens intonat aere Sternens templa Deum fulmintbus celfa cacumina* Verum (Barbaricts afjuetum ntl nifiprjdijs Tentare Italtam quippe iuuat, mtles ab .Alpihus DuSlu Cafareo dtra fremens Theutontts euolat. "Nouere tnde Tatres Hadriact quam celeri manu Moles contuderit flammiuomasy natorum confcisionibus putabatur» Sed id in eius necem Leonis animum maxime perpulit, quod hominem ingenio acrem^ 8c manu promptum, Imperatorrjque muneris fecundas partes apud Venetos promeritum,prop> tereaque Perufinis ad imaginem inuidiofie Tyrannidis dominantem, tol> lere cupiebat, (atagentibus in eius necem affinibus atque propinquis, qui non aliter quam morte potentiam eius conuelli pofle exiftimabant, Si> quidem Baleonis omnibus hoc femper fatali semulatione fuit mlitum, vt fii multatem nunquam fere intermillam,inter fe cruentilsime exercerent : Sc quum pulia Oddorum familia , praepotentes atque aemuli ciues deeflent, fefc ipfos gentilitio fanguine defoedarent* Enituit in Paulo oris Sc corpd ris eximia dignitas, eloquentia, militari ftudio requifita excellens j mores bello Sc in caffcris nemo carperet,pace multi laudarent ; nifi nufquam obli> tus facfhonis vetera etiam odia vindicare, Sc inceftis amoribus fuam alie-» nafque familias dedecorare conliieflet* MALATESTA BALEONVS. 24* ELOGIORVM Alatesta filius paterna? feuitia? atque libidinis v&* tia detefr.atus,quum foris fub LiuianoImperatore,cui nup ta erat ipfius amita, pra?clara cum laude militaret, egregi- um fibi pra?fecT:ura?locum apud Vcneros parauit,exulque a Leone factus, Perufiam patriam pulfis inde Vitellio,8c" Gentile Baleono, fortiter recuperauit, quum antea in ex pugnanda Cremona, pellendiique Laude Pompeia Ca?larianis, plurimiim inciaruifTet» Ad extremum Florentinis conftantiisimc libertatem fuarn dc fendentibus, quum annum propc integrum pertinacia Clementis Pontifi-* cis Sc inuicfti Ca?iaris arma obfeilus fuftinuiifet, delperatis auxilijs, oborta- que fame aipcra, maluit fiorentiisimam vrbem feruare ab immanitace ac- que fa?uitia externarum gentium, qua? opulentifsima? pra?da? inhiarent, cjuampareVeimperitis cVobftinatis aliquot ciuibus,qui deiperata veniavni fccum ciues extrema fupplicia perpeti,4'nterireque patriam, cV incendio ab iumi potius quam (efe dedere,cV fubactos confiteri cupiebant, Nec obid fa HORATIVS BALEONVS. iftum L I B E R V. 243 faclrum fidei fua? famam la?fi t apud a?quifsimos ciues , a quibus iure optimo aUream feruata? vrbis ftatuam merunTe, potius quam maligna obtred:a> tione lacerari, communi bonorum hominum iudicio, 8>C facroiancti Pon- tificis' teftimonio videri potuit * Non vixit inde integrum biennium atro ci &C diuturno morbo fuccumbens, Rodulpho filio ha?rede reli&o , quem hodie fingulari cum laude bellicofae familia? dignitatem tueri videmus : Quu Horatius patruus multis foriibus facfhs, Salernoque praefertim expu- gnato clarus, verum Malatefta fadiofior Sc famior Florentinis coprjs pra> pofitus, in obfidione Neapolitana Lotrechio Gallorum Duci operam ria> uans, non inacie,fed fortuito glandis ictu fine liberis perierit, Pavli Iovii Iunioris. Tresfimul Heroas piSlor 7 tria fulmina belli tpinxit in hac tabula. Hojfes fummifsis gembus ter lumine luslra:, Ter yenerare Duces. Gaudeat ytgeminis pater incljitus}ajfice^natisi Et pariter gemini Vt patre Utentur nati mauortia pubes. 0 celebranda dm Norica progenies centum dominata per annos Te mea Mufa caneL TSlam patrem infivni clarum Ytrtute7malign4 (Perculit inuidia, Credulus heu nimium Jummifit colla Jecuri (Prutlorem "Veslrum Baleonum tollite ad aHra, Ob patriam}atque domos Hoflibus ereptas, feruataque templa deorum* TSlec minus interea Egregius toto celebretur Horatius orbe* Viuite in Elyfio Fdlices anim libuta , filium extinguere cogitafle; vt quaedam eius verba immodice pun- gentia vindicaret, fed eius exitiofas veftis donum afruta matris mifericor- diarepudiatumjpro Solymano cubiculario datum, ocyfsime perniciemat tuliflc ♦ Sic vt hoc exemplo, immanitate feras an teifle videatur, moriftro quam homini fimilior, qui ex animo plufquam Tartarico nemini fudrum pepercerit» Sed non defuere qui in eo aboiriinabilem carriificinam tan- quam ei neceflariam.j qui fine aemulo mctuque regnare decreuiflet, verbis cxcufare contenderent : quo'd regnaturo omnis diuini atque hiimani iuris penitus obliuifcendum cenfeant» Vfque adeo enimlmperrj dira fitis eft3 vt vel flagitiofifsimis artibus apud qiiofdam,regna tueri fas efle videatun A N T O N I i Francifci ^aineru\ H Trux illa estjnhiant LycU fub tegmine teU ImpexA atro ces yndecunque yiperne. Eumenidum decus, ^yVulcania lumina, lethuni Spirant, & ora yim, nefo4,tsr impium. Mtfcuit in cano dira hic Aconita parenti Fratrefjue letho extinxit omnes horrido ; Ipfe fuo( m yana ferunt )fata yltima nato Taraueratfuperba qufed h riora fpecftatioraque vel coelefhs gratia?,vel arridentis na> tura? donacontigerunt,quam M. Antonio Columna?.Hic enim nobiliisima Romani fanguinis ftirpe progenitus,an> te omnia ftatura? proceritate, firmitate,atque amplitudine fingulorum artuum, decore frontis,8c iplendido quodam a:nea? barba? nitore,maieffcatecjue torofi pedoris, veteres a?quabat Heroes, ob idque pra?fertim, qudd pra?claro infignium virtutum con curfu, mul ti- plicique optimarum artium eruditione, ad cximium decus ornaretur; v£> que adeo conftanti vel ciuium vel externorum ftudio adamatus Sc cultus, vt quum coleretur a fingulis, cund:i eum in vniuerfum,vel diueria? factionis obferuarent,atque fuipicerent,eumque vnumlulius Pontifex tanquam Ro- manorum Procerum lecftiisimum collocataeiinmatrimoniumLucretiaco^ fobrina? filia, generum fibi afcifeeret, quum graui iudicio Rouerea? familia» nomen, ficuti antea Felicem filiam Iordano Vrfino collocarat, clarilsimis Romani fanguinis ftirpibus inferendum exiftimaffet. M . Antonius pa> tre orbatus,qudd is Etrufco bello apud Alfonium Aragonium militanspe rrj{Iet,Profpero patruo,cxT Fabritio huius patrueli celeberrimis Ducibus ad ha?fit, ab hisque certifsimis militia? pra?ceptis imbutus, ita exactam haufic difciplinam,vt Profperi natura cuncTratoriscautum Sc inuiclumroburjpra?^ feruidam vero' in expediendis armis Fabritrj vim,nobili falubrique tenv peramento moderari didicerit; tanto illuftris fama? prouentu, vt quum in Apulia, L I B E R V. 247 Apulia,Latto,Etruria,GaIliaq'ue Cifalpjna,vari)s pra?lrjs mterfuiflct, vtro> quc patruo decerptis eorum virtutibus, honore aucftior cVmaior euafurus crederetur-,niii immitia fata eius paratis honoribus propere nimium inui- diiTent. Is namque quum defenia nouilsimo virtutis opcrc fortitcr Vero^ na aduerfus immenfam vim oppugnantium Gallorum 8c Venetorum,ali^ quod ic nauaca? opera? pra?mium nancifci pucaflec, 8>C a Ceurio Belga Ca^ roli adolefcentis nutricio, pcr moras iupinefe contcmni, faflu Romano mccenfus, non diu paterctur, adFrancifcum Gallia? Regem e Belgis con^ tcndit, a quo vti is natura Rex erat, omnis vera? vircucis liberalifsimus rcftimacor, pra?fe(fcura ala? equicum , 8c confacrati Regis ordinis torque honeftacus eft. Sed ea militia dcmum infauflo omine fufccpta, qubd tum Leonis 8>C Ca?faris armis Lotrechius Gallorum Dux Mediolano pelleretur, M. Antonio bellici laboris 8>C vita? immaturum finem attulic Namdum inftaurarenc Galli bcllum, 8c Mediolano copias admouiiTenc, vt circumuallaca? arcis ohfidio fblucrecur, Marcus Antonius nondum quinquagelimum a?tacis annum attingens , ingencis Colubrina? pila i-. cT:us occubuic, eadem etiam pila difcerpto, 8c ad latus cadence Camillo 9 x 4 248 E L O G I O R V M Triuultrj clarifsimi Imperatoris fih'o, quum obequitantes in aggerehofti- um munitiones infpicerent. Corpus eius Profpero hoffcium Duci a Lotre chio conceflum eft, vt moeftiisimus patruus, fratris filio tanra? ipei, 8c"tum forte Veneti exercitus Imperatori defignato, iuftis exequrjs parentaret* Luxere eum atrocifsima mortefiirreptumibcrj atque hoftes paribus prope lachrymis,ideoque vberioribus, qudd mafculum prolemquae paterna: vir> tutis eflet ha?res, nullam reliquiflet A v G v s T i Cocceianu Hac in tabella piSlus eft Cotumnius Heroas inter iure primas obtinens, Quos ^omagenutt omnium fortifiimuty Qiios Gfoma Yidit omnium pulcherrimus i Vtrtutts eft Verona teftis optima Seruata quondam ab yi li quidem patre genitus ,fed eo pro captu Alpinx genns, nihil a literis abhorrente* Quamobrem ab eo vt primum adoleuit in Italiam efl miflfus, eo conhlio, vt Itahcam per- difceret linguam, Sc Latinis pariter hteris operam daret, demumqu.e ( vri euenit) facns initiaretur* Itaque Matthceus poft prima literarum rudi> menta qua? in patria perceperat, Comi fub Theodoro Lucino nobili ( vti illa ferebant tempora) grammatico , poetaquc , tantos proceiTus fecit in ftudrjs, vt nihil earum rerum quae vel audiret,vel legeret, robufti auidt> que ingenij memoriam fubterfugeret ; vtpote qui fcpe xgri pra?ceptor,s munia, docendo felici a^mulatione obire eflet folitus, magnamque partem x 5 25o ELOGIORVM Maronis Aeneidos,8d Heroidum Nafbnis quaquam fubagrefti vocis fbno recitaret, amplecTxrcturque fupra cundros authores librum de Confblatio^ neBoetrj Seuerini, quiliber moralibus multis exemplis refertus, delectos quotidianis actionum fuarum fermonibus flores Sc exempla cunclis prope cafibus opportuna ita fuppeditabat, vt eius eloquentia non Germani mo> ddjiedltali etiam eruditiores magnopere mirarentur:conciliaretur inde Se dunenfi populo ad promerendum Epifcopatus facerdotium, quem Popu- lus fpecxatum moribus per fuffragia deligere,8c" Pontifici maximomitra ex ornandumofFerre confueflet* Vbi verd ftolatus Sc infulatus de more in te> plo facras habere conciones ccepit,tanto concurfuomnis generis hominum audi'ebatur(qudd mores exacte fobrios caftosque praeferret, qui ipfam elo- quentia? laudem fine cotrouerfia.fuperarent)vt ampliorefacerdotio dignus haberetur* Nam multus erat,8c" efficax in componendis controuerfrjs,qua: inter ciues atque finitimos intercederent, vfqueadeo recfto atque incorrup to iudicio, vt nemo vel facftiofus, eum vltrd oblatum arbitrum rerjceret ♦ Eo modo colle&a authoritate apud fuos populares , probitatis atque indu ftrix nomine potenscV validus, in id incidit tempus, quo exortum eft bel lum inter Gallos Sc Iulium Pontificem,quum Ludouicus Rex,infaufti cfe? natique nominis caufam fufcepiflet, excitandi concilfj, cuius fandrionibus atque armis impotenter dignitas Pontificis conuellipofle putabatur* Iam que ed res erat perducla, vt Iulius ex Rhauennate cruento pradio viclrus fpoliatusque Bononia, Sc nefarrjs vndique armis circumuentus ab externis gentibus Hifpanis atque Britannis, Heluetrjsque pra?fertim, opem implo^ rare cogeretur* In ea controuerfia Matthazusintegrae pietatis ftudium,egre giamque operam fic pra?ftitit,vt a Iulio fupplente Senatum,in honore Hel uetia? gentis, purpura? dignitate honeftaretur* Nec multo pdft Mattheus multis cocionibus apud Heluetios habitis egregie perfuafit, vt pia arma fu- fciperent aduerfus Gallos, qui res diuinas profanis commifcere conarentur» Quod obid no magnopere difficile fuit,quoniam gens Heluetia paulo an- te fefe ab amicitia Ludouici Regis alienarat, tanquam ingrate fpretacVfrau data donatiuis atque ftipendrjs, auari aut certe nimis parci Regis acceptam cotumeliam vindicare percuperet, eoque grauiuscxT properatius, qudd pro Heluetfjs legionibus auxiliarfjs Gallus Germanorum cohortes mercede co ducere coepiflet: cuius iniuriae isfuit exitus, vt Mattha?us cumfuo aftricl:us officio,tu purpurei galeri beneficio obligatus,vniuerfa getem aduerfiis Gal los concitaret,eofque Ticino pulfbs,8e"adalpes Sc inGallia fugientes,Ciial^ pinac Gallia? imperio expelleret. Nec in ea celebri victoria,qua haud dubie Pontifici fua dignitas eft reftituta,Mattha?us aut ftudium fuum erga Ponti ficium decus autodiumin Gallos intermifmNammortuo Iulio,LeoneDe> cimupro recipieda Parma atque Placentia bellu mouente mirifice adiuuit, GallosqueDuce Lotrechio iterum Mediolano depulit,inftauratoque fa?pe bello,quu Leo Pontifex fatoeflet ereptus,atque ei fufFectus Hadrianus Sex- tus,cuius comitrjs interfuerat,nuquaab authoritate Potificrj nominis difccC» ferat. Mortuus eft Romsc no plane fenex primo Hadriani potificatus anno, virinter exa&ai virtutis Imperatores,potius quam inter Senatores nume^ radus,fi corporis ac ingenrj robur 8c" rerum ftrenue geftaru cumulu fpe&es. Maxime L I B E R V> 251 Maxime verb ei gloriomm fuit Franciici Regis iudicium,quum aileueraret, me audiente.abquanto plus fibi fumptus atque periculi Sedunenfis facun^ chae indomitam vim, quam tot legionum eius gentis cuipides attulifle, Placidii TUtcentini. En tua purpureus decorat Mattbse galerus Tempora digna facro triplicis Jplendore coron*. Scilicet exultans telis ferus accola ^heni $ondus arenofum raptdis quiflexibus urget Oceani in gremium,demens,hoHilibus armis lmperia, lumnam vidimus, atque item his armatum infignibus* In eo Romanorum procerum nobiliisimo, apprime gra> uis Sc con fiderati Imperatoris decus enituit,quod procul- dubio ad antiqua? Romana? virtutis fpecimen referri poiTe plerique exifti^ marunt. Quandoquidem in eo multa militaris confilrj vis, egregiaque conftantis animi probitas, Sc recti honeftique appetens, moderatus ani> mus conipiceretur . Nemo enim eo temperatius vel inter facftiofbs arma exercuit: nemo humanius a fanguine militum temperauit: nemo denique abftinentius innocentium hominum agricolarumque prarfercim fortunas a licentia militari conferuauit. Has propter virtutes quxin huius dura? a?> tatis Ducibus defiderari facilius poterant, quam reperiri, non femel pra?> clara voce apud Infubres,Coenomanos,8t" Venetos,paganorum defenfbr, 8c Italica? gentis pater appellatus. Fuit Profpero difsimili morum genere, Sc pan prope gloria militari pra?conio celebratus Fabritius patruelis ; quo collega diuerfas vtriufque virtutes in mutuum confenfum,parandis vic1:o> rrjs opportunum, ita mifcuifle conftat,vt vterque ab eo temperamenco,fe ipib maior Sc clarior euaderec. Sed Profper qui diu aduerfus Gallos inui> mencia Francifci Regis; quumfe dimidia pecunia redemiflet, eam claden* 2>2 E L Q G I O R V M acccptam nouo vi&oria? proucntu rcfarciuit, quum Lotrechium Bc Gallos cx longa contcntionc Cifalpinae Gallia? impcrio dcpuliflet. Ab his rebus g cftis Sfortiano dominatu Mediolani conftituto,(ummos militaris Imperij titulos a Carolo Cxfare promeruit* Verum inde leuem ab initio fed mox eucntu lcthalem contraxit morbum, quum iam fexagenario maior, arTe que peritia fuperauit* Seniores verd, vt primum fefe aetas inflexit, aptifsi marum rerum fcientia 8c" caftrenfis prudentia? laude ita excelluit,vt per om nem a?tatem qua? ei iupra a?quum auguftior contigit certo numini propi> or quam mortali , vti auguftifismus coleretur . Eerant enim res eius bel> lo gefta?, cum viclroriaru pondere,tum magnitudine euentuum,cV quadam perpetua atque felici curfus ccleritate mirabilesjvtpote qui perfuafione cort mutata? religionis excitatis irt eius fectam Orientis gentibus, Iacuppi Re- gis auunculi filios, Regni ha?reditate depulerit, hisdemque armis quibus mortem patris vindicabat, &C noua? religionis nomen tuebatur, extirtxcrit, Nulla fiquidem armatamanus vim fuftinere poterat Sophianorum, qui a purpureis capitum integumentis Perfica lingua Cufelbafla? vocabantur, His enim non vno in loco in aciem edudis, Sc pafsim vid:or,per Armeni> anijMediamjPerfidemjParthiami Mefbpotamiam, Sc Afsyriam eius nouas religionis fectam, eademque capitum infignia propagauit. Inde quoque auclro numero ea in(ana,cV credula? multitudinis turba, tumultuarrjs, ideo que pra?grauibus, qudd facra dicerentur,armis,in OthomanrtiCos fines per uaferat. Veriimis Sophianorum incurlus talemhabuit exitum,vtper Ba-« y 254 E L O G I O R V M iazetis accerrimosDuces,Galatia Sc Cappadocia,mutuis cum cladibus pel lerentur, SecundumBaiazetem fato fuo funcT:um,Selymus filius Perficum fufcepit bellum Hyfinaelis offenfus gloria-, fuperatoque Eufrate, ad Artaxa tam Calderanis in campis cum Hyfinaele conflixit; eoque acie pulib cV re> trocedente,Taurifio Regia vrbe potitus eft* Sed reparantem copias Hyk malem,cxT iam aduentantem veritus,continud in Cappadociam fc recepit; magna? hercle 8c memorabilis vi(ftoria?, nifi ea multo Turcarum fanguine conftitiffet, trophaeum erccTurus. Exinde Sophus Hyrcanorum iniurrjs laceisitus in eos arma conuertit, diuque ea plerunque viclror exercuit,quum interim Selymus immenfa gloria? cupiditate incenfus,ad excidium Sultha- nici Imperfj arma conuertiflet ♦ Cazterum Hyfinael plenus gloria perdo^ mitis 8c pacatis vndique finitimis, quartum Sc quadragefimum agens an^ num in magna fpe longioris vita?, contracto ex afperrima venatione fatali morbo paucis diebus abfumptus cft. Edixerat inufitati generis venationem qua Regio apparatu Sylueftrium equorum greges petebantur,in aipera ne morofaque regione, quam Seruanam vocant, Ea eft Medorum Sc Alba-* norum L I B E R V. w norum in finibus non longcaCafpfj maris confpectu ad Caucafi montis r i diccs pofita» Id rcgionis fpatium, venatorum ingens multitudo iufb' pro pe inftar exercitus, cxploratis eafum ferarum fedibus Sc pafcuis compkcli^ tur 5 perpctuacjue cdrona fenfim coercendo pra?cingit; atque indices tan- quam indagine claufas vndique territandocV iaculando pulfas iri magnum campum compellit,in quo Rex primus defertur atque ita circumuentae fe-> rx voluptarium de fe fpeclaculum adeo violentis conatibiis ad efFugiunt editis, praebent, vt magno periculo, ac nifi procul iniectis laqueis capian^ tur , multiplicatisque refhbus diuerfb venatorum nixu contineantur, Ea fiquidem feritas illorum eft,vt nifi defeflac curiu, Sc fiti,inediaque confedtae SC perdomitae fuftibus manfuefieri queant, vixque per aliquot mehfes mul ta periculofaque domitorum induftria, ftragulam Sc feflbrem admittunt, quum dentibus Sc calcibus libertatem defendant, Hi afpe&u funt truces praelongis atque^ horrentibus comis, rigida ceruice,8c~ arietino capite defor mes;nam ftrigofiores habent clunes ; fed crura cum toto femorum Sc fuf- fraginum nexu adeo valida, vt bidui curfu minime fatifcant ; nec vngukc latae admodum atque pra?durae ferreis lbleis indigeant,quandoquidem nec in afperis rupibus, lapidofifque locis atterantur* Sed domitis graiii lupa^ to opus eft, Sc valido capifho, quod fubter crura ventre tenus deduclum vim eleuantium frontes Sc feflbrum capita pulfantium coerceat» Idita^ que ferorum equorum genus laboriofiim capi, perdomarique diffidle, vfii verb longifsimi curfus fupra quam exifhmari pofsit mirificum, ob id vnis tantum dicatum eft Regibus. Is equus colofe driereo nigris adpoplites in ternitentibus virgis Onagros refert. Tradunt autem Perfae(vt ab Arme> nio Patriarcha qui Hifmadis familiaris fuit, audiuimus, nifi ea fabulofie fu perflitionis putetur)horum equorum greges in tutela quorundam agrefti- um numinum efTe conftitutos,proptereacjue eos nefas effe per facros lucos, Sc tefqua Dfjs inanibus Syluanis Sc Fauriis dicata, confecflari, capereue; quando violantes lacrum gregem Sc lucos confecracas Dfjs fedes, repenti^ nus fequatur interitus; vt non impune accidifle Hyfmaeli pra?dicabant,qui fiue defatigatione Sc labore nimio difficilimsc venationfs conuulfus,fiue fa tali percuilus iniuria fylueftrium numinum, immatura certe morte, Sc for- taffe non immerita perierit . Quum praedicentium admonentiumque fe- niorum facerdotum pracfcita, atque oracula neglexiflet ; eo quidem prae^ clarius qubd Sumachia? Regulum in eandem venationis voluptatem acce*1 fitum, eadem fatalis aufus caufa fuftuliflet, PARTHENM (Parauicini. Hanc tibi ^fpellea referentem ex arte colores Effivjem,fameorum y % 2$6 ELO GIORVM- Pollutaque tui pro relltgione Tonantis Infurgis,piaque arma moues, totque oppida viSlor Tot populos larus apud procercs Senatus fuitjeo prarfertim temporequo ad maris prae fecfruram euectus efL Nam tum Veneti cum Carolo Gallorum Rege bel- lum fufceperanr, 8>C Aragonios Reges ex frxdere focrjs armis defendendos exiftimabant ♦ Itaque Grimanus cum valida clalTe in Apuliam profecl:us3 t i B p R V, ' 257 complura eius orae oppida occupata a Gallis, manu cepit, Monopolim que vrbcm admotis tormentis fortiter expugnauit^quo terrore Polygna^ num, Molam, Brundufium, 8c Hydruntem in Salentinis, in poteflatem Veneti nominis redegit,authorque extititcV fliafbr apud Senatu,vtVeneta pecunia Aragonius fubleuarctur, iique oppida tanquam oppignerata Vc- netis tuettda relinquerec* Quo confilio 8c fracffoe Gallorum res, 8>C aduer^ fariorum quse erant difficiles, in melius reflituta? funt» His rebus gefhs, fidem fpemque totam apud ciues de fua virtutc conceptam, cumulate inv pleuit -jmcritoque faclus Procurator Diui Marci,in id tempus mcidit,quo Senatus Venetus cortimutato ftudio, 8c reieda Sfortia? amicitia, cum Lu^ douico Gallorum Regefoedus percufsit,quo Cremona noua? amicitia?prae mium petebatm\ Tanta enim incitatione Senatus in odium exitiumque Sfortia?, tantaque amplificandi Imperrj cupiditate defcenfam erat, vtfanio ribus confilrjs nullus omnino locus relinqueretur, Reclamabat libero ore Grimanus vti verus vates,ficuti nosab ipfb iuccefToreque etiam Gritto acce pimus,inuidiam inde grauioraque pericula veritus,modcrationisque Sena-' y 3 258 ELOGIORVM natus primores admonebat, vt infirmum Regulum potius quam potentif- simum externa? gentis Regem accolam mallent. Sed iuniorum fufFragia aduerfus bene confultos fenes , fatali quodam impetu valuerunt l Veneti enim in vniuerfumaSfortia le traniuerfis artibus impeditos quo minus Pi^ fis potirentur, a?gerrime ferebant. Itaque Ludouicus reieetus aVeneto atque hoftis declaratus, deceptuiqueitem ab Alexandro Pontifice ,necad^ iutus alacriter aCC plerifque manarent lahryma? exmemoria anteadcc vita?, Fortuna?que;atque eo etiam vberius, qudd filius in ipfa purpuraCar dinalis, mceftiisimi patris compedum pondera, dum fcalas afcenderet, fa^ cratis manibus fuftincret. Eum poftea duro in carcere diu cufloditum, atque acerbiisime a Nicolao Michaele accuiatore exagitatum , optimi quique ciues indoluerunt : eius verd iudicrj caufa non in rogatorum,vt aiunt,Senatorum modd,ied in publico ciuium confilio acritata cft,eo eu.cn tu, vt incomparabili gratia,tum fua tum Senatus omnibus propcruffrag2)s abfolueretur:ad minuendam tamen inuidiam,qudd eo beho Venerus noa Naupadum modo, fed Pilum, ChriiTaeum, Coronem, 8c ipfama Baiazcte expu^ L I B E R V. 259 expugnatam Methonem amiTijfTet3 in Ollarum alteram Abfyrtidum ftilu- lam relegarcti:r, Secl pertaTus damnata: infula?nomen, Romam migrau uit, vt cum Senatore filio, maiora prxfidia turbatis rcbus fuis pararet , 8>C Pacria? commodis intcgra fide conmlendo propcnfirsime ftuderec, Vixic in iuce Populi Romani carus Poncifici, &C a cunctis ordinibus crebro lalu^ tatus, quum luculenciisimam villam fub Quirinali iedificailet. Tandem Venetns extincl:a inuidia, patrum iudicio reuocatus eft, irttegritatis atcfue vircutis ergd » Ha?c enim verba fuere publici decreti, quod rtufquam prae claram iufti ofTicrj pietatem vlla in re erga patria? decus intermifiiTet, In id decrecummille trecenti cV fexaginta quinque pacricrj in fufFragiumierut, nec aduerfa fupra centum tulic* Quo exemplo videri potuit vera? virtu^ tis nomen iniblentis Forcuna? flucFibus ia ruincui poft longam candidatorum content/onem fucceiTor Princeps crea^ tus eft,pridie nonas Iulias,eodem anno quo Leo Pontifex vita funclus efh Fuit in Grimano habitus corporis gracilis, fed procera ftatura, viuidum vf que ad extremam fenedam ingenium,atque oculi viuaces ♦ Fuit vir fruga^ litatis eximia? per omnem a?tacem indomitique laboris atque animi , ad omnes Fortuna? cafus firmifsime compofiti. Vixit annosNonaginta, prarfuit Reipublica? tribus ♦ Exornauit Pra?torium luculento xdiR^ cio,cuinomen eius decreto publico eft infcriptum, quod paucifsimis contigit, Lvdovici Dominici Tlacentini* (principis effigtes h&c eti reuerenda Grimani Qiiem pater ateno Juperum dignitatus honore Intreptdi monumentum ammtjuperaddidit affrii} Sctlicet ante ohttum jupremaque funera^fefe InHahtlts dtua Jfiohjs fulgentihus ornans Inutclus potuit Martos eludere cajus. Htc primum explorans fato TSleptunia ^egna Cdruleis fnihus iuuentles credidit annos, Vt ytr poftremo /petlato Marte triumphos y 4 ELOGIORVM Mpatrium Xittus certos ex boHe referret . Denique naturC decora ex> cepta vultu vulnera intrepidi Sc fiimme fortis animi argu menta pra?ferentem,ille eft Fcrdinandus Daualus cogno» mento Pifcarius, qui ante meritum d>C acceptum militaris Imperrj munus, ex ipia tatum peditatus pra?feclura maio- ruDucum bello Dux, admirabiliumque militia? operum magiftcr L I B E R V. m magifter atque author incomparabiles viclorias Carolo Cacfari parauitj no;i obicuro quidem cum pudore veterum huius feculi Ducum, quum iu-* uenisvixdum integra? a?tatis,eos omncs expediti confilij grauitatejcV quof cme maiiuprompttfsimos fingulorum ordinum pra?fe(ftos,in obeundis pe> riculis,pra?claro impauidi animi aufu,a?que mirus cV felix fuperare didiciC fet. Nequc propterea fas efTe putauerim eius vique adeo prarftantis atque inuicti viri immenfum decus,breui angufbc tabella? elogio circumfcribi, fi vim potius atque ipfum pondus inclytae virtutis,quam inanes honoris titulos,qui ia?pe libidine Regum obueniunt,a?fr.imarc velimus:quandoqui dem gloria rerum geftarum late propagata, modicis recle fcribentium ter^ minis includi nequeat» Quanquam ego pra?cipuus(dum ille viueret,6c bello plenus laude verfaretur)Pifcarrj fedulus admirator, peculiari volumi ne edito, nomen eius pra?(enti Sc ventura? fama? commendarim» Nunc verdliquidiisime conftet ex eius viri recordatione,collationeque,iatis mul tos militia? Duces eminentibus titulis claros confpici, quum rari apparcanc qui parem fuiceptis honoribus, non abfoluta? quidem virtutis, qua? hodic Imperatorum nemini fere contigit ; (ed nec mediocrem, fine alicuius infi* gnis macula? probro operam pra?ffcare videatur . Incerti Authorvs. Qui fceptra ad tumulum, YmEli quid compede fygeil QutdVe tot tnutcla jlgna relata manu* Qmd Galea,quid fcuta nitent,quidgte/a>c]uid eti/es? Quid Vtret xterms Laurws opaca comu? N#w Mars, num Daualus, tumulo tacet ? hic jltm hic eti Heu Daualus,quin Jrfars cum Vaualo ifje iacet. Ioannes Bentmolus Bononienfium Tyrannus, I" AE tres, qua? vna fere in tabula fibi coha?rent imagines* trium feculo noftro pra?potentium potius quam illuftri> ? um Principum figuras ad veram fimilitudinem exprimut, Ioannem fcilicet Bentiuolum, Pandulphum Petruccium, Sc Petrum Soderinum, oris quidem duclu, cultu togati amid:us, Sc conditione ingenrj difpares; fed qui finibus dw tionum,&: confiliorum fenfibus inter fe coniuncftiisimi, eandem prope do> minatus Fortunam tulerint, quum quiique eorum fuain patria pari confiV lio, fed diuerfiisimis artibus nominis dignitatem tueri niteretur, Benti^ uolus Bononia? primum locum maiorum fuorum, qui nobilitatis erant Principes, virtute partu, ita adeptus fuerat, vt Tyrano quam Principi ci>»:, uitatis propior haberetur. Huius auli eiuidenominis feditiofius atquefero> ciusfuas tuentem parces Eugenius Pontifex capite damnatum iuilukrac. 262' ELOG IOR VM Patrcm vero' Annibalcm Canetuli facftiofa? familia? ciues coniuratione fa> cla vfque adeo crudeliter, Sc temere trucidarunt, vt in ipfb ca?dis veftigio admifsi facinoris pcenas darent . Ex hoc Annibaleloannem puerum San- ctius qui (e in Bentiuolam familiam adoptarat, educandum; magnoque ci^ uiumftudio paterna? auita?que amplitudinis in tiuitatemPrincipem infti tuendum fufcepit^acciditque vt Sanclius per aliquot annos prudentifsime adminiftrata Republica, Sc ciuibus alumno conciliatis, vita excederet, ei- que Genebram vxorem ad futuras nuptias reliquerit* Ha?c erat Sfor- tiani ianguinis Conitantio PifaurenfePrincipe genita,virilis animi mulier, Sc vfque adeo imperrj auida, vt maritum mitem natura potius quam vlla in re violentum, ad ca?dcs damnationesque aemulantium ciuium edendas impelleret, Sc ad clauum totius confilrj iuperba Sc infblens federet,8c" tum pra?fertim detecla Maluetiorum confpiratione in ipfbs atrocifsime faeuien.- dum effe cenfuiiTet» Punitis Sc euerfis per hunc modum Maluetfjs,inte^ gra ciuitatis pofTefsio, fummacjue non obfcuri dominatus potefcas, Benti> uolo ceilit * Creuerat is numerofa liberorum fobole, varfjscjue connu- brjs opportunas propinquitates parauerat, acceptis nuribus ex fplendidifsi mis Itaiia? familfjs, Sc filiabus ditifsimo cuiqueRegulo nuptui datis,fic vt exaggeratus vrtdique,8c vere vfque ad pofteritatem cofirmatus dominatus eflc videretun Aedificarat infuper magnofumptu luCuleiitifsimaeftrucfhirae turritam domum inftar arcis , qua? pulchritudine Sc laxitate Cofmianam Florentia? Sc Feltrianam Vrbini, quanquam lateritia, mperare videbatur* Ad ha?c liberi eius,patris magnificentia atque opibus inuitati fingulas Sc ip fi minores domos extruxerant, quas ciuium copfjs in fua horrea, fuumque penum impudenter traducT:is,cx: replere,cx: varrjs ornamentis inftruere erat foliti. Incidit autem in id tempus Ca?faris Borgia? immenfa cupiditas au> genda? potentia?,fupfecT:a Bentiuolis,quddis ad vrbem vfque caftra promo uiflec. Cuius aduentus Marefcotti e prima nobilitate ciues, authores cVrei facti ab Hermete filioru fupra omnes fanguinario,iugalati func*Ea ca?des niuerfam ciuitatem conterruit : Patrata liquidem fuerat in pra?torio apud Magiltratus,nemoque propinquorum hifcere audebat,qudd tot liberi mul to famulacu, multisque ficarrjs circumiepti,minaces foro inambularent, Nec iam dubia Sc atrox Tyrannis inuecta cerneretur» Succefierat Alexandro Pontifici Iulius Secundus Bentiuolo ex vetere fimultate infenfus, Is opule> tf sima? ciuitatis, cui ipfe inminori fortuna pra?fuirTet, conditionem mife^ ratus,bellum inferre, totque Tyrartrtos omnirto tollere coflicuitjprofecftus> que Roma,cV auclus Galloruauxilrjs ad vrbeBononiam caftra promouic* Eo autem fucceflu bellum eft confecfrumj vt Tyrannus qui caftra Galloru, auerfis eb corriuatifque fluminibus inundarat, Sc prope opprefTerat, ani> mum defpondens, infenfique Populi tumultum veritus, ea conditione vr> be excederet, vt pra?fidio Gallico quod pecunia coemerat, tutus cum vxo> rc egrederetur, exulatumcfuc ad Buxetum Parmenfis agri oppidum Palla^ uicinorum hofpitio fufceptus abiret, Nec multo poftBentiuolus quu in afsi dua reditus cogitatione veriaretur Genebravxoreamifit,repetino doloreexx animata,quod ei improuiflis nucius fuperueniiTet,quo audierat liberos fuos tumultuarfjs collecftis copfjs reditum ad patria intempeftiuepra?parantes . Hippolyti L I B E R V. 2& Hippolyti Cardinalis Ateftini,& Ludouici Mirandulani iliperucntu, qut Pontifici fauercnt, fulos in itinere, Sc foedc profligatos fuiiTe ; qua iniuria exacerbatus Iulius;Bentiuolorum clientcs, vel tumcaptos,vel inde conquf- fitos, damnatosque laqueo mfpendi iuisiffet, Sc Tyranni domum vel Bo^ nonise totiusque Italia? ornamentoa conditore deftinatam, plenus ignobf- li ob idque pudenda iracundia, excindcndam furenti populo obiecerit, Nec diu pofr. ipfe Tyrannus fenex,deiperata Gallorum ope, quum in eam ipem elufos, veteres thefauros exhaufiffet, facris interdicflus Sc plane miier interrjt, quum amplius triginta annos dominatum exercuiiTet, vixiffet an> nos fapra feptuaginta, dignus hercle eo patriae dominatu nili ingenium ei> us impotentes liberi, auaritia,libidinecV crudeli faftucuncta perturbantes, ad exitialem infolentiam propuliffcnt . Antonh Francifa Qgmery, (Bentiuole, illa olim Veslra ingens gloria,/ummis ISlixa opibufjpatrU titults 4jr fijabus auSlis Vndantum Imperio populorumy tum Pandulphus Petruccius apud Senenfesc ciuili ordine fe extulifle exiftimatus eft, fed qui effet occultior, neque ta men ariimo melior; Quippequi nunquam veftem Senen fibus confuetam(id erat pallium atri coloris) mutarit, nifi lolennibus Ludisrnunquammodeftifrugique ciuis in conuiclu difciplinam vllo epularum luxu corruperitjxdificarit modice,cV commode quidem po tius quam fumptuose aut eleganter^humanitatis porrd 8>C temperantia?lau de humiliores ciues in tota vita fuperaritjnec externa connubia ambitiofe, fed paria for tunis atque nobilitate, ad auertendam inuidiii quaefierit. Quac omnia ex aduerfo in Bentiuolo vfque adeo modum excefferant, vt cudcn^ dae L I B E R V* 265 da? etiam moneta? munus impetraret a Ca?fare, non obfcure iti contiimeli> am Pontificrj imperrj, fic vt iti aureo numifinate iplius Tyranni comata e£- figies cum ferrato fcuto compleclrente id Ca?faris Aquila, fpecrarctur. At Pandulphus nihil vnquam vfurpabat quod apud ciues inuidiam conrlaret, vt qui modico comitatu, multocjue difsimulationis artificio gratiam atque potentiam fenfim parandam arbitraretur,ingentique aftu, Sc occultiorcfb lertia fibi agendum effe ftatueret in ciuitate qua? quadrifariam diuifo infa^ nis facftionibus feruiebatj quibus ciuitatis ftatus commutari conuellique pofTe, vt fa?pius antea accidiflet,manifeftd profpiceret, fi diuerfa. ciuium flu- dia negligerentur» Parem enim authoritatem alternantibus partium ftu drjs in Republica obtinebant quatuor honeftifsimarum familiarum or-< dines, quorum fummus eratvetufbe nobilitatis, ifq; propterea Nobilium, vocabatur. Secundus pari prope dignitate Populariurm Tertius ex vtro que ordine commixtis familns conftitutus Nonarius appellabatur, quod is ordo anouem deledis ciuibus, qui a?quifsimividerentur, antea fuiflet ere- cTrus, Huius ordinis aliquoterant Patritiorum familia?,inter quas emine^ bat Petruccia, cuius facile princeps habebatur ipfe Pandulphus,Iacobo ma iore fratre qui excellerat e vita fibi locum relinquente* Nonario autem, or dini fuccedebat vltimus,qui Reformatorum appellatus eft,qubd hi tanqua exaclaeprudentia? ciues,male confentientis ciuitatis vitia emendare forma^ reque in melius Rempublicam fuperiore tempore voluillent, Ca?terum Pandulphus,eV ab his aliorumque ordinum confpiratione cum Nonarrjs vrbe pulfus aliquandiuin exilio fic vixit, vt nihil virilis confilrj efficacis-* que induftria? remittens,non diu pofl: in patriam viclor rediret; coactis fci-> licet in vnum non ampliusquam trecentis fua? factionis hominibus,Vrbem nocftu fcalis adortus tranfcenfis illico moenibus, refradaque demum porta vrbe cxf curia potiretur,cV aduerfarios vrbe expelleret;eo euentu, vt qui mo do extorres fuerant, eiecftis aduerlarfjsRempublicamadminillrarentcVcun c~ti ciues in-omni fenatona deliberatione Phandulpho obferuatis eius nuti- bus atque furlragrjs airencirenturjipleque vnus in totofuo ordine authori- tate atque opibus potens,ptebifque etiam ftudio fubnrxus emineret. Hanc eius potentiam a?gre ferebat Nicolaus Borghefius inter ciues maxime hono ratus,quanquam filiam Pandulpho collocaflet. Verum tanta erat Borghe frj ambitio;eaque liuidi animi acerbitas,vt facile cognationis obliuifceretur, 8C generi authoritatem conuellendam arbitraretur, 8c qudd aliter mature fieri non poile videretur, confilium eius quoquo modo tollendi fufciperet* Sed infolentia fbcen, eiufque diram obtrecT:ationem,impotentis generi fa> uitia pra?occupauit. Borghefius namque quum iret in forum trucidatus efL Huius ca?de conterritis ciuibus, fumma potentia Petrucfjs, Pandulpho que in primis adftructa cft« Ab hoc patrato fcelere, damnatocjue apud cu ues,Pandulphus offenfus infamia, vfque adeo religiofe in pofterum a fao- guine ciuium temperauit,vt quum aliquanto poft in ipfius ca?dem Bellan- tios, authore principeque numerofa? eius familia? Leonardo deprehedifTet, quos iure optimooccidere poterat,fyncera fide oblataclemetia conferuaret* Exincfe m.iracalliditateapud decuriones egit,vt Triumuiralis ia Republica ^^uiiioj \ ;km> W« * '* *• :'• :'• 266 ELOGIORVM Magiftratus creatur-, cuius muneris effet Reipuhlica? curam fufcipere, pra> toria?que prarfertim cohortis,qua? in foro apud curiam ilationem habebat* iura ftipendiorum tueri. Id verd facile impetratum eft, refque ita cefsitvt ipfe vnus e tribus crearetur, duobuscjue mox collegis altero magnis mune^ ribus corrupto, altero autem quod efTet ingenrj pinguioris facile contem- pto,folus ea magiftratus muniaobiret,militares animos,indulgendo,vber- nmeque ftipendia pcrfoiuendo fibi conciliaret. Noui demum confilfj rem difncilcm, & fpecie parum a?quam, fed omnibus prope ciuium ordinibus vtiltfsimam ao^refiTus perfecit. Abfcindere enim opulentionbus Senenfis Imperrj oppidis certas agrorum partes, atque eas per tamilias certisportio- nibus diuidere cV adiudicare confhtuit. Quo munere infigniquebenefi-> cio cunda' vel adueriorum ordinum familia? fibi afiiringerentur. Eam le^ gcm aPandulpho fuafam latamque, decuriones atque amplior Senatus fa- cile promulgarunt,fuiira reclamantibus oppidanis,qui iniqueeripi fibi fua ahmenta querebantur,letis ex aduerlb promifcueciuibus,qui exaliena iniu> ria extra ordinum inuidiamaugeri fuas opes viderent.cuius decreti munifi> centia ad vnius Pandulphi gratiam, atque potentiam amplificandam fine controuerfia rediret. Eo facto Pandulphus opes fuas confirmauit, Sc ciuu um amicorum adauxit, Sc prope totam reliquorum ordinum aemulatione ita extinxit, vt ordo Nonarius fupra ca?teros fummum authoritatis Sc gra-< tia? locum teneret, Ha?c erant optime prouifa parataque aduerfus vimin teffrnam; fed qua? externa auerterent arma. ciuitati valida deerantpra?fi'dia vt tum accidit, quum Ca?iar Borgia ad perturbandam Italiam natus ad Pi^ entiam vfque vrbem copias promouit, eo animo vt Pandulphum Senis ex truderet, atque ea vrbe,vti erat immodicus,potiretur. Agnouit Pandul^ phus ambitiofi crudelifque viri infidias, generofoque confilio efFugere eant tempeftate, Sc Senenfes ciues periculo liberare confrituit, concionatufque apud Ciues nihil fibiincolumi patria effecarius oftendit; proptereafe ceifu rummalignitati atque audacia? externi ia?uifsimique Tyranni,vt mature de rnum rediret. Atque ita interdiu mcerentibus pleri(c|ue,acque lugentibus cum honefto potius quam valido comitatu vrbe exceisit, cqmmentaria ci- uibus reiinquens, quibus ad confirmandam tuendamque patriam fumma? prtidentia? pra?cepta perfcripferat. Huius facli mira celebritate cieterfit non modo inuidiam, fed ampliorem etiam gratiam apud cunclros ordines adeptus eft. Neque eum fefellit opinio. Decedente fiquidem Senenfi agro Borgia, decreto pubilco ad tutelam patria?, qui.fponte fc fecerat e^ xulem reuocatus eft. Eo Borgia? periculofb aduentu admomtus com^ muniendum fe nouis amicitns atque foederibus exiftimauit, imprimis^ que conciliandos fibi Florentinos ratus, prorogari fibi veteres inducias qua?iam tum plane efrluxerant, poftulauit, Petro Soderino qui jum pra?> eratReipublica? ea conditione longiores concedente, vtMontis Politiani oppidum, de quo ex antiqua controuerfia nimis fuerat decertatum, pok fellumque tunt a Senenfibus ,Florentinis in pra?mium admiffa? fbcieta- tis concederetur ♦ tranfacftio Senenies ciues amariores fecit, Sc PanduU phigratiam in vniuerlum vehementer imminuit, qudd vtpriuatis rebus confulcret, L I B E R V. 267 confuleret, publicis fingulare detrimentum attuhffet. Nec multo poil ad uerfus eumexcitata eft cadem Borgia? rabies ex aduentu Gallorurrt tiui Nea polim armis repetebant; concitantibusque uonnulhs, ed res dedufta eft, vf Pandulphus procellam in fe immanium armorum efFundi cernens ad pri> ftinum deferenda? vrbis conllhum rediret» Iamcjue erat.i'n itincrc quum exoptatus de morte Alexandn' Pontificis nuncius ei fuperuenit; hberatus- que periculo ad confueta adminiftranda? Reipublica? munia reuerlus eiL Pio autem tertio Senefi in demortui locum fuffecto non magnoperelarta- tus eft,quod ille eiret diuerfi ordinis,cV tanquam vere pius in libera patria vnum prae ca?teris ciuem dominari indigne pateretur, Cxtenim immatu- ra Prj morsintra paucifsimos dies erepti, Pandulphum eo metu ita libera^ uit, vt fibi gaudio eflet Iulius ftcundus Ligur eifuffecT;usscuius gratiam cer> tis officrjs atque muneribus facile promeruit,ftudrjque fui eum tulit fruclu; vt Alfonfus eius filius,coempto non dubiepurpura? honore in Senatum le geretur* Deftinabat enim fibi Dominatus fucceflorem Borghefium c fi> lrjs natu maximum,eumquefraternis facris opibus fauorcque Potincio con firmandum iudicabat» Sed eaconfilia fuperi multis decaufisimprobarunt, Nam ipfe non multo poft anguftia peftoris laborans, quum ad Philippeas aquas ifTet,apud fancTri Cyriaci oppidum fato concefsit, climaclerico a?tatis anno. Liberi verd eiusin feipfbs infona arma conuertentes,a Leone eo euc> tu Senis iunt depulfi,vt Borghefius atra vexatus bile mifer interierit: Alfon fus verd Cardinalis temere inita in Leonfs perniciem coniuratione in mo> le Hadriani, non purpuratorum modo, fed infimorum etiam hominum miferrimus acarnifice ftrangularetur ♦ Pavli I ■ o v I- i Iunioris, Occulti ne iuuere tibi fub petlore fenfut (Petrucct, tacitce ne artes, fecretaque rerum Conftlia, atque aslus Veteris prudentia folers ? j{n conteEla dolts mendax tibi credita virtus: jLtque humerts pullata diu circundata yeftis^ l^ulla que celjd domus, comitum tibi nulla caterua ? Dum tu difimulans pro libertate tuorum, yfrtibus hts blandts incautam decipif yrbem; Et patrtas leges renouans, foceroque perempto ^Arrtpis lmperium,atque tn te iura omrita tranfers4 Laude equidem dtgnum facmusyfi numtne dextro Di foueant aut forsnon auerfatafecundet. Sed qui te ca/us,qu^e te Fortuna fequatur Affice\ bis exul nunquam tranquilla yidisli Tempora turbat* per mille pericula Ytte. yldde quod uectus, qui honos nequaquam vti aliasbimeftris, fed per^ petuus eilet ad imaginem Romana? Dicftatura% Nam Ci^ cuti decuriones fuprema? poteftatis qui bimeftres erac, bre ui fpatio magiftratus vim inueterata confuetudine finiebant, nec fufpecta? poteftatis efle poterat, ita Vexillifero qui eis praefTe foleret,aliquanto an- guffciora quim flagitarent grauifsimarum rerum coniilia, terminandis fen-> tentfjs fpatia obueniebant.Propterea expedire Reipublica? rebatur,vtvnus perpetua authoritate ad clauu (ederet,fuperioruque confilioru atq; aclionu onarus,certu percnis nec interciia? prudentia?pra?fidiu,toties mutatis Decu honibus afTerret,dignitateque auguftior Populo videreturj In hocimitati Venecos L I B E R - V. 269 Venetos qui Scnatus Duccm creant,cuiuspotefl:atem admirabili fpecieam plifsimam,fed nihil plus cacteris quam altero fuhragio valentem, eertifque lcgibus ideo circumfcribunt, ne ad Tyrannidem afpirare queat, perfonam tamcn Principis ad Veneti Imperrj dignitatem decoris infigriibus tueatur, Soderinus hoc honoreiiluftris faclus in Curiam cum familia vxorem tradu xit,vt in omni ncgocio afsiduus O&ouiris fuprema? potefbtis adeflet;fen> fim per hunc modum popularis erfecfrus eft nouis hominibus in Senatunt accerfitis, quum antea Patritrjs in vniuerfum , honoratifque ciiiibus pitu^ iflet» Fauit autem eipra?fertim ciuium ordini qui Sauonarola? damnati crematique in foro, memoriam pertinacifsime colerent,5c" Medicei nomf* nis ffcudia femper odiflent,quanquam ipfc omnis expers odfj, nequaquant fe facliofum oftenderec, Sc tanquam-acquifsimus libertatis defenfor,in nuU lam inclinaret partem,eoque populari inuecfto ftatu patriam diu tranquil- lanij opibufque florentem futuram arbitraretur,ac optimi inde pra?fidis SC patria? parentis Jaudem, qua? nemini poft Cofmum contigiflet mulcorum iudicid promereri credcretur. Sedrion mediocriter ofFenderat Patritib- rum animos frudiofbrumque Medicea? fa lumis SC fldfens, qudd eius aufpicrjs perddmita? recepcaeque Pifae fuerant, poft fextumdecimum continuati ferebelli annum,qud haud dubie Floren- tini nuqua rcmifla fpe victoria? nuqua remifsis fumptibus atque laboribus, vel fa?pius rcpulfijPifanoru coftantiaafperrimis diuturni bellipericulis effe ratam Sc indomitam fuperaflent. Adiecerat etiam Florentino Imperid Motis Politianioppidu certa induciaru pactione vltrd a Senefibus coceflu, Curarac quoque diligentifsime rem frumetaria,la?to femper atque exultaii te populo ad vbertatis Sc copia? nomen. Verum quum medias ciuium claflesfoueret,hifque aditum ad Rempublicam pra?beret,angebantur Patri trj,vtpore qui ofFenderentur numero nduorum imperitorumque fiepe ho- minum,qui Reipublica? munia nobilioribus debita infolente vfufparent, Cufiamque indigna vrbis fece repleuiflent; ipfi verd neglec1:i, faepeque fupe t ancibus ignobiiium furrragns^reiec^ijhonorum repulfas ferrent,fruftraque popularis ftatus inclementia damnarent. SedSdderino iemper integrai inanfit authoritas populari ftudio, Sc fua inCigni virtute confirmata, donec enatum eft bellum,quo nullumIfalia?perniciofiusfuit,quo eiufdem dignu tas continenti veluti ruina in pra?ceps traheretur; initio ad Concilrj nome exorto. Id ertim vicFor vndique Ludouicus Gallorum Rex indicendum ce lebrandumque fufceperat, vt Iulius Pontifex ex publica cenfura tanquam indignus facrofancla poteftate gfadu pellerecur . Is enim impocentia Gal> lorum timens arma, atque idcirco feruituracmoxltalia? cauendum exifli> inans > a conipirantiunt Regum fadere difceflerat , Qiiamobrem diuinis z $ ipo ELOGI ORV M atque humanis rebus foede perturbatis,Rex Gallus a Soderino magnopere fauente Senatuque Florentino impetrauic,vc vrbs Pifac tanquam celebran- do conrilio opportuna concederetur» Ea res Patritios excitauitqui con^ tradicerent, atque exclamarent propediemPifas in poceftace Gallorum fu^ turas,qui iam frequentes adueniffent Lotrechio Duce;quorum aduentu Pi fani ad repetendam libertatem parati, atque de induftria inuitati videreru tur* Eares non temere credita eum tulit exitum,vt Cardinales, ca?terique Sacerdotes qui Pifis conueneranc, cumLotrechio praefidfj pra?fecto vrbe pellerencur, Mediolanumque profugerent* Eius Concilrj Pifis conflituen- di oborta inuidia,Soderinum non fponte,fed fmpulm Cardinalis fratrisau thorem inuifum ciuibus,atque odiofum irato Pontifici fecic, vfque adeo vt vir ille natura contumelia? infblens,8t" implacabilis, eumDictatura derjcien dum,Mediceofque in Patriam reducendos decerneret, Medicei nanque in eam excubantes occafionem Raimundum Cardonium a Rhauennatis prae ln detrimento Hiipanicas reparante copias, adiuuante Pontifice fibi coiun xerant,expugnatoque Prato oppido prius quam Florentia? praefidia parari poffent,a beneuolis propinquis,patritioque ordine in vrbe recepti,fuperi- oris Fortuna? Principatu potiti funt, Soderinus ipfe mira infbntis animi tranquillitate,qudd nemini nocunTet, Sc cuftodicos m Curia tanquamfu- fpedos ciues numero fapra viginti, fupplicio affici vecuiffec, extra omnem contumeliam detracrusfolio, Sc ad Pauli Victonrj domu deductus efr,in- deque egreffus Vrbe in Vmbriam,Picenumque profed:us,no multo pbftab Ancona Epidaurum, quod Ragufium vocat,vc tranquille ibi degeret, traie cit. Medicei verd ad arbitrium Rempublicam confticuerunc, nec quenqua ex anciquisinimicis poena dignum cen(uerunt:quartoque menferecepta pa tria loannesMedices Cardinalis,qui ad Rhauennam captus e Galloru ina- nibus efFugerat, Poncifex eft renunciatus» Is generofb animo Soderinum humaniisimisliteris euocandum complecTrendumque fibi, Sc augendu ho- noribus accerfiuic. Ea verd oris tranquillitate dignicaceque Soderinus Vr bem ingrerTus Pocificem inuific,vt cuncfcis ellet venerabilis, adeuntibusque Sc dextram appetentibus amabilis, Sc perhumanus ♦ Libenter enim rerum (uarum acftiones enarrabat, mihique pra?(ercim fyncere Sc diferce tanquam annales perfcribenti ; C upiebat fiquidem ea cum integri tate laudis pofle^ ris tradi qua Rempublicam Florecia? per decem annos adminifhrafTet , fic vt Roma? non fecus ac Florentia? Vexillifer ab omnibusappellaretur.Repu diauit autem omnes honores quos propenfifsima voluntate Leo Pontifex ofFerretjtanquam eo quod gefterac minores* Vixit inlumma cranquillita- tementis, cum grauifsimis virtutibus confirmatus,tum fua confcientia prae clare beatus,quanquam amifsi dominatus cafum duorum fracrum culpa fi^ bi imporcatum, fine vllo doloris vefhgio fateretur* Alter enim Cardinalis ambitiose corruptus,fpe confequendi Poncificacus, PifasGallis obtulerat, ratus fore vt quum nequein Poncificem neque in Gallos vehemens ftudnl oftenderet, tanquam mediusport neutram partium ofFenfam, Iulio Conci-* Irj voce damnato fubrogaretur ♦ Alter nomine Vicftorius Mantuam lcga tus miflus, vbi fcederaci Gallorum hoftes coueneranc, quum non multa pe cunia cum. Cardonio tranfigere poflec, vt Hifpani auerterencur, vti natura parcus, L I B E R V. cl*7! parcus,atque inepte frugi,&*pecuniae tcnax adduci non potuit,Vt pecuni^ am repra?fentaret;atque ita magno fratris commodo fcedere excluderetur* Natus annos fexaginta duos in Vrbe regnantc Hadriano febre fublatus eft, Ei exequias feccrunt iuftis collatis honoribus Florentinorum collegia* Propinqui autemeius marmoreo fepulchro aliquantopdft honeftarunt» I v L 1 1 Feroldi. Effigiemhic hoff>es Soderini conjfrice, cuius Eft nomen afiro clarius ♦ Hic efi qui PatrU labentem reflituit rem (Bene conjulendo ciuibus. Idem yrbipacem peperit,populoque Volentc (Princepsfuit FlorentU. ; J[c tunc illa quidem hoc faluo>clanumque regentt Vixit beata ciuitas: jit caro capitehoc eietlo, protinus Vna Et concidit ^Jpublica, Ergo animam illufirem Aternum faluere iubeto QuaTatrU fletitfalus. s Elifabella Aragonia, V N c pallidi oris, Sc atrati cultus habittim fcrebat Eli(a> bella Aragonia Ioanne Galeacio Sforzia coniuge orbata* Ha?c enim vnainter viros celebres ideo fedem meretur * quod contra fexus imbecillitatem aiperis in rebus virilem animum pra?ferens,arfura? bello Italiae primas faces intule^ rit, quo famofb vereque funcfto facinore, cum diuinarum fimui ac numanarum rerum perturbatione amifla fere libertate perrjmus, fruftra Aragonrj , Sfortianique nominis memoriam exercentes* Fuit haec generofi cV plane viriiis animi mulier,vti Regia ftirpe progenitam decebat, digna prorfus elogio valde lueulento, fi in ea animum maximarum calami tatum concurfu inufitata?que mentis fortitudine nunquam fuperatum,non fine admiratione reputemus . Quandoquidem feralis eius TragoediaS initium dedent, quo opulentilsima Aragonia? cV Sfortiana? domus impe> ria conciderunt. Ludouici namque Sibrtia? circumuenta infidrjs,ac indi> gne ipoliata Rcgni pofiefsione, quum a propinquis opem imploraret, 8C Galli in Italiam ingruiflent, florentis a?tate coniuge Ionne Galeacio orba- ta eft, eo quidem luduofius atque miierius,qu6d is veneficio fublatus cre> deretur ; Exinde quoque nunquam ficcatis lachrymis , Ferdinandum auum non dubio mcerore ene&um , Alfonfiimque patrem eiectum Re> gno 8c in Sicilia deformi habitu exulantem ,fratremque obiter Ferdi- nandum in limine recepti fortiterRegni immiti fato ereptosReges con> tinenenter luxit, nufquam fibiad exiguum calamitaris fblatium arridenre Fortuna, nifi quum Ludouici Sfortiae hoftis (ui calamitofo vita? exitu lxta> recur ♦ Quando ille a fuis militibus proditus,pcrducTrufque in Galliam, te n o in carcere moriturus, exitipli ambitus Sc fcelerum pcenas daret* Veru in hoc luctu argrevitales trahente ipiritus nouo iclu Fortuna perculit, quu* Federicum Regem patruum /icua externorum regum coniuratione Regno exiitum, cV in. Gallia fingulos miferia? fuac caftis fruftra deplorantem fato^ cjue functum audiffec. Tum enim clarifena eius domus ingentis ruinae niole conuulfa,acque opprelTa,a fhrpe penitus interfjt; accumulato etia do- Jore,qti6d fub id tempus Francifcus filius qui in eadem tabula cum matre pidus con(picitur,in venatione currentis equi lapfu in Heduis exailimatus eiTe nunciarctur. Hunc enim vel inuita depofcentibus Gallis tradiderat, a quibus cucuilati facerdotishabitu in opulenti facerdotrj coenobium idcir- co coniedus fuerat, neSfortiani Regni legitimac prolis ha:res fupereffet. Nec his tantis funeribus egregie conftans 8c infractus fcxmina: animus ceisit, L I B E R V. 273 cefsit, recepitque fefe in Barium dotale oppidumi vbiRegrj fplendoris di> (ciplinam ita exercuit,vt eius nome cum gentilitia? munificentisc, tum Chri ftiana?benignitatispra?claramlaudem, cY in Italia, Sc in prouincrjs ferret; Qua illuftri fama dud:us SigifmundusRexSarmatarumBonam eius filiam in matrimonium duxit,eam honoris caufa deduceteProfpero Columna Ro manorum Ducum longe clarifsimo. Nuptia? apud Cracouiam ingenti procerum concurfu celebrata? funt, la?tis quidem aufpicrjs, poflquam noua nuptafeni iam planeRegi Auguflum hodie regnantem pepererit, fecUn^ doque partu edita fit puella auiti nominis, qua? Ioanni poftea Pannonia? Regi nupfit, in fpemque paterni Regni hunc edidit Stephanum puerum qui hodie in Dacia vetere, quae Tranfyluania eft,dominatur,educante Ge^ orgio Varadinefi Epifcopo, viro pace bellocjue inter Hungaros facile priri cipijipfb fcili cet SolymanoTurcarumlmperatore eumex paterna amicitia in clientelam fidemque receptum egregie ab omni finitimorum iniuria de^ fendente* Verum hanc orientem felicitatem Elifabella ex perpetuo fere infortunio deguftare non potuit,quum morbo aquac intercute obrjflet» Eo hercle pietatis nomine patientius atque tranquillius, qudd paulo ante (acrofancta Romana templaad expiandum religiofe animum inuififTet,eam Leone Pontifice perbenigne Sc liberaliter excipiente, matronis etiam.Ro> manis prima? clafsis officij caufa adeuntibus, Id fpectaculum longe omni> urh ornatifsimum atque pulcherrimum fuit,quum circumfufa vndique iu> uentute prodeuntesin nuptiali vefte,vt tummoris erat,fupraaurumcV pur puram margaritis 8>C gemmis perpicta, longo pompae ordine in Vaticanu pedibus perrexiilent ♦ Caetenim in hac eximiae virtutis foemina improba? plebis rumor, nomediocriter pudoris decusperftrinxitjob idgrauior quod quum florenteaetate impenetrabilem pudicitiampraetuliflet, in ipfb demu jctatis flexu Profperum Columrtam fibi cultum Sc officiurri afsidue tribu-*" entem,fa?peque procacem ad vrbaniores iocos admitteret, An T O NI I VV L P I I* H&c quit fyeRantem ora ienet Jujpenfajrapitque Senjws atque animam,^ propejpirat pitlatabelU Dotla animatd manu Jpectem tnfelicis Elife Fortunamque habttumque referret animojque yiriles, Jjptce ytiri Vultu mateTias^egia auoruni Et patmjZ?patruiyfratrifque reluceafitfto Vultu tura dabat populis quum fceptra teneret QoniugvSyt? nati InftibrU trabldret habendi. Hoc etiam infenfisJuperisPaduerfa jiiorum Fatatulit}mortentis auiquum lumind claudi Vidit, Sed qua agttata diu per tot dtfcrimtna rerum cV Germanico potius quam Hunga-. rico cultu coipicuus erat Ludouicus Pannoniae atque Bo-* y hemia? Rex, Sarmatico atq^ Aquitanico fanguine genitus» Nam Vladislaus pater genere Polonus fuit, cui Candalia Vafconum nobiliisima jftirpe edita nupferat. Ferunt Lu^ douicum quum vtero matris excluderetur informem pro> pc,cV fine certis oris lineamentis vrfini fcctus ipeciem practuliile, creuifle ta nicn adiufto maiorem hominis ftaturam, ita vt patris inertiam Sc multum aruina* fuccum a?mulaturus crederetur, nec eius molis artus decenter virit* dus, 5c illuftris fpiritusregeret. Quanquam a nutritrjs dihgcnter excita^ retur, qui eum licerarum pariter atque armorum difciplina exercendu con> tendercnt. Mcruit tamen manfueti 8c obfequentis ingenr) bomtate, qua egregic iuftus cV pius Princeps euafurus videri poterat, v7t Maria: Cxfaris forori connubio iungeretur, conciliante fcilicet eas nuptias Maximiliano auo,qui Annam etiam Ludouici fororem corroboranda: cognationis caufa Ferdinando nepoti collocarat,in eadem celebritate Viennenfis conuentus, in quo tres fummi feptentrionalis plaga: Reges, Ca?far, Vladislaus, 8c Sigi( mundus infigni multarum gentium fpectaculo coiuiilent. Ca?terum Lu^ douicus decennio fere poft eas nuptias perpetua fterilitate damnatasquum turbulentifsimorum Procerum atroci vexatione,cV viuo adhuc patre,St~ de funcfto, quafi precario regnauiflet,in idbellum incidit, quo impotentibus 'i urcarum armis oppreifus cecidit. In peruerfa, fiquidem malignitatepro^ cerum fuorum iuftis defti tutus viribus, delertulque a propinquis fuis fini^ ! mis Regibus, Mugacciana acie miferabili ca/u Regnum cum vitaamifit. Carolusnanque Ca?iar, Sc Ferdinandus frater,quibus cordi erantltalicilm- perrj opes,eius pericula tanto inuadentehofte neglexerant. Sigifmundum porro patruum Sarmatiae Regemfacile tumauerterant MofcoiucarumbeU la, L I B E R V. 175 la, & funcrtae Podolrjs Scytharum incurfibries, quibus vrebatur Sirmatia^ cus ager,5V Clemens ip!e Pontifex domeftico occupatus bello, vix Germa> norum legionem cV Vilaronum equitum alam, e Qcra pecunia adPanno- nia? pra?fidium. conduxerat jHungarique proceres auantia? atquc rapinisaf fueti oblitique penitus Hunnica? virtutis Sc diiciplinar, pelsimis artibus tra (ftantes arma,iricer ie foedifsime dilTenciebancnec exccrna pra?(id a mperbo contemptu Sc ftultaarrogantia admiffuri videbantur. Tanta (jquidemani^ morum vanitate atquc ferocia adbellum ferebantur, vt vel innumerabiles Turcarum copias facile dei/picerent,5c' feipfos ad tucndumgentis decus co fcruandamque pacria? ialucem, fi non iniqui pradrj faculcas darecur fatis fo re iactarent. Horum autem Princeps erac Paulus Tomorcus Colocenfis Archiepifcopus pietatis inftinC congredi praelio velle crederet. Vix enim Chriftiana acies Triginta milium pedi^. tum,fimul Sc* cquitum numcrum implcbat, quum in adueria ducenta equi tum milia lpecftarentur» Eum itaque Tomorei audacia Hungarorumque temeritas exitum tulit, vt cum ingenti corona hoftium circundatis Sc ob- felsis caftris,Rex infelix,cV(quod miferrimum fuit)inipib margineDanubfj aquatione prohibitus, dirigerc acicm Sc collatis fignis confligere cogeretur. Non tulere diu Hungari primi agminis vim,quanquam admirabili ferocia refiftentes, nec inulti caden tcs, quando meritas infania? fuae poenas darent, Cecidit ante alios vecordi impetu pugnans Tomorcus, & vna fere reliqui Duccs Sc Antifhtes conciib proculcatoquc toto noftrorum exercitu perie^ runt. Rex ipfe quum in fugam delperatis rebus fc proriperet,in paludem inciditpraealtae crepidinis, quam excundo apprehendcre conatus, equum ardua ceruice crectum in fe reflexit,atq; ita reiupinatus in ipfb equiSc" armo rum oppreiTus pondere,in aqua bipalmis gurgitis fufFocatus interfjt,(pecT:a te armigero fuo, atque eum mox arena (epcliente, ne corpore atque armis Regrjs potirctur hoftis. At Solymanus cum euafiiTe exiftimans, genero^ fa voce pronunciauit, fe hoftcm Rcgem tot cognationibus clarum in grati- am Sigiimundipatrui,fi repcriretur Pannonia? Regcm repofiturum,modo Othomannici Impcrfj dccus,&:fua?libcralitatisbencficium certo tributo,&: id quidem cxiguo, grate atque fideliter agnofceret. Sed cadaucr poft mul tos dies, indicante eodem fcutifero rcpcrtum co quo potuit tumultuarfj fu neris honore tumulatum eft7quum Solymanus iam Buda atque Pannonia vicftor dece(siiTet,adornandum Hungarica? vicloria? tropha?um,a?neas prae ftantifsimi operis ftatuas qua? Matthia? fpledidifsimi Regis,fuiffent,Byzan tium aduehens; quibus Hippodromum erecfhs bafibus exornauit, Petri Angelii Bargei. Te quoque Sarmatico Lodomce efanguine natum, Et nulla clarum yirtute, antiqua tuorum ^elligio immerito regnif pr^fecitauitis: Vt foret "Vnde animos ingentes incola ^onti Sumeret><& raptis regnaret Turca trophrtis, 7s(oHrorum multa tumefatlus c Obruit immerfum ccenoqueyndaque lacuna. Fl N I S Qv I NTI LlBR I. pavli iovn epI SCOPI NVCERINI PRAE' FATIO IN SEXTVM LIBRVM Elogiorvm svorvm ad fOSMVM JVIEDICEM FLO- R E&TIAE D V C E M. E CET profetld hunc fextum Elogiorum librum quifatofun clorum Heroum erit "vkimusjbene aujficari ab ip/a muicltjfic mt Inri Ioannis Jrfedices effigie^quemtUymagnamme Cofme,ab C fulminei fpiritus gloria inclyteC Inufitata fiquidem atque admirabi^ lis virtus tua, omnem vel ingcntis facundia? vim exuperac Sc excludit, fi multa atque illuftria bello edita facinora col^ latione a?qualium Ducum expendantur: quandoquidem il lorum fortia facta cum numero, tum varietate atque ipfo pondcre viclo^ riarum L I B E R VI. 279 riarum prorfus antecedant. A pra?altonamquefemineingenita virtus tan>- ta ftirpis luxune coalefcere coeperac, vc alcicudine culminis ad fydcra ferri viderecur,nifi immitia fata valde infigni huius feculi infortunio,pro Itatia? libertatepugrtantem,in ipfo curfu iperata? vicTroria? proftrauiifenc. Pater- num etenim genus diredo ftemmate fuperiore Laurcntium Medicem qui magni Cofmi germanus frater fuit, refpiciebat ; quum maternum repeterec ab lrtuicftiisimo Franciico Sfortia proauo, qui infigni bellica? virtutis felici^ tate^ Mediolanenfis imperrj principatum pofteris eius familia? peperit* Huius erat neptis Catherina eo Galeacio prirtcipe genita, cui coniurantnl ciuium dira malignitas dominacum 8c vitam inuiderat, Ha?c Ioannis ma- ter fuit antea Hieronymo Riario, Xyfti Pontificis propinquo fplendidiisi^ me nupta, qua? interfec~ti coniugis mortem,virili animo cucaca arcem,feue- re vindicauitjnumerofamque ex Riario prolem relinquens percada ccrliba^ tus, 8c confcia iiia? foecundicatis Ioanrti Medici Gallicas fequeriti parces,can quam pra?clara nobilicace,moribusque lecftiisimb rtupfit, vt hic Ioannes ex Chriftiano fonte Ludouicus appellatus paternum ferens nomen;primo eo que lupremo eius coniugrj partu ederetur, qui bellicum macerni generis vi gorem cerco Medicea? magnificencia? iplendore cumularet. Ca?tenim tri cnnis puer patrem amific,capcaque demum acque exuca Principatu Borgi^ anis 8>C Gallicis armis Cacherina macre, magnis aduerfa? Fortuna? fluclribus iactatus eft. Sed amacre demum qua? beneficio Alegria? Galli ducis,mole Hadriani educlra fuerac,Florencia? educatus eft, eo a?cacis incremenco, vc ei> us cucelam benigrte fufciperec Iacobus Saluiatus illuftris ciuis, qui poftea Ioannis ibcer fuic» Verum ea indolepuer Martrj fpiritus habicum gere-> bac,vc pra?lia,8c" fa?pe cruenca incer a?quales ferereCjVulnereq-, inflicfco,quod videri pocerac morciferum, reclamancelaucrj pueri pacre, exilio mulciare^ tur. Sed exacfto demum vrbe Soderino,atque introducfhs Mediceis in ve terem dominatum,non multopoft adharfit Leoni Decimo familia? princi-* pi, 8c ad Pontificatum euecto. Ned diu poft Ioannes inter inicia Vmbrici belli, imberbis adhuc ita militia? poluit tirocinium, vc turmam equitum ex deledcis familianbus fuo a?re perornatam, vti noua? laudis cupidus in aci^ em producerec,multifque obiter exercitus periculis, ad eam difciplirta? fru> gem,ad idque inuicti nominis decus,nunquam fere intermilTa milicia per^ uenirec,quo pra?clara 8c paisim fpectaca vis eius magno partibus adiumen> to, 8c longe maximo hoftibus efTec cerrori. Hinc fit vt ardens 8C viuida virtus diffufo late lumine, breui elogio neque includi,neque exprimi faci^ le pofsic, quum nullis prope gloria? finibus terminetur, 8c iuftis annalium monumentis pofteritati tradita,cerCam cccernicacis fpem concipiaccx: expe> ctec, Quis enim nifi pra?alco volumineres eius incredibili forcicudine in^ uicti femper animi geftas comprehendec C Quis innumera fecunde inica pra?lia, acque oppida forcicer expugnaca, 8>C erepcum emanibus Venecoru hoftium peculiaris ala? fuar legacum,expreflo inftauraci pra?lrj curbiue nar- rauericC Qiiis cranacum in colpecflu Galli hoftis vorticofum Abduam,eo^ que aufu,territas,8c"infugam datas Gallorum turmas,legentibus oftendetC Quis denique Rethorum agmina in Bergomate agro, retro aueria 8c pro-- fligaca,cx: Heluecios demum ad Corfum pagum,qui ftrenuos fua? ala? equi Aa % 28o ELOGIORVM tes crudelius interfecivTent, multa caede vindicatos ;8c Hifpanorum audaci.* am Ticini primu, &T mox (aepius ad Mediolani portas acerrime repreflam atqile mulcT:atam,iufta atque integra eloquentiaz laude extolletC Nemo Ci quidem eo celerius expedire arma, nemo intentius 8c vigilantius hoftium motus obferuare, nemo violentius hoftes inuadere, nemo pertinacius vi^ cftoriam captare didicerat» Erat profecto natus ad Italiam pulfis externis, in libertatem afferendam, fi id cordi fuperis fuiffet* Infiftens nanque Ger> manorum legionibus, nec vlquam vefhgrjs abfcedens, dum ituros ad dele^ dam vrbem Romam perpetuis minutis praelrjs demorari conaretur,mul tis^ que hoffcium (ecundum Padi aggeres trucidatis,(e in caftra reciperet,torme to ab vlteriore Mincrj ripa in incertum emiflb ipfe vnusgenu i&us, eft in- terfecTrusjpereuntis hercleltaliacfatopotius quam fuo,quum viginti feptem natus annos iam planemitigata ardentis animiferocia,vti fedatiora fecutus confilia prceter egregrj bellatoris nomen, etiam admaturi iam,8c compofi> ti Imperatoris famam contendere cenferetun AntOni I Francifci ^ainerj. Qua tulit Eumenidum immane hoc imitabile fulmen f Vnde tnuiHorum funera mtlle Ducum. Hoc cecidit Medicum flos, hoc nouagloria JMartis Quo feriente fer* tot cectdere manus , Qfoma gemit crus dum fraklum fecat ille, flletqtie; jiufonia euentu ftatque caditque fuo jifi obit. Inque atram reuoluto hocfydere noElem ylrnus iyin nigris JLlbula fluxit aquis. Illum etiam num acri minitantem "Vulnera yultu ^Aurato Louius condidtt in tumuloy Et laudes cecinit,ptc\a conftantis eius animi leuitatern, atque perfidiam eum ipi- rare non iudicet? Quis non obiter dm,impfjqiie hominis feuitiam nori execretur, qui aduerfus Regem fuum, patri^ amque ruam nefaria arma intulcrit? 8t facrofanclam vrbe gentium omnium liberale domicilium profanarit,& euerteritC 8c dcnique fcelefta cogitatione renouata,conuerfaque perfidia in Caelarem, Ncapolita- num Regnum occupare voluiife non credat? Licet enim cVhocde conterri ptore humani atque diuini iuris non abfurde fufpicari, quum in limine por tentofe temeritatis fuas perieritj vltore quidem magno Deo,ne abominabi li vicT:oria,cx: truculentifsinla tot infontium hominum caede taaretur* Gil berto Mompenferio patregjenitus erat,qui Gallici exercitusimperator Ne- Aa 3 232 ELOGIORVM apolicano viclrus bello, cx dolore rei male oefta? apud Baias interrjc. Re^ liquerat is pra?ter hunc Carolum,filios Ludouicum fcilicec quinco poft pa- tris mortem anno ad Capuam peftilenci febre ereptum; $C Francifcum Hel vtetio praclio in conlpectu fratris interfectum. At iple opulenta? haeredi-» tatis compos,c\: Comeftabilisa Rege appellatus,qui honos milicaris in Gal lia fummus habetur, proculdubio procerum omnium longe clarilsimus' uaieratjvcpoce qui perpetuo tenore vica?,domi Sc foris fplendidus,erga mi- rvht /*- rfodowo. j-^es iit>eralis, in hofpites vel jnconmlte munificus, auchoricace,gratia, opi> bus, reliquos regrj fanguinis Regulos antefrec. Scd quantum iibi bellica: laudis Abduana pra?fertim acie, quum excraordinarrjs Gallica? nobilitatis cquitibus euocatifque pra?efleC}c\: apud Mediolanum,quum eam vrbe ad- uerfus terribilem Maximiliani Ca?faris aduentum conftancifsime defendifc trij***- fet, non obfcure pepererac,cancundemamificadMelenianum Helueciorum pra?lio,quum circumuenco, Sc pra?eunti fratri,opem reformidaco periculo ferre noluiflet,& ad Valentianum in Belgis ferocum axuilrjs aduencansRe gio agmtni obfcura in nocfce errabundo fe coniungere recufaffec. Veriim quum ha?c vel aduerfus ipfius Regis ceftimonium dilui& excufari poflenc, fe demum magna onerauit inuidia, foedeque fefe Sc Borbonia? familia? no^ men dedecorauit, inexpiabili facinore edito, quum a Rege deficiens in pa> triam cxterna Cxiaris arma perfidiofe conuerterit, fcilicet vt leuem iniu- riam vlci(ceretur,qudd Ludouica Regis mater,ei grauem Sc improuiiam \u tcm intenderet, ereptura hand dubie aliquot caftella, malignitatc (enatoro in ea cauia perinique ius dicentiunu eo aucem acrius vrgebac acque incum bebac Ludouica, quddfe (precam a Carolo crederec, cui fe ad connubium fruftra obculiflec, vt a?tace adhuc florens vidua, florenciisima? a?cacis nohi-' liisirmrque ftirpis viri coniugio pocirecur. Ha?c concumelia, muliebri in animo pra?altas iecerac ia?ui odrj radices,necRex ipfe procliuis in obfequia matriSjVC licem dirimerec exorari pocuerac, quoniam nifi poft drjudicacam licem, cius concrouerfia? arbicrum fore profiterecur. Qua? conditio gra- uiisima idco vifa eft Borbonio, qudd nihil fibi adxquicatem vel iura cuia?, vel iudicum ftudiarciponfura crederet,Ii damnatns a propcrato iudicio ex clementia tantum Regia commodum expectaret. Itaque indignabundus coniurauic cum quibuldam illuftribus viris Ca?(arique implacabili Gallo^ rum hofti adha?rcre conftituic. Sed Francifcus Rex incomparabili beni> gnicace iam plane dececta coniuracione, Borbonio ad gcnua prouoluco ica pepercic, vt fe vllis vel cercifsimis indicrjs adduci non pofle, vc crederec,que quam Regia? ftirpis perfidia? fcelus concipere pofle, ceftarecur. Sed non mulco poft Borbonms fimulaco morbo,quum Regia caftra fubfequi iubc> retur, diuerfo icinerc Sc mutato habitu cum paucis in Scquanos perfugic, atque ea conditione Caefarianis partibus fefe addixit, vt ei Cxfar Leonora fbrorem qua? Emanuelis Luficania?Regis vxor fuerac,defpondercc, fuperis proculdubio nuptias vetancibus, ne fumma? nobilitatis Regina homini per fidia? labe notato iungeretur. Tranfiuic demum 111 Italiam, atque inde cum valido exercicu in Prouinciam irrupitjconipeclaque Sc vix tentata MafsiUa repulfus efbquum nemo reperiretur qui infaniam perfidiofi hominis imita ri, quam patrium folum defendere mallec. Exincie cranseunce m Italiarri Rege, L I B E R V L 285 Rcgecum copijsquasprofalutepatriae coegerat,Ticinenfi prxlio interfuit, quo Rex ipk dcletoab hoflibus exercitucaptus eftjatque ita Borbonius ne^ farrj odrj voto potitus, viclor, temere fperauit, Cazfarem Mediolancnfis imperrj dominatum fibi,tanquam (broris dotalem, ciecfto Sfortia efle coiv cellurum. Vcrum Carolus Lanoius Belga,qui vices Caciaris gcrens, intu nii illius confilrj erat gnarus, decepto Borbonio Regem capriuum in fpem promerenda? libertatis aftutis perfuafionibus inducfhim, in Hifpaniam ab- duxit, Qtia inopinati fadri nouitate Borbonius vlqueadeo commotus eft, vt ftatim 8>C ipfe in Hifpaniam enauigarit,<3e~ apudCa?(arem fe qui viclorias fbcius extitirlet,ingrate contemptum quereretur,Lanoiumque malignitatis 8>C impudentia? probro compellatum ad fingulare certamen prouocaret» Veriim Ca?far ita rixantes diremit,vc qua? LaoniusfecifIet,publico commo do fuoque iufiu fecifie teftaretun Nec diu pdft, cum Rege de eo dimitten-- do Ca?far pecunia tran(egit;ad confirmandasq'ue noui fcederis pacflioneSjib rorem antea dubrjs verbis Borbonio promifTam, Regi tum celebi connu> bio iunxit,quo nihil amarulentius Borbonio accidere potuit, Ea Cacfaris cum Rege conciliatio fuipeclra Italicis Principibus fuit,quafi coiurafient 8C cun pciam 8c Cremonam ab hoftibus fortiter expugnatam amitterent. Ca?te rum aucli quatuor Germanorum legionibus Borbonio Duce,ingenti cur- fu fuperato ad Aretinas alpes Apoennino ad Vrbem Romam inuadendam couolarunt,Pontificcque per inducias decepto imparatoque,primo appul^ fu per Vaticanum Vrbem cotra Obelifcum, vbi mcenia humilia 8>C vetufta te collapfa facile prxbebant aditum, facillime irruperuntjmiferabilique cse de edita, fumma? venerationis templum toto orbe maximum 8c venerabi^ le,miferorum ad aras confugientium cruore profanatum efh Id verd per- fidiofe oppreisis 8c pereuntibus,folatio fuit, quod Dux ipfe Borbonius, dtf ad cafammuro coniunctam fcalas apponi iuberet, craisiore glande traie^ ctus in limine execrabilis vicloria? fiia? occubuerit: fic vtpoftea alioqui ho minum rmferrimi incolar, fummas omnis acerbitatis perpeisi calamitates, tolerantius ferrent qudd Drjs tutelaribus noftro errore nihil fuas aras de^ fendentibus, eorum numina, id Tormentum in inguen damnati calo ho^ ftis, direxiffe pie crederent» Aa "4 2S4 ELOGIORVM Io* (Baptifa Gabij. Dedecus Aruern usFraiipergus Mindlauo Sueuorumoppido,iuxta Memin gam liberam ciuitatem natus, educatufque militia? ab in^ eunte a?tatejiub difciplina Maximiliani Ca?faris* Mena piorum Sc Sicambrorum Phrifiorumque bellis, multa po tius egregia? laudis quam bcllici qua?fhis decora domum retulit» Verum fub Carolo Ca?fare multo luculetiora fpeclrata? virtutis SC fidelis opera?pra? mia promeruifie vifiis eft,pra?lio pra?fertim ad Bicoccam facl:o,quum pro^ ruentisHeluetia?phalangis impetum ex fortuito rufticana? via? aggere pro- pugnans,fingulari conftantia iufh'nuiflet,cV Ticinenfi demum acie Germa nicas Gallicarum partium cohortes quadam hiantis forcipis indagine circu uentas, ad non dubium ftimma? vicloria? prouentum trucidafiet. Dele tisnanque Germanorum auxilrjs,quibus Longamantes pra?fuerat,res exte-' plo per fclopettarios apte, proipcreque gefla eft, fuib fcilicet, ffcratoque ho^ ftium equitatu, profiigatis Heluetrjs, ac ipib demum Francifco Rege capto. Sed qui tantum fibi nominis varfjs bellis qua?fierat, vtpote qui iufto pra?^ lio quindecies, extraordinaria verd acie ftipra vicies dimicafle ferebatur; fu prema demum induit arma aduerfus Clementem Pontificem,fumma?po-< tentia?quum faca deilinabant felicitateminauipicato inuidentem. Itaque ad eam confiati belli famam Georgius oppignerato etiam patrimonio , cum quatuor legionibus, eo diri voti impetu concitatus in Italiam defcen-- dit, vt fe Clementem tanquam Ca?faris hoftem, laqueo fufpeniurum trucu^- lenta voce profiterctur ; laqueum auratum quem finu gcftabat crebro de^ promens, 8c oflentans, quo in facrofancli viri teterrimo fupplicio homo nefarius atque impius vteretur. Verum diram eius vocem , &T totum efiPerata? mcntis conatum Diui diua?que omnes in irritum pernubes ex^ tulerunt ; atque ita fenem abdomine turgido grauem* &T vaflro ingentiunt artuum pondere fatifcentem, immifla paralyii fiderarunt, vt abominabi> lis voti damnatus ex itinere Ferrariam,atque inde in Germaniam leciicare ferretur; Scilicet vt intra penates Lutherana fupcrfhtiane Contaminatus fu opte peruerfb ingcnio a maiorum religione difcedens mexpiatus interiret. Fuit Georgius mcmbrorum robore vique adeo validus, vt extento tan^ tummedio dcxtra^ manus digito, validiisimum quenque firmoinnixum veflioio M L I B E R V lr 785 Vefcigio faale dimouerer, prcrtercurrentem equum arrepto fraeno fifteret; tormentumque murale fol us inmtens humero quo vellet, propelleret ; irt itinere faciundo libentcr abdicaret equum, vt pedibus gregariorum militu SC iuuenum iuftos pafTus anteiret» E tribus liberis, maiorcra natu Gafpa^ rem mtlitaris difciplinx hseredem reliquit, (ed qui feptimum poft annum, eo bello quo Ca?far Narbonenfis Prouincia? Galliam inuafit, morbofa tabe praeeuntibus legionibus fit ereptus,quum Melchior natus fecundus,in Vr^ be euaftata lethargo perrjffet, Balthaiar verd vltimus neque ad frugem per uenit,neque ad propagandam fbbolem diu patri fuperftes fait» Antonii Vulptj. Qu is te Georgi magie duElor agminum 0u# mittit altnx militum Germania Vexauit olim juror, atque infania} Vt Capitolio Deommfedihus 2U ELOG IORVM Jfufks Jis ignemy & laqueos, ist "vinculd Collo parare , prob /celus, 'Pontificis ? Ecce vtrep enteftratus occidis Ieui Jirtorbo, prius quam m cenibus Quiritium Catfra admoueres;placitum fic eU Deis Titanas olim qui fuperbos > tus eft quum poftea ab eius virtute Fortuna difcedcns, eum furdis auribus peritorum Ducum fuoru confilia reipuentem penitus elufiflet. Ipfe enim ex fatali fua peruicaciacircumuallatjecV obfefla? Neapoliintemperantiushaz rens,qui armis vinci nOn poterat, peftilenti morbo eius caftra vaftante,(ii.- peratus interrjt, quum de fubactis Ca?farianis, perdomitaque Neapoli infi^ gne trophxum erecflurus crederetur, fi abfcedere incoepto, 8c" lateper vici^ na oppida faluberrimi aeris, copias diuidcre(vti periti Duces, gnarique locorum fuadebant) quam in veftigioTunefti confilrj perftare maluiflet. Id verox ei in fuprema calamitate gloriofum fuit, quod quum ei, voti atque viclroriae compos hoftis Aurantius fepulchri 8t funeris honorem negauif- fet, non vnius tantum diei decus, fed perpetui honoris ftatas quotanni exequias a Populo Romano meruerit ♦ In Capitolio fiquidem, publico mi rocjue ciuium omnium aflenfu,decretum eft, vt quotannis in Laterano ten plo ad Cenotaphium Lotrechrj folennibus inferrjs parcntaretur, tanqua.u 2S8 ELOGIORVM Vrbis liberatori, quandoquidem aduentu fuo,8c* captumPontificemlibe--' rafle,cV Barbaros in vrbana acdificia graflantes Roma detraxifle cenferi pof sit. Hoc verd humanae miferia? inufitatum exemplum Lotrechiusde fe pra* buit, quddeius cadauer abominabili diligentia Hifpani militis tamauari quam imprj,incellavinaria multo fabulo cotumulatum,diu fruftra empto- rem Gallum qui redimeret expectaritjpofl: vigefimum autem annum iuftu 8>C luculentiisimum marmorei fepulchri decus fit confecutum j vno fcilicet Hifpanorum nobilifskno Ferdinado Corduba?qui Magni Confalui Nepos fuit,ingenuo pudore indignante,quod excolendae virtutis,qua? in hofteeti amgrata 8>C admirabilis efle confueuit, ftudium penitus exolelceretsatque ita pretio coemente ofla,ad peculiarem nominisfui laudem, non obfcura etiam fua? gentis cunt inuidia, marmoreo monumento recondenda, 8c rite funeranda decreuerit* AntonI i Francifci d^ainerij* J)icitequi Tufci colitis prope Tybridis Vndam Templa Deum^is magnis thura dads Juperis, Dicite, cur Galli manes animamque fuperbam Lugubri celebrant carminaVeflra fono* Haec meruit rabidam illuuiem qui perpulit? ynde (Barbarico excujja eft "\>rbs labefa&a iugo. Quare ingentem ymbram Lotrechi^animamque potenteM Inferimus claris carmine catlttibus. Pergite ^omulidum proles,neu dicere laudes, ISleu pigeat. manes excoluiffe pios. jit tu Jfteme "virum excija^alto emarmore fatla Summe Ducum^auratisue addita imaginibuSi Sic melius; tua fic fe tollit ad rum amicitia Ferdinando Hiipania? Rege,Ca?fari Borgia? fefe applicuit,du xitque ordines quumilleabdicatapurpura,repentePontificrj exercitus Dux extitiftet* Caeterum Vgoni qui afluti & diligentis,itrenuique item Ducis famam tulerat primae pugnae Fortuna illufif , quum in Vmbria a Vitellia- Bb 29o ELOGIORVM nis cohortibus Iacobo Roffetto phalangis magiffcro, Sc Paulo Vrfino Du» cibus, qui a Borgia defecerant, ad cafam quam vocant Mazzeam cum Mi- chaletto Corellia fuo collega, profligatus fuiffet. Exinde Borgia reparatis coprjs,atque infigni dolo difsimulata iniuria, Vrfinos proceres SC Vitelloc cium necauit, expulitque nobilifsmos Italia? Regulos auita ditione,quibus peragendis rebus Vgo perpetuam manu Sc confilio operam prarftauit* Mortuo autem Alexandro Pontifice, Sc Borgia Gallicis fauente partibus, Vgo 8c cacteri Hifpani Duces ad magnum Conialuum tranfiuerunt,Vgo>< ne facile principe. Sed confecto in Italia bello, Borgiaque in Hiipaniam perdu(fto,cx:ad Mendauiam demumtumultuaria in pugna a Cantabris oc> cifb, nauali difciplina? fe addixit, clarufque aliquot expeditionibus aduer^ fus Punicas gentes mfccptis, ita inclaruit, vt opimum Rhodia? militia? facer dotium,quod Euphemium vocant,in Brutrjs promeruerit; femper auidus noua? fama?,8c* inquieto ingenio oram Africa? vexabudus percurrens,quod erat honeftiisimi laboris munus, fed non femper felicis audacia?, Nam eas Hifpanorum copias,qux Pontifici Leoni,aufpicrjs Feltrrj acre bellum intu» lerant, quum nauibus impofitas ad Ca?faream,qua? hodie vocatur Algeri-« um, expugnandam adduxiflet, fere omnes oborta tempeftate, Sc totampe^ ne elafiem,paratis fcilicet adca?dem 6Vpra?damBarbaris,foede amifit,cVali^ quanto poft nocT;urnopra?lioaTurcis pra?donibus iuxta Sardiniam ad Di ui Petri fcopulos, ita magnum accepit detrimentum, vt amifsis duabus Tri rcmibus,&: facie fagitta? lcftu fub oculo deformata, vicftus difcederet. Pro- meruit exinde Sicilia? pra?fecl:uram,atq; inde aucta claffe adMoenicem Infu lam traiecit, vt Girapolis vrbis Regulum expugnaret, apud quem pra?do-- num omnium tutifsimus eratreceptus. Sed id bellum eo fucceflu coeptum confeclumque eft , vt Vgo repentino Barbarorum fuperuentu Chriftiana acieperturbata,fumma? cladis 8c vita?pericuium adierit. Vulneratus nam- que ipfe humerum infefta incumbentis Mauri lancea, vix inftaurare, ordi-* narcque aciem poterat, nifi Germanica phalanx vel in pra?alta arena defu xis veftigrjs,turbulentipra?lrj procellam fuftinuiffet.Barbarus tamennoftro^ rum vim atque conftantiam non obfcure timens,his legibus foedus percufc sit, vt Ca?fari annuum tributum fc daturum polliceretur, 8>C legationem in Germaniam vfque ad Ca?farem mitteret. Explicatus eo pericuioMoncata, itademum Sicilia? pra?fuit,vt ibi multa auaritia^&fcrudelitatismonumen- ta relinqueret, quum aliquot honefti nominis Siculos, Sc in his Camerata? Regulum pro vetere licentia Sicula? gentis feditiofius agentem,fecuri per^ cufsiilet. Exortum fubinde eft bellum atrox inter Francifcum Reoem Sc Ca?farem, quo ipfe ad Varagium Liguria? vicum temere e clafie difcedens, tumultuaria pugna a Gallis fuperatus,&: captus eft, quumforte Ca?fariano- rum Triremes metu oborta? tempeftatis,a fcopulofo litore longius recefsif- fent. Quum verd Francifcus Rex a Ca?fare dimitteretur,Vgo Sc ipfe dimiXr fiis venit in Italiam,vt nouo bello Dux interefTet. Pontifice namque 8c Vc netis feruitutis metu ad arma cofternatis, qubd Ca?far immodica cupidita^ te totius Italia? ImperiumafFecTrare videretur,8c~FrancifcumSfortiam ex au^ thoritate foederatorum Mediolani Principem conftitutum erjccre conten^ derct. iam plane eceptum Sc conflatum crat bellum aduerfus Ca?iarianos, quo L I B E R VI. 891 quo nihi\ magis detrimentofum nihilque magis dirum Italia^ lncidit.Nam quumColumnia? ramilia? proceres Pompeio Cardinale authore fefe Cxfa^ ris partes fecuturos profe/si a Pontifice diiceisifTent,cxr iuxta Vrbem copias cogerent, fperie pra?fidfj Vgo dolo/us, nec fatis magno mihtum numero conhrmatuSjColumnrjs perfuafit,vt inducias aPontifice poftularent,vt per cas deceptum Sc fmparatum Pontificem inuadendum,atq; oppnmendum fuciperent. Quibus ad nefarium perfidia? confilium nomine Ca?faris impul fis, Vgo nihil mora? fibi attulit, quin cum fliis intra pauciisimos dies quas Neapoli compararat coprjs, Sc Columniorum auxilfjs, in Vrbem Latcrana porta irrumperet, Sc perXyfhnum pontemin Vaticanum inftrucla acie contendens,nihil fe commouentc Populo Romano,8c~ conieclis in fugam Pontificia? cuftodia? paucis equitibus, Leonina vrbe potfretur, ftatimque templo facrofancto fceleftiisime direpto,cVPontificfjs a?dibus militum prse da? concefsis, Pontificem qui in arcem molis Hadriani trepide confugerat, deftituto miiitaripra?fidio,eV confilrj inopem obfideret, cogeretquc fibi ob fides dare, quibus certo bello abfiftere Sc ad amicitiam Ca?laris redire fate» retur; ac nifi Vgo inexpiabilem inuidiam Ca?fari conflaret,pacT:ionemtran figere,atquc (hac in re non omnino impius) Vrbe excedere maturarTet,pro culdubio Pontifex rerum omnium prefTus inopia in poteftatem Pomperj Columna? interneciui hoftis celerrime' perueniflet, fic vt vetus de Bonifa- cio oclauo Tragoedia inftaurari videretur. Sed Vgo fcelefti facinoris Sc facrilegrj editi dignam biennio poft fubfjt poenam, quum fupra Salernumj nauali pra?lio cum Aurianis triremibus, quibus Philippus Auria vir impu ger pra?erat, contendiffet* Ea namque cruenta admodum pugna, promp tif simi Hifpanorum fupra mille qui paulo ante Vrbem diripuerant, trucidati perierunt, SC ipfe Vgo pra?fed:us, amifla claile, Sc proftrato fua? pra?toria? nauis vexillo,quum fruftra aduerfus tot incidentes glandes fcutum pra?ten deret, eft interiecl:us;ita vt magnum Deum tanti facrilegrj pra?clarum vlto rem extitiffe prj mortales crederent: atque obiter magnopere mirarentur, cur Fortuua ad tantas opes Vgonem euexiffet, quando is nufquam victor fed vbique victus pra?mium ingens, Sc plane odiofum ex male geftis rebus peruerfa ratione, Sc malo exemplo retulifle videretur. Iani Vitali Difce meo exemplo J^Ce^entiy^hulle^rocuftes Qtictque alia tmmarns monftra Tyrannis habet Efje Deum yltorem; qui iam Jfrfoncata Triquetrd Sordidior Verre ^publicapeftis eram, Diripui mundi (fyginam proditor Vrbem Sed fuit haud Votis par ea prC artirex excindendis ab imo arcibus, toto orbc rama y.\ W~W,M0 c(l confccutus, hoc fubagrefti cultus atquc ons habitu fuic Familiantcr autcm nobis cogm'tus(vt ipfe diccbat) nauali difciplina:,vt m Cancabria moris eft,fefe aliqiundiu dedi- dit,fed mox fafHdito mari in Italiam ducbuc Fortuna pcr uenit,caipe 6c" vitae coditione vt Ioani Aragomo cardinali a pedibus feruirec trafiretqueinde, mollioris aulae otiu deteftatus, adLunefe bellurn,atq; lbi fub Petro Motano Florctinis coprjs praefcclro aliquot mcilrua ftipedia tri- gintaLiliatis denarrjs fccit,fedqui moxdupliciaugercturflipedio^quu fupra grcgarrj militis captu,pra?cellctis ingenrj opera pra?ftaret,in excauad?spra?> iertim cuniculis,pcrquos immifsis tormctarrj pulueris fomctis,adeo tcrribi les intusflamas excitare didiciiret,vtobfl:ruc1:isipirametis,violetiaoblucl:atis intus flama?,non mcenia mod6,fed&; fuppofica? etiamrupes excinderentur. " Verum L I B E R V I, 287 Verum Sergiano oppido a Florentinis in poteftatem reda le excederent,quum abripi in fublime propugnaculaMcgaris Infula? fcopu lis impofita,&: furentibus flarrimis cuncta tremere, hilcereque Sc perfringj^ cumruina multorum mortalium perfpexiflent* Tulitpra?mium lpecfta^ ta virtute dignum iudicio magrii Conialui : nam Alueti oppidi,quod effc apud Lyrim non longe ab Aquinatibus, Comes fpeciofo titulo appellatus cft. Magno autem Confaluo Neapolitani Regni pra?fe dem expugnaret. Sed copias defcendentes iri terram,&f cum Barbarorum equitatu qui infeftus laceflebat, pradiantes, vti accidit in maximis Augufti menfis ardoribus,vique adeo vehemens fitis afflixit,vt neque ofdirtesferua^ re,quum puteos qua?ritarent,neque repugnando confiftere poflent,fed re^ dire ad claflem coacla? funtjtanto tumultu,vt quum longe a vadofo littore naues abeflent,nec fcapha? flifficerent,maligna multitudo militum in litore trucidata fit,inter quos Garzias Toletanus fumma? nobilitatiscxT lpei iuue nis,qui ad Imperium clafsis ab Hifpania mittebatur,interfj t. Exinde nuC- quam fere Nauarro Forturta arridere vifa eft. Nam aliquanto poft,quum tranfiiecftisin Italiam AfficanislegionibusimproipereBononiamtentaflet, Sc funefhfsime demum cum Gallis ad Rhauennam conflixifl"et,captus,du> ri Carceris in Gallia bienniiim eft perpeflus, Sed quum vir fortis atque in- fbfens contumelia?,ex tot Sc tantis virtutis atq*, induftria?fuarmeritis,aFer^ dinando Regenonredimeretur,abdicatis antiquis muneribus,Franafci Re gis militia? fefe addixit,poftquam auare contemptus afua? gentis Rege vide retur. Pra?ftitit inde fortem operam cum Heluetio,tum Veneto bello ad^ uerfus Carfarianos; verum nort eadem FortunaLiguftico bellofefeimplicu it* Nam quum ferarri opem ferens Gertuam adueniflet,expugnata vrbe,at que direptaa PiicariO 6Y Hifpanis,in eo tumultu captus efl,(eruatusque Ne apoli circiter triennium iri arce noua,quamipfemanuceperat,vfque adpa- m E L O G I O R V M ccm in Hffpaniam cum captiuo Regc conftitutam. Nam tum vtrinquc cap tiui omncs dimittebantur. Direpta autem vrbc Roma captoquePontifi ce,'quum Lotrechius ad liberandum Pontificem in Italiam tranfiflet, expu> gnatifque aliquot vrbibus Ca?farianos perfecutus ad Neapolim vallata ca-» ftra feciflet, obfeisis diu hoftibusis exitus belli fuit, vt tredecim fere poft di es,quam peftilens morbus Lotrechiurri Ducem cum multo maxima exerd tus fui parte abmmpfi(Tet,eadem tabe eneC Lotrechio multum antea faciendunt {uit)Cc(c ad Auerfam recipiendi (erum confilium fiifciperent, 3c Caefariant pariter erumpentes deferta caftra Sc femieneclris paisimjcV mifere iacenti^ bus hoftibus indefenfa inuaderent,perfecutique demumabcuntes cVNauar rum,cV Salafhim comprehenderent. Salafius ipfe a Vaftio humaniter fu<* fceptus, commendatufque medicis,qudd graue vulnus dextro genuacccpc^ rat, triduo pdft interrjt : Nauarrus verd inter quorundam militum contu-» mclias^in antiquum nouar arcis carcerem coniectus eft, eo vitae euentu, vc quum Aurantius victor Andegauenfis factionis aliquotproceresiufluCae- faris feciiri percu(sifTet,cV eadem pcena Nauarro bis rebelli,bifque capto int mincrct^eum lethali affecftum morbo cuftos arcis Hicardus,tanquam Hiipa no homini, cV rcbus in Africa aduerms Barbaros geftis inclyto, hoc induL geret, vt parua mora tanquam propinqua iam morte, parati carnificis ma> nus elaberetur$quanquam non defint qui cum extrema inftantis fati fufpu ria trahcntcm, ftragula? veftis opcrimento fuffbcatum cxiftimcnt, FE^DIKJl^DI C mo> ribus quicquam dignum ingenuo Pnncipe ad paternifpi- ritus fimilitudinem exprimens ad Principatum attulic» In omni namque acftione ibrdidi animi 8c plane vecordis cogicationes ab-» furdo (a?pe fermone ftolidoque afferre videbatur. Ex interuailis enim quae dam modo peracris prudentia?,fed fugacis ; modo fjbtiliisima? fufpicionis, 8c mconffcantis fentus,modd labantis memoria?, 8c nonnunquam concep ta? 8C crefcentis iniania? argumenta pra?bebat; vcpoce qui interiorem tuni> cam,cV iubligacula non permucaretj nec ofFenderetur 'ocipre fbrdium fpote enafcencium,nec pediculorum afpectu, eos frequcntes progsgnente den- fifsima acque impexa coma. Ocreis etiam coriacrjs quibuspedes cV cibias in du€batur,frigidam aquam nonnunquam immittebat3vt pedes refrigeraret, Bb 4 m ELOGI. ORVM A quarerum foeditate quandoque difcedebat,quum ha?c molliter reprehen dentes fummi viri Profper Columna,Raimundus Cardonius, ipfeq-, etiam purpura? habitu Sc armorum authoritate verendus Sedunen fis Cardinalis bene lotum Sc tcrfum effe iuberent, Sc ad elegantem veflis cultum deduce- rent$ Quandoquidem in ca correclrione vel cubiculariorum monita, vel iU luftrium focminarum iocunda? fuafiones nihil proficiebant;Medicifque tan tum curandus ita relmquebatur,vt cuncla remedia violenter repudiaret,nec vnquam vti imperiofusfe Principem efle obliuifceretur. Francifcum germa num fratremex arcano oderat, obtred:atione dominatus,quum illefapien^ tior cV potior adminiftrando imperio haberetur. Per ha?c interualla multis artificrjs depulfa atra bile,eo tenore gefsit Principem, vt quod vera? conUa- lefcentia? indicium erat,grauiores curas Senatoribus demandaret, ipfe autc venationis Sc aucuprj voluptateauc iocunda familiaritate illuftrium foemi- narum oblecT:aretur,&: iam noninfanus ad bellica confilia cVmuniafe coa- uerteret. Ingruentibus fiquidem Gallis ad Nouariam obuiam profectus, adeo fortiter Sc alacriter fe gefsit, vt inufitata virtute deletis hoftibus lnfi^ gni victoria potiretur, quanquam eofdem hoflium Duces Tramulium Sc Triuultium,atque eofdem fociorum pra?fecT:os qui fupremam ex perfidia Ludouico patri calamitatem attulifIent,hifHem in campis vti nomini fuo fa tales exhorrefceret. Per hunc modum fide atque virtute Heluetiornm con-* firmatus ambigua falutis fpe quum plerique veneficis potionibus 8c fafcina tione quadam conuulfam ei mentem crederent, Principem gefsit, vfque ad aduentum Francifci Gallia? Regis, qui capto ad radices Alpium Coacfharij Profpero ColumnaiCum Heluetrjs demum memorabili acie iuxta Mediola num conflixit; viclorque inde MediolanopotitusMaximilianumin arcem compulfiim obfedit,mirifque machinationum artificrjs; qua? Nauarri inge^ nio parabantur,conterritum,atqueinteftinas fufpicantem infidias ad dedi- tionem compulit, ea conditione, vt in Gallia honeftum traducenda? vita? pra?mium ferret. Non defuit promifsis Rex ingenio clemens,ac omnia qua» ei obferuato potius quam cuftodito tribui poterant,liberaliter concefsit* Sed ille amifsi Principatus memor, Sc iam mentis prope compos, miferia» faa? Sc dedecoris gnarus , quum fa?pe ad veterem ingenita? Vefania? mor^ bum recideret,poffc aliquot anrtosjdum Francifcus frater qui in eius locum aLeone Pontifice fuerat redu&us * oppugnaretur aCa?fare,cV a Ciemente Pontifice enixe dfcfenderetur> Vaga* febris morbo opprefTus interrjt» $LjiCWll Placentini. HoUibus expulfis regno prafeclus auito GeHabat (Princeps aurea fceptra manu ISlec qua fceptrigerum deceant colutjfejfatentur Inculti moresy ingeniumque rude. Mtamen bic fato Jretusyfelkibus armis TSLoMunquam yitlor mira Tropb 298 ELO GIO RVM tio dimittebantur. Exinde Borbonio adha?fit, a quo vti erat 8>C ltrenuus 8C acer bellator, commendante Ca?fare totius equitatus prxfecfturam prome-' rait', in idque munus adeo ardenti feruidocjue ingenio incubuit, vt iuxta Placentiam a Pontificrjs hoftibus tumultuaria in pugna circumuentus, 8c equo penejdetractus amiisis cnftis a?gerrime fefe periculo explicans, elabe-» retur. Qamobrem ab hoftium ducibus fibi iterum pugnaturo comiter pe teret, vt pecunia illico fe redimi paterentur, fi cafiis incidiflet, vt in eorum potefcatem deueniret; vtpote qui cufcodia? iterum includi,& le bello a quo petebat laudem excludi nollet; 8c varrjs fpectata? virtutis operibus atque periculis famam omnino adipifcendam arbitraretur, Aduenit non muL to pdft e Germania Georgius Fraifpergus cum quatuor legionibus,quibus pofcea Borbonius fe Ducem pra?buit,quum Georgiusgraui correptus mor bo Ferrariam fecefsiflet. His coprjs fefe adiunxere veterana? Hifpanorum cohortes,concedente AntonioLeua qui in pra?fidio Mediolani perfiftebat. Itaque cumhac mole copiarum in Bononienfemagrum efr. defcenfum pra?-- cunte equitatu, qui obuia qua?que a?dificia barbara crudelitate fuccende^ rent; nec quisquam fere Ducum qui Pontifici, aut Venetis 8>C Gallis mili^ tarent,repertus eft, qui obftare ferro 8>C flammis cuncta vaftantibus aude^ ret; atqueita fuperatis alpibus nemine iter eorum demorante, aut faltuofis Apennini in locis a fronte pra?pediente, ad vrbem Romam conuolarunt, magna fbrte Aurantrj,qui opprefsis pafsim Pontificia? ditionis incolis , in- gentem fecit pra?dam, cadenteque Borbonio in limine capta? Vrbis,vniuer fi exercitus Imperator eft appellatus» La?tus icaque tanto imperio, cui fu» pra quadraginta milia hominum parerent, a quibus vrbs Roma improuifb capta immanifsime vaftabatur; nihil antiquius habuit quam perducta vn> dique folla arcem difpofitis pra?fidrjs circumuallere, vt Pontificem 8>C ma> gnam Senatorum partem qui exterrefacti fubita irruptione hoftium in ar^ cem confugerant,in poteftatem cum pretiofiore eorum gaza redigeret^pa^ rumque interea miferrimi Populi omnibus tormentis excruciati eiulatu 8C lachrymis permoueretur, quum inter fe Germani atque Hifpani,hifque ni- hil mitiores Itali , auaritia,libidine,crudelitateque contenderent. Cartenim Aurantius quum interdiu obequitando circumuallata? arcis munitiones 8C cuft.odiasinfpiceret,ab emifla fclopetto accuratiusgladefinifrrainmalapau- loinfra oculum graue fufcepit vulnusjficvt eo vulnere poftea non plgne fci licet obduC Germanorum atque Hifpanoru corpora peftilenti lu e correpta, omnibus in locis tumularentur.Dedito auce Pontifice, 8c perpecua ftacione cuftodito, pioru Regum animosjgenerofus incefsitpudor, qudd facrorum Princepsad ludibrium totius terrarum orbis gentium,vfque adeo indigne atque nefarie fummis iniurrjs mulcraretur; at> que ita Francifci Gallia?, 8c Henrici Britannia? Regum aufpicrjs Lotrechi-- us Alpes traiecit, vt Pontificem detracfhs Vrbe Barbaris carcere liberaret, Qua L I B E R V I, 299 Qua decaufapericuloterricus Ca?far,vc impiecacis infamiam efFugercc,Pon tifici vt fe auro redimerec concelsic, quo mihti ad tuenda Neapohm perre^ cturo fhpcndia fbluerentur.Itaque Pontifex perfblutapecuniaarce poft" fe^ ptimu mcnfem elapfus, ad Orbitu Tufci agri vrbc fecotulit.Aurantius verc» Sc Alfonfus Vaftius copias Vrbe eduxerunt,vtLotrechio longitudinemlta lia? iuftis faclis itineribus emetienti,cx: in Apuliam contenden ti apud Tro^ iam opponerentur. Quo in loco Aurantius Sc Vaftius Lotrechium facfta pra?lrj poteftate difplofisque tormentis prouocantem refutantes fubftite-' runt,ignobilique difceflus properantia Neapolim contendcrunt,quum op pida cuncla Lotrechio aut expugnanti aut in deditionem recipienri,Galli> ca vexilla palsim atcollerenc, Aurantius compulfus in vrbem Neapolim, Sc plane circumuallatus vrbem a mihcibus fcnfimdirepcam ica aGallo ho^ fte feruauit, vc Lotrechius ducelque omnes cum multo maxima parce exer- citus ingruence pemlencia,&: bello Sc obfidioni finem imponerenc, cY Au- rancius non fua? vircutis,(ed iniperato Fortuna? commodo la?tarecur. Ab hac vicloria Aurantius capiteatque Fortunis Andegauenfis factionis Regu los,qui pra?propere rebellaiTent, acerbilsime mulctauit, ac inufitaca atque pra?cipiti liberalitate eorum bona militibus fuis diuifit, vfque adeo prodige Sc inconfulte vc Ca?far id grauiter ferret, quum Regnum non fibi fed Au- rantio & militibus feruatum dicerec. Sequenti autem anno Aurancius cum omnibus coprjs in Ecruriam euocatus eft aClemente Poncifice, qui patri> am fibi omnino Ca?farianis armis recuperandam eximmabar,poftqua Flo^ rentini cum Gallis icto fcrdereiSc" tranlmiisis concra Ca?Iarem auxilrjs con^ fencirenc. Ea aucem Florencia? vrbis ccepca acque infticuca eft obfidio, vt percinacia obfefforum Ciuium conftatma hoffcium ada?quarit; vrbsque tan^ tis opibus oppugnata eft, vtnec vndecimo quidem menfe mulca perpefsi incommoda, perdomici,erumpendum pocius,&rpra?lrj vel iniquilsimi ale^ ampro libertate fubeundam efle,quamdededitionc agendum decerncrent: e Pifisque auxilia accerfenda arbitrarentur,vt validius cum virtutis,tum SC peruicacia? fua? fupremum ederenc conacum.Tum verd accidit, vc Auratv tius de aduentu auxiliorum edo(ftus,cofihum caperet,tam necelfanu quam ipfi fatale atque hofhbus, fcilicet obuiam eundi atque in itinere con fiigen^ di. Igitur partitus copias cum Ferdinano Gonzaga qui caftra tueretur^iple cu delecfta parte exercitus contrahoftes contendit;hisque occurrit in Piflo^ rienfium moncibus apud oppidum Gabinianum,non procul ab eo loco,in quo Romanos Petreio Duce, Catilinam fudiffe, acque incerfecifleincola? memoranc. Florentinorum copia? quibus prarerant in fronte Ferrucius cu uis Florentinus, ex mercatore repente Dux fadus, in tergo Paulus Rentrj Ceritis filius, eo confilio circiter Iptem milia hominumper alta,acq; ardua loca iter hebebant,vt vim hoftilis equitatus vicarcnt,& non magno circui^ tu,quanquamfalebro(b,ad vrbem deferrentur. Iam Gabinianum oppidum intrabant,quum apparuere Ca?Iarianorum figna,quibus confpcdis prope-* rantius quam decebat Ferruciani in oppidu lefe infcrre ccrperunt; vt loco munito, fi hoftis vrgeret,a?quius fe defenderent. In laxatam itaque Sc greC- fum intendentem hoftium aciem Aurantius equitatum procurrcre uusitj ipfeque pugnandi auidus paululum ante prouectus,dumpcr arduum utque $oo , ELOGI O RVM impeditum tramitem in hoftem ire poperat, glande traie&us primus fere omnium cadit, quum a parte alia Alexander Vitellius hoftes inuafiflet* Nemo ferevel fuorum,vel hoftium cadentis Aurantfj cafum animaduertit, fic vt non prius quam a vagante eius equo qui erat (padix,cV phaleris albi^ canteque crifta conipicuus cecidiffe nofceretur: quo ipatio Florentina? co- pia: fufae deletaeque fiint, 5c~ Ferrucius intra oppidum interfectus, Sc Pau^ lus captus, Cadauer Aurantrj,vti erat Lacinia atque armis expoliatus,alu- gentearmigeroita farcinario iumento impofitum efl,vt inuolutum viligau fapa, vtrinq-, pendetibus brachrjs Sc cruribus,&T capite luctato Piftoriumde ferretur, 3c tanquam victori iblennes inferise dicerentur ; non iam obfcure hominibus Dei magni vltoris vim agnofcentibus , poftquam nefarrj belli praecipuos Duces Borbonium, Moncatam, dc ipfum Aurantium,tribus ful minibus vindicata impietate fuftuliflet- Benedicti Varchrj Afyice quam toruo meditans fera prndia vultu Spiret adhuc,geflet'que oculis ac peHore Martem jiuratis fulgens princeps jiurantius armis. Quem trisli Itali* fato, genitumque ruinis Tyhri tuis, atque jfrne tuvs^ non optima noflrvs GaJlia produxit, mifit Germania damnis jlt tu ( \erum altter neuerunt fila forores) jiuranti (Philiherteingens Saloniaproles, Dum res immodicas, dum regna Oenotria, magn ( Quo Catilina loco poznas dedit impius olim) Infimus yt milesyprimo cadvs impete, &r illa Illa tua m tenuesjpes tecum euanuit auras. $ 0 M $ E I V S L I B E R V I. Po mpems Col Cardinalis, 301 umna Mbigvam equidem famofi nominis Rii laudem reliquiC fe videri poteft hic ipfePompeius Cardinalis, quum miro ingenio diuerfiisimi muneris partes aptiisime impleret,&T in facra purpura mitratus, d>C nulitari irj fago galearus, non pe^ riti moddjfedaffe&ati etiam facerdotis ante aras,8c" ln caftris prouidentiisinii Sc ftrenui Ducis officia exequeretur, Nam ad vtrunque munus,cum peramplum excelfi' corporishabitum, tum grauispariter 8c"per iocundi oris geftum 8t~ facundiam illuftrem, qud oporteret, decentiisinie transferebat, Sed factiola in vrbe, aulaque omnium maledicentiisima de ie promifcua? famse materiam ingenrjs praebirit, moribus fuis impense lau- dandis aut peracerbe lacerandis vtpote qui modd temperatis atque iU luftribus vtriufque difciplinae confilijs3modo turbulentis actionibus clarefc C c 502 ELOGIORVM ceret, quibus Clcmentem ab fe praeclaro ftudio ad Pontificatum proueda ita circumuenit 8c opprefsit, vt Bonifacrj octaui funefta memoria renouata videretur; vnde odium valde ingens apudmultos,fingularem verd gratiam apud Caefarem promeruerit, Cxterum quibus de caufis ab amicitia Cle-- mentis difceflerit,ruituraequc patriae arma intulerit, diffuse a nobis perfcri.- ptum eft,eo in libro quo ipfius Pomperj vitam fyncera fide ad pofteros mi fimus, admirandam vtique potius quam imitandam. Vir enim ingentis animi efficafifsimaeque virtutis, Sc induftriae(modd fa riim fecus ac optabat maturo fato cedens, Clemcntem biennio antciuit, quum apud Neapolim Regno adminiftrando PraefectusaCaefare pofr. co- meftas ficus biferas quas multa niue refrigerarat, in complexu Auguftini Nyphi clarifsimi philofbphi integris fenfibus expiraflet, anno aecatis quin- quagefimo tertio,quum Carolus Caefar comparatis ingentibus copijs Soly mano in Pannoniam redcunti ad Viennam occurriflec, I o V 1 1 Iunioris.. Virtuiem mirata tuam, tuaque inclytafaRa L&tata ejl tanto tftymafiiperba yiro^ Virtutem illa eadem indoluity tuaque indjta faSla Ingenio ciuis Qtyma cajura fui. Sic patrU carum "virtus te fecerat; orbi llla eadem ingratum reddUit^ty patritt Aloifius Grittus. Emorabi le profectd exemplum Fortuna cdidit in Aloifio Gritto eleganti certe homine, fed fupra scquum ambitiofb, auidifsimoque dominatus* Eadem enim illa, vtileuiscx: infblens faepc conuerticur, vt fe humanarum rerum dominam oftendat, 8>C arrogantiam nouorum ho> minum petulantifsime caihget. Grittus namque Barbari- co cultu, cum picta?, talarifque togae, Sc inflexi ad aurem pilei, qui ex pre- tiofis fibellinarum pellibus conftaret,tum fuperbo inceflu,8t~ fermonepra»- tumido, Proceres Turcas referebat. Is Andrea Gritto, qui poftea Veneti Senatus Princeps extitit,ex Gra?ca concubina Byzancrj genitus acque edu- catus,fe totuminfamiliaritatem Othomannica? aulac Principum,&: Turci^ ci fcrmonis confuetudinem dedidit, tanta ingenrj fblertia, vt ex mediocri mercatore, infignis publicanus euaderetj vno pra?fertim mirifice fauentc Habraymo purpurato,qui eum in vectigalium licitatione fubleuabat,8c" uV pra competitores Turcas impocencer effcrebat, vndc Gricco rriagna? opes acquc L I B E R V h 3G3 atque infignis authoritas creuit,quam florentis patris dignitate, fplendo^ reque domus 8c conuiurjsj multaque largitione rerum elegantium,in om> nes profufus atque munificustuebatur. His commercijsHabraymo quxren darumgemmarum cupiditateminiecerat,quarumflagrantifsimo ftudioSo- lymanus ipfe teneretur. Earum autem delectatione vfcjue ad infaniani pro- uecl:a,Grittus ex frequenti indicatura certiisimus erat a?ftimator, 8>C fbiertif pimus etia mango,cuius artificrj iecretiore domi taberna haberet. Diflerebat yefd fa?pi(simenihil omnino vel ad dignitatetotius ornatus,velad exprime dafummi atque AuguffciRegis maieftate,inlogemaximoImperatore fpecio fius cV luculetius haberi, ipfa lecfiilsimaru gcmaru multiplici copia atq; appa> ratu.Itaque vfq, adinfania Solymanus,toto terraru orbe perquifi'tas,8c" ma- gno emptas pretio irt vnu coegit,vthis cuncta inflrumeta cubiculi,&Teque^ ftriscultus,atq; etiapbdrj parietes exornaret.Cella enim argeteis atq^ aureis laminis circuieptamerexeratin extremo hortoru fuoruangulo,quo vtriuiq* Bofphori pelagi (patia profpectaret. Sed mire ad Solymani ipatiurefpoderut oalea aurea Sc fceptrunljc^ cryflallinum operofo inclumm auro fpeculunijj Cc 2> 30+ ELOGIORVM qua? ingenio Gritti adinuenta Sc fabrefacla Venetfjs propter gemmaru ad^ mirabilium copiam, ca?latura?que pra?ftantiam,OcT:uaginta myrtadum au^ rea? moneta? pretium excedebant. His inuentionibus qua? ad faftum fu<» perbifsimi Regis arriderent,fummam Grittus gratiam adeptus eft,ita vtfpe adipifcendi honoris inter BaiTas fenfim ad Mahometis fedam traniiturus crederetur. Itaquefecutus Solymani caftra,quum illeoppugnatum Vien- nam in Noricum vique procefsiflet, Sc Ioannem Zapolium Tranfyluaniae Vayuodam infigni liberalitate in Panonia Regem conftituifTetjGrittus no uo Regi adha?fit,pra?f1:ititque ei operam militarem aduerfus Germanos, SC cos Hungaros qui Ferdinado Regi fauerent. Vbi verd Ioannes Sc authori- tate Solymani,c\: Turcaru auxilrjs inRegno cofirmatus eft,ince(sit Gntto, grauioris ambitus libido,vfqueadeo ingens,vt no obfcure adPannonia? Rc gnumafpiraret.Ioannesnaque quodpacifci cum Ferdinado,8c"pacefruiper cuperet,Soly mano fufpeclrus euaferat,quod ingrate atq*, indigne facere vide^ retur,qui aliunde fceda paclione firmadas opes fuas arbitraretur,quam a vir> tute fideque mui&iBimi Imperatoris, qui Regna dono dare,cV ex priuatis homunculis Reges efficere confiaeflet. Propterea Grittus legationem fibi in Pannoniam impetrauit, vt Hungaricis inipedis rebus operam daret, neali cunde Othomannico nomini contumelia pararetur. Hacfpe Grittus cum ampliisimis Solymani mandatis, magnoque ieruorum, Sc Turcarum comi tatu Byzantio profeclus, per Moldauiam vbi Petrus Vayuoda, Solymani incertiim hoftis an focius, imperebat, in Dacia peruenit, qua? hodia? Tran^ (yluania dicitur. Ibi quum confhtuto pra?torio Prouincia? conuentum ha^ biturus crederetur, citarenturque Proceres, Americum Cibacchum Varadi nenfem epiicopum, Sc eundem cum militari pra?fidio vetere Hungarorum antifhtum cofuetudine prouincia? pra?fidentem, qudd tardius ad edictum veniret, no&u ad Braxouium caftra habentem inuadi Sc per Ianum Doc^ ciam Hungarum interfici iuisit, vt fublato fumma? potentia? a?mulo, paf* sim ca?teris formidatus ad Budam contenderet . Sed vir a?que ambitioflis SC cruentus in vefbgio admifsi fceleris poenas dedit. Namque ad ca?dem facrati Sc nobiliisimi viri vindicandam erexere fe Stephanus Maylatus, SC Gotardus genere Saxo, ipfi Americo propinquitate atque amicitia coniun di. Atque ita fupra quadraginta armatorum milia in vnum coegere,ador tique Grittum ad oppidum Meges, eo euentu obiedere,atque oppugnaue^ re, vt deftitutus fpe auxiliorum, quod neque praefecti Turca? Nicopolita^ nus,8c"Samandrenfis, tranfireDanubium veriti, non facilem operam latu ri forent, Sc Ioannis Regis pra?fidia longe abeflentjfe hoftibus dedere coge retur,atque eo modo oftentans Solymani diplomata ad pra?torium Gotar di atque Maylati dedud:us,iuflu eorum exorto Hungarorum vlulatu, tan^ quam hoftia Americi manibus mactatur , trucidato eius comitatu Sc dire^ pta gaza. Duo eius liberi adoleicentes , quorum natu maior Antonius ad Agrienfe facerdotium erat deftinatus, Moldauis traditi funt,a quibus ali^ quanto pdft immaniter necantur. Doccia ipfe comprehenfus, qui author Sc fuafor Americi ca?dis fuerat,magno ludibrio a faeuiente turba dilaniatus eft, Atque ita qui Regnum afFedrabat, gazam omnem, qua? erat pretiofiC sima,vicamque fimul Sc liberos punclo temporis amifit, Fab h L I B E R VI. 305 Fabii Segnrj Florentini. Tegmine barbarico capitis; cuipurpura & aurum Intextum gemmvs radiat Jplendore corufcb Infignem cernis iuuenem, e? fulgentibus armis ^By^anti genitum Graia de pellice Grittum. jtnte alios ^egum^egi gratifimus omrtes Hic fuerat Solymo; tenebrisque emerjusab atrvs Trodierat Juperas paulatim in luminis oras Sed nimis ardentem rebus tumidumque Jecundis Dum miferum torquet ragnandi diracupido, Quafolet, in preceps deiecit culmine ab alto. Vertere funeribus claros Fortuna triumpbos.. Alfonfus Ferrariae Princeps» N Alfonfb Ateftino Ferraria? Principe,vt ex feuero 6c*pe> racri oris ductu coniectari licet, Sc nos vidimuspingenium egregiefirmum ftabileque 8c praecellens,quocunque extra literas verteretur, enituit. Abdicarat enim plane vir cun^ da iocurtdac adulationiscVmorofas grauitatis lenocinia,ip fis plerurtque cognataPrincipibus. Qiiandoquidem fingu las cogitationes,8c~ fingula prope exercitamenta corporis, ad bellicas ratio-' nes reuocaret, Sc nihil omnino molle aut remiflum complecT:eretur,vel ip^ (a rtatura? coniuetudine, vel neceisitate tot incumbentium bellorum, qua: omnem inertiam, vel defidiofis excuterent, Sc virum vti oportuit, cum falu tis,tum dignitatis fua? memorem excitare,8t" ad infitam virtutem facflis ex^ tendendam incitare polle viderentur. Itaque Alfonius anobis peculiari voluminecelebratus,vti]magnanimum bello Ducem,atque optimum pace Principem decuit,mbaci:o corroboratoque multis periculis ingenio, firmd que femper pectore cuncfta aduerfie Fortuna? iacula tam fortiter excepit, quam feliciter auertit. Trium nanque maximorumPontificum diuina at^ que humana arma, odrjque perpetui infidias, tanta infraclri animi conftan^ tia fuperauit, vt gloriofam triplicis triumphi lauream, fi de facrofanclo ho^ fte triumphare fas foret, meruifie dici pofsit» Obrjt Alfonfus climaclerico anno propinquus,quum liberos ad certiisimam frugem cgntendere confpi ceret, Sc nato iam fibi nepote in fpem longa? fucceisionis laetaretur. Hifde autem diebus concepit febrem quibusnunciata ei mors eft Clementis Pon tificis : ob idque excefsit e vita leipfb lsetior, quod primus comitiorum di ebus Farnefium Cardinalem, Pontificem renunciatum fuifie didiciflet, quafi nihil fibi optatius Sc melius accidere potuerit,quam quovd pro impla cabili hofte, veterem amicum,a quo omnia facileimpetranda forent, qua» Ateftinae domus imperium ftabilire atque augere poffentjefTet habiturus. 30$ EL O G IORVM RAl N ERIl. Quam bm bellipotens Jlfonfeex a«gere tundis (Barbara terrificis agtnina fulminibus* Sulphurea quum in nube.atque igne corufcus aheno Ceu Juperum atbereo quum tonat axe pater* ObuiaprofternisgenerimonUra horrida noflro Sic eat,dqui almam diripit Jufoniam. Quam bene & dtquoreas ineuntes flumina puppes Et Venetum armatas tn tua fceptra manws Difiicis,atque altofigis roftra cui tempora nupet Tiara cingebat triplex ExtinHum Mfonfus Dux dudjt^illicet acri Correptus uitjliteris liberaliter eft infhtutus* Oftendebac enim ingenium habile ad omnia perdifcenda imitandaque ♦ Ei namque fupra a?tatis captum an> te omnia mira vis inerat poetici ipiritus;fic vt Virgilrj iecundum Aenei> dos librum, in Etrufcumfermonemlepidifsime verteret,&TproloquiaHip- pocratis ab arte medica, in vfum bellicac diiciplina?, semulatione fefiiuifsi^ ma cransferrencur, Sed non multo poft a literis ad exadumtotius niuf oe ftudium deflexit, peritiisimo quoque artificum cV phonafcorum fibi a£ cito, parique flagrantis ingenrj cupiditate, omnis iymphoniacaz modu^ lationis, organis viqueadeo erudite pertra&atis, vc prazdulcis Cythara: dus, Lyriftes numerofus , fiftulator eximius , 8t~ incomparabilis Tibicc euaderet j Oenochordaque item argutilsimis percurreret digitis , qua, do aerea eciam membraneaque cympana bellico crepicu militarcs anin Cc 4 3o8 EL OGIORVM excitancia, diuerfifsimis concentus numeris editis, cum noftrorum, tum Barbarorum more ftupenda imitacione perpulfaret» Quum in his ftudrjs iuuenili alacritace cocus eflec, Clemens eum legicin fenacum, racus eum ad grauicacem animi componi pofle» Ex areano aucem id Poncifex pecebat, vcHippolyto facris initiaco, Alexander eius pacruelis iuniore Laurencio genitus, Etrurioe Principatu folus potiretur, qudd cum propcer ingenrj fir micacem,quanquam eiFetliterarum expers,in fuftinendo tuendoque domi- natu potidrem exiftimarec. Veriim Hippolycus purpura? honorem ica co tempfic,vc Clemens eumindignis (acro ordine ftudrjs8c~ voluptatibus dedi tum,grauiter increparet,dedecorantemquenihilo fecius fenatoriae amplitu^ dinis dignitacem,imporcuna? infania? pcenas cito daturum diuinarec.Nam ad theatrales ludos,equeftre(que decurfiones,edendaque fimulacra prarlio-' rum mmptuofi Sc varietate gaudentis ingenrj libidinem detorferac : quan^ quam pra?cer ha?cincredibili magnarum venacionum cupiditate incenfiis nu merofum infignium canum 8>C nobilium equoru apparatum grauifsima im-' penfa tuereturjtato etiam vita? ipledore,vc in medrjsnemoribus apudfotes, totius L I B E R VI. 3op totius aula?,Romanorumquc iuuentuti frequcntiisimeepulum daret. Quae omnia Clcmentem ctantaclade Vrbis carcerisque miferia nuper emerllim, egentemque pecunia, 8>C quod augendo mcerori plurimum intercrat,natu ra parciisimum, mirabiliter vulnerabant. Nec diu pdft Pontificcm letha> lis inuafit morbus, 8c eripuit cuius morte quanquam in Hippolyto fuf- ccpta vita? ftudia minime refrixiflent; is tamen in comitrjs opportunifsime fe collegit, multosque fecum ex veteribus amicis perducens Farnefio Car- dinali, vt Pontifex renunciareturpra?cipuus extitit funragator ; cuius ftu>- dfj eum mox poenituit,pra?ter fpem Anconitana legatione,qua? fibi perin^ terregnum promifia fuerat, indignifsime fraudatus. Qua ex re, animo ve hementer perturbato, inuidere apertius Forcuna? fratris, atque eius vita? infidian coepit, deprauantibus eum atque impellentibus Florentinis, vete» ribus Medicea? familia? inimicis, principe horum Philippo Strozza. Hos enim exilio pulfos, Hippolytus in amicitiam receperat, 8»C arcanis confilrjs vique adeo inconfulte adhibebat,vt fratri ex fiibitario tormcntarrj pulueris incendio , execrabile exitium machinaretur. Eo fiquidem fublato do> minatum Florentia? adipifa fe pofleper exules, vanifsima cogitatione con fidebat. Sed Drj immortales immane abominati facinus,certa indicia Ale xandro detexerunt. Qua? omnia Alexander per Ca?faris legatum Paulo Pontifici detulit, comprehenfusque eft eius fcelefti confilfj confcius Octaui anus Zenga ex Hippolyti fatellitibus ♦ Qua perftricfhis infamia, 8c non vano pauore correptus, qudd fuas Fortunas, 8c facerdotia a Pontifice cupi difTime peti crederet, in Tyburtem agrum profugic. Nec ita multo poft conuerfb ingenio, perfpectaque exulum malignitate, cum fratreredire in gratiam, 8c conditiones pacis a Ca?fare petere conftituit, qui tum in Afri> ca bellum gerebat. Sed quum nauigium nauigaturo Neapolim pararetur, ad oppidum nomine Iter Appia? via? impofitum non procul ax Fundis fub fiftens , in mortiferam febrem incidit, paucifsimisque diebus iuuenis lon- ge omnium eruditi ingenfj nobilitate,decore vultus, 8>C illufiris vita? fplen dore florentifsimus, ex humanis eft ereptus j magna hercle exulum la?titia, magnoque Pontificis commodo , quum hic eius fpolfjs nepotes fuos dita- ret; llli vero vno auulfb alterum tanquam fratris ope deftitutum, vti mox cuenit, facile tolli poife diuinarent, 8c fubinde inducta veneni fufpicione eius criminis notam Alexandro affigere conarentur; fed ea fulpicio pror> fus inanis euafit, quum praecipui eius comites Danthes, 8>C Bellingerius, ac Raynaldus, eadem autumnalis ca?li maligna intempcrie perf)iTcnt. Rela> tum in Vrbem eius funus, vrbana? multitudinis ordinumque omnium ve-» rifsirna: lachryma?, quod anteaflirda in vrbe nemini contigerat, per tridu^ um decorarunt, quum tumultuario apparatu lugentium Afrorum 8c Ae- thipoum humeris a?dibus fuis inferretur. Nam praeter hos praeftantifsima eruditionis exquifitarum artium ingenia, patrono inexhaufta? liberalita^ tis ante diem erepto orbata deftitutaque de Fortuna? faeuitia conquereban^ tur. Eius nanque domus ex omnibus cogniti orbis gentibus virtute ani^ mi aut corporis proceritate confpicuos , liberaliter admittebat ; videre^ que erat homines diuerfifsimo fiib codo natos , eundem dolorem ex heri morce, eandemque triftitiam, feddifpari vuulcu garrituque diflbno 310 ELOGIORVm contundendo pectora, fulcandoque ora vnguibus, praeferentes. Gaudebat fiquidem ille mirum in modum quod Barbari viginti amplius linguarum in eius Ccenacuhs recenierentur. In his fuere Numidse Regulorum fangui^ neprogemti, qui equitandi defultandique peritia (ped:antium oculos admi ratione complerent» His accedebant Tartari fagittarrj incomparabiles,Sc" Aethiopes qui in luctatione Sc palarftra quofque validifsimos anteirent. Ex Indiaporro natandi, vrinandique peritos, quibus ffcudrjs iuuenih feruo re impenfe deditus tanquam magiffcris ad a?mulationem vtebatur. Turcas autem tanquam ad expedienda arma promptifsimos, in Venationibus ita exercebat,vt interdiu noctuque corporis cuftodiae praecipuos adhiberet; egregio certe exercitationum genere, nifi dignitatis oblitus,per vaiiitatem oftentandi militaris ingenrj,falutis quoque aleam ftulte periclitari,quam fa milia? atque ordinis decus tueri maluilfet. Non inane autemprodigium im minenti morti fuae praeftruxifle videtur, quum pro argumento infignium fuorum, crinitum cometem iuuenili atque amatoria vanitate geil:aret,qua (pecie diroolim fulgore inccelo ardens C. Iulrj Caefaris necem portedirfet, Antonii Vacca% Floruit Hippolyte^ iecum fato occidit yno Quo reliquum antiqu4y artis erat. Id tua claudebat totum augufttfima quondam Orbis terrC infraftae conftantise documentum fuit.Poffc cxadumpaterno Imperio Maximilianum fratrem,ipfe quinquennio poffc, com,munibijs L I B E R V L ati communibus Leonis Pontificis, 8c Caroli Ca?faris armis reductus, grauiD sima infcaurati totics bclli a Gallis hoftibus pcricula fubrjt. Sa?pe cum pcenicuic bella fufcepifle,qua? fibi nihilarmis exercitato,egentifsimoque pe^ cunia? femper nouas, cVprope inextricabilcs rcrum difficultates importa-- rent. Quibus malis qui ab initio ftudiofiisime expetitus fuerat,Infubribus demum odiofus 8t grauis, 8>C notis propeomnium damnatus cuaderetjvf- que adeo crelccnte inuidia propter innumeras, cV nunquam defituras co> genda? pecunia? acerbitates, vt nonnulli eum tollendum arbitrarcntur, 8>C inter alios Bonifacius Vicecomes ex familiaribus aula?infignieum perfidia equitantem imprefTopiigionerupra humerumadceruicem,fed leui id:uvul neraret,elapfusquetot circumftantiumpra:torianorumdiligentiam,pcrnic! ve tulerat, quum victus pra?lio Rex hoftis ad Ticinum, captusque fuiilet,ita fecundo euentu Sfortia la?tatus eft, vt totius vicloria? fruftu excluderetur, accufareturque proditionis a Pifcario atque Antonio Leua, qui Cifalpina? Gallia? imperium non Sfortia?,(ed Ca?fari partumvolebant,ita vtSfortiam exiriali calumnia circumuentum in arce obfiderent, 8>C totius fere ditionis vrbibus fpoliarent. Non tulere indignitatem atque infblentiam iniuria? Pontifex Clemens, Venetufque Senatus,atque ipfi demum Galli ex hoftf- bus focrj defenfbres fad:i,qubd omnium interefletad falutis Sc libertatis tuenda? nomen,Sfortiam conferuare,nec externis rapacifsimis Ca?faris mi> litibus Italiam diripiendam pra?bere, patique vt vnus Ca?fer tantis aucTrus opibus, ca?teris ad arbitrium imperaret» Sed Fortuna fua pertinaci libidine Ca?iari fauens, omnes qui aduerfari infringereque potentia eius aufi funt, ita perculit, vt cum magna dadeprofterneret, Verum qui armis Sfortiam tueri fruftra conati funt,iufto demum confilio hoc aCsefare precibus impe trarunt, vt Sfortia? parceretur. Igi tur Ca?far in Italiam venit,Bononia?que fuftepturus infignia Imperatoria? maieftatis de manu Pontificis, euocatum ed SfortiamTub fide publicabenigne complexus,paterno imperio reftituit; atque eo modo pace facla, aliquanto poft Csefar Sfortia? coelebi,Chriftier^ 111 Dania? Regis filiam, ex eius matertera genitam, connubio iunxit. Qui> bus nuptfjs,qudd confirmari authoritas Sfbrtia? vidcbatur,ingenti,fed ne> quaquam diuturno gaudio Infubres la?tati funt,qudd pax inuecta, Prouin-» ciamfummis afFectam detrimentis,ad priftinum opulentia? otium deductu ra crederetur. At fiiperis minime vifum eft Infubrum miierrjs finem im^ ponere, atque ita Sfortiam qudd aliter fieri ndn poterat, nouae nupta? deli trjs indulgentem, ex leui lippitudinis initio fuftulerunt, tum forte quum Ca?far Tuneto capto ex Africa Neapolim rediens,ad triumphum Romam a Paulo Pontifice vocaretur. Tum enim defunclro Principe Infubres tan- tis lachrymis elatum luxerunt, vt eo prodigio imminentes calamitates, quibus poftea acerbitate CaTarianorum Pra?fidum Prouincia?, conturbata: opes conuulfa?que fiint, pra?nunciafle videantur* Francifcus bic Jttus fecundus Sfortia ejl Infuhrium Dux, cuius Imperium atque opes TSlunc ajpcris nunc projjem euentibus Fortuna forsque multiplex exercuit. jitque ilie nunc ciuilibus, nunc exteris {Petitus armis, Gallicisque manis legionibus,necplane Gra^cis fcnptoribus nOta, SigiC mundus Sarmatarum Rex latiisime nobis aperuit, quum ar- mis cum Bafilio eius gentis Principe ad Orfam iufta acie co- tcndnTet; qua innumerabilis eius gentis cquitatus fcede profligatuseft. Tu enim primdRomae de vicloriapartarupplicationesdecretasfuntjquddMof chi a Polonis &Lithuanis,modoRuthcni,modo Mofcouitaevocati,tanqua fecuti Graecorum opiniones, aRomano Pontifice diflentirent. Sed Bafili> us qui adoptari in Regem ficuti ex Demetrio Legato accepimus, ex Princi pe honefhore fcilicet fpeciofioreque titulo cupiebat,pace facta cum Sarmat tis, non femel cum Maximiliano Caefare Clementeque Pontifice per lega> Dd 3i4 ELOGIORVM tos (usc gentis,late nobis Regnorum fuorum fines Bc opes i ndi caui t, q uu m ea tantum mercatorumfermonibus occiduisEuropxpopulisinnocuiflenc, Sc tum maxime quum Demetrius Legatus ad Vrbe miflus^c uncta exactif sime,vci Lacina? peritus lingua? retulilletjiubente Poncifice, vt memorabi-» lfa qua?que defcriptis Regni flnibus Sc gentium moribus, in peculiarem a nobis commentarium conferrentur. Qui liber non femel impreilus extat, quo excufari facilepoiTumus, (i Bafilius breuiore quam decet Elogio peror netur. Is,quem diximus, Demetrius legatus qui Regis imaginem hoc habi tu nobis picftam detuht,percuncftancibus referebar,latilsimos efTe Regni fi^ nes,qui ab Oriente Volgam amnem atcinganc,Tarcarorum RegnaaMoC cis dirimcntem. Ad Aquilonem Suecorum Sc Liuonum extremis termi-« nss cohxreant, Sc ad Occidentem ad Borifthenem vlque protendantur. A Meridie autem Tanaitis Sc Taurica? Cherlbnefi ad Maeotidcm paludem Tartaris Praecopitis,qui funt in Europa,promixi finc. Regio in vntucrfum campeftris eft, ad fegetem parum felix , cera armentis Sc pellibus pretiofis ferax. Bafilius equicatu abundac, vcpote qui quum opus effc, ducencorum milium equicum numerum efFicere polsit. Regiam habec Mofca in vrbe, qua? a pra?terlabence Mofco amne nomen accipic. Arcem habec in morem prope noftrum a?dificatam Sc cormencis permunicam . Paruo fumpcu alit cxercicum,quum Regni iuuentus omnis edi(fto arma capere cogatur,nullo propc adiuta ftipendio. Iple per legatos bella gerit; auarilsime imperitat, nec largitione in quenquam vtendum putat, vfqueadeo illiberalicer, vc le> gacos fuos a magnis Principibus redeunces cunctis muneribus expoliec^acq; ita accidic vc bello infelix exiftimetur : quandoquidem inuiti populares edi cfcis pareant,neque fortifsime propugnenc. Sic ad Orlam viCci pro vicl:oria magnum lucftum coci Mofcouia? rcculerunc. Nec ingruencibus in Mofco- uiam duobus fimul TarcarorumRegibus quifquam repertus eft Duxforcis velftrenuus miles, qui pro fklute pacria? propugnarec, Mahomeccs nam^ que Gyra?us qui in Taurica regnabac, Sc Abfa,qui ad Citracam Volga? in Hyrcanum erumpentisEmporium imperabat, cum fingulis exercicibus Mo fcouiam inuaferunc,ferro Sc flammis cuncta excindentes,cY id quideni im pune,quum Bafihus tanca? moli hoftiu impar, Sc confilrj inops, vfqueadeo trepide profugifiec,vc foeni cumulo conderecur. Eo modo Mahomeccs SC Abfa aermam fracres iunctis adColumnam exercicibus,ad vrbem Mofcam caftra fecerunc : haud dubie vrbe acque arce pocicuri,nifi Germani cormen torum libratores, magnam Tartaris cladem Sc trepidationem intulifTenc: quum Bafilius abfens per fyngrapham Mahometi le perpecub cribucarium profeflus, quibuldam dacis muneribus impecraric, vc a MoJxa difcedcrenc. Itaque Tartari onufti infinita pra?da, incendfjs euaftata regione, infinitam prope captiuorum multitudinem abduxerunt j fic vc Moici, Sc in Taurica Turcis, SC apudCicracamdiuerfis Cafpfj maris incolis venundati fint:neq', Bafilius poftea tamecfi quererecur (e a Gyraris fracribus, qui bellumnon in^ dixifTenc, decepcum falfis fnducfjs acque opprellum, quicquam memorabi^ le aduerfus perfidos hoftes gelsic. Exinde Bafilius Salamonia vxorem tan-* quam flerilem repudiauit, Sc in monafteriu detrufit, fuperindu(fta Hclena nequaquaprimarn viri filia, Sc lecundit Helenam, aliam minime prionbus nobiliorem L I B E R V I. 315 nobiliorem ducturus videri potuit i nifi fama lncrebuiflet Salamoniam in^ trafacrata fepta filium pepenfle^cjin in Principatus ha?reditate fuccederet* Nec multo poftBafilius bello fcmper infelix 8>C femper foipes,graui oppref fus pituita mortem obijt ; his profectd repudrjs infamis, SC vti impotenter rapax, cV nufquam liberalis aut benignus apud fuos inglorius j hoc etia ab turpi Ioannis patris a?mulatione probro oneratus,qudd afceminis abhorre re diceretur, alid fcilicet translata libidine, quoniam inueterata conmetudi>- ne apud Mofcos, more Gra?corum, adolefcentes amare fas e(Tet ; primores namquegentis, Sc cuncli equeftris digntatis ordines, honeftorum ciuiuni liberos in famulatum fibi afcifcere,militia?que erudire confueuerunt, I o V i I Iunioris Etfi te nullis infignem fama tropbdis 'Bafilifine laude per orbem, j(t fetnper ViBum referet} femperque Jubatlum Horribili in certamine Jktartis ♦ Sarmata quum totieste faderit, atque Gelonus Obruerit tua caftra (agittis, Ettua (ftegna ferox pubes populata Scytharum Te patrid foltoque fugarit; TSlon ingratd tamen tibife debere fatetur Haud meriti immemor Itala tellust Nanque tuo nobis ignotos munere JWofeos9 Et Scythici Borealia cceli G(egna aperisj Tanaimque trucem, penitusque repojlani (Perpetuis fub nubibuS ^ArBon. Sed quid Hyperboreos yeterum mendacia iaclat ^ipbito jub cardine montes * Bafili nobts c&cam tu difcutis Vmbram. 2\(os ideo pro munere tanto ^ite tuam eJfigiemLari Veneramur ad Vndam; ISlomenque immortale facramus. Antonms Leua E M o ex his qui ieculo noflro ab Hifpania in Italiam vene rint,&:poft Magnum Confaluum aliquid praxlari nomi nis militia; fint confecuti, ipfb Antonio Leua vel ingenio acutiorvel illuftribus bello factis praeftantior euafit, Huic namque Nauarrus miierabili vita? exitu clarus,facile cedet* Ingenti hercle virtute Antonius nufquam fere veftigrjs eu us abfcendente Fortuna,quod longe maximu in toto militari negocio ferrt per exiftimatum eft,frequentibus praclrjsfarpiisimc victor,8t" fi fbrs iniqui» or victoriae fuccefliim eriperet,nunquarri vi&us videripotuit+Diuine fiqui-* Dd a 3i<* ELOGIORVM dem prouidenJo, 8t~ grauiter enitendo,hoftium confilia pra?uertere,&T cjuae iam apud eos parata efTent atque inftrucT:a,pra?occupare, aduerfarioru inv modicos conatus admirandis dolis eludere, 8c quum res pofceret vehemen ti atque expedita manu infringere atque retundere didicerat. Quod cnim mirum eft nullo prope praeunte magiftro, nullaque prorfus adiutus belli- ca? educationis difciplina,8t" impiger miles 8>C acer prarfectus, improuifis 8c fortibus confilrjs,celeritateque pra?(ertim,Dux felix euaferat, Ca?terum An tonius plane adolefcens , 8c vt ipfe nobis narrabat, adhuc imberbis, Sancrj Martini patrui ala? equitum pra?pofitus, anno iecundo poft fecularem ea clalTe vedus in Italiam venit,qua Emanuel cVValentius Benauidrj fratres, 8c duo Aluaradi pater Sc filius tranfuefti funt,aduerfus Gallos opem feren tesJple genus ducebate Cantabria,qua? vna omnium Hilpania? Prouincia optimorum terra marique militum feraciisima exiftimatui\ Sed antea An tonius iufta in acie hoftem non viderat,quam egregie 8c ad Gioiam aduer fb, &ad Terranouam fecundo pra?lio, illic conftantis, hic verdmaxime ar^ dentis 8c imperterriti bellatoris laudem eft coniecutus, Interfuit demum Rhauennae L I B E R VI. 317 Rhauennae Cardonrj figna fecutiis, cjuo funefto pramo non igriomimae,(ed laudi fuit incolumem euafiffe* Sic enim Cefennam fe recepic, vt plerdfque milites ex itinere conieruaret;atque ipfe^ demum inftaurata ala eodem Car-^ dortio Sc Profpero Columna Ducibus, ad Cifalpinae Galliae bellum profi-- cifcCretur. Pofl: mortem verd Iulp Pontificis, Leoni, Carolo Carfari coflk iuncl:o,in expellendis GalliS operam nauauit,vfqueadeodiligentem 8c ftre- nuam,vt iam inter fummos Duces cortfilio perfpicax* 8c manu egregie for> tis haberetur* Ab hac fama iam plane clarum,ea qua? lecuta funt bella cla^ riisimum fecerunt, quum obfeflus Ticini aFrancifco Galliac Rege (efe perti nacifsime defendiflet;cum excidio quidem nobiliisimar vrbisj quum alendo pramdicnequefortunae Ciuium, neque templorum donaria,rieque lucu- lentae domus excifse deformataeque mfFeciflent* Sed ha*c Ticinenfium ca> lamitatem, inexpiabilemque inuecftae egeftatis doloreiri aliqua expartemi nucre vifos efl: Rex ipfe tanti nominis ingenti praelio vicfus 8>C captus, Ve^ riimad eam vicloriam ad quamparandam Leuamagnum eruptionefua momentum tulitj nequaquam pax allata effc^ fcilicet vt alia orirentur bella, quibus fertililsima Italise prouincia militari licentia vaftaretunNam quum Leua Caefarianique Duces Sfortiam grauibus calumnrjs implicitum apud Caefarem maieftatis accufaflent, 8c in arce obfediflent, confternati ad arma Italiae Principes in Vnum feruitutis metu conlenfi'flent,hoftes ex fbcrjs fac*ti, longe omnium luduofifsimum bellum excitarunt, eo euentu vt Antonius Mediolani ob(eflus,multis Cczandis pradfjs longe clariisimus ducum euade ret, exiftimaretque, neque humanis neque diuinis rebus efle parcendu mo> do decus fuum 8c CaTaris digriitatem tueretur, 8c ftipendfj loco fingulas vrbes, fingulosque earum ciues militibus immaniisime diripiendas conce> deret :ipfequeimperiofus multis vndique partis viclorrjs terribilis atq; opu lentus,aduerfus toc hoftes irtuiclrus aduerfa arma fuftineretj 8c Sfortia per deditionem eied:o,tanti Principacuslmperio potiretur, Sed CaTar ad cle- mentiora confilia conuerfus,poft captum Pontificerri, atque eum iam eua> ftacaRoma carcere libcracuriijSfortiam reftituit ea cortditione,vt Anto^ nius, tuendae Italias Dux copiaririm deductis, 8c in Graiciam Hilpanis mili tibus miisis, Mediolani relinqueretur ♦ Nemo enim eo potior gerendo bel lo CaTari videbatur. 8c quanquam euaftantecuncflos artuspodagra nori ali ter quam fella fuccollantibus feruis veheretur,nunquam Ducis munia,rtutt quam vllum militias laborem omifit, aut intermifitj vtpote qui lecftica iri aciem illatus non femel cum hofte conflixeritjiemel apud Landrianum fu^ (b,captoque iancti Pauli Comite regiae ftirpis Gallorum Duce, 8c ad Cara cam ad Lambrum flumen fuperato Iacobo Medice, qui cum Heluetrjs au- xilrjs aduenerat, Ea Antontj authoritatis atque peritiae opinione addudus Ca?far, ex Africa Tuneto expugriato vicftor rediens, ipfb pra?fcrtim Leua authore, Gallix bellum intulit, Qua in re nihil Antonio a?gritudine af- fecl:o,cV cuncliis diftorto articulis pepercit,quin eum fecum in Prouinciam adduceret* Id bellum propter rei frumentaria? difficultates, 8>C cceli incle mentiam , fecus ac putarat Antonius tracftu durius , atque exitu alperius fuitj fic Vt ille languore animi 8>C dolore corporis oppreflus,ad aquas Sex> tias in caftris fato cedens, cum bcllicis laboribus, tum ardenti gloriae cupi^ 3ig ELOGIORVM ditm fuae finem imponeret, natus annos quinquagintaiex, Funus Mcdio lani adornatum infignipompa celebratumque eft, Parthenii Parauicini, ^ftus jinnibalis, mor& ftgacvs Matura Fabtj, impigrumque acre Marcelli ingenium , celerque curfus, Et velox yia Qaudij Neronis Hac Jijtngula ftngulis pararunt JEtemum dectts, perenne nomeni Quanto in me omnia quum Jimul Gradmm Vnum contulerit, mage ipfe Letbes Vndat dejpiciam>minasque fatif Quid quod mi attultt nouos bonorej ^ic ytuam effigtem meosque yultus Mujka louiusdomo dicauit? ISlec non < hnpltcitws cunhlis morbo artubus, borrida bella Mttbus? lytus galeroornaretur,cVAlaxanderiam pridemduobus,inPra?cutinis op^ pidis donatusaCa?(are,indientelamque receptusgenera(ci(ceretur,cV Flore tinis demumlonga obfidioneperdomitis vetereque exutis libertateaCa?ia> recollato Principis titulo pra?ficeretur. Verum isdominatus Clementeiam mortuo breuem atq,' turpiisimum exitum tulit. Nam Alexandrum fextum iamregnantem annum, cVpra?claraiufti SC conftantisPrincipis argumenta pra?betem,ita voluptates Venerea? fenfim occuparut,vtquiinuidiofb Prirt^ ripatus nomine la?tabatur,facilem fibi in necem aditum aperiret,tanta qui^ dem focordia vt pofl infidias quas ei Hippolytus nefarie tetenderat, diligc^ tiisime vitatas, in alterius propinqui,familiari(simique fodalis inufitata per^ fidiamincideretjs eratLaurentius Medices a?tatea?qualis,fanguine coniun cT:us,nullalace(situs iniuria,8e" magnis atFectus beneficfjs,menj(truaqueftipe dfj obftric1:usliberalitate,qua maxime eiuspcrfidia? famapra?grauaripotuit* Eum namque hic tam improbo quam perfidiofb promiisi lenocinfj nomi- nein domum fuam luumque cubiculumcVle tus, obiterque Venetrjs angufto in calle trucidatus, parricidfj pcraas daret, Antonii Vacca?, es ille meorum Maue Juas omnes, <& publica commoda Jregiu Vfyueadeo penji, & Jantli nihil improba ducit Jnuidia, atque atro mens dira agitata furore. Ergo iterum infetlum ciuili fanguine ferrum M&fta parens ajfueto malo Florentia Vidit, Et lutlu extenuata Ducem defleuit ademptum Aurea compo/itis medttantemjecula rebut* L I B E R VI. »2i Francifcus Maria Feltrius Vrbinatium Princeps, Emo magnorum Dueum elegannus Sc certius in tabula ad veram imaginem expreflus eft,quam hic ipfeFeltrius,qui his iuis armis atque coloribus,hisque triplicis imperrj mili taris infignibus Titiani fummi picloris manu delineatus confpicitur, Is Ioanne Rouereo patre Senogalliae domino Sc Vrbis praefe&o, qui Iulrj Secundi Pontificis germanus frater fuit, Sc Ioanna Federici Vrbinatium Principis filia genitus,adopta^ ri in Feltriam familiam a Guidone Vbaldo auunculo, cui fata prolcm dene garunt , Sc Principatus hseres fcribi meruit. Sic vt vim atque expeditum robur paterni generis, &C efficacem bello prudentiam, optimisque confti^ tutam legibus bellicofse Feltrias domus difciplinam egregio temperamcn>; 322 E L O G I O R V M to miicuiiTe credi pofsit, vt fefe ad praeclarifsimum militia? decus efFerret, Adolefcens namque ita tirocinrj arma induit Sc exuit, vt pene prius quam miles, Dux fummus patrui coprjs pracficeretur, ed bello quo Ceruia atque Rhauenna, SC Ariminum, atque itemFauentia poffefla Venetis, Pontificio Imperio funt reftituta. Nec multo poft conuerfis Iutrj ftudrjs bellum Gal- licuiTi eft exortum per caufam indicti Concilrj, quo Pontificis authoritate funditus conuellendam impotens armis Rex Gallus fufceperat. Eo bello Feltrius impar viribus aTriuultio fummo Imperatore fic fufus eft atque exutus caftris, vt ipfaBononia male tuente Alidofio Cardinale,Bentiuolis veteribus tyrannis traderetur. Non tulit contumeliam Feltrius animo ge^ neroius, atque inter deleti exercitus cVamifise vrbis dolorem Alidofium ip fum authorem tanti mali oblatum apudRhauennam trucidauit. Quod fa cinus in facratum hominem^quanquam ex eius malignitate non immerito, editum vfque adeo Pontificem alienauit, vt Feltrius Galli Regis aufpicia fe qui cogitarct. Veriim in Iulio aliquanto poft illa exardens ira deferbuit, quum poft aduerfum Rhauennate praelium Gallis Italia pulfis ingenti vi- cloria potitus eft,nec Feltrio veniampetenti ftudiofi fuffragatores e Senatu defuerunt, quibus in gratiam Pontificis ita reftitutus eft, vt Pifauri domi- natu indulgentia Sc liberalitate morientis patrui donaretur. Sed Leone dccimo ad Pontificatum euecTro contra ac rebatur multis de caufis ficuum hoftem expertus eft, quum ille Laurentium fratris filium vel impudenti cum iniuria, Vrbinatium Principatu honeftandum arbitraretur, quod ta- men vel ab ambitiofa importunaque fcemina Alfonfina Laurentfj auidi iu uenis matre, nifi poft mortem Iuliani Leonis fratris qui erat multis nomi- nibus Feltria? domui coniunclus impetrari potuit. Itaque Leo profana Sc facra arma expediens imparatum immiffo exercitu,cui pra?erat Rentius Ce^ res, tota Vmbria atque Pifauro expulit; non fecus ac Borgia Ca?far Guido^ nem Vbaldum eiecerat, Verum Feltrius non multo pdft coactis in vnum validifsimarum gentium auxilrjs,quae confedo Veneto bello a Gallicis du- cibus dimittebantur, vfque adeo graui impetu qua? amiferat recuperauityvt Poncifici Sc Florentmis magnum terroremincuteret. Feltrio namque ade-- rant Sc ftudia militum Sc Populorum voluntates, Sc ingens animus cun^ clis militia? laboribus atque periculispar,quo Metauro amnepedibus fupe rato,quum ipfe Hifpanorum ordines pra?iret,8c" propemodum armatus Sc pedes enataret,Pontificius exercitus triplomaiorad primum hoftis confpe^ ctum reformidata pugna in diuerfa fe recepit. Exinde Pontificrj nufquam ferevti multis afFecli incomodisFeltrianos fuftinuerunt,ac nifi Leo magnis propofitis pra?mfjs venales quofdam Hiipanorumpra?fec1:os corrupiiTet,& Vgo Moncata Ca?faris nomine vniuerfbs vt Feltrium defererent induxif- fet,graue profecld Vulnus Leo accipierts, pudendi cVparum a?qui belli pce- nas lubrjflet. Eo modo proditus atque defertus Feltrius Fortuna? iniquitate ea animi magnitudiue tulit, vt vbique Leonis hoftes quxreret, exortoque Gallico bello ad Lotrechiufe coferret;apud quem aliena? virtutis pra?cepta faftidiente ficegit,vtille nequemanuneqjcofilioipfius Feltrrj vfus Mediola nenfilmperioa Caefarianis Sc Pontificijs pellereturtCa?terumin eavicloria Leo L I B E R VI. 323 Leomortemobiensinexpe gitimuscVexoptatusdiuPrincepsreceptus eft. Ha?c tantabellorumincom- moda eum vfqueadeo nauitcr erudierunt , vtauda Sc confirmata virtutis opinione ab iplis Florentinis,qui dudum hoftesfuerant, tumdcmumaVe> netis fummu milicaris Imperrj decus promeruerit. Veneti autem exercitus. faclrus Impcrator,vti tempora cV prudentiisimi Senatus mores flagicabant, Veterem iuum pugnacis ingenrj ardorem falubri iuftae Sc cauta? grauitatis temperamento moderatus eft, quum ei robuftifsima? externarum gentium Sc inuichc legiones fuftinenda? potius cund:ando,quam praclrjs laceifendaj viderentur. Ita enim patres bina Liuiani temeritate cladeque edocti, Fabio parem,quam M. Marcello ducem malebant. Exiftimabat propterea Feltrius,fe fatis fortem vereque vtilem Reipublica? operam laturum, fi nihil amitteret,Sc nihilprxlfj alea? qua vinci pofTet, fabrjceret.Ludificaretur ho^ ftis impetum,munitifsima caftrametandiratione,cV extraordinarfjs praelrjs; commeatu atque pecunia indigos perpetud fatigaret; quum vniuerfb pra^ lio vbi opus foret certaturus crederetur. His artibus,contra ac aliqui exifti mabant, qui temere externarum gentium vim contundi Sc (uperari poffe putabantjfummo ipfius praeconio Italia omnis feruata eft, partufque Sfor^ tiar, paterna? ditionis Principatus. inuecfta etiam hac qua reipiramus tran^ quilla pace, in qua Feltrius fupremis cogitationibus nihil prius expetebat, quam vt in Turcas confenfu Chriftiani orbis Regum iufta atque infupera> bilia arma verterentur. Sed in hac honeftiisima cogitatione ereptus eft, no fato quidem fuo, fed malignitate quorundam,qui ei venenum mifceri iuf> sifle rcfcruntur;vti ex certiisimis quarftionis tabulis, Sc tanti admifsi fcele^ ris confeisione conftat, quum hunc quem virtutis merito colimus Guido-' nem Vbaldum, non Vmbria? modd dominatus, fed militaris etiam apud Venetos imperrj hazredem reliquifTet» Antonii Francifci ^aineru\ Mars enjem, clauam ^Alcides, dedit jtgida Palldf Et tm celeftum tela trfulca pater Fulmina feu metuende manuyftue excutis ore 1?ars ftupet Vt celeri conijcis illa manu, (Pars Hupet alttloqu^ domum immortale Minerux, Vtaue cohortanti defluat ore Jofhos, Flis tu,& robore* perfunSlus munere clauje, V nde tibi oeternum ab robore nomen erit, JMonUra domas,acies perrumpisy concutis Vrbes, Et late Vndanti flumine Tternis iter; Quum patrias fedesyfufestot millibws antey Inuiclo &r repetisregna Juperba pede* Dusgenite <(?geniture Deos, qui cunEla nouorum Et yeterum ftantior fuit; fic vt poftea mirum non fic quum vniuerib bello vidror de rc ftituto patria? Imperio, non curru quidemlaureato, fed opinione ciuium 3c ftudio gratifsimi Populi triumpharit,fi meritum decus fupremumque in ciuitate titulum merueritt EfFeftus vcrd Princeps, 3c fuis infignibus excr-- natus - L I B E R V F. 325 natus eam oris &T penona? dignitatem pranulit,vt omnes facile faterenmr incomparabilem a*qua magnitudine corporiscV animi, atqj omnium belli ca, tum ciuili virtute extra inuidiam eminentiisimum ciuem,fupremo tan- quam debito titulo fuifle honeftatutm Caeterum Grittus qui vniuerfb bel lo vicl:or extitit multis aduerfis prarlfjs infenia? Foftuna; fuae cafus vique> adeo conftanter tulit,vt rediuiua femper virtute, feipfb rriaior 8c clafiof ap> paferet, Abduana nanque acie, qua nulla Veneto nomini funcftior inci> dit, quanquam profligato ca?foquc exercitu eflfugiflet, hihil tamen ariimuni defpondens maximo Reipublica* contmodo Taruifium conferuauitjamiC- fumque fcedePatauium felici aftufummaque virtuterecuperauit,atque ad> uerfus innumerabiles Caeiaris copias defendit. Bfixia; autemquum eam vr fcem Dfjs inuitis tueri conaretur , ea capta atque direpta aFoifleio Galloru ducein eius poteftatem ita deuenit,vtinGalliam vlteriorem caf cere feruan dus mitteretur» Conuerfb verd ciuitatis ftudio quum Veneti Gallis prop ter Hifpanorum Sc Germanorum orFenfiones fcedcrefe coniunxiflent,No uarienfi pradio dum redirete Gallia fpe&ator fuit; fic vt vix ei elabendifpa tiurn daretur,quum Heluetfjs Sfortiac operam longeTortifsimarn nauanti^ bus Gallorum exercitus concifus cVprofligatusfuiflTet. Vicentinaporroacic qua temeritate Liuiani graue vulnus Venetis eft inflicT:um,ita vicloris ho> ftis manus eflfugif,vt Vicentiae obferata porta in murum funibus extrahere tur» Nouifsime apud Mediolanum quum Pifcarius cum Hifpariis perfu- burbana tecia in Gallica 8c Veneta caftraperrupiflet, capto iam Theodo^ ro Triuuftib, qui Veneti exercitus erat Imperator, Grittus paruo equi fle^ xu e manibus hoftium euolauit, dechicentibus eum pef obliquos tramites Gfsecis equitibus* Verurri qui toties aN Fdrturia male mulclatus fuerat, fii- premse vi&oriae, Sc Principatus compos extinf, Grimanoque fuccedens prae A fuit Reipublicac annos vndecimiOcTiuageriarioque maior quunt Fafeoloro (cutellam appetiflet, obortis tormiriibiis vita excefsit» Adami Fumani, Vt yigilt dobloqtrt ratis fimulauSla Magtflro efi Vndtque yt aertj yerrant freta \csrula yenti, 2\(ec yentos* "Vdltdasue timet fecura procellas, Credere fed peldgo , ac magnis fe flutltbus audet. ' Sic Duce te yrbs prognata mari,fic (Principe Gritti Bellorum yt fciret magnos infiare tumultus Bellorum metuit nullos interrita cafus, Sed Martis dare fe magnis citd motibus aufa esl. Vt ratis illa eadem dotlo fi caffla Mdgiflro efl Vt nulli nufauam turbentfretd caruld yenti Et yentos yaltdafque horret male firma procellas Credere nec pelago, aut yllis fe flutlibusdudet: Sic Duce te yrbs bone Gritte, eadem fic (Principe cajfi 'BelhrUm yt yideat nullos inflare tumultus 'Bellorum metuit cuncios exterrita cafus. «« E L O G ■ ' I O R V M N?c dubtjs darefeMartis cita motibus audeU Vtgregibus Tauri,turres Vt mcmibus altis Sunt decort,Vt pelago naues cingentibus Vndis Sydera "Vti radtjs internitet aurea Pbabe; Sic tu ftc Venetum impertj dum fceptragerebas *Hotuseras (Proceresinter bone Gritte Juperbos Corforis eximia /pecie, yirtute,animijqtte. TsLos~lratum,o falue Heroum termaxime, tu nunc Et noUra poHhac femper celebrabere Mufa* P E T R I Aluari Romatu\ Jstagnanimi inutSlique jfndre<* pitla tabella, Quam cernis Grttti continet effivjem. Hic fieuam tottes Fortunam expertus tn armit Fortunam tntrepido peSbra fujltnuiti Mox piafe ad pacis conuertens munia, fummos Pacau titulos promeruit patrix, Confilioque graui labefaklam refiituit rem Et Venetifines protulit Impertj . lacobus V. Scotia? Rex. TvARbAE familiar quscDanicse erat flirpis vfqueiSa^ ladini Syriac Regis teporibus, Scotia? inferta?, quinqueRc ges,ferie nihil intercifa,eodem nomine ad exemplum Ae- gyptiRegum fblis diicreti numeris in Scotia regnauerunt. Conftat enim MacolmumquiRex in Scotia animi virtute memorabilis fuit, Valterium nobilem pariter atque impi^ grum Ducem onundum eDania,virtutis caufa ad Stuardi dignitatcm eue>- xiife. Quod in Syria infigni fama aduerfus Saracenos Chriftianis in caftris militaflet.Eorum fiquidemlinguaRegrj conuiurj magifter Stuardus appel latur. quod nomen poftea in familiam tranfieritjquod profecld inauipica^ tum quinque Regibus fuit. Nam primum huius nominis Iacobum Stuar^ dum fupcrbe regnantem coniurati familiares in cubiculo trucidarunt. Sc^ cundum autem hoftile caftellumincautiusoppugnantem,difFracT:i acnei tor menti fruftulum interemit.Porrd tertiusa parricida filio ad Sterlingum iu^ fta acie fuperatus atque interfeclus cecidit. Quartus verd huius pater,quu abfente Henrico Anglia? Rege, atque in Morinis aduerfus Gallos bellum gerente, Anglia? fines inuafitlet, a Surreio Britannorum Duce ad Floddon magna clade Scotis obrutis occifus eft; faperftite hoc Iacobo puero atque in Regni fpem educato. Erat is natus e fbrore Henrici Regis, qua? ccclebis pertaeia thalami non diu in tutela filrj permanfit,quum Guliermo Angofio equiti Scotorum formofifsimo nupfiiTet. Ca?terum puer anutricrjs cum fumma fide liberaliter educatus,vti erat forma inGgni, Magdalenam Fran^ cifci L I B E R VI. 327 cifci Galligc Regis filiam in matrimonium duxit Sed non multo poft eam nulla fufcepta prole amifit,fic vtiuftis funeri perfblutis,iuadente eodeFran cifco Rege,nuptias faceret cum Maria Clauidrj Lotharingiae Principis fra> tris filia» Hsec erat ex Andegauenfis Regia? familiic fhrpe orta, quae vete> rum ProuincicX Regum propinquitatem, &C Neapolitani Regni iura refpi^ cit.Hisnouis nuptrjs non diu lastatus eft Iacobus,quumfufcepta filia vfque adeo leui morbo iuccubuiifet, vt nonnulli Veneno fublatum arbitrarentur; poftquam deceptis medicis, qui validifsimis iuuentx viribus polleret, per interualla morbi concidiifet; vt vxori acria bella a finitimis Anglis fuftinm da relinqueret;appetente filiolam fibi in nurum Hernico Rege,vt eacogna tiorte Odoardus filius exloanna Semeria fliceptus,Anglix fimul Sc Scotiaj Rex efficeretur. Qua? res quum multis artificrjs cV machinationibus Anglo rum tentaretur, & Dauid Conerus Cardinalis Scotus perfidia Normandi i 8c~Ratunrj comitis effetinterfe(ftus,atrocifsima adduxitbelia,quorum isexi tus fuit vt puella cu matre vidua in Gallia claife tranfuecfta Anglis connubij fpe praecideret, & ab Henrico Gallue Rege eius ftirpi inferenda feruaretur,- Ee % ELOGIORVM L v d o v i c i Dominiri, Si (^ex, fi iuuenis miferandum funus obiui Quiddoleo tmintme; quippe lacobm eram, Hoec pater, hdc ataui fubierunt fata Iacobi, Tam dira infelix omnia nomen habet, Vt minus infeltx hoc tantum exultoy Iacobus, H&res nullws erat tunc mihi dum caderem. Vin centms Capellius Venetae Clafsis Praefeclus O C fplendido thorace &f purpurea trabca confpicuus fuit Vincentius Cappellius,quum apud Actiacum promonto> rium Ambracrj finus,coniund:is cum Auria dafsibus, cum B arbarulTa pradio certaturus crederetur» Is ab initio aeque grauis & fortis Senator,propter maritimarum rerum peri- tiam, acre Sc conftans grauifsimis in rebus iudiciu cum fin gulari vigilantia coiuncfhim, facile promeruit,vtfummus clafsis prsefecTrus crearetur, Sc tum maximc quum aduerflis Barbaruflam Othomannicae claf sis Ducem,abrupta vetere pace,foret dimicandum* Veneti fiquidem Ca-* rolo Caelari inaufpicato foedere coniuncfti conibciatisclaisibus^contra veros hoftes arma vertenda cenfuerant, tanta fpe viclroria?, vt Barbaros totama- ris poflefsione fe depulfuros crederent j quadoquidem ipfe Andreas Auria cum Cacfaris claffe primas in committenda pugna partes dcpofceret,feq'ue oftenfurum profiteretur quanto validiores,8c~ ad remgerendam paratiores Chriftianae difciplinae triremes Barbaricis forent,quac nouo rudique remi^ ge,S£ non magnopereperitis gubernatoribusvtereturj praeter quam qudd immero etiam multoplures eilent,8e~ in quo vidroriae certa fpes fita videre- tur, ingcntium edam nauium pradidio confirmatscjad qua: fcilicet praealta nauigia inftru tam ftationem reducendam oftenderet- Quid enim incommodius 8c aipe- rius pediti relicT:o accidere poffet, quam vt ab equitatu qui Grimanianos in mare cum caede propuliffet, opprimeretur, fimul Sc a claiiiarrjs Turcis inuaderetuf jquum nullo defertus in terra claisis fubfidio protcgi poiletC Itaque Auria quum adeumCappellius icapha vectus ad puppem prouehe- retur,peteretque quid fibi agendum foret, Sc fe promptifsimam operarri Ee $ 33o ELOGIORVM vti iuberet praeftiturum polliceretur: ei totius ftudrj alacritatis gratias1 cgit,8c vt fuo ordine confequeretur admonuit,claflemque ad Leucadis pro montorium direxit; ratus aut Barbaruflam faucibus egreflurum, pra?Irjque committendi occafionem pra?biturum; aut fi ceflaret, 8>C finu fc contineret, vti metu occupatus,vetere exiftimatione gloria? naualis fpoliaretur.Ipfeve rd fuperata Leucadis Iniula, qua? Nerithos olim, hodie fancfta Maura dici-* tur, ad Naupactum defcenderet, totumque finumadextra la?uaque ferro 8>C incendrjs deuaftaret * Sed magno miraculo portentoque, vtntus qui ad curfum erat lecundus ita flare dcGit}vt vela nauium dudum plenifsime in flata conciderent, tantaque oriretur malacia, vt fi roftrata? nauigio vti vel^ lcnt, neceflario oneraria? immobiles eflent relinquenda?.Hac inopinatare, Qcuti Auria 8c Cappellius vehementer mnt perturbati,ita Barbarufla oc- cafioni fua? non defuit, claflemque faucibus mira celeritate eduxitjprimum que omnium, finiftrum litus apprehendit, obuerfis ad terram puppibus, vt fi quid durius ab hofte accideret cum e littore, tum ex nauibus decerta- ret, tanquam nullam omnino maiorem,quam nauium, feruatis cum remi- ge propugnatoribus, iacturam facTrurus* Verum quum noftros nouitate obortae tranquillitatis praeditos, confilrjque prorfiis inopes, magnarum na uium fluctuantem claflem circumire, nec fe expedire ad pugnam confpice^ ret-, in eos directa fua? clafsis acie inuecTrus eft, quum ipfe mediam teneret aciem, 8>C hinc, Sinas cognomento Iudseus, 8>C illinc, Saleccus archipiratac illuftres praeeflent, Tanta autem perturbatione omtiium tantoque tormen torum ftrepitu res eo die noftris infaufto acfta eft, vt nullo nobili congrefc fu ccepto difsipati in fugam verterentur, 8c Barbarus obftupeftens noftro^ rum ignobilem trepidationem cum rifu demum conuerfas in fugam pup^ pes contemplaretur, ipie duas interciperet triremes, 8c nauigia noftrorum maiora circumducTra corona triremium diu tormentis verberaretj atque interim recentiisimo oborti euri flatu incomparabili Fortuna? beneficio eN manibus Turcarum noftra clafsis eriperetur : quam ingruente nocT* mini- me perfequendam Barbarufla iudicauit, quum fingulari hercle fuo, noftris verd parum felici IpecTraculo la?taretur,maximeque rideret quddtriumpra? toriarum lumina ignobili exemplo abiecTra efle confpiceret; tanquam ea ab extremo pauore vltro extind:a fuiflent. Capellius atque Auria continenti curfu Corcyram peruenerunt, quum nullus omnino pra? pudore locus mu tua? confblationi eflet reli Tum claffem implicitam, lapjaque Carbafa ^tjtt Barbarus boflis E fluBu Ambracu ftnus. Contra feua Deum fata c APELLI V 3 Ibat.prxda (nefa*) militis imptj , Nir Qlaffem inferat Eurus Seruatam ad patrium mare. JFrancifcus Borbonius Anchianus Gallorum Dux. E m i N i huius fecuh' procerum, natalibus ac honoribusm figni petulantius ac acerbius illufit Fortuna , vti lubrico fuo veftigio femper incerta &" infblens^quam Francifco Bor bonio cognomine Anchiano* Hunc enim natura maxime' decorum fecit; Regrj ianguinis domus totius Gallia? no> bilifsimum edidit;gratia autem Regis vfque adeo extulit, vtpenepriusDux quam miles in caftris conipec?tus,imperatorrjs infigmbus ornaretur;eique demu Laurea triumphalem a?tati eius intemperanter indut gens,&: plcnadoliFortunatribueret,quuadCere(blaipfius Dauali Vafli^ta ti atq; inuicfti nominis Ducis profligato exercitu, crucidacifq. Germanoru le gionib* incomparabilemcxf planenouade Ca?(arianis coprjs vidoriam retu^ liiret^mbindeq. obfeflb Cariniano iuxta Padu oppido,&f exlogs. pertinaci^ que obndioneperdomicisfame Hiipanisatq; Germanis viclor extitifletSed Ee 4 332 ELOG I GRV M Anchianus his rebus quae praeclarae memorabilesque fuerant, cum infigni gloria geftis , quum ad Francifcum Regem in Galliam rediflet, vt eius wu Soriae gratulationibus apud fixos frueretur, impetraretque prcmia militi- bus mis, qui maxime eo pra?lio fhrenue dimicaflent,forte ex conmetudine gentis alacritateque aulse,ludicrum infhtutum eft fpe&aculum, quo oppu gnati defenfique oppidi fimulacrum edebatur, Ea contentio militaribus armis inftructa proued:aque ardentius, vt maior illuftribus fceminis volu^ ptas pararetur, eum habuit exitum, vt ipfe Anchianus florentiisimae iuue^ tutis Princeps dum fcalam apponit,&T per eam auda&er lubit,temere pro> uoluto a defenfbribus pra?graui cophino ex fcala deturbaretur, nec multo poft luxata ceruice confractoque cerebro idem modo felicifsimus Sc pun- cto temporis miferrimus lugente Populo conclamatus expiraretjta vt que nuper armatae Caefaris phalanges, pugnantem fuperare nequierant, miCe^ rabili in ludo per iocum fterneretur* Hoc tam funefta? commiferationis exemplo iuuentus per fe feruida, periculique omnis facile contemptrix, vt t I B E R V L 333 vt cautius Sc tcmperatius contentiofis fpeclaculis vacaret,admoner/ potu> it; quum plerique dicTrum Othomonni Gemis ad memoriam reuocarent* Is enim quum Romae in libera cuftodia apud Alexandrum Pontificemfer uaretur, eumque humanitatis caufa Afcanius Sfortia ad equeftres ludos de duceret;interrogatus,an ea noftri moris fpecflacula in quibus nobiles cata^ phradi haftis inter fe concurreren t,Sc fa?pe excufsi ephipprjs fblo deturba- rentur,ei placerent, virgrauis refponderatjnanem efle,gloriofam,penituk quefugiendam, quse tanto vita? periculo anoftris peteretur. Propterea Turcas fuos omnino fibi prudentiores videri,,qui non per viros nobiles SC fortes milites,vti noftri,huiufmodi fpeclacula ad voluptatem populis con- cefla,fedper feruos in quibus fi cafu afflicT:arentur,autpmrent,minima ef fet iaftura, edere confiieuiflent* Ra l NERII. ^4jJ>ice quem Q$egno fubnixum dtygia proles Flagrantem armorum laudibus extulerat. Hoc duce magnanimi cecidit yis bellica Vafli Germani tsr toto procubuere /oio, Gallica tum latis Je JuHuht aurea pennis Gloria>fam& auidi laudtbus jinchiani, Inuidit Mars> <&r iuuenem fimulacra cientem Martia,nube caua texit}i? eripuit. Carolus Aurelianus Francifci Regis Filius ♦ Ar o I v S Aurelianus e tribus Francifci Regis liberis po> ftremus hoc prominente nafb ingenuifque ocuhscV roieo colore paternae fimilitudinis, atque item liberalis fplendo- ris Sc bellica? virtutis fpecimen referebat. Huic luftrico dit ad Chriftiani baptifmatis fontem Abdenago nomen fuit, imponente id Ioanne Defpachio Heluetise gentis legato, qui ad confcederandam facro eo vinculo priorem amicitiamjCopatratus ho nore fungebatur, Repetebat autem id nomen ex Mofaica Hiftoria, qudd trium ibi puerorum ex camino ignis ardentis Deo magno laudes pfaU lentium Sc euadentium poftremus fuiflet Abdenagoj non admodum in fulfa comparatione Regiorum liberorum, qui pariter Deo magno cor^ di forent , ficuti illi ab incendio magni numinis mifericordia feruati fuif- fent. Sed huic bono alioquin omini religiofe concepto felix euentus de> fuit. Nam ficuti primum nomine Francifcum, vti erat titulo Delphinus deftinatum Regno iniqua Ibrs fati,ingruente in Prouinciam hofte Cxfarc apud Auinionem fuftulerat, ita hunc quoque, ex peftilenti morbo appro^ perata dies atra furripuiti eo grauiore Franciici patris dolore, quod beiio ?34 EL OGIORVM Belgico triumphalis Laurea: decus promeritus, pace demum cofedra, apud vrbem Sueisionum certo fcedere (ponfaliu Caeiari gener afcifceretur,cui Ci- falpinx Gallitflmperium Augufta liberalitate effet cocefTurus,vt ex ea tan^ dem Mediolanenfis dominatus controuerfia renato toties bello, exoptatus cuncfHs Europae gentibus finis imponeretur^ob id aliquanto grauior Sc lu druofior Infubrum quam Gallia? populis Caroli mors fuit, quando hi qui fufhmas fpei iuuenem amiferat,fuperftiteatq; incolumi Henrico Delphino, vel immaturi fati iniuriam xquius ferretjilli verov grauifsimis belloru&T tri butorum incommodis affli(ffr',cVaCaefarianis militibus inclementer expila^ ti,tota lpe pacis Sc fperata: tranquillitatis, puncto temporis decidiflent* IVLII Iouij. Te fera mors Carole eripuit florentibm annis Infubridt Gefor dum tibi regna parat , Illa diu extinBum ingemuit^ te fojpite, nam fe Crediderat tantis poff carere malis. Infibrice, pe ambri$ Inferias^meritoque ducem decoraret honore jlrmipotens> Ltbyco, Galloque ex hofle recepta tidc fl>oliay hanc magnis facrauit mambus aram. Tunc etiam perculja graui (Bellona dolore Turbatasque.ejfufa comasTritonia Ytrgo Funebrem ad pompamyexequiasque ingentit alumni Qonueniunty <& Martis opus dtgnmnque laborem Qoncelebrantylusirantque rogum dontsque parentant Tum letlos Vma cineres iam rite peraSlis Exequtjs,pariter jupremi Voce felutanL Inuitli, d cineresy queis haSlenus inclyta Ytrtus Jufontie enituit Jonge viklura fuperbas (Pyramidas fama, hac yobis monumenta dicamtiSi JEtemamque aram,Vobis decoraomnia belli Cedimusj atque arma hoftilia figant, • Veftraque Votiuis placent ftbi numind donis. Htc pulchrd ytrtutis honosy h> pullatus sfpollo Excipityt? mafla jiontdum ctngente corona Flebdibus reperit numerts. mox numine dextrQ Ferrea concordes yoluerunt flamina parc ras mutatos quiique facile crederet, qui Henricum OcT:a> uum Angliae Regem nouerit,&: tragoediaseius aulae,vafta tique Britannici Regni incommoda peripexcrit vel audi^ erit* Nemo fiquidem anatis noftrae Regum autforma cor poris fpeclatior,aut alitudine eruditi ingenrj nobilior,aut opu^r&vTrium magnitudine validior* aut denique(quod virtutis atquc fortunx munus eft)amplifsimi$ viAorrjs clarior atque celebrior fuit* In Gallia Gallicum nunquam fere antea vicTrum fuderat cquitatum, Sc validif simas vrbes in Morinis Sc Nerurjs ceperat* Scotos fe abfente, 8>C lri conti- nenti traniuecfhs coprjs bellum gcrenti, Angliam adoriri aufos per Surrci^ unt Ducem ad Floddum inferfc&o eorum Rege, adinternitionem totius propenobilitatis profligarat,cVcum magnagloria pracclara: pietatisluliurrt Pontificcm Gallorum opprcflum armis euexerat, Clementemque itcmy n.c> Ff m ELOGIORVM fario impctu Cazfarianorum mihtum poft euaftatam Vrbem captum, prjs armis adiuuerat, fic vt inter Reges belb cV pacis grauifsimus difccptator,c\: arbiter haberetur. Sed malo quodam fato inuafit demum tavn nobile, tan tifque natura?,atque fortunac bonis cumulatum & illuftre ingenium pefti^ lens Erynnis inferorum excita fedibus, Iniano namque amore Rex itaper> citus eft, vt Catherinam vxorem quae Ferdinandi Hifpaniae Regis filia fuit, ipfiusque.Csefaris erat mai:ertera,repudiaret, vt Bolenia adamata inmarita> lem thorum duceretur* Verum hanc adulterrj Sc inceftui ream, mortua iam Catherina, carnificis manu decollari iufsit : ac tertio loco lectiisimae pu diciisimaequeSemera? Anglici ianguinis,regius thbrus paratus eft* Hac ve roex difficili puerperio enecta, Ckuenfem Sicambrorum Reguli fbrorem quarto loco duxit, Poftquam etiam repudiatam,qudd ad genium intentae libidinisminimerefpondifletjHauardamSurrerj vicloria Scotica inclytine-* ptem duxit,quam poftea quibufdam veteris impudicitias criminib* circum> uentam, capitali arFecit fupplicio, vt Pariae quanquam viro orbatae fexto connubio iungeretur* Vertim naec tanquam, lcuia Regix libidini & volu> ptad L I B E R V L 339 ptati condonarf po.Te credebantur, nifi tot repudfjs, vxorumque caedibus Rex infamisa maiorum relfgionc defcdfleh Philcrio Sc Moro funirna? vir- tutis Sc fanctitatis proceribus,qui facrorum antiqua iura ardentifsirrte tue^ bantur,crudelifsime trucidatis; quorum hic erat Epiftolaruni magifter,il> le verd a Pontifice in (enatum lecftus. Nec multum inde infania fua pra?^ ceps, in inuidiamatque odium Romani Pontificis,qui prima? atque legitu marvxoris repudium ieuere fuerat dcteftatus, in templa graflari coepit;do> naria,vafaque facrata,antiquitus altaribus dicata fuftulit, &T conflauit,Co> nobia euertit, fan&iisimorumque martyrum ofTa SC cineres fepulchris eru^ ta,in Thamefim amnem, aduehenda in Oceanum proiecii Impotenter quoque facrorum effedtus Princeps, facerdotiorum redditus Sc latifundia in fifcum redegit, promulgauitque leges, quibus cuhcTa vel diuini vel pro> fani iuris ad arbitrium reuocarec. Nec fatis erat multorum bpes Occupare, nifi inauditam cogendi auri atquc argenti fitim humano cruorereftingue> ret. Sufrulerat namque nobiliisimos equeflris ordinis proceres, quum mo dd auaritia inexplebilis,modo feruidia?libidines,ritodd ex fcelerum iniurfjs parta odia perpetuam accufationum Sc damnationum materiam fuppedita rent. Itaquc paucilsimis annis, fecus ac antea fuerat, irritata tigridc faeuior cfFerato lupo rapacior,foeta lexna rabidior, Sc fiti exufto dracone virofior cuafit. Neque vllum omnino coelcfte numen repertum eft, quod ha?c late ferpcntia mala compcfceret, aut vindicarct. Magno quidem humanorum votorum ludibrio, vel propterea qiidd immanibus eius confilrjs finguli re> rum euentus fecundiisime refponderent. Supremo namque bello Gallico poft Hyberniam Infulam rebellantem, armis perdbmitam, Bononia vrbc ad Oceanum fortiter expugnata tit potitus, SC hunc quem e Semeria fufce^ perat Edoardum filium, Regni ha?redem reliquerit, quem ex indole inge- nrj fpecieque oris Regale decus pra?ferentem fpcclas eadem in tabula iuxta patrem fcite picftum. Hunc Drj Derequeomnes feruent fi paterna? virtutis potius quam facuitia? atque impietatis a?mulus ede velit : Ca?terum Henri cus feptimum Sc quinquagefimum agens annum Gangrena? morbo, qui fi niftrum crus atrociter exederat, poftridie Calen, Februarias fuccubuitjpue* ro auunculum Semerum relinquens; Laelii Carani, Cfara Velut magnum covnouit ^oma lSleronemr ^A/feritas cuius maxima tn orbe fuit, Secula fic ^egem a/pexerunt nofira 'Britannum Qui pietate magts fflenduit attjue magis, jittamen hocjatear ']S(ero> te fuperaffe Brttannum Crimine, quod dmos temnere non timuit. Ff* 34° E L O G I O R V M Piratae Tres Turcarum Inclyti Nomin/s H O R V C C I V S. R i B v s his tabulis ad veram effigiemreprajfentantur duo Mitylenari fratres Hariadenus 8c Horuccius, quibus idem Barbarulla? fuit cognomentum, qui magna vi corpons at-- que animi ex Lesbo infula piratica? operam nauantes,8c £er*> ra marique famam nominis fortiter atque fclicitcr exten^ dentes,ad magnas opes,atque inde ad regaledemum faftig* umin Mauritania confcenderunt* Ca:terumHoruccius terrcftnbus potius coprjs,& nobilioribus aufis inualuit,quam naualidifciplina3quam pene tota Hariadeno L I B E R VI. 341 Hariadcno fratri reliquerat, poftquam adBugiam Numidia? vrbem dum arcem oppugnaret, tormenti ictu dextram amififlet. Non demifittamen iri ca calamitate animum,vt qui fcrrea manu ad cubitum religata cum Nurhi- dis Sc Mauris regulis contincnti bello feie vehementer exercuerit. Veriim eius conacus qui toti prope Mauritania? vfque ad Tremifenios Sc Feflanos Reges maximo fuerat terrori hunc tulit exitum, vtab Hifpanis equitibus qui Tremiienio Regi auxiliares aderant equeftri fufus pnelio interficere- tur,nequicquam longiisimo curiu fuga per arenofas fblitudines extenta Sc efFufo paisim auro,vt periequentes diftineret. Per-hunc modum Hariade rio Algerfj Regnum cefsit. Is quidem par Horuccio fratri cum ammi ma- gnitudine,tum immenia vi corporis, Sc bellica virtute3fed Fortuna aliquan to fuperior» Nam Hariadenus nauali innixus difciplina?, itapaucis annis potens, afcitis fibi pra?donum audacifsimis,cV formidandus euafit, vt vndi que oram Hifpania? atque Italia?,'Infulafque ad vnum omnes Mediterranei maris impune popularetur, Sc demum ex fama rerum geftarum Solyma-- nus virtutis caufa, Othomannica? eum clalsi pra?ficeret : Cuius imperio eue cl:us Sc confirmatus, Muleaffem Tuneti regnantemcV cum fratribus de Re gno contendentem,aftuta locietatis fimulatione depulit; feque Regem per domito armis Tunetano populo impotenter efFecit, Sed non diu tantoRe gno laetatus eft: nam Ca?far incomparabili virtute pietateque eum validif- sima clafle numerofbque militum Sc tormentorum apparatuaggreflus,ma gno Chrifliani nominis commodo Sc fingulari fui nominis gloria,ita expu lit, vt multo maxima parte claisis fpoliatum in fugam conrjceret ^reftituto fufcinde MuleafTe certa pactione exigui tributi,qubd is regendis Africa? po pulis propter vetuftatem imperfj Sc Nurmdarum amicitiam potior habere tur,8t" Turcis praedonibus foret infenfiisimus, Veriim Hariadenus tan^ ta inuicti animi extitit fortitudine inter ea fumma? calamitatis detrimenta, vt reliquam claflem qua? ad Hipponam fiibducfta, iemique demeria fuerat^ incredibili celeritate educeret,&T Ca?iarianarum triremium perfequentium diligentiam efFugeret; nec multo pdft Byzantium proficifceretur. Eum So lymanus vfqueadeo fereno vultu excepit, vt eum magnopere laudaret,con fblareturque,quoniam fama? iam pridemparta? fatisfecifle cenferetur,qubd nullis adiutus auxilrjs, potentiisimi Chriftianorum imperatoris impetum (ujftinuiflet, atque inde cumparte clafsis incolumis Algerfj adhuc Rex ie re^ cepiflet. Non enim clafFem neque milites, neque etiam Regna, toties fpe^ ctata? eius virtuti vnquam defutura: extemploque eum, contra ac plerique Turca? proceres rebantur, conieflu ordineque purpuratorum dignum exi^ ftimauit, oraeque maritima? pra?fectum Sc BalFam appellauit. Inciderunt demum grauiisima bella,ruptis inducfjs inter Caefarem Sc Franciicum Gal lia? Regem : Qua de cauia Galliam premente Ca?fare,8t" Britannis in focie tatem eius belli in continentem perdu&is, miflus eft Hariadenus cum in^ genti clafFe, qui Gallo amico Regi opem ferret. Veriirn ea claisis ter^ rori potius quam magno vfui Gallis fuit. Nam Hariadenus Nica?a ca-> pta, arcem expugnare non potuit, hyemareque in Prouincia apud Tolo- nem coactus eft, fequentique anno vaftata Etruria? ora, atque Infulis Ilua,: Igylio,Aenaria,&Lipparaimmani populatione afflidis Byzantium redfjtj nulla re gloriofior,quam qudd paulo ante ad AcHum promontonu C:cG- rjanscSc" Vencta? cla/sis cum ignominia noitra fugientis puppcs coipcxerit, &C in Rizonico demu finu Caflru nouu paulo ante a Cxiarianis captu ter^ ra marique fortiter adortus ita recepiffet,vt ibi quatuor ferc milia veterano rum Hiipanoru trucidarit^Cxtcrum quu Bizantn tantis rebus geftis apud naualiaxdificandis triremibus multusincuberct,octogenarius fenex,8c" mul to grauis abdomine, venerique interdu indulgens,in morbu incidii letioris diarrho-x,fic vtvitalis calor,crura fernoraq. ienfim dcfereret.Sed ludxo me dico tenellx xtatis pueros locis afFecftis applicate, aliquandiu labantes ipiri tusvireique refouit;donec febris oborta eum extingueret, fic vt Afanem filium quem Algerrj Regcm mipofuerat,. fux peculiaris clafsis tY feruo^ ruin, totiulquc fortunx fux indulgcnte Solymano hxredcm relinqucret, AT A T Sinas hic cognomento Iuda?us qui altero captus ocu!o,cumBarbaruf (a pictus confpicitur nequaqua eandem iortuna quam Mitylena i fratres experti fuerant,{brtitus eft>quanqua difci plina? naualis e(Tet peritifsimus (6 lertique pra?ditus ingenio pra?donum prudetusfmus haberetur. Ipfo quide Hariadeno coftandor 1'n cofilns,cV moribus temperatior.Seruos enim mi> tius exercebatad remum cVbemgnius alebat,vtpote qui valetudine eorum benigniisime curaret,neq; enecandos perpetuis fiagellis exiftimaret. Multa porrd iyderalis (cientia?,nauigatoria?q. mebrana? notitiam hauferatmiagnu vfum in agnofced dem Fortuna qua? perenne ftudium in Ca?farem extenderat, tanquam cer- topudore vicfta, id Francifco pra?fticic, vt faltem Sc libertatem Gallise fibi cordi efle, coc aduerfis belhs oftenderec, pararetque fubinde pacem reftin^ clis vndique bellis, vt Francifcus fija inuicli animi magnitudine proculdu^ bio felix moreretur. Quartum fiquidem Sc quinquagefimum natus annum extinclus eft, quum forte ex nimia iaclatione equeftri,qua ille immodice ve nabundus vtebatur, ei enatum efiet circa iedem malignum vlcus,c\T fenfim collabentibus viribus ignobili in vico, cui Rambuleto nomen eft, Regum nobiliisimus defecifiet,eo quidem tranquilliore abrupta? vicacexcellu,qu6d Henricum filium,qui iam conftancifsimi bellatoris, Sc prudentifsimi Regis pra?clarum fpecimen non vno in loco praebuiffet, tanti Regni harredem re linqueret, cum bona etiam fpe pofteritatis; quando iam ex eo auitae indolis nepotem ample&eretur. » E L O G I O R V M Francifcus Pnmus Galliae Rex» IoANNis Bellai Cardinahs Parifienfis. Graticijforma, dec us,probitas,facundia, candor, (^elligio, charitum Jpes, amor Aonidum, Ingemj,atque ammi W admtrabtlis,yno Cuncta hxc tumulo^ ^ege iacente, iacent. Fortund eft quicquam fi defuit;hac age,yince Emce, is reliquis ^quiparato patrem . IOt Bapti s L I B E R f I 347 lo. Baptista PofTeuini, Ejfigiem ^ex magne tuam,tuaque inclyta fitla Confecrat excultis fcripta yoluminibus Mufirum in tempio,patrt/ prope itttora Lari jEternd louius condttor hifiorirti Ouodque ex te perut,fallax pitlura reponit, Quod Viuitj yiuum pagina fida fictt\ Vt fietlent ocuiis miranttbus ore nefotes Qu& decuit terris, 1& dare iura mari, Bt ftmul annales rerum memorande tuarum Francifie,arreclis aurtbus excipiant, Vt beiio Heluetias Ytduam ciuibtts Vrbes Quum tegeret mollesprima tuuentd genas '« Vtfortes idem Infubres, ^Beigtca ^egna TSiomtne pene ipfo debita ^gna ttbi. Quapater Eridanus yioientis yoluitur yndts Excuffb impulem fubdere colla iugo. Vtque Vrbem dominam> feptemque recepem arces Excidio ex magnotferuitioquegrauit tAcceptos tibi ^oma DeosfinEloque Tonantis Fungentem in terris munereygrata refers, Qtios tu pugnaci diuerjls partibus hofti Terrorem incutiens obftdione ieuas. Tu late Imperium profers, tu pr<a tentas Vt teneant fines otia tuta tuos. Te non vtU aciesy non terruit ^fmphirite Quum pareret gentes in tua damna nouas* Impendere feroxd tergo nevligis hoHes Quos beat aurifen lucida Lympha Tagi. ISion coniurato yenwis Germanus ab IHro Cogit prctcipiti te dare terga fuga. Ergo tot Jfoitjs non ~\>no ex hoHe relatis Auertts patrio Barbara tela Joio, ]S(ec tibt non magnam pepererant otia laudent Otta (Pieridum dulcibus atla modts, Quas prtmus patrias adgentes, effera corda 1?arnafii e fummo yertice ducis ouans9 Dtjfretlasque artes, quam Deos colere,atque his placandis,noxiorurri cruore facrificare,non ab fimili fuperftitione qua antiquifsimos Druydas litare fblitos, numiriaque placare Cazfar fcribit:fic vthunc facrificandi morem inhumanitatis atque ia?uitia? plenum olim allatu ex his terris in Britanniam,atque inde irt Gal- liam manafle putemus» In mediterraneis porrd Cortefius perampla ditifsi maque Regna Mexicana? prouincia? extendi ad occidentem audiebat, qua* hominibusingeniofiisimis,atque omnis elegantia? cum literarum Sc Mufi^ ces,tum mechanicarum quoque artium ftudiofis incolantur^ vtpote qui in morem prope noftrum a?dificent,cY calce,gypfo, marmore vario, Sc fecti^ li lapide, fi&ilibufque abundentjnec pictores defint qui cuncta coloribus exornent.Incefsit Cortefii animo ingenscupido agnofcendi ea Regna,qua? multo auro,argentoque,cV pretiofis gemmis abundare,fub a?quatoreque fi-' ta fingulari,eaque faluberrima cceli temperie, Sc ftupenda foli vbertate gau derc ferebantur. Nec voto defuit FortunamamCortefius aftuto ingenio vnv vbi didicit eadem libidine qua apud nos Mexicanos populos inter fe de £L nibus Sc dcpotentia armis decertare^fefe pfopinquiori Regulo aduerfus ho ftes eius, auxiliarem bellique fbcium alacriter obtulit. Habebat enim fclo> pettariorum Sc baliftariorum haftatorumcjue exiguam certe,fed egregie va lidam armis atque aufismanumjcx: fuper ha?c(qua? Barbaris miraculo fuit) galeatorum equitum turmam. Neque enim his in regidrtibus quifquam; equum vidit. Itaqueicto foedere,Barbaris iuffu Reguli cuncta onera arma rum Sc commeatus humeris fubportantibus, SC curulia minora tormenta trahentibus,conferta funt eo euentu multa pra?lia, vt Barbari hoftes territi tormentorum bombis,equorumqueftupendafpecie,cY multa pafsim ca?de proftrati: fubactos fe Sc plane vicftos faterentur, Sc in ius hoftis Reguli vl^ trd deuenirenf, Sc clementifsime reciperetur, ita fcilicet cofulenteCortefid^ 350 ELOGIORVM vt amplificatis viribus afcitiique fecum amplioribus auxilrjs, aduerfiis Mu- tezumam potencifsimuminter Mexicanos Regem,&f in Temifhtana vrbe, Venetae vrbis in modum vndique pernauigabili, regnantem mature con- tenderet. Idem fuit animoru habitus 8c armorum vfus apud Populos Mu> tezuma? imperio fubiectos. Nam ad equitum confpectum obftupefcentes, proftranteique fe ad tormentorum crepitum,con(ertis demum manibus in ulti cadebant;quod ligneis machaeris 8c prxfixis cornu iaculis, iagittifque harundineis,magnaparte corporis nuda,dimicarent: eo quidem iniquius qudd gladiorum, 8c lancearum latas plagas horrerent,cV equites vnum in> tegrum Centaurorum ipecie animal effe exiftimarent; codoque a noftris e> uocari fulmina, 8c a Drjs benigne concedi aduerius hoftes arbitrarentur» His detrimentis atque miraculis Mutezuma, terrefactusfe repente dedidit, 8c ad Cortefii authoritate cunctos imperrj fui populos contulit. Sed poft> quam fc dederat, qudd deditionis pceniteret,excitare rurfus ad rebellandu populares fuos, 8>C fugam parare diceretur; ei compedes iniecfta? funt; qua miferabili deformitate nihil impotentius 8c durius imponi pofTe Barbari eiulatu 8c lachrymis id fignificantes oftenderunt j quod Rex Regum im> menfa? Fortuna? faftigium dudum tenens,feruilem contumeliam fubrjilet, quam vt vindicarent quidam de populo, 8c vt Regem tanto eximerent lu^ dibrio, in (uperiorem porticum vbi Mutezuma vincffcus fedebat, lapides co rjcere cceperunt,fruftra Cortefianis prohibentibusjnam Mutezuma caput i garitis abundare varrjs percun num eft peruentum,qui vaftis dextri litoris anfracfhbus frequentes Iniulas oftendebat,magna ex parte defertas, in quarum vadis multi vrinatores de prehenfi funt, legendis conchis 8>C vnionibus intenti. Exiftimabat Corte- fius ea a?quora qua? effent ftopulis pra?pedita, nec leuibus nauiculis tutd ten tari poffet, obuerti in Orientem, famamque eile apud incolas, ad extremu: Occidentem reperiri ingentes Infulas omnibus aromatum atque vnionum diuitrjs abundantes fic vt maxime laetaretur, qudd in occidua parte reperi> ri pofie (peraret nouum orientem, fi maioribus nauigrjs ea maria fulcaren- tur. Igitur Cortefius late explorato litore, notatisque nemoribus vnde ma teria ardificandae clafsi ca?di poiiet, Temiftitan eft regreflus. Ibi Barbaro> rum, teplis rite expiatis;Deo Chnfto cVDeiparae virginiiblenes aras erexit, & Baptifte- L I B E R V I. 351 8c Baptifterium condidin Nec ci admodum difficile fuit docilibus inge^ nrjs vera? religionis cultumperfuafifle,cVfacro fonte certatim ad eam ccri- moniam accurrentes luftrare, myfteriaque noftri ritus fingulis infinuafle. Indigena? fiquidcm aduenas non homines,fed Heroes efle arbitrati, qui £ magno numine in eas terras miisi fuiflent,a quibus ipfi verum Dei cukum Sc admirabiles artes, quibus perpetuo beati forent benignifsime doceren- tur» Non efle amplius ipfis aquoquam finitimo hofte vim Sc arma extimei> cenda, poftea quamiuicla? gentis pra?fidio terra marique tutiisimi cuncfta hoftilia in pofterum contempturi,&r perpetua ciuili pace gauifuri videren- tur; quod Cortefius non dubio magni numinis nutu humanas acliones ad iuftitia? nOrmam apto quodam feueritatis Sc clementia? temperamento re-> uocaret,maleficiorum reos ad exemplum punire folitus,quum aliqui depre henfi, more noftro virgis csedi; alfj reiecT:is in terga brachrjs ex troclea fuipe di quatique, alfj infertis in binas trabes cruribus in cuftodia Mti atque ine> dia torqueri iuberentur. Ampliisimum enim carcerem a?dificarat,qui libe ra? gentis grauiisima poenaputabatur* His inftitutis Sc moribus vfqueadeo Mexicani profecerunt,vt quum Cortefius per concionatores interpretes mul ta de diuinis rebus Sc de Romani Pontificis authotitate Carolique Ca?faris fummi principis potentia atque virtute diflereret,duo illuftres gentis pro^ ceres publico decreto inftructa legatione ad Ca?farem in Hifpaniam, atque inde ad Clementem Romam vtrunque pie veneraturi mitterentur» Hos Roma? nos vidimus pari colore 8c coma Sc ingenfj alacritate noftris fubfuf cis fere perfimiles,quos Clemens imagunculas aureas dono afFerentes itare muneratus eft,vt conueftitos duplici vefte ferica,equeftri dignitatehbnefta ret,binisque bullatis baltheis cum totidem inauratis gladfjs Sc pugionibus, atqueitem fingulis aureis torquibus exornaret. quibus la?ti muneribus ad fuos redierint^cV: multa Vti poftea accepimus,de magnitudine Vrbis mori-- busque8c" ceremonfjs noftrorum gentium retulerint, Exinde Cortefius do mum Rcgrj pra?torfj iuftar Temiftitanoin foro pereleganti ftrucfhira ex va riomarmore fculptiique lapidibus ornatifsimam quam nonnulli Hifpano- rum Granatenfi Alambra? vel ob id anteponunt,qudd coloratis lapidum zo nis admirabili ipecie diftinguatur,coha?rontesque habeat hortos fcaturien^ tibus vndique per fyphones Sc iocunde falientibus lymphis, Ipfa namque vrbs Temiftitan circumfluam habet paludem, per quam longis pontibus continenti iungitur^vberrimofque dulcis aqua?,quod falfus fit omnis ex pa lude humor,habet aqua?du gna atq* exoptatum itcr ad Molucas nobis aperiett Cortefius veroin Afr£< 352 ELOGIORVM camfecutus Casfarem Algeriano naufragio infignepretiofie mpelle&ilimae iaclruram fedt.feptennioque pdft qui, humilis Medelini oppidi ciuis,nlius fuerat, (id eft apud Anam amnem)munere Caefaris illuftris appellatus apud penates fuos non plane fenex fato concefsit, puulo pdft quam nobis cffi- giem fuam inter prarclaras imagines in Mufeo noftro collocanda mififfet, F, Franchini Cofcntini, jilcides laut multum telluris obiuit, FiEior bic Je Abnuit ejfe Deum, Ytfuit tlle Deus* Siffifmundus Poloniae Rex. V N G augufti oris (peciem^quum a» tate floreret Sigifinun dus Sarmatiae Rex ferebat, inter noftrae setatis forcunatos Principes adnumeratus, fi longeuae vitae 8c firmifsimae va^ letudinis commoda, cum diuturnitate imperrj , quod fenv per ei incolume atque tranquillum ftetit, ac illuftrium co gnationem claritudine computentur ♦ Is enim a Cafimiro patre Regno accepto,alterum &T quadragefimum regnauit annuimoclruage fimum autem paucis conceflo leniore vitae exitu abfoluitj nullis profecto acerbioribus inteftinis aut externis bellis tentatusjvtpote qui graui inftitu- t to fecura? domi paci obnixeftuduerit, Sc foris de barbaris infefta arma te^ mere inferentibus, infignes vicfiorias retuleritj quum per legatos fiimmae peritiae atque authoritatis fuperiorum temporum accepta detrimenta, red- ditis cladibus expiaffet, Nam Tartari ad Socalum cum Polonis congrefsi Roifolanorum temericate potius, quam fua virtute viclores cuaferant, &C Moldaui adOzocouiam Alexandri Regis exercitu profligarant. Conuerfii itaque Fortuna ad Sigifinundum, Conftantinus Oftrogius Ruthenus, Tar taros acternos hoftes apud Seluchum,atque iterum ad Vifhoueciammemo rabili ftrage edita fuperauit.Idem quoq. Conftantinus pari (dickditc ingen tem, vicloriam de Mofchis ad Orfam flumen iuxta Smolcnchum eft confe^ cutus* L I B E R VI. 353 cutus»Caiterum Moldauos Ioannes Tarnouius inclyta? virtutis Dux ita de bcllauit,vt Petrus ipfe Moldauiae Princeps amifsis Ducum 8c militum fuo rum primarijs vulneratus, exutuique tormentis Sc caftris vix manus victo^ ris efFugerit Ha?c quanquam praxlara multiplicis vicTroria? tropha?a Sigif* mundi gloriam in immenmm eueherent, id tamen plurimum ad fumm-x prudentia? falutemque Regni nomen maxime pertinuit,quod conftanri(si> ma fide pertinacique ftudio,pacis Sc amicitia? fcedera cum Turcarum Irnpe ratoribus ian&ifsime coluerit,quanquam eum Chriftiani Reges fpecie pie- tatis Sc noui decoris propofita vt fecum conientiret atquearma fumeret ve^ hementer incitarent* Prouidebat enim Rex fenex vnico innixus fiho ad>» modum puero, ideoque in capiendis grauioribus confilrjs nunquam pra?- properusckT incautus,recaiurain ipfum tanquam periculo proximum Otho mannorum arma,quibus nifi maximis 6V femper paratis copijsrefifti pofiet; Nec Polonis fociorum longinqua auxilia vt hofti propinquo ad pra?dara expofitis, expectanda viderentur* Ex ea quoque Turcarum amicitia Sigif* Gg j o m ELOG IORV M mundusnon obfcurefe praemunitum atque defenfiim aduerfus finitimos hoftcs intelligebat, quando ea eflet Othomannorum vetus confuetudo VC fbcios,in amicitiam dientelamquereceptos aduerius omnem iniuriam pro tiisime defendant. Quorum viqueadeo grauis authoritas apud Tartaros, Moldauos 8c"Mofcosvalebat,vtquo minusfe commouerent,cVin Poloniae fines incurfiones facerent,imperiose deterrerent; 8>C ipfe Sigifmundus a So^ lymano honoris caufa amicus 8c pater appellaretur* Regiaf ftirpis ilemma nequaquam alte anobis repetetur, contenti Iagelonis Regis memoria,qui duos genuit filios Ladislaum Polonici Regni foccenrbrem,&' Pannonia? de mum Hungarorum procerum accitu Regem creatum* Hunc vicftora ad Ni eopolim tumultuarie parta,cupiditate gloriae elatum 8>C fcedera recentis pa cis abrumpentcm5quum iniquo fato in Bulgariam penetraffet, Amurathes in Varnenfibus campis trucidauit, Huius frater Cafimirus Regnum fufce^ pit,Rex cgregie fortis, 8c dc Pruthenis atque Germanis inCigni parta viclo ria celebratus* Hic plures liberos Imperijque harredcs reliquit,vtpote qui rarafelieitatc quatuor Regum pater fuerk Succeisit enim ei Albertus&C mox Alexander, quum hic quinque,ille ocflo annos regnafTent. Quibus de mum (uccefsit Sigifmundus , quum Vladislaus quarto loco ei natus frater adBohemicum Impcrium, atque indeMatthia defun&o ad Pannonicum tranfiuiffet: 8c Fcdericus poftremus tantar ibbolis frater purpurei galeri 8C Sanatoriae dignitatis honorem a Romano Pontifice eflet confecutus» Ha> buit Sigifinundus in matrimonio vxores duas Barbaram Stephani Zapolij Traniyluanije Pra?fed:i filiam, qua? Ioannis Pannonia? Regis germana fo- ror fuit, ex qua Hetuigem filiam fuffculit, Brandeburgen fi Regulo, Romani Imperrj ele&ori nuptam; fecundo autem loco Sfortiani fanguinis vxorem duxit nomineBonam, qua? ei hunc Auguftum hodie rcgnante peperit,8£ Ifabellamloannipoftea PannoniaeRegi nuptam,vt inde Regiaproles Hun garico nomini pararetur» Itaque Sigifmundus inter beatos proculdu- bio referri poteft, poftquam auo patreque Regibus editus, patruum Re^- gem 8c tres fratres Regio diademate infignes,atque item fratris filium 8c fb roris fua? fratrem Regem fimul 8c generum vidit. Senio autem confeclus aduocatis Regni proceribus Auguftum filium fibi fuccefforem decreuit,ac^ curatifsimisque precibus commendauit. Nec multo pbft leni tentatus mor bo excefsit e vita, eb etiam felicior, fi pietatem Chriftianam refpicias, qubd ci ipfo die quo Saluator nofter Deus Chriftus Pafchali die ab Inferis reftuv rcxit in Coelum emigrare contigerit, Marti ni Cromcri, Sarmatae* Ciuibuf, externisque, mea esl clementia nota, ConJilmm^grauitaSy relligio, atquefides, !Pax mihi cara fuit, tamen baud me impune lacefiit Theuto, Liuo, MoJqm, Turca, Scytha, atque Getes. £ ji V 1 2> L I B E R V L Dauid Maximus Abyfsino- 35 % rtim Aethiopum Rex* Ethiopes cucullati Saccrdotes qui poft maximum Va- ticani templum fedem 8>C delubrum habent, communi con-- | fenfli eam fui Regis effigiem verifsimam affirmant , quam IPetrusAluaresLegatus cumcruceaurea adClementem Pon j tificem deculic* Is poflea nobis ex commencario Abyfsino^ rum regiones Sc mores explicauicquae omnia a nobis in Hiftorrjs fuo loco ica diffufe enarraca flmc, vtnihil quod ad dignifsimarum rerum nocitiam pertinere pofsic defiderari queac«,qua de re, in exprimendo Dauide aftri.- clriore vtemur Elogio,ne his fafhdio fim, qui hiftorias noftras perlegerint* Hoc autem de eoRegetotiuscognitiorbis longe maximo,dici potefhquo l non modo Chriftianae religionis dogmata &C cerimonias profiteri, fed his propeiuris ciuilis legibus, 5c vti nos difciplinse militaris infhtutis, totfua Gg 4 I 356 ELOGIOkVM* Rcgna authoritate fummae iuirjtiae tueri confuefcat, cademque ci fint iura in profanos, Sc facratos facerdctes, qua» apud Romanum Pontificem gent. Huic Dauidi promixc defuncto^quem vulgo Pretcianem vocant,duo infignia cognomenta contigifle Abyfsini referunt; fcilicet Atanadidinghil , qua? vox virginum thus exprimit, 8C Bellulgian,quod ina?ftimabilis pretrj gemmam fignificat. Sedes habet non procul aNili fontibus inter paludes eius ingentis amnis,qui irrigatione, terras omnium fblo nafcentium vberta te fertiliisimas rcddit. Vfque adeo autem,cius Regna longc latcque exten duntur,vt fimbus aboccalu Atlanticum Occanum attingant,introrfus Tro gloditarum damnatis terris inferantur, 8c ab Oricnte ad Arabicum vlque finum pertendant, vbi Aracocum portum Abyfsinos frcquentare conftat» Dauidi cseterisque Regibus quum in publicum prodeant,ca?ruleo tenui fc^ rico velare faciem, Sc finiffcra manu argenteam praeferre crucem mos efh Mutare fedes translatis tentorrjs, 8>C valida numerofaque iuuentute nocflu atque interdiu cuffcodiri fblent.deferuntur lectrca interdum aper ta fuccolan tibus icruis» In conficiendo autem longiore itincre, mulabus quam equis vehi malunt» Ipfe Dauid omnibus caftimonia? munditrjs clarus vxore vna contcntus fuitj liberos fufcepit plures, e quibus, natu maximus avSellano Arabum Rege acie interfcctus eft,cuius accrbae ca?dis dolor,quanqua cgre- gie afratre vietlandus imagine Q^egis. Hk ille eH qui iura dabat, legefque ferebat jfethiopum populis medU fubjydere Libr*. Tempore quo noftra fuperato gurgite vafto Hejperidum,terras circum,ccelumque profundum fpercurrere ratesyalioque Jub orbe pararunt lmperium}inuiSli tremerent Vt Qdfaris arma /n/uU Oceano in magnoyregna inuia yiuis Credita,^exuri radys plaga Solismnjui: Scilket L I B E R VI. Sc dicet andaces tum primum Atlasque Garajque Valuaque C opimi qua?ftus,fed maxime inuidiofa,qudd communibus huma ni generis hoftibus Tuneti tutifsimus effet receptus>Perhunc modum quu pyrata? Africa? litoribus infiti, multa cum Sicilia? atque Italia?, tum Sardi* nia?,& Corfica?,omnibufq, Hifpania? oris, detrimenta intulifTentjClaflemq» Hifpanienfem intercepiifentjfefe cumHariadeno Barbaruffa confbciarunt, qui Solymani ingenci claffe fubnixus, inftruclo infigni dolo Tunetum oo cupare cogkauit,cV fauetibus quibufda Pcenorum occupauir.eiecftoq.Mu- IcaflefefeTuneti Regem coftituit.Tum verd Ca?farfiifcepta Muleafsis caufa aduerfusBarbaruirambellufufccpit,tatoapparatu,vtexpugnataGuleta,qua; eratad ftagni fauces impofiia munitiOjipfoque demuu BarbarufTaade fufb, Tuneto L I B E R V I. 359 Tuneto potiretur atque hoftem fugientem magna parte clafsiscxucret. Eo modo Cxfaris bcneficio reducfius Muleaffcs feptem regnauit annos, ni hil de antiquis moribus remittens,vd auaririx vel dfu4elicads,vfque ad id JS tempus quo Barbarufla aSolymano cum clafie adpra?fidium Galliac Regis mittebatur. Huius tanquam veteris cV formidandi hoftis clailem veritus Muleailes, eo confilio ex Africa Neapolim venit, vt terreftri itinerc apud Genuam Ca?farem adiret,quod maiorapra?fidia abeo impetranda videren tun Sed Ca?fare Sicambrici belli confiirjs occupato. Neapoli fubfiftere iuf fus,amittendi Regni periculum quod ab hoffce TurcaHariadenoque timu^ erat, a perfidiofiisimo Amida fiilio inexpectatum fubrjt* Amida fiquidem cunctis vitrjs patrem imitatus, edita fama qudd Muleaffes apud Chriilia- nos abdicato prius Mahometis cultu impie deficiens,non multo pdft mor bo perrjflet, Regnum tanquam Rege patre orbatum occupauit.Quo nun^ cio perculius MuleafTesj, filrj perfidiam omnino armis vindicandam , repe- tendumque Regnum exiftimans, tumultuarias Neapoli copias confcripfit, Lofredioque Neapolitano Duce in Africam trajecit, Sc ad Guletam appul 36o ELOGIORVM fliSjVel dcccftante Touarre Hiipano Gulecani prxfidfj prajfevfto, prarprope rus nimifque raptus Regni defiderio, Sc vlcifcendi filfj cupidicace, fublacis fignis fecundum ftagni licus Tunecum ire perrexic,co euencu,vc erumpen^ tibus ex infidrjs Amidanis militibus, nullo prope negocio eius copix ex ti- ronibus confec1:a?,prof]igaca3 ab equitatu omnes cum LofrcdioDuce dele rentur,ipfe vulncre accepto caperetur,cui Amida filius nihilo patre melior, ocuios ignito fcalpro expungi iuisit, Eum tamen tanta calamicas tulit eue- tum,vt Amicla aliquanto poft a pacruo Regni poffefsione pellerecur j quo cafu Muleaffes noui Regis eiufdemque germani fracris pietace, carcere edu-- ctus ad Guletam Hifpanorum beneficio peruenerit. Nec multum inde dif cedens Muleaflcs Neapolim iterum traiecit, magnoque miraculo mifer Ro mam venit* Ibi tum nobis ex eius humanitate perdifcere licuit,qiKc ad hi^ ftoriae noflrac fidem percinebant» Sed qui in difciplinis Philofophiaque ex dogmate Auerrois non mediocriter eruditus, vel in tanta miferia pulfus,or batufque oculis, Regium faffcum pranulit, vt deductus ad Pontificem non aliter adduci poflet quam vt genu tantum cxofculato eum veneraretur, Tranfiuic demum ad Cazfarem in Germaniam,accu(auitque Touarrem fur ti,quod depofitam apudeum Rcgiam gazam difliitis culeis inhumaniter de cumaflet* Sed multa refellente Touarre atque magnifice caulam dicente, ita dimiiTus effc Muleaffes, vt Siciliae prafeclro alendus mitteretur, vfque ad id tempus quo Andreas Auria Sc Ioannes Vega Siciliae Prorex, Garziafq* Toletanus Ncapolitanae claisis praefe&us expugnandae vrbis Africa: nego^ cium fufceperunt, Dum ea vrbs (olim Leptis parua, hodie Mahomedia £ Barbaris vocata) terra marique a noftris quateretur, adefletque Muleafles auditor ftrepitus, potius quam pugnae fpe(ftator,antequam cxpugnaretur, morbo interfjtj vt aiebat, nihil afyderalis artis praedicftione deccpcus, quae fuo fato,8e* in Africa moriturum,fed non exulem pracdixerant, Dedu&urrt cft cius funus frequentifsimo Pccnorum omnis generis comitatu,ad Caro^ uanam facrofancftam apud Barbaros vrbem,in qua incly tos Rcges, 8>C genc rolbs Numidarum Regulos tumulari mos efL I o v 1 1 Iunioris, Linqne tuas rupes, &r tn hofyita faxa Celeno Infandts Strophadum fixa diu fopulis; Cunite Vos ali rum atque Hifpanorum cohortes quibus praeerant Felix Archius Sc San^ michael Hifpanus intra quartum menfem nullam Ca^iari operam nauatu- ras, atquc ipfe continud ad Francifcum Regem in Galliam proficifceretur. tioc optima fide praftitit Pyrrhus, quanquam Hiipani occupato Brixello, paclionis fidem mmimeferuaftcnt. Rex generofo animo clementia?laudem captare folitus,Pyrrhum humaniter excepit, & vti erat, vel in hofte pra?cla rus virtutis a?ftimator,ei apud fe militare volenti liberaliora obtulit ftipen dia, fed is Romani pudoris plenus de falute libertateque gratias agens curt cta alia renuit,benigneque dimiffus,ad Ca?farem contendit,qui tum in Bcl fis Sandefirium oppidum expugnabat. Ab co Pyrrhus virtutis nominc /lortariaoppido,qua?efl:interTicinumatque Nouariam donatus efl,qua^ quam ci grauiter Vaftius fuccenfuiffet, qudd perpetuis eius obteftationib* cVprecibus adductus ad Cerefblam cum Gallis confligere maturaflet,vt ex> trcma(ficuti aiebat) fame pcrdomito,cV;totfortifsimarum gentium cohor tibus vix pra? inedia effigies hominum fuftinerttibus opem ferret: cuius in- faufta? pugna? cafum pofteaminus neceflarium compertum efl:,poftquarri vel defperatis auxilrjs per quadraginta amplius dies maiora ctiam auAiora que obfidionis incomoda pertulifletifcilicet vt efficla grauioris periculi ne 362 E L OGIORVM cefsitace, ipfius imperatoris diligcntiam magis cV magis excitandam puta^ rit,graui cum difcrunine vniucrfi belli. Verum lixc Pyrrhus ita diluebat, vt aliquantum frumenti ab fe cuncfta perfcrutante abfhufa in fcrobe nouiC simerepertum diceret, quo fe infperato fubfidio milites alipuandiu incdi> am toleraffe faterentur. At Vafttus eius rei excufacionem difsimulancer excipiens,quod pro mapriflma virtute neque fibi neque voto Ca?faris fatij fccifTet, ad Ca?farem in Germaniam profecftus eft, vt ille de tota ratione at^ que euentu aduerfc pugua? certius docerecur. Eo autem animi habitu in Italiam redrjt,vceius pra?lrj detrimenco Ca?farem non obfcure ofFenfum cre deret,conceptoque inde inexpiabili dolore,cV morbo,vir alioqui magnani mus vitam defereret, cY Pyrrhus Ca?faris munere lactaretur. Canerum Pyr rhus qui inGgnem bello operam pra?fT:are cupiebat, quum honores militia* apud Ca?farem pra?occupatos efle confpiceret, ad Venetos Italica? Iibertaci9 iura tuentes fe conuertit, apud quos magna eflecminorum Ducum penu-» ria, multis fcilicet,aut exauchoratis, auc faco fublacis, incer quos Valerius Vrfinus prseproperajnorte erepcus,vterat orn,uidignuslaude,ingens fuide^ fiderium L I B E R V I. 363 fiderium illis reliquiflet. Sed Pyrrhus dum miro patrum confenfli militise adicriberetur vel multo virium robore validus tridui morbum fuftinere non potuit. I o V 1 1 Iunioris* Hunc cineremy <(jr magnijaxum yenerabile bufii^ Bt fiimis ereptum propere, e yitalibus auris Fieroa mftgnem lachrymis decorate fupremvs I?ige?itemque animam mcefta ter yoce Vocate Heu proceresy quibus ardor inefl, tirgloria MarttSi Quis melius fera bella colat? yenerandaque iura JrfilitU* tu frange comas; uces>^omanifanguinis ipje TXnnc acres exercet equos, nunc agmina yitlor ((Pafiim pugnaci fternens qudque obuia dextra) @roterit? atque hoftes cogit dare terga fequenti, Sed quid in Elyfio prodeft yitloria campo jtufonidt l qua moesla diu farcire ruinas Fioc duce jfierabat. Cimbros non tlla furentes, Aut feuum durvs Callum extimuijfetinarmis Objidio, pnitatsm tuae amplitudinis expoftulent,vt poftquam vtimaximev pius non obfcura religione tangeris, de paranda communi concordia generose decef ras/cilicet vt publicis piorum Principum armis egregie aucl:us,&: confir^ !.s,Solymani infblentifiimi hoftis ferociam contundas. nequeenimont nino erit difficile inermen aciem grauibus armis protecl:o agmine perfrta- gere,eius hoftis quem vi&rices aquilas reformidantem,8c" plane" vcrtentcm eerga nuper ad Viennam confpexcris. I o v 1 1 Iunioris, DeuiSldi Turcarum acies, Libyenque fuba&am Milite Ctfireo ViHrix quum Vtderit ^frclos, Vndantefque procul (Panorum fanguine camposf Proluit horrenti, quos HSagrada concitus yndai Quumque minor genibta latis Germania terris; Atque tuas totus fitb leges iuerit orbis, Vnaique te canimus yates ter maxime Qdtfiar, 'Prafentique tibi meritos largimur honores. Hic te monstrari popidis gens Itala mauult, Quam tua fi Partj jublimis mole Colofli Efifigies medtjs latt caput infirat aflris ISlam lapides,atque &ra cadunt,quibus imber, clareoptimusRegum omnium,amplifsimus etiam fias»Nc que enimfat eft clementem,pium,liberalemq, fuifie,nifibo cis lbrsa?quifsimiscofihjstuis arrideat.Sorsquidemquae omnia verfat,cY vd Subet csecalibidinedarecund:acVeripere colueuit.Adrjfti quippe Pannoni- ciRegniha?reditatem quamlcgitimo iurecupiebas,quod id Regnum Rege orbatumvetuftis&Tnouis fcederulegibus Auftriacifanguinisftirpem refpi^ eeret.Scdiusomnequodpraeclare tuum eft,immanisBarbarusficinterrupit, vt nouuja horamem quorundam. HungaroruProceru^iEnponuna aftcnta L I B E R VI I. # 367 €ionc,ePraefe(?hira Tranfyluaniae proue&u,bencficiarfj iurisnomine Panno niaeRegnoimponerct,cVatedemu felicibus armisprofligatu in conturnelia' Germanicaz authoritatis reducendu tuenduquefufciperet,Quod videripo-- teratex dionitate Othomannici nominis cofirmare clientem,cxT Chriftiana fimul arma toties amaioribus fuis vicla cotemnere.Huic nanque feculo fata^ . le fuit,vt noftrorum Regum animi vera? pietatis obliuifcerentur,exitialique infania inttr feperuicacibus armisdi(siderent,ialicet vt Barbaris veris hofti busfternereturvia,quaillinemme iuftis viribus obfiftentein vifcera noftra penetrarent Jtaque virtuti tua? tuiiq. tantum opibus innixo,non inane mo do fed funeftum femper fuit,cum rabida, immenfarumque virium praeuali da bellua collu&ari, critq. femper Sc miferum nobis Sc lucluomm,nifi Ca> frater tanquam alter inui&us Hercules, opem ferat Jn dextra namque ci us tam forti quam felici pra?clare fita cft fpes omnis paranda? incomparabf lis,gloriofaeq* vicT:ori3e,fi acquam pacem prjs Regibus religionis amore dan da cenieatjhisque in focietate afcitis,eorum coprjs,atq, opibus,vti velit;ficu> ti Maximilianus auustuus,fumma? virtutis Sc pictatis Imperator adpropuf fandu,tollendumq* pub» falutis periculu opus4efTe fapietisfime decernebaj. 368 ELOGIORVM Iovu Iunioris, Te quoque nubifirasy qua Larius alluit alpes, Tot cUras inter Q{egumque,Ducumque tabellas Littore Lunato Mufica (Palatia feruant SpeHandum populis tffex augufttfiime tifegum. 0 yere egregium cunclis decus addite terris Quam bene (Pa?montj cura eH tibi tradita tifygni, ScilicetjVt Duce tey noflris quandoque Juperbum Finibus arceri Jperemus poffe tyrannum; Qm yelut immijjks Jyluis arentibus ignis Quum Jurit7 injano Borea Jptranteyper a?ros* (Jorripit e medio crepitaniibm omnia flammis. At tibi nec yirtus^ Jpeclataque dextera belk Dejuerit. tandemque tuisjjtc auguror7auJts Conuerjo felix Jiudto Fortuna fauebit, Henricus II. Galliae Rex. I v i Diuacque omnes te fbfpitent,magnanimeHenrice,cV paternac virtutis aemulum faxint, modo illius totum ini^ qua: fbrtis orrten auertant.Ex alrjs namque Fortunam diC ces quam non longefemper ab inuicta virtute tua abfutu- ram experieris.Quandoquidem quse optimo confilio pro uideri queant, 8c Regnis tuis praefidio atque ornamento fint,initio ftatim Principatusftatuenda cenfueris. Primum enim omnium rcrario, cuius opibus cun&a belli cVpacis munia coftant,ita cauifti,vt qua?- ftorum impudentes praedas fuftuleris,8c" totius prope venatorrj flimptus lu xuriem moderata lege correxeris,ita vtagricolis in ipfo Regis voluptate mi nime fitlugendumjcY quod integritui pudoris eft,apud aulam licentia? mu liebris intemperiem caftigaris; tanta verecundia? cura vt matromae omnes perilluftri Reginx exemplo(ha?c enim le&i&imis pudicitia? moribusgau- det)iuum perfpicuar fama? decus re(piciant,& fblis nobilioris elegantiae mu ditrjs extra fuipecfiras dubrj pudoris illecebras pudici nominis laudem tuean tur.Iuftitiam porro tanta feueritate colendaminftituis, vtnihil apudiudi^ cum collegia promercale,nihil apud equitum ordines corruptum,8c" nihil denique in caufa religionis deprauatum, vel piaculo fuipeclum, vel vlla ex parte fupine neglectum efle patiare.Nec mirum eftfi hosmores in te iuuene veneramur atque fufpicimusj poftquam(quod eft grauifsimi Sc faluberrimi iudicrj ruimunus)toti fumma? arcani confilrj pracfeceris Carolum Lotharin gia? Cardinalem fingularis innocentia?,pietatis,atque prudentia? hominem a tepropter fidem induftriamque mirificam in minore Fortuna deleclum, Quod verb inftaurata? florentifque militia? intereft,ipftim Annarum Me- morantiume villa iua Centellia, vbi fcemineis delationibus acartificrjs pref • fiis importuno Reipublica? tempore iacuerat,in aulam euocaueris, quod nemo eo fbbrrj conftantifque iudicrj grauitate,aut perpetuo armorum vfti caftrenfium L i B £ R V I L m caftrcnfiumque rcrum notida, tuendac Galliae Sc proferendo impcrio Dux potior atque prxffcantior exoptari pofsit» Itaque macle tua iambis cum in Alpibus, eum in Belgis fpcdata virtute pcrnobilis Rcx, perge vtcccpifti, 8C virtutem Sc pietatem cole,vt Fortuna pudore vicla fortibus aufis tuis ar rideat* Benedicti Varchrj, Qutd %egem yere ^egem\ lateque potentem TraUantem hello ^egem, ftudtjfque tyinemd fnfivnem addeceat (i fcire Henrtce laboras Henrice Francorum decusy ac nouaglorta genti&j 2\[on alius quifquam citius, meltttsue petes~t te tpatre docere tuo? magnum bene confule patrem fiatrem imitare tuum, quo nullus tempore in omni Omnibus inrebus maior fuit, aut erit ynquam. Ex illo Virtutem omnem} yerumque laborem, Fortunam ex aljs tantum? didtcijje memento. ELOGIORVM Chriftiernus Daciae Rex. Vi s neget te, Chriffcierne mortalium immanifsime,nequa quam cx merito nefariae crudelitatis dantem pccnas, noii quidem a Fortuna qusc £epe iocari neque diu confijflerc Co let, verum ab ipfo magno numine certilsimo femper vkorc fcelerum tam diu carceris calamttate fuiffe mulcflatumC No enim humano partu in hanc editus lucem,£ed amonfhruo fa terrificaque bcllua, vti tuus fcpe fcrt glacialis Oceanus,natus dc educa- tus inter Balcnas Sc Orcas exiftimari potes* Hanc fiquidem fhrpem fate^ ris inftdiofts vipereifque oculis, effera fronte, portentofisque dentibus, 8>C horrida barba humano cruore delibuta, qualem Antropophagi Canihales apudlndiam noui reperti orbisferre dicuntun Non eius vtique Chriftier^ ni Regis ianguine progenitus cffe potes, qui vti crat egregie pius, religio- nis L I B E R VI. 37i nis cau(a aliquando pedibus Romam ierit, vt facrofanclra altaria pietatis ple nus inuiferet, 8c Pontificem facrorum Principem veneraretur, muneraquc venerationis eximiac in patriam referret, quibus tu fceleftifsimus nepos po tirere. Defciuifti fiquidem impie atque arroganter, non quidem a Roma^ rio Pontifice,quod fortafle ferri poffet; fed a Chrifto,fuperi(que Diuis,vt te innocentifsimomm (acerdotum (anguine cruentares,(acrorum aras euerte- res, templorum donaria diriperes, 8c denique vti immanis parricida, hu- mani generis odium parares; Scilicet vt totius Dacia?,Gothia?,atque Nor^ uegix populi, monftrum fibi regnare non hominem indignantes, publica confpiratione rebellarent; teque eiec1:o,Chriftianumre 8c nomine Regem; pro impio fibi deligerent,a quo perpetuis vinctus cathenis,tanquam indo^ mita bellua clatrata in cauea feruauere. Dignus profectb omnibus tormen tis atque fupplicrjs, 8c nece turpiisima; nifi honos qui Caefari tibi ex ma> tertera coniuncT:o,plurimus deberetur,&T Chriftiernae filia? tuae infignis pie tas,qua? matri quam tibi fimilior euafit, infelicibus Sfortiano 8C Lotharin-» gio connubrjs clara, te adhuc atroces retinentcm fpiritus, 8c tetro carcerc pcenas dantcm feruauiflent* Placi dii Placentini. Terrificam hanc effigtemjwnc horribi/em tyrannun% Dedecus hoc tus in acie Rex Hungarus;Buda vrbs Regia bis occupata; Auftrianus exer- citus ad Exechium foeda in fuga ca?fus acquc deletus; Rocandulphi ingen> tes copia? ad Budam cxpugnatis caftais fuperaca!; contemptuiquc dcmum atque repulfus ad Peftum Germanorum exercitus;Sc" expugnatum in ocu^ lis Scrigonium^cV Albaregalis eo vjcfroria? curfii in poccftacem redadra^cx: paulo ancea Hiipani in Dalmacia ad Cafrrum nouum ftrenue expugnaci* caefiquc: &T,quod fccdius nobis accidere non potuit,noftra? clafles quae in- fupcrabiles vidcrcncur ad Leucadem in fugam coniedta?,Solymanum pro^ fecldneque patri aufu imparcm, nequc prorfus inercem auc gloria? minus auidum teftabuncur. Qiiod fii cius vicftorias ad oriencem parcas corripute-» mus,Afsyria? Sc Mefbpotamia? Rcgna cum Babyldnia, clarifsima oricntis vrbe,cV magna? Memphi proculdubioarquanda^Ochomannico adiedta Im perio,capca? Aegypco opponi 8c comparari pofTunt: 8>C quod ad gloriam attinct,euaftati maioris Armeniae,Media?,Pcrfidifque fines vfque ad finum Perficum, captumque bis Taurifium Perfarum Rcgia> omnibus brnamen^ tis fpoliatum,non nc Tammafum Hyfmaelis filium rcfugicntcm ad mon> tes,neque confiftere, nequc acic congrcdi aufum, fe plane vi&um confiteri coegeruntC Superi itaque Solymano eam mcntem tribuant, vt perpetuo bello vexandum oriencem,appecendamqueIndiam cenfcac;pofrquam nos tot accepcarum cladium minimc pudet ;nec ex communi concordia de fa- cro bello cogitamus,dum modo hoflis auCrfi beneficio pace frui liceat,quu huius Solymani vires eleuare, noftras iadantcr efFerrc, cius morcs inepce carpcre contendimus. At ipfc Turcis eius ccrce erit ( vt illi fatentur)fupra ca?teros Ochomannorum Principes qui perduccncos regnarinc annos iufH tia?,(bbriecatis,&: continencia? laudc clarifsimus,quum nulla impiecacis at^ quc (a?uicia?,fedmulca rcligionis acque clemencia? monumenca Muftapha* filio iam plane viro Sc nobis formidartdo xmulanda proponac* Iani Vitalu, Octa quem nunquam tentarunt mollia, quem non Delittjs fregit deftdiofa Venns, C frati maris contumeliam,& feuientis Aeoli minas contemnere pof* fent,qui hybernis etiam tempefbtibus fc fortiter committere audeant» Hoc tibi fupremi laboris fupereft, vt pro tua vetere virtute, vigilancia, pfetate, patriam quam abolitis veterum tyrannorum nominibus vere liberam opi bufque florantem fecifh' , parta ciuiumconcordia,diu Ierues3incolumemcjuc 3c bene fortimataxn faxis, I A x * L I B E R V 1 L 575 I A N I VlTALIS, Quem Jpetlas barha horrentem, J&uumque tridentem Imperium pelagt magna dttione tenentem jiurtus efk non ille modo LybUque, jfji&que (Pyratarum borror, Ligurum ^ejfublica ciuem Et ptetate grauem, & meritisingentibus, inter Delettos proceres quos illa ab origine prima Excoluit celebrem Aterno facrauit honore Et louius tabulam yirtutis dedtcat ergo. Tammafus Sophi Per> (arum Rex* Agno Hyfmaeli quacuor filij fuerunt : Tammas, HeL cas, Becram, 8c Somirzaifed hic Tammas communi iurc gentium quod eflet natu maximus Regnum excepit* Ve rumnon eadem felicitate qua pacer (quanquam hiideni prope arcibus id regeret)auc proferre, aut tueri potuit» Intempeftiua namque fratrum aemulatione vexatus, 8>C i Parthia Hyrcanorum lacefsitus armis, Othomannica arma non diu culic, quum Solymanus incelle&a occafione e Comagene in Mefbpcitamiam e£- fufis ingetibus coprjs totam eam regionem, quam hodie Diarrjeeham Bar^ bari appellant,quatuor claris vrbibus 8c fingulari copiarum orhniumferti litate nobilem occupaflec, In ea enim funt vrbes Byrtha apud Euphratem, cVfecundum eam irttrorfus Cara Amida, 8c Moredinum, 8>C Orpha,quai Edefla fuic,&: quae eft ad Tauri radices Bichclis.ExindeSolyrrianus Syria?, Iudsea2,cV Aegypti Satraparum auctus coprjs Aflyrise Regnum muafit, & Babyloniam Alexandri magni Sc Reginae Semiramis memoria claram im menfa cupiditate ex tam facili victoria adrjt, 8>C in deditionem accepit, vt irtde expeditus atque terribilis ad Taurifium aequaca Selymi patris celerita te concenderec* Tum vero Tammas qudd viribus eflec inferior ad monta na afperaque loca fe fubducens, 8C fubitis incurfionibus venturi 8c prselio certaturi famam pra?bens,ica Solymanum fpe pugna? fruftratus eft,vc dece dentem, 8c pabuli preflum inopia,hiidem veftigns irtiequerecur; adeptufq» cius nouiffimum agmen ad Bithelim vrbem Tauro iuppofitam quum Tur cze propter efTufas niues multis afflictarentur incommodis, eoruni caftra per Delimenthem impigrum Ducem no&u adoriretur,8c* maximecruenta caede femifbpitos obruerec. Ea clade Solymanus qui Cara Amidse mbftite rac,dolore perculfus Byzantium redrjt vfqueadeo fibi iratus, vt iperati tri-- umphi publicaeque kericia» apparacum omnemrerjcerec,vlturufque contu meliam iuraret non prius fe cceptobello finem impofiturum,quam Hy Ii Z 8$ ELOGIORVM tlis progeniem (vti Sclymus pater, 8c auus Bai azetes ftatuiffent) fundims excinderet* Haec fiquidem odia cum ipfa noua? religioms dilfenfio, tum an tiqua fimultas a proauo Mahomete cum ViTumcanane concepta, in imme fum extenderant. Ferebatur quoque Tammam,quod maxime Mahomcta nis crat odiofiim, per mutuas legationes concitarc Carolum Cariarem vt Turcis in oriente occupatis,Pannoniae cV Gra?cia?,terra marique inuadcn^ da? occafionem arriperet. Tammas quoquc aliud fubrjt incommodummam ab coHelcas germanus frater ad Solymanum Byzantrj agentem transfugitj cuius hortatu renouatum eft bellum,quo Helcas vt perfidia?, aut ftulti con- filrj poenas daret, quum fe bello Ducem profiteretur, non longe a Balzera qua? eft Emporium Perfici finus, interceptus eft, eo fucceflu vt Tammas adhuc refpiret,8c" accerfitis in auxilium ablndico OccanoLufitanis iliquot fclopettarrjSjlocorum opportunitate fe defendat, Ipfc rofeo vultu 6>C alacri-< bus oculis, dignam Imperio faciem pra?fert, Sc inter Perfas, quod maxim^ decorum eft,equitandi & fagittandi peritifsimus habetur. h AE l l I L I B E R VII. 377 Laelii Caranf, (ftegali Tammas lerfarum fanguine cretus Hic eft, quem rofeo pinxit Natura colore Quem Venws ambrofidt conffierfit odoribus , arma Quem Mars bellipotens fimul <&r Tritonia yirgo Munere bellormnfeuis inftruxit & armis, Qid quamuis odio fratrum yexatus acerbo Hrcanisque armis? clari baudbenefatla parentvs jLequarit, tamen audaces expellere Turcas Eft aufus, quorum tepefecit fanniine terras. Hic ybi tam mueo Tauri jfilenaore corufcos Frtgoreque algentes noSlurna ftrage fugauit, ^ettulit gularem eius viclroria? laudem tulit; Rebellantem Hyber> niam eb tranciens armis perdomuit,atque pacauit. Henrico Regi bis Gal liac belluminferertti trjracientique in continentembellica laude virtutequc animi Ducum clarifsimus magno vfui fuit, Poftremd eum induftria?,per> petuique officrj Cui frucftum tulit,vt poft damnatum caefumque fecuri Edc- mundum fratrem, eiufque filiam pari fupplicio muldatam, qudd Regi tbc cxdibus efFerato infaufte nupfifTet, turris Londiniaz carceri includereturj feruaretur tamen viuus a Rege,vt in carcere Regem non omnino ingratuta erga fe,qui adhuc tyranni beneficio viueret, fateretur, li i 378 ELOGIORVM -Norfoltius. Laelii Caranu Homda Norforti dum traSlas arma tremende Dicerts effe Deo 'Belltpotente fatus> T^am tua dextra graues armts quum perderet bofles ObHupuere bomines, obHupuere Dei, Sed mage mirantur te ho?ninesquey Deique tyrannum Quum yirtute Vident fic cecidijfe tua Eiujdem* Licloris rabiem Marius compefcit inermis, Illt dum ferro colla ferire parat. !Petlora ISlorforti perterres dtra tyrann $e fadare tuo nanqu e cruore paueL F E (^Z \J tiA L I B E R VII. Ferdinandus Toletanus Albac Princeps. 379 NlTERE magnanime Albane,&T qui nnlitix viqucadco la? tis initrjs effloruifti, pcrpetuo virtutis atque vicloriarcurfuad fummum glorix fafhgium concende, qui antiqua Tolctanae familicC decora cumulate renouas,cxT Hnpanice veterem belli gloriam aiTeriSjbenignitatequeiplendidiisimi ingcnrj cunclos proceresaequas,8t" quoiq.Ducesco(ilio,vigiiatia eVingentib.aufisantecellis* Agnofcimus fiquide,quid generolb illo tuo 8c infatiabili laudis ipiritu pctas 8c* fperes,8t" quid deniq. certi Isimis fummaru virtutu praefidrjs circufep tus ftre nue euadedo cofequi poisis Jnfita naque tibi eft,cxT aprazaitis maioru tuorum feminibus ingenita,vera:laudis,vcrique decoris immenfa cupiditas.Nam te I* 4 38o ELOGIORVM Fcderici aui Ba?tico Sc Cantabrico bello clanfsimi tropha?a excitant,te Gar zia? patris Libycis arenis infepulti manes vrgent, te Carfar ipfe,cui tu maxi mc conipicuusjinter (plendidiisimos Proceres fidei virtutifque nomine de- leclus perpetuo adfifhs comes, vehementer accendit, vt mhil nift arduum, nifi cxcelfum, Sc optima? laudis fpe plenum fpeclres, vnde fumma petatur gloria, Hanc enim vnam ipfe petit,in qua tamen pietas emineat,cV ampli ficata? Religionis fama conftet; tanto quidem ftudio, vt te fecum rapiat,be- nigncque tecum fuum decus communicet. Et hoc herclemulto modeftius & Iiberalius, quandoquidem quotam fua? laudis partem tibi concefierit, quum triumphalem laurum de profligato ad Albim, captoque Saxonum Principe repudiaret, vt totum id decus a te forti aufu felicique dextra par- tum, pra?claro iure tibi deberi fateretur. Confecifli itaque tua ingenti vir- tute difficillimum atque durifsimum belIum,quod aufpicrjs inuicli Ca?faris gerebas,optima quidem fpe, Sc fingulari perfeuerantia, quando femper an^ tecur(br,femper hofti proximus, femper ex tua peculiari difciplina munitif simis vallatus caftris, ita progrederere,vt mature obuenientis victoria? fru^ ctum prope folus delibares, atque inde totum perciperes* His tuis ad in> comparabilem laudem pra?clare geftis, ficuti antea in Pannonia, Africa, GaIIia?te efFechirum promiieras, aui atque patris felices anima? iampridem ex meritis in ccelum recepta?, ita gaudent 8>C exultant, vt te etiam atque e^ tiam obnixe cohortentur ad concitandum Ca?iarem fuopte ingenio de fa^ cri belli gloria cupidiisime cogitantem, Nihil enim ei vel ad vium rerum pra?fentium aptius, vel ad gloriam laudatius, vel ad fpem a?ternitatis om^ nino beatius accidere poteft, quam vtin veros hoftes vniuerfa Chrifhani nominis arma, vnius pra?fertim inuicti, prjque SC bene fortunati Imperato ris aufpicrjs conuertantur» Andreae Angulrj* Dum cogis Femande Scythas dare tergd Vienn Carolo perfida colla dedit. Ergo aqua yel tellus,nulla eft non plena triumphis *Pars etiam Codt\cUre Toletctuis, M V L E A M E* A C talari lmtcaque toga induitur ScyrifRis, cV oblongo lintcolo fimplicibus lpiris ita caput inuoluit,vi; cius cxtre> ma pars mftar ingcnns cauda? a dextra aure per humcros cV cruraad talos vique diflundatur.Hoc habitu Saccrdotes Acgyptios olim vfbs fuiffe conftat, fic vt facile rear facrifi-* culi cultu inde acceptu,quem noftri facra facientes fuperin fjisi duut,&: Camifum vocat.Muleamethes fiquideobid Scyriffusvocaturqudd facrata? Qt ftirpis,5c Mahometis pfcudo prophetacfanguine progenitus. Ea vox enim Arabice virum fanftimonia pollentcm,&: facris myfterrjs dediturn 3S2 . ELOGIORVM exprimit* Quomodo autem hic magno huius feculi prodigio(quum eflet pa>dagogus)ad tot amplifsima Regna peruenerit, breuius quam potero ex plicauerim,vt hinc quoquc aftrologicae diuinationi non inanem famam ad ftruamus,cV iam fit plane peripicuum totam humana? ibrtis fortunam fua auipiciae Ccelo deducere» Scyriffi pater Zidamethes habitauitin Dara, quod efr. Regnum non procul a Staffileta regione, quae tota palmifera eft, Sc magno incolarum emolumento dactylorum copiam venalem praebet, qui -fruclus efui gratus,a finitimis vlterioribusque populis expetitur.Huius mercimonrj aliarumque rerum opulentus erat mercator Zidamethes, Sc prudentia? opinione maxime infignis:fed in primis fyderalis fcientiae peri- tifsimus>vtpote qui multa praenunciaret Sc diuinaret,profiterique auderet, vel multis irridentibus, duos ie habere liberos,qui proculdubio ad Regale faftigium efient euafuri, Hi erant Mahometes Sc hic Scyriflfus nomine A^ methes,qui Arabicis eruditiliteris ludum aperuerant,puerosque docebant, pari concurfu quseftuque apud finitimas gentes doctrinae fama celebrati* Hos pater admonuit vt nofccndis externarum gentium moribus longin> quam peregrinationem fufciperent,religionifque caufa Mahometis prophe ta? templum Sc fepulchrum ad Mecham Sc Talnabim (quae funtin Ara-- bia)venerabundi adirent, Qudd opinio religionis mortalibus ingenita,ho rnines ei deditos auguftiores, Sc apud imperitos admirandos eflficiat, Suf. cepere itaque iter,&: Memphim inuifere, tranfiuere mare Rubrum, deflexe requeHieroiblymas vfque Byzantium,atqueinde reuerfiin Africam,apud Tunetum aliquandiu confh'tere,cceptique funt haberi in veneratione apud Punicas gentes, qudd efTet ex prpgenie Mahometis,inuififFentque facrofan metis fepulchrum inuiferint, facrofancftos appellare foliti funt,5c eos a cuL tu candidae veftis agnoicunt, Ab eo tempore ingentes amicitias cum Ara bibus Regulis contraxerunt, SC vti erant ex paternis diuitrjs maxime opu- lenti ad traclanda arma tranfiuerunt, vtfatis fuis viam aperirent. Adhar^ fere itaque vagis Arabibus qui in Africa a Nilo vfque ad Oceanum Atlan ticum mcertis fedibus vagantur, imperantque tributa Regibus, 3c detre- clantes venalem amicitiam, armis inuadunt: qui vt tum accidit, magnis viribus BuccentufFum Maurocchi Regem oppugnabant* Maurocchum longe clariisima vlterioris Mauritaniae vrbs, quse Romanis temporibus,vt conieclari licet,Bogudis Regis fuit, diftat ab Atlante triginta millibus pafiuum, ea camporum ipecie, Sc aquarum vbertate , qua Mediolanum florere,difcedereque ab Alpibus videmus* Sed BuccentufFus qui ab Al^ manibre potentiisimo Rege aliquot ante feculis occupatae Hifpania? glo^ ria inclyto, genus ducebat, non prius expugnari potuit, quam Feffanus Tingitana? cV Caefarienfis Mauritaniae Rex,in ibcietatem Arabum tra^ heretur induffcria praefertim duorum fratrum,quorum authoritas apud Fef fanum plurimum valebat. Eo itaque euentu Arabes Mauroccho potiti funt, vt Mahometes alter fratrum maior natu Rex efficeretur, quum Buc^ centuffus ei fe defperatis rebus certa conditione dedidiffet. Sed hunc po^ ftea Mahometes periurus Sc faeuus in granaria fcrobe immaniter necauit, Amethes L I B E R VI U 3S3 Amethes autem ScyrifFus trans Atlantem progreflus, opulentifsima? regio nis Regnum,quod Sufium vocant,frumento,olea,viteque Sc metallis abu^ dans,Sc" Tarodentam clanfsimam vrbem,qua?Arabum ftipcndiaria fuerat* occupauit. Ea regio iubatos coronatofque Leones gignit, generofbs qui- dem Sc homini parcentes,nifi ex pecore minoribufque feris adalimentunt praeda dcfit. Ab Atlante qui eft memorofus Sc altiisimus, SC hodie mons Clarus appellatur, perpetui montes oriuntur, non fecus ac ab Alpibus no> ftris ApcnninuSjlongo tradru Sc multis flexibus in orientem ficexporrecfti, vtmediam Africam profcindant, Sc ab arenis difterminent. Ese nanqua? arenarum folitudines ad vlccriores Aethiopes pertinent, Caeteriim Scyrif fus non contentus amplifsimo Regno, Feflani Regis Sc Arabum fretus,au^ xilrjs Maurocchi Regnum Mahometi fratri inuidit, Sc abftulic, Ea cameii conditione vt in Dara Sc Staffilite eum regnare patereCur,quar Regna pau lo ante communibus viribus occupaflent. Ex Mauroccho demum Scyrif- fus infatiabili cupiditate ad Feflanum regnum oculos adiecif,inmxufque fu is doliscV felicibus armis regem Muleamethem debellauit Sc eiecic, quum illum fatigatum multis diuturni belli detrimentis Feflanus populus,vc For tunac cedetet hortaretur, ne ruentispatria? cafum, Sc ciuium fuorum interf- tum confpiceret, Ea vero magnitudine animi ScyrifFus vndique probita^ tis atque iuftitisc achumanitatis gloriamcaptare fblitus,in victoria vfiis efl, vc diceret neminem fe apud Maurocchum regnare pafllirum practerquam Muleamethem,iocatus incommuni nomine,atqueitavi(ftum Sc dudumho {tem Maurocchi Regem fccit,illumque eov cum liberisacvxoribus,cV Regia gaza migrare iufsit; magno quidem cum dolore Muleamethis,cui nobiliisi^ ma atque amplifsima Mauritania? ciuitas, Sc patria erat relinquenda. Vr^ bem Feflam mterluit Sala amnis,qui hodie Rhazalma vocatur, Sc in Ocea num iuxta vrbem Asamor nau gabilis derertur.Eamieptuagintaquinque milibus domorum infinitoque populo frequentem efle omnes aflerunt,tre centa?que Sc fexaginta frumentaria? mola? in amne vifuntur,acta? machinis quas profluentis aqua? impetus rotat Sc euoluit. Infinita? funt in vrbe rcru fabrilium taberna?,Sc" plura mercimonfj pretiofi conditoria, certis ieptis pu blice cuftodita: atque ltem Gymnatia duo quibus iuuentus difcendis difci^ piinis Sc literispublico fumptu alitur Sc docetur, Feflani hofpitales domos habent peregrinis fufcipiendis, atque xenodochia m quibus afflidi morbis benigne curantur. Populus in vniuerfum fuffufci coloris eftfed foemina? cul tus elegantia,multaque laiciuia morum perpetua fere vmbra fuicedinem a-* uertuntj&Tquotidianis choreisindulgent. Hac in vrbeScyrifFus (blium con dituitj fubnixuique fuis viribus Tremezenium Regem Ca?faris cliencem eie cit.Bellum cum Lufitanis continenter gerit. Hi in ora Mauricania? excra SC intra Gaditanum fretum oppidatenent^Acillam quam Arzillam vocant SC Septam,qua?Plim'o feptem fratrum acotidern imminentibus collibus, vrbs ^uic.Eoquidemfricceffu vc Azamore oppido fit pocicus,cV Gheum oppidi* in promontorio fitum, quod fumma virtute fed infelici exitu aliquandiu a: Lufitano pra?fed:o fuerat defenfiim,expugnarit.Ea verbinpugnaquapoffre moFeflanus Rex eft debellatus Muleboazon, qui Feflano aderat auxiliaris^ 384 ELOGIORVM Velefio vrbe qua? fere efl contra Gades pofita, exutus eft$ fic vt exul Sc ex vulnere dextro oculo captus in Hifpaniam refugeritjatque inde auxiliapo flulatum in Germaniam vfque ad Ca?farem pertenderit,famam de Scyriffi viribus ingentem relinqijens,cY admonens principes noftros vtmature ca ueant7neis Granaut affecftans Regna,alicuilde trarjciendi in Hiipaniam oc caiionem Sc facultatem arripiat. Habuifle enim eum in acie ocftuaginta mi lia equicum, Sc pediturn baliflariorum fdopettariorumquc viginti milia, moreque noftro egregiefabrefadra amea tormenta maioris minorifque ge^ neris conuedra equis Sc curribus ad ocftingenta, accelTuramque profecto ei infinicam Arabum Sc Maurorum multitudinem, fi trafjcere meditetur, 8c religionis cauia bellum paret. Sed plane (enem o&ogenarium quanquaNm viridi validum fenecla^cV afsidue camelino lacle vtentem, aut fua proculdu bio abfument faca,aut fuperi ab Hiipania auertent, aut veris armatifquemi litibus vlique terrarum egregic vincerc alluetis, trucidandum yel vincien- dum obrjcient» Andrejb Jhguly* Mraris mira hunc ctnSlum feptempliciy & alba Indutum ftola ^egem babitu Cibycoi Quidfiillum nojjes, atque illius inclyta JaSla, Fa£la inquam audijjes, digna duce Jfnnibale? Hic Velut ttthereum Julgur, vi Martis aperta7 <$egna propinqua fuo Jubdidit impaio: Jtfapilium huicgentes. Getuli, arMaximus ^ftlas, Et Mauritani colla dedere duces, Adde quod arma etiam (Bttis meditatur ad yrbes} HJpano Jpreto milite, isr Oceano, Dumparat h^cmagna, illi fbrs, Virtnsque parauit ]>{unc Ioutj calamum principit HijlorU. I L I B E R VIL Ferdinandus Gonza^a. 385 O C in te Ferdinande Gortzaga Ducum praeftantifsime, bellica? virtutis eximium decusrefulget,qudd armato prae> fenteq;Ca?larefummse virtutiscVfortunae Imperatore cun cfta caftrenfis diiciplinae munia obis,quum in agmine,in ca ftris?8t" acie,vti collega Ca?faris iura fummaepoteftatis exer ^ ceas, vnde geminata laus efFulget, cum meriti tui fcilicet, tum iudicrj Caefaris, qui tantus ipfe Imperator te vnum fupra ca?teros,du^ cem longe optimum ceniet. Effe quidem egregium Ducem, vt reor, ma^ gnum eft; fed opinione hominum exiftimari cenierique eius maxime iudiV cio, qui cuncta ratione gubernet, longe maximum videri poteft. Agnofcic quippe Caefor humanarum rerum peritiisimus , quo robore animi totas ar^ dentis belli difficultates iuftineas Sc ftiperes, qua mentis prouidentia loco^ rum 8C temporum gnarus confilia explices, denique qua vi lacertofi pedxM Kk 386 ELO GIORVM ris&Tanimi iti armatas hoflium acies deferare* Prseclara fiqusdem teftifica- tione digna hiftorrjs eximiac virtutis 3c induftriac exemplain Apulia, Afri- ca,Mauritania,Gallia,&: Belgio reliquifh',quum ex prerectura Siciliaequatl tumtibicurae fuerit Siculorum,aratorumque prseferdm immunitatescVco^ moda tueri, quantumque feditioforum militum licentia immanis tibi odio fuerit, oftenderis,dum maleficos planeque deficientes a Caeiaris authori tate feueriisimis fupplicrjs punires?vnde tibiCa?iar,improborum militum hoftis acerrimus,aliquando|gratias egerit muneraque repcnderit,fcilicet vt te Gal lise Cilalpinae prscficeret, cuius procurationem ita inftituifti, vt nemini ti- menda belli incommoda, 8c nemini aquoquam contra acquitatem iniuria fit expeclenda,cV tevnummaximeacrem aduerfus hoftes armatum defenlb rem,authorem tranquillitans,&:magnificentia?il:udio pracclara priuatim& publice vrbi ornamenta parantem Infubres venerentur, I v l 1 1 Iourj JWatle animo egrcgio dccus infipcrabile qtntvs Gon^agA, quem tanta rapitfuper athera belli Gloria,qu# Habitclarit tgtematrophais ^fufonios tnter proceres, tpMartis alumnos Sic Jflendore nttes, quantum omnijydere maior Sol micat irradians, totum qui illuminat orbem. (Belgica gens , LybUque "vrbes, dfyodanusque fuperbm jirnus, gentianimo concipis; nihil nifi gloriofum, falutare, 8c" tibs patrixquede^ corum cVilluilre comolecleriSjVtclarifsimis fachs infitum generolicvirtutis nomen 3c famam latilsimc extendas. Eo nanque itudio in adolefcentia in- genium optimisliteris excoluiili3iuuentam durifsimis belli laboribus dicafh', Kk z 3«s ELOGIOR VM vt vir dcmum factus, totum pene terrarum orbem, nofcendis tot gentium moribus nobiliisima peregrinatione circuendum fufciperes ; adita primo Afia Syriaque religionis caufa, Sc confpecto mari Rubro peruagatus etiam Africac ciuitates vique ad Atlanticum Oceanum,vbi aduerfus BarbarosLu fitaniae Regi operam nauans, Sc fortis militis Sc periti Ducis laudem^deco^ raque ipectatae virtutis ornamenta confecutus es, Ab hac pereorinatione noticiaque multiplicirerum bellicarum auctus, in patriam redrjfti, quum Leonem Romanum Pontificem, Sc Carolum Csefarem efles veneratus,tan to hominum fauore,vt Sigifmundo Regi commendarere, Sc ab eo vniuer- fis Regijs coprjs pra2ficereris,eamque patriae prseftares opera afsiduis Barba rorum incurfionibus laboranti,qualemafflicT;i ciuestuiab optimo ciuefor^ tunatoquc Imperatore depofcebant* Siquidem Moldauos Geticam gen^ tem Petro corum Regulo duce ad Obortinum ita profligafti,vt hoftes alio qui terrifici, Sc multicudine mperantes Principe vulnerato, pnmarrjfque gentis interfedtis turpem in fugam conrjcerenturj tucaftris eorum Sc tor- mentis potireris_,atque inde triumphali curru Cracouiam inueherercjtanto Moldauis terrore jniecto, vt Petrus renouare bellum aufusjquum te aduer fum fe iterum dele blicae concedere,fi reliquorum Chriftiani nominis Regum arma lacro fuf- cepto bello in vnum iungerentur, qudd tu fliprema cura concupifcere exi^ ftimaris,cV Drj faxint vt huius prj nobilifque voti compos fias. Nihil enim eft magis decorum Sc expetendum viro forti generofoque, quam pro pa^ tria dignitatequeChriftiani nominis,reformidato omni vicae periculo cunt Turcis Europas Regna arTectantibus decercaret I V L I t L r B E R V I L 3S9 IVLII Ioutj Salueb Sarmatic |gj ^^^uh ca, vci fas cft vidcre,fed (emper arridens 6Y benigna macer, vc gloriam ex benefacftis clarifeimifque vircucibus obueniencem cantemnas potius quam afFectes. Apud te fiquidem pudor acque iufticia vi get,6Y vircuci opcimiique arcibus domi cua? cercilsimus eft recepcus. Liceras colis, ingenia foues, magnificencia? ffcudium pulcherrimis operibus excen> dis.Rempublicam porro ica gubernas,vc nobilicatem in honorc habcre,po pulum alere,cV pacriam cranquiilicace acque opibus florencifsimam redde^ re concendas. Quo verd admirabile clemencix cua: munus eft, exules facile reducisjparcis rebelljbus,fcilicec vc plurcs domi finc,qui cibiplurimum de* bean t L I B E R VII. 39i beant, Sc nomcti tuumfyncero maxime ftudio venerentur, Id enim (aluta* re ciues agnofcunt, Etrufci omnes certum publicis rebus pracfidium faten- tur, & tota iam Italia, atque vlteriores gentes felieis tui Sc re(fce conftituti Principatus decus concelebrant. Perge igitur,optime Princeps,Vtte fuper- greflum humanaslaudes,cVbcata tuaprole gaudentem,quum longa fenccla vitae finem attulerit, ingentem animam confpicuain fede ccdites exceptam conftituant, <5c poffceritas omnis,cun mortales qu9 W $05 33S 102 141 3*4 374 10 256 3iS 4 14 240 147 219 313 84 121 Q&far BorgiaValentinus Camillus Vttellius. Campfon Gaurus Aegypti Sulthanus Cants Scaliger Carmagnola Carolus Aurelian. Fran. Kegis Filius Carolus Borbonus Carolus Burgundia Dux Qarolus Magnus Qarolus Ociauus Galltdt Rex Carolus Quintus Imperator Carmao;nola Caflruccius Caftracanis Qaytbetus Memphtticus Sulthanu* Qelebinus Turcarum Imperator Qhriftternus Dania Kex Qhrtftophorus Qolumbus Qonfaluus Ferdtnandus Qo(mus Medices Florent. dux Qofmus Medices fenior 201 182 222 64 123 333 2S1 is Incerti aucloris 127. 26U Ioannes BaptiftaGabius 284. Ioanes Bellaius Card. Parifienfis 217.346. Io. Baptiftse Pofleuinus Mantuanus 2^6". 347- Io. Paulus Amanius Crcmenfis 89. 196. Iulius Fcroldus Crcmonenfis 79. 8J.87. 1x7 U2,l7l> Iuliuslouius 280.3^4. L Lxlius Capilupus Mantuanut »16. Laelius Caranus. IJ9-J77-i78» Landrianus Mediolancnfis i8t. Lconardus Griffius 166. Leonardus Aretinus 12$. Ludouicus Dominicus Placentinus 250. 12%. M M. Antonius Cafanoua $53 Martinus Cromcrus Sarmata 35* Marullus Tarchaniota Conftantinopol. 29- Michael Syluius Lufitanus Card. tfj. P Parthenius Parauicinus Nouocomcnfis 2$.35-S^228.2H.3\S.3i>i Paulus Iouius Iunior 129.13^5^.173 /77. 1S6.200.209.221.239243.267.302.3ij; 331360.363.366.372 Petrus Aluarus Romanus 326 Pctrus Angelius Barga?us 140.162.369.^76 34.4,356 Petrus GrauinaNeapoIitanus 212.252 Philippus Beroalduv Iunior 231 Placidius Placentinus 251.290. J71 Ptolemasus Gallius Comenfis 7g B A S I L E AE INDVSTRIA ET OPERA PETRI PERNAE SVMPTIBVS VERO HENRI- CO PETRI ET SIBI. COMMVNIBVS Qum CymU & Treuilegio QotpireA Jbfaiejlttis, ANNO CIO IO LXXV Calehdis Februarjs. INDEX RERVM ET VER- BORVM IN PAVLI (5 I O R V M LIBROS DE ris illuftribus in rc militari brcui- . tcr colle&us. I O V I I E L O- v i Tiicnago iit Abfaga ,.»«4 \comathts purpura- tm Hidruntum cd- pii U4 Acontim Triuultim x » « Aftim Vicccomes magnificm adifi- ciji fr Aftim Ateftmm 444* Aftiolinm Pataumonm tyrdtinm+i Germano \ta\us iSid. cquitum mdgi&er ibii. borrendm mon&rum 4*. eim mgenium ibi&. bt pede vulneratm 49. kcon- iuratis pr&Uo cdptm 45 Acliolmiorttn 4t copu,crudelitateS ibid. bmanitates 44» leUd iSid. m Afttolmm coniuratio 44 Aegypttorum vetm lex maufyic&te abrogata 17* , kegyptiorum mos m regmeleftio- ne »7* Aegerid nimpb* cm N«flM congrcf fut 4 Ageftlaifcomma de fagittartjs f Aethiopet perfidix pocnas dant 172 Albaniamquis ceperit uo Aibertm Scotut PUcentmm *lx equi- tm pr£fe£lut f 9 Albericus Aftiolmi fidtcr 4« Albericut ftalbianut iUuStris miles Cr dux 1 17 militidfre&itutor ibid. . Albcrici ftalbiani mgratitudo 1 1 « mors ibid. progenies ibid. effigies ibid. Albomm LongoSariorm rex m U tahcm * 21 Alextm Grtcorm imperatormfidm chnSttanis mtlitibm ir Alexander Medices p9-vt ortmibid. cur m femiltam reccpttis tSii. curprmceps iefignatm $ 19 -m exi- lium a Florenttnit aftm 3 10. prm- ceps d Ctfare mftituim et gener ib. klcxander Magnm Ariftotdis iifci- pulm « lauiisappetentifiimm ibii. Qdtsrnx gloria muidm ibii. eim vanitat 7. £ Pbilippo fe tutum iijpuiet 7 patrcm mentitur ibii. Alexanier Komdnis mferre beUm deftinarat t Alexaniri Magni knperim quam la- tepatuerit tf.r Alexaniri m vultu mutatio mirabi- lie tf Alexandripontificis afteritat m Fri- dericm I. defatem 33 Alexani. Magmm ntaiorcm feccrunt fcriptorcs Gr!cndoriftuict %tr cadebs i7. . moritur ibii. Alfonfm Daualm iuxfortifi. n t liberalis iSii. Alfonfi tegis Hcdpolitaniftirps 1 3 s magntficentia »37. m io- ftol viros ftuiim CT obferuatio ibiiem. Alfonfi Ate&mi prtcUrmmQcnim 30 f . vitd 4 louio iefcrtpta ibti. beUaumors ibti. AlfonfinaVrfind *st Aloifim Grittmcxcmplmfertunt 301. cxpcUiccgemtm,magni mgenij er audacix joi exceUensvnionmsflhnator iSid. Aloifij Gritti ambttm USido 304 AmaxoSij 103 Americm CibaccSm 304. Amidem AUobrogm prmceps papd creatm 1 00 feUxappeUatm ibid. mCardmdlemcuaiit ibii. Amurata Orcani filim » •» occidttur ibid. Amuratbes fecuniut »41. , prumm OtSoman pbalangemmftituit 141 Scanderbecho fuccubuit 14 r AmurathisfecundibeUd 14» Eremitdfaclm ibtd. mors ut Andrcas hamponianm pdrrUidd i's'4 Andreat Grittus vtrtute ad prmcipd- tm contendit 314 beUomftgnis 31* prmceps crcdtur » ottogenario mdiormoritur ibii. Anircl» Blafius SAagares 17« BoSemosfuperat ibid. ab HelUetijsfuperatur ibid. credulutz? fujj>icax *jp Bon4 1 04n. Galeactj SfortU f\U %7i BegiVolonU nupta ibid. Boncotes Ptfanm ib Vguccione mter- feftus $6 Bonifacius vicecomes perfide Hran- cifcumSfortiam vuinerat g*» Bonifacias no&ilis,fedfatttofi(tprm- ceps ; si Bomfacim hnagninm MagnU a Sar ra capitur st BonifaciiK Columnenftbm mfenfm r » GuelpSisfauet ibii. Bomfacim Malefacim appeUatur n Bontfacim CoclcWmum pontificatu abdicatum mcarcerenecat $z B omfacim rabiemoritur j-4 Bomfacij ambttio pcruerfd 1 » ailutia f4 Bofim Douarienfis 4t Bofnam quis ceperk xio Braccim v SfortU amici er hoftes »19. Brdccittf pr cfjigies 179 vttabreuis 1S0 Caroh Burgundk Ducis cadauer i q>40 cognitwm 147 eius fepulcSrum ibid. fiba Maxmilkno nupta 147 CaroliV. Ctfaris Uudes j6y.erjcs6' Carrocciwniquid js Cdfftnk ioj Caffouas 104 CaiteUmus Becark 90 Cd&tUonea familia 47 Caslrwmnouwmm Kizonico fmuca- ptum 3jo Cahruccius pirux. pi'.£ lufu excel- lens 59 qua occafione militk fe addixit 50 difciplm* militaris reuocator- 58. «o. fiaudecdptus 57 c carcere eduilus prmceps faluti- tur $7 qua occafione prmceps m patria jieret 60 Litcenfiumzr Luhenfium duxap- * peUatus6\. eyPiftnorwm ibid. GibeUmus Luc£ reslitutm f3 ■ GibeU'm£ fatlionis prmccps a 60 Viftormn occupat ihd. Komanorum^muUtor 60 iterum triwtnpbaturus.moritur 6 j proditione Pi&orium amitttt 6% vi recuperat ibid. Cattruccijpdtrkeyfamilk 58 parentes y8 miUti£ filicia tirocmk 59.60 duthoritas ibid-Galeatiwm carcere ItSerdt 67. conftantk 6\ gloria ibid- mfignis vmdifta 59. fcederati 60 fbrtuna 55.0-59 triwmpSm Luc£ babitus 60 effgies arienes'wfuld 19} Dauali Va&ij aduerfus pr&lium a6 mors ibid. Dauid Abyfimorum rex,fiue Pr£te- knnes tsf Dauid ConerusCardmalisScotus m- terficlus $27 DerbentSum 104 Dkdarius 171 diesfasli et nefaftia Nitwti coQituti 4 dimuatio tridumaad UempSim m diftiplmagrautsvbicorrupta, j difciplm£ miiitarism Ualia mteritws f8. Donatm Leclius 30 DriUmdmnis 146 Dultibes Caith&eij vxor 17* ELcphas perdomitm vn Italk 172- Elephantvs defcriptio *ji mors ibid. ElifabeUd Aragonia Mediolani prm- ceps 271 virilis dnimi ibid. bnpudica 27$ ElifabcU* Aragom£mors 27J Emanuelis hufitani regis munm Ko- • mammiffum 2jt Emiffhriwm ex Tkmo Martinm Tur» Ll % , itumftcH *• Epigramma ©" effigiet ibtd. iquitcs 4 Romulo mflituti % € quorwm fyUtcftriumftgura, vires ey venatio %ff tquorwm fyUteslriumnumma %t$ ErafmmTriuultim %is EugenijpapxprudentU too Eurenefij »•» txarcola quii 14* Ixpeditto fecunda m Syriam %• cxtrcitm Chrtjlianorum m Syrimir FASritimPertgrmm Parmenfis 10 tacinimCanis «» faftio Medicea i Sodermo offefa %69 Targanaccia Morio florentmus \j% Vartnatavbertm tr tarmata Guelphis mttutndm $ « cxul Senis ibid. tarmata-dotes 40 pietasmpatrim t* Swmanitas m Boftem »9 fapiensconftlium tr cum Scipione Aftricano fimilitudo 4*. tim effigics ibid. ferrum fbrtunatum \ 1 o Terruccim cx mercatore dux exerci- tm 199. captmmterftcitur ibid. terdmanim Aragonius crudclis 199 ferdmandus Daualus Pifcarius mfi- gnisdux 60 tiv* vitam louimdefcripfit %6i feriwandmCortefim CoUmbiUgu rkamulm f4» mefiicaregnamuenit ibid. tim eafm cr res pftcUri geslx 349.ttQ.3fl Ecrdmandi regti Uudes /6> ferdmandi Gonz*gt landes cr vir- tws l«f ferdmandi Cordubs pietat mcont- parabiUs %ts tcrdmandi Albani Ducis laudes ad- buc iuuenis mpares vituperijiam fenioris fafti $79 tilippus rex GaUia* i Vontifice ext- eratus st tiUppus Vicccomcs acptm 9apU vt prmceps fiat 90 fiUppi Vieccomitis mfignvs USerali- tat 9\- eim effigies ibid. filippivicccomitis clementU gloria 136. fbrcntie reftaurator Carolm Ma- gnws 23 florentmi Carolum Roberti filiim m Hommwm poftulant 70 flwmenoiDraconKappeUatum tpi 1 N V E Xi Yccdus Italue fune&um 19* feedusa Chriftiank authore Pontift- ce cum Turcis ftaftum \ • 1 Tortebraccm 1*7 pontiftcimftnfm ibid. Tortebracciorumfamilk 117 fbrtuna Alexandro Hagno fauet 6 fbrtuna m MamalucSorummperium euertendum »*4 fbffenoutPapiriantolm j7 Tranci muiftum Sommwmgenm »0 TranchmmKufcha »» Trancifcm Petrareham CapitoUo lau reatus 70 francifcus Tilelphm poeta \t9 Tranctfcm SahtUtm Architfifcopm Pifanm \6o Trancifcm Turrianm *» Trancxfcm Paftim » rp tranctfcm Gonzaga Vcnetorum m- perator 2t 4 capitur %tf, magniftcm ibid. Trancifcm GaUUrex prmmt qutbm iotibmornatm J4M4<£ Trancifcm SftrtUprmmnommitpa terni Seret cr virtutit 1» » Tilippi Vicecomitis gener ibid. tmperij htres ibid. cUmenscrmoderatut ibii. futserhojlibmvcnerabiUs \%i fmelueris, literarum amantifiimm iSid. arcem Mediolani tdificauit \t9 TrancifcmSfbrtiafecundm ermno- fmprmceps ?i# vulnere appetitm no SeUatriaconficit ibid rtgno i Oefare rcStituitUT ji2 vxor datur&r moritur i$id trincifcwBorhnimAncSianm 331 Dux prim quim miles ibid. CtfArianas copim proftigat ibid. ad triumpSum domwm reuerfm cafu aut confuUo occiditur ab Hen- rico ,„ huncpopulmluxit • tbid. Trancifcm Maria Teltrimdux Vrbi- nas tt\. vir militaris $%» Alidofium cardmalem occidit, Gal- lorum fiipendia fecutut, prmcipd- tumrecuperat )%% eimiUtes fauent ibid. iVenstiscopijsprajicitur ' %%2 trahcifci Goni&gs mgenium %tt cquorum jlHdium,liberi ibid. Trancifci Sfbrti* ifaScUx filij cafm 17*' trancifci MdofiCardmdlisvka m- proba »07 morsturpifima »09 geciditurifcUri* itid. fridericm pfmm vnle Aenobarlm diftus f* Tridcricut Cafar l- quibws copijs m Syriam traiccerU j t Tridericm Vcu nm 1 67 T. sfbrtia dtfciputm ibid- TridcricinominiscthitnobgU t\ Tridericiprmianmimagnitudo ?» Triderici m Italiam cr Romam aduen tm 1 1. beUa cr res geHdt cim m I- taUa t*. ctm pontificib.fmultas ]t mors j4. ftatu* er effigies ibid- TridericifeltrijlammiUtaris 107.16'» xdifixa i6l GAbmianum eaptum hurantijw Terrucij mortetelebre 199 GaUatim prhnm bcJh cr viu jplen- doremfignh 71 muidiamcarceremduftm ibid. emiffm 76 exul mortiur ikid. Galeatimfecundm Vicecomes fbrma praitant $% edificijsmagnificm ibid, militid-perttm 6% Ticmiarcemxdificauitty Ticm* pontemmpofuit 9% Gymnafium mjiituit cr biSliothe- camnobtlem », parcummurk circundedit ibii. eimeffigies ibid. Galeatim sfbrtia fbrtunatmt? mifer ist. miles m GaUia ibid. regalen faBum fcriuuit \$% quiSm deieciaretur iy, GaleAtim Sanjtutrmm literis decc- ptm \99 Galeatijprimieffigies r« Galeatij Sfortue magnificentU 1 % • folertxa ifj Galeatto Sfbrtu iUufit Coleo 1 4.9 don* i Sulthano miffit 17% Galeottm Tirmanm firanQulatm \ »f GaUi adHeapoUm peftc abfumuntm *99 GaUorwm m regno N eap. fbrtuna 1 »o Garzias ToUtanm 29% GaftonisToi(feijvirtm%ii. crvifto- rUferi mcredibiies %i$. Khautn- Mviftorocciditur «, Gattamelata Venetorum mperator \%t. Bracctamcfaftionii ibid. Gatttmelata* cognomen uf. mori utf. ftatuapofita ur GemetTurca Baiazetis frater captm %ij. Qemis Turc* prudensdelu~ dtsequeftriSmfententia jj» Genebra Fo Bentiuolivxor 26% mpnij amda ibid Gentitis BeUinm pitlor i 6s Genucnfcsd Vicecotr.itibut rebcUant s» Georgiut Poggiebraccitu rex BoSe- mix 17 f Georgius Tranifrergius dux praflan- tifi.truculcntus 2S4 Carolo V.fidetcmoperdm praHi- tit x»4 paralypfi percuffus ibid. Georgij Franift>ergtj prxlia fortiter iepugnatd 2*4 odium in Pontificem, er iira vox ibii. liberi 29 f Georgij CafaiotSdtvirtus ey felici- tdS 146 difiiplmamilitaris ibid. ieleftut, memorU cr pietas 14« tffigies ibid. GSerardut Campofampetrius 4% Ghcrardut Lupidiut Lucenfium ca- pitaneut fS Grxcorum er Ldtinortm soncordia 100. QibeWvni proceres 6% GibeUmorum et GuelpSorumfunefid nomma quanio incccpta 3 f fune&d vitloria ss GiSettmorum er Guelphorum exa- freratidttmi st GtbeUmorumfotierdti 6o Girapotis 29* Gotafredus Bolioneut cttius familie »5 Cbri&imititemptofeffus %6 expeditionis Hierofolymitan* ca- pitaneus ibid. rexappeUatus tt Gottifredi effigies 1 9 Grittut obfefim capitut J04 capitetruncatur ibid. Gulphi er GibeUmi ad Montemcati- num f6 Guelphictfi ibid- Guelphi vifti ad Altopaffum 60 LucapeUuntur fS ad Mernccionem delcntur j 9 Gudpborumexercitus 6% foederati 60 familitFlorentis 36 Guido Guerra 204 Guido Lufigndnm Hierofotymitanus rex %6 Guidonottetim j» 107 HArUienus Barbdruffa pirata 342 Tunetirex iSii. dCaroloCtf.expulfus iSid. tdffa creatus m GdUuclafiis pr4- I N D E X. pra-fxclut ?4».J4i Hebra-os cultum i Perfts accepiffe 4 Henricut Cdftruccij fiUus equitandi & fagittandi peritus ibil Hifmaelis cur m conftantc ttate mor- tUUS %ff resgeH* *fj Horatiut Bateonus ftuut ey faclio- fut 241 Hordx 101 HorucciusVirdtdrex exmfimd for- te J40 hterficitur 341 Hyeion »04 I IAcobut vicduus 94 Idcobus Picminut F.sfortU gener necatur »29. 139 lacobut TriuultiutmpugnaTdrren- fi 227 Gatlis operam nauat ibid. Karefcalcut creatut %2 9 m pugnd femel tantum fuperatus 129 litterdxtm dppetentifiimus ibid. Uiufocbij cr Vigtcbani dommus ibid. m GaUiamoritur , & ViedioUmtumutatur ibid. GuelpStfaflionis 226 Jdcobus Poggiut Voggij dofti filius Idcobus Paflius tj9 Cdcodtmonife deuouct 16% ldcobut ScotU rex occiditut tt 7 lacobi TriuuUij pdrumUberatis fa- det >»$ patrid&pater i6r'4« lacobi quincj;Scot reget j2id- lanut Docciut Stcariut 304 ditaniatur iUd. UnitemplumaNumaconditwm j Untzerorum nomen 14* mRtitttio 142 eorum nwmerut 142 Jaxartesamnis jo% iUufbres viri m triumphum iuftid Cd~ ftruccio €1 imagmis Artoxerxis ccrtitudo 4 Xmausmons 10 j Imperatoresorbisduomaximi 104 vbi pugnafmt ibid. imperatores exercitut qui Vcnetis pla ceant \2f Imperij tegittimdiurd vbipetendd z Jnfula Guadalupea \ 9» Infula Hifbaniola \9* Infuta Cuba «9$ Infutx Yortunatx 4 quo repertx \ 90 tfdbeUdGonzagd »• muidid virtutis mfidiatrix n.vtiuidia Cofmus Redices m cdrcete iucitur u » loanr.A Kegma Wapohtand mpu- dicd «|F Alfmfum filium adoptatu hoilem declarat ibidenr» loann.Vicecomes drcSiepifcopus Flo- rentmis cur SeUum moutt «o pontem lucutentifimum ai Leu- cum U i lo.Hunniadesckrifiimwm armis *7* nationeDaiUS ibid. lo.n.Zapolius 3*4 loan.Vmeatws ss loan.ViteUiws isi loan. VtteUiws Cornetawtt 9* expediti mgenij , ej gtoru aui- dus 9» Pontificis gratiam eur amittit 94 \o. Vttellij Cormtani ambitio 9 s capiturfiiuie ibid.&"9 £ X. Ltgures m Thraciam primi Turcas traijciunt 109 Ligurum ey Venetorumlaus z9 Linternwm Scipionis exilio ej fepul- tura nobili oppidum 1 3 curPatriaappetteturhodie 13 Litera: Graxat er Laime Vlorcntie quandojioruerunt 1»» Liuianus m agro Pifano fufus 2 »0 ad Abduam ibid. Venetorwm dux ibid. captus m carccrtcommentaria fcri bitcarbone ibid. ad Mediolanum vittor ibid. moritur %i.t Lionettus Clarenti* regulm 1 1 r eim mors iSid. Lothamgiatdomus nobilitnt 327 LothrecSius contra Aurantiwmmif- fus »99 LotSrecSij fratres [Duces beUatores iso". cadauercrfepultura »»7 Lucenfesdifcordes f6 m Vifanos s6 Vifanos mitati Vguccionem ex- cludunt $7 LucSmus vicecomes pugnax 7 1 bcUaperlegatosgerit ibid. m prelio vulneratus ibid. paterpatritappeUatws 79 nepotes coiuratos exilio multat ib. Parmamcoemptam mperioadie- cit ibid, podagra vitam §niuit ilid. Ludouicws Sanclus rex Gattit . 69 Ludouicus Bauarus Ctfar vapax er CT efferus m Italiam vocatus 61 Mediolanicoronatut ibid.6% auartuerfagratus 75 Ludouicus sfortia difimuUtoryfaun dusfacilis 197 prudentia cUrwshabitus 19» Dux declaratus ibtd. Ueluetio Sabitu capitur 199 m GaUia duclus carceri deditur ib. Ludouicus Vannoni* rex »74 eius genus,& natiuitat ibid. vxor ibid. fleriktas iBid. expeditio m Turcas er mors %7$ fepulturd Z7S Ludouicus Aurelianusmcarcere 179 Sfvrtia! 'mftnfifiimus iso Ludouico Sfortia So&is 199 Ludouici.GaUi* regk xij.mgeniu n r iuftus & parcus %\6 mexoraSilis er ftuior ibid. m miferos mmifericors n6 Pontijici mfenfwi ibid. eius vtflori* ibid. vxoredudtAn^km^tnoritHr 2.17 LMdouicisfvrtUiitgctiiwm »97 animifvrttiudo 100 impium confUium i$>« fuga 199 Ludouico Sfvrti* Moro cognomc 196 Ludouica irancifa rcgis mater %%2 \J[ Ahometes CaithSeij filius rex Aegypti i7» Mahometes Gyr* us 314 Mahometes Mexandro magno par 164. cuiusfiltws ibid. Athcos %6g Naualia primus mftituit ibid. JMahometis vmago 16$ Malatesla BaUvnws dommatum Pe- ruftai reasperat 14$ Venetoru et florentmorwm dux (£, Malpaga 149 Maluetij Bentiuolis mfenft, perdun- tur afi» MamahchiTurcasadorti »71 Manfredus Heapolitanws rex GibeU Unus & Marcws Craiouicius 109 Marcus Vicccomesfamilitdcdecus 7» Marci Antonij colwmn& animi. er: corpom puUhritudo 146 educatio er militi& tyrocinium ifi. wfirtumuvn 147 Profteri Cclumna:ex jratrencpos 24S. MirefcotiaBentiuolisiuguIati 16% Man:i.m Scodrenlif htiloruus i4< MccrHaniCaifarisvfum 16 Mamnws Turrianws 4 1 fognonime Gigas 47 ncbiUtatem fubcgit 47 Pater patrU ey Dittator 47 Martmi Turriam ftudia 47. & artes 4»- effgies 4, MaffaTrebaria s$ Makvnus Scdliger Canis filius «. viftorix ibid. cfiii ftdetferuator tbid. fltrps „4 fiiij ibid. Sodcrinm diflatorquibus fauerit * a cjuibus maxvme 6 ppugnatus ibid. qutbwi offendit patricios 169 GaUisfauet 279 Sodemus Seiarfaix qni>us reSus effiniit pa- tricioti69. GAUisfuuct %ro m exiiim Ragufium miffiu zro KQmagratushofyct ibid. Sodermus Cardinalit »t o Sodertni exequU 17 1 Solymannut Turcar um traps »7 Solymanni Qf nanni virtmey fili- cdtOt IT1.J7I beUa |7j Sophi£ Auguftf mprudentia cr U- uor »1 iophi cum SolymannobeUm trt ftirps i7«s Spmeta MaUjbma ir Spmgarda} 149 Stagia oppidm rt SteUamons »04 SkUata oppiduta 1&9 StepSanut Maylatm t°4 Stephanut Colmnai Pctrarcacele- bratm $* Stuarda famUU nobiUtat m ScotU SuUhanU 104 Suhhani Prstorianorm capitis te- gumentum 10 Sttpplicium coniuratormn tlorcntU fumptm 161 TAcim rcgulus 4« Tatifmanm facerdos Turcarum »•». Tammas Sophus Ferfarum rex $rt Tamerlanes fe iram Dei viniicantk cffe afferebat 106 tcrror ey clades OrienUs »0* tur a$ Aegypto muaiendo abfti- nuerit 106 TamerUtnis genus figura cr virtm 19% pugnaniimos tof cxpeiitio 103 depralioiudicim 104 mmanitat m Vaiazctem 10 f de mtmanitate eius prudens re- Jbonfm ibid. cxercitut t»4 mors cometa Utridm prxceda 106 Tarlati Aretij prmcipes ss Tartalia capuis fuppUcio affeclus 91 Tartarorm viftus » o f mot fagittandi 10 f Taurifim Sophi regia capta t r s Temir Cuthlus »•* Thomas Hauarius Nofiltim dux car- fcri poi} rem benc ge&am addi- l U D E X. (tut $7* Tifjridii defcriptio \y% TtffapSernct fagittarijs Verfick cor- ruptut t TommSeim vltmus Sulthanus % » 4 eaptus fujbenditur nn TornitUi ss Totilas Taruiftj rtx appeUatm 17 Regm opt famam *quauU ibid. Romamccpit »3 moderate vidorU vfm 19 4 Harfete viclut cr occifm % 9 TotiUexmiafirma »7 prma vicloria 17 clementiainviftorijt iSid. iuditia 19 Transfug* Selymo vidoriam parant Tranfyluania hodie,olm DacU jo 4 TribubutdiuifaRomanaciuitas » TrtbaUiferuifacmm 109 Trtjlanut Acuniut »»9 Ele phantm Romam duxit ibi» Tyronm equitm mftitutio %6s Tyriutantiftes bctti facrifcrtptor m corruptus 17 VaUk Saxina 46 VaUitSaxmtargentifidm* 4Jt Virgmiut Vrfinut % 99. »«4 AnguiUarU comcs 1*7 captus *»o Virtutis vis apui Rom afimata 10 ViteUiorm fratrm difaplma mili- tari/s i»t ViteUociusViteUiut ftrangulatut i«f ViteUocij viteUij phaUngi* peiitm mitaliamuentor \s